GRČKA UMJETNOST-2000 godine p.n.e.- Mikenci-1100-700 g.p.n.e- formiranje grčke civilizacije-Nedefinisan kraj, odnosno zivot poslije smrti je oskudan

GEOMETRIJSKI STIL- bojene grnčarije i sitne skulpture

1) DIPILONSKA VAZA: - VIII st.p.n.e.-na vazi nema nista sto bi se odnosilo na zivot poslije smrti, on je za njih samo oskudan zivot, nedefinisan-mnogostruki efekat: prefinjen odnos traka(sirine i duzine) prema gradji vaze-organski i geometrijski elementi zive jedan poslije drugih u istom polju-svi elementi mogu imati dekorativno ali i deskriptivno znacenje

2)BRODOLOM- crtez prema jednoj geometrijskoj vazi.-VIII st.p.n.e.-izvrnut brod i riba kkoja je ščepala ljudsku glavu pokazuju da je to bodolom, inače bi mi to posmatrali kao običnu šaru.

ORIJENTALNI STIL- javljaju se novi oblici, snažni uticaji Egipta i Bliskog istoka.

3)AMFORA IZ ELEUZINA-amfora: sud za čuvanje hrane s dva uha-Osljepljenje Polifema i Gorgone, 675-650 g.pne.-visina 1,40 m-geometrija samo na perifernim zonama-novi krivolinijski motivi: spirale, prepleti, palmete i rozete-figure dobile određeniji oblik-zapažamo zaokupljenost raščlanjivanjem tijela daleko izvan granica geom.stila

4) PROTOKORINTSKA VAZA ZA MIRIS-650g.p.n.e.-u obliku zivotinja- sova(visine 5 cm) koja je bila ziva u stavu i izrazu

ARHAJSKO STIL- kraj VII st do 480 g.pne.

1)PSIJAKS , HERAKLE DAVI NEMEJSKOG LAVA, 525 g.p.n.e.-antička amfora sa crnim figurama -prizori na vazi iz mitologije, prikazani na visokom umjetničkom nivou-ovakve vaze su individualnog karaktera, a ne samo masovno proizvedene-tehnika sa crnim figurama otezava postupak skracivanja i stvaranja efekta dubine

1

2) SLIKAR LIVNICE, LAPIT I KENTAUR, 490 gpne, iz unutrasnjosti jednog kiliksa-Psijaks radi obrnuto od tehnike crnih figura, on boji pozadinu, i to je tehnika crvenih figura-detalji Lapita i Kentaura izvuceni slobodno, sto omogucava da se figure ne ogranicavaju samo na profil-slikar je u mogucnosti da prekaze savijenje noga, detalje na odjeci, draperiju, izraze lica, sve pomoci unutrasnjih linija sto mu nije bilo moguce kod crnih figura- figure samos to nisu probile okvir, cak jedan dio Lapitovog sljema nedostaje

3)EOS I MEMNON, 490 g.pne.-autor Duris-unutrasnjost antickog kiliksa-ocituje se takodjer teznja za monumentalnim efektima kao i kod prethodne slike-remek djelo pozne arhajske slikane grncarije-boginja zore drzi u narucju tijelo svoga sina koga je ubio Ahil-osijecanje uzbudjene zalosti koje se ocituje nagovjestava hriscanstvo-sloboda crtačke vjestine, linije su gipke kao da su povucene perom-suprotnost izmedju snaznih linija obriza i njeznih i tankih linija koje oznacavaju anatomske detalje-vaza je zanimljiva jer sadrzi natpise slikara i lončara

2

4)MOSKOFOROS, NOSAČ TELETA, 570 gpne

-mermer, h= 1,65 m-statua predstavlja darodavaoca koji nosi zrtvu Ateni-brada oznacava covjeka u poznim godinama-tjelo u skladu sa idealom fizickog savrsenstva-tanka odjeca ne prikriva nego naglasava snazne obrise tijela-lice nema vise onaj osjecaj maske,obavijeno zivotinjom, nego mu je dat pokret koji oznacava zivot,-usne arzvucene u osmijeh sto je karakteristika arhajskih figura,

5) KROIS (KUROS IZ ANAVIZA ), 525 gpne.-mermer, h=1,93m-nalazimo zaobljene krivine a ne apstraktene povrsine-tijelo pokazuje svjest o masivnosti tijela, elastičnost, a i anatomski detalji su dati mnogo funkcionalnije nego smo to vidjeli ranije-iako nije bas radjeno po modulu kao sto je to u vrijeme klasicne grcke skulpture ipak je napredak u odnosu na ranije vidljiv i pokazuje se zanimanje za anatomiju

3

6) SREDNJI DIO ZAPADNOG ZABATA ARTEMIDINOG HRAMA NA KRFU, 600 gpne-krecnjak, h= 2,80 m-ovdje je skulptura ogranicena na polje uokvireno gradjevinskim elemnetima, a samo je prazno, to je zabat-ova djela su radjena u visokom reljefu, ali su tijela da bi se izdvojila od pozadine jako zasječena, jer je umjetnik zelio da pokaze nezavisnost figura u odnosu na arhitektonsku gradjevinu na kojoj se nalaze-slika prikazuje Gorgonu, cija ej namjena bila da sacuva hram od svih zala, zajedno sa dva lava-ona se moze posmatrati kao izrazito monumentalan ali i kao zastrasujući vjesticji znak-njen arhajski osmjeh predstavlja odvratno cerekanje,-ona je u nekom pokretu bez pomjeranja, prikazana kao da leti da bis e sto vise prikazalo koliko je ziva i stvarna-simetrican raspored Gorgone i dva lava-njen ornamentalni karakter savrseno odgovara obliku zabata-projektant ovog zabat je zelio da on dobije i narativni karakter pa mu je dodao i par figura da popuni prostor-tako ovdje vidimo dvije protivrijecne namjene u nesigurnoj ravnotezi

7) PORTRET DJEČAKA poč III st pne. etrurska umjtnost-bronza, h=23 cm-etrurski portreti su nastali pod uticajem grckih-remek djelo-cvrstina modelovanja daje narocitu ostrinu culnim ustima i blagim sjetnim ocima-visok kvalitet livackog rada i dotjerivanja

4

8) REKONSTRUKCIJA ISTOČNOG ZABATA HRAMA U EGINI, 490 gpne-srediste je istaknuto figurom boginje Atene-uravnotezeni stavovi boraca sa obe strane doprinose uravnotezenoj i pravilnoj kompoziciji, ali nas prisiljavaju da u statuama vidimo elemente ornamentalnog uzorka, zbog cega gube nesto od svoje individualnosti-one nam najsnaznije govore kada ih gledamo jednu po jednu-Herakle koji kleči i Borac na umoru: to su dvije mrsave misicave figure cija nam tijela izgledaju zadivljujuce funkcionalna i organska-odlicno prikazana ljudska figura u pokretu-zadivljujuca je plemenitost duha bilo u aktu umiranja i ubijanja-oni sa velikim dostojanstvom i odlučnošću podnose sve sto nam svjedoče njihovi velicanstveno cvrsti oblici

5

KLASIČNO DOBA- IV i V stoljeće pne.

-usavrsava se tehnika , trazi se savrsenstvo tijela. Ljepota- u skulpturi se trazi idealna pozicija tijela-kontrapost: prebacivanje tezine na jednu nogu- u početku nisu bile zenske skulpture-proračunata asimetrija

1)KUROS (KRITIJEV MLADIĆ)- 480 gpne- visina 86 cm, mermer, Akropolje.-kipar- Kritija-prva nama poznata statua koja stoji u punom smislu te riječi

-kontrapost-protiteža, opusteni prirodni stav-linija tiijela nije ravna vertikalna linija, nego blaga krivulja u obliku slova S-mi osjećamo da se tijelo odmara, na jedan novi način, građa tijela oživljena-zivot prozima cijelu figuru pa arhajsski osmijeh, kao znak zivota nije potreban-lice ima ozbiljan,zmisljen izraz karakterističan za ranu fazu klasičnog vajarstva-tzv strogog stila.

2)DORIFOROS (KOPLJONOŠA) -450 gpne.-mermer. h=1,98m-kipar- Poliklet-kontrapost naglašeniji-diferncijacija izmedju desne i lijeve strane tijela vidljiva na svakom misiću-izrazit okret glave-tačni,pretjerano uočljivi anatomski detalj je ta proučena ravnoteža-skladne proporcije figure-Uzor otjelovljenja klasičnog ideala ljudske ljepote- kanon(pravilo,mjera)

6

3)AURIGA (VOZAR DVOKOLICA) – 470 gpne-bronza, h=1,8m. U Delfima-jedna od najranijih velikih bronzanih statua u grčkoj umjetnosti-duga i teska odjeća daje nagovjestaj kontraposta,-ramena i glava blago okranuti na desno-odjeća strogo jednostavana, ali u donosu na arhajsku, nabori su meksi i svaitljiviji-drzanje figure odrazava svečanu ozbiljnost, radi takmičenja za naklonost bogova.

4)DVA ZABATA sa Zeusovog hrama u Olimpiji- 460gpne.-najveća grupa skulptura-ZAPADNI ZABAT: pobjeda Lapita nad Kentaurima pod okriljem APOLONA, koji predstavlja srediste kompozicije-zbijena grupa skulptura, sa puno uskladjenih pokreta, slobodno stojeće figure, mogućnost posmatranja sa svih strana, za razliku od arhajskih super reljefa.*APOLON-zapovjednička figura, ispružena desnica i snažni okret glave pokazuju njegovu aktivnost -osjeća se napetost,prikupljanje snage, snažno tijelo ali i vanjski mir-oblici masivni i jednostavni mekanih obrisa.-njegov pogled je uprt ka Kentauru koji napada Deidamiju-uzbudjenja se ogledaju i na licu: trzaji, napor

7

5)POSEJDON (ILI ZEUS)- 460 g.pne.-bronza, h=2,14m-najljepsa figura, slobodna, u pokretu, u momentu kada baca trozubac.-stav atlete, ali ne djeluje na nas kao zaustavljeni momenat, nego kao gest pun strahopostovanja i otkriva bozansku moć

6)DISKOBOL (BACAČ DISKA) -450 g.pne.-bronza, prirodna veličina, kipar: Miron-rimska kopija od mermera.-niz pokreta zgusnut u samo jednu pozu bez zamrzavanja-snazno izvijanje tijela-dovodi do praga zrelog klasičnog stila: osvajanje pokreta slobodne statue oslobađa skulpturu i zabate, dajući im nove osobine: prostornost, gipkost i uravnotezenost.

7) NIOBIDA NA UMORU- 440 gpne.-mermer. h= 1,5m

-najstariji veliki zenski akt u grčkoj umjetnosti

8

-prvobitno isklesano za zabat dorskog hrama, ali njegova trodimenzionalnost, potpuno brise slutnju na njegovu prvobitnu namjenu.-osnovni motiv: prikazivanje ljepote zenskog tijela u napetoj akciji, koja je do tad bila prikazivana samo na muskim aktovima.-prvi put ljudsko osjećanje izrazeno na licu onoliko kolika i pokretima tijela.-patos-patnja izrazena sa plemenitoscu i uzdržanošću.

-stav u obliku vrteške

8) Ostaci plastične dekoracije Partenona- najznačajnija i najveća grupa klasične skulpture-438-432 godine p.n.e., mermer-Radjanje Atene iz Zeusove glave-potpuna neusiljenost pokreta statua stavljenih u prostor-ne postoji patos, zestina, niti bilo kakva druga radnja, već samo prozivljena poezije zivljenja:*Musko tijelo Dionisa

*meka punoća triju parki obavijenih tankom draperijom-figure stvaraju same svoju sopstvenu atmosferu prostora.-prilagodjavanje troglastom obliku zabata, kao fizičkog ograničenja

*PARTENONSKI FRIZ- dizine 160 m,-prikazuje povorku u čast boginje Atene u prisustvu drugih bogova sa Olimpa-ista umjetnička vrijednost kao i zabat, ali je i on bio ograničen oblikom jer se nalazio odmah ispod strehe.-lahkoća postizanja iluzije prostora, za razliku od arhajskih, ali je dubina i koncepcija reljefa ista-ritmička ljupkost kompozicije koja se posebno ogleda u zivahnom pokretu konjanika.-skluptor: predpostavlja se da je to bio Fidija,poznat po statui Atene od zlata i slonove kosti, po kolosalnom Zeusu i jos jednoj velikoj bronzanoj statui Atene koja je stajala na Akropolju.-FIDIJIN STIL-označavanje skulptura sa Partenona

9

9)BALUSTRADA- podignuta oko hrama Atene Nike, 410 gpne.-prikazana svečana povorka sa likovima krilatih Nika(pewrsonifikacija pobjede)*statua Nike odrazava savrsenu eleganciju pokreta u dosta nespretoj radnji-odjeća prilčjubljena uz tijelo kao da je vlazna-figura se jace izdvaja od pozadine, mogo jace nego na Partenonskom frizu.

10) NADGROBNA HEGESINA STELA 410 g.pne.-mermer, h=1,5m-fidijinska-skladna kompozicija i blagi set čine ovu stelu prekrasnom-finoća klesanog rada se pgleda u služavkinoj lijevoj ruci.-reljef se skoro neprimjetno stapa sa pozadinom, i dobija se kvalitet praznog prostora-ovaj efekt najvjerovatnije potiče od slikara tog doba, koji su uznapredovali u iluzionizmu, ali za to nemamo čvrste

dokaze. Ali nesto od toga nalazimo na slikarstvu na posudju.

11) Detalj sa atičkog lekitosa sa bijelom osnovom iz koje se pomaljaju crtani oblici.-Slikar Ahiles-vaza pokazuje isti prikaz kao i Hegesina stela, na kojoj nalazimo isto ono raspolozenje fidijinske sanjarije.

-dubina,odnosno trodimenzionalnost se postize savladavanjem skracenja i unutrasnjom dinamike linija.

10

12) PALEJ I TETIDA- detalj sa faliskanske vaze- poč IV st-slikar Aurora-crna nametljiva pozadina daje figurama samo utisak silueta-ne osjeća se dubina prostora, samo snazno uzbudjenje-upotrebljeno sjenčenje, koje takodjer nije pomoglo u modeliranju figura.

IV VIJEK I HELENISTIČKO DOBA

-od oko 400 g.pne. do 325 gpne – poznoklasični ili prehelenistički period-suprotnost izmedju klasičnog i pre helenističkog se manifestovala u IV vijeku na ogromnoj grobnici, MAUSOLEUM-u, koja je sadrzavala veliki broj skulptura-vidljiv uticaj Egipta na grobnici: velike dimenzije i piramidalan oblik-3 friza koja su prekazivala borbu Lapita sa Kentaurima, borbu Grka sa Amazonkama i trke dvokolica-skulpture sa četiri strane bile su povjerene razlličitim skulptorima-najčuveniji od njih bio je Skopas, koji je izradio glavnu stranu na istoku

1) FRIZ SA AMAZONKAMA- Boj Grka i Amazonki- 359gpne-mermer, h= 89m -osjeća se tradicija Partenona, ali postoji jedna nova neklasična, fizička i emocionalna žestina-napeti pokreti i strasni izrazi lica-duboko usadjene oči-sto je karakteristika Skopasovih skulptura.

-nema ritmičnog toka, niti povezanosti i sklada

2) MAUSOL – 359 gpne.-mermer, h= 3m-skulptor: Brijasis (radio sjevernu stranu grobnice)-izrazenija prehelenistička svojstva

-prvi koji pokazuje jasno izrazene lične osobine.-predskazuje helenizam,jer je individualnost bila jako vazna u helenizmu.

11

-draperija koja zatvara, a ne samo oblači tijelo, ima ulogu zivotopisnosti ali ne i funkcionalnosti.

3) DEMETRA iz hrama u Knidu, 340 god pne.-mermer, h= 1,52m-draperija finija ali takodjer obilata-efekat S linije na draperiji-prodorne oči-uticaj Skopasa-glava ima uticaje Prakistela-majsora zenske ljupkosti, mehki, zamagljeni oblici.

4)AFRODITA iz Knida, 330 gpne.-mermer, h=2m-skulptor: Prakistel-spominje se kao simbol apsolutnog savrsenstva

12

5) HERMES iz Olimpije sa malim Bahom, 330 gpne.-mermer, h= 2,16m-jos vjernije otjelovljenje Prakistelove ljepote-male dimenzije, igra njeznih oblina, izvijena linija trupa-osjećanje potpune opustenosti- osobine koje se slazu sa statuom Afrodite.-zamagljeno modelovanje lica, i meka obrada mermera

6) APOLON BELVEDERSKI, kraj IV st.-mermer, h= 2,25m-Goethe i mnogi drugi smatrali su ga idealom klasične ljepote -smatran otjelovljenjem grčkog duha.

7) APOKSIOMENEKS (STRUGAČ) -330 g.p.n.e.-bronza, h= 2,06m-skluptor: Lisip-skulptor koji je zamjenio Polikletov kanon, novijim proporcijama koje su davale vitkije tijelo i manju glavu.-figura osposobljena za spontani trodimenzionalni pokret,pruzanjem ruke horizontalno ispred tijela.-tu slobodu nagovjestava i dijagonala noge i neuredna kosa.

13

8) GAL NA UMORU, 230 gpne- bronza, iz Pergama-ovakve statue bile su izradjene u spomen njihovog poraza-pazljivo prikazan galski tip gradje lica-odlikuje se herojskom nagotom-agonija na licu dosta realistična, pomjesana sa dostojanstvom i patosom-osjeća se zivotinjske kvalitet koji do tada nije postojao u grčkim skulpturama.

-vidljiv tjelesni proces umiranja

9) FAUN BARBERINI, 220 gpne.-mermer-takodjer vidljive nekontrolisane tjelesne reakcije.-prikazan pijani faun dok spava-djelimično razdvajanje tijela i duha kao i kod Gala na umoru.

10)Veliki oltar u znak sjećanja na Atala I, 180 g.pne.-veliki friz sa skulpturama koji pokriva osnovu -ogromne figure klesane su tako duboko da se gotovo odvajaju od pozadine, a imaju proporcije i tezinu statua koje nalazimo na zabatima, ali bez trougaonog ograničenja.-statue nisu detaljizirane, ali imaju snaznu dramaturgiju i dinamičnost-pokret povezuje kompoziciju u jedan neprekinuti ritam-žestina koja ne provaljuje arhitektonski okvir.

11)NIKE SA SAMOTRAKE, poč. II st.-mermer, h= 2,44m-dramatičan spomenik-osjeća se suprotnost vjetra i kretanja tijela, ipostignuta ravnoteza-nevidljiva vazdusna sila postaje opipljiva kroz izvanredno zivu draperiju.-medjuzavisnost prostora i statue, koja do sada bije bila vidjena-najveće remek-djelo helenističke skulpture.

14

12) LAOKON SA SINOVIMA, krah II st.-mermer, h= 2,44m-smatran primjerom uzvisene tragedije-prvi put se prikazuje izraz bola-pretjerano obradjena povrsina, razmetanje dinamičnosću i tehnikom-patos proracunat i retorski-ali ipak mnogo uvjerljivije djelo od Apolona.

13) GLAVA SA DELOSA, portret, 80 g.pne.-bronza, h= 32 cm-zalosna usta, tuzne oči, mlitavo lice pokazuju osobu obuzetu sumnjama-krajnje ljudska i neherojska ličnost-na licu tragovi grčkog patosa

14) IGRAČICE POD VELOM, 200 g.pne.-bronza, h= 21,5 cm-radjene za privatne potrebe-pokazuju sarenilo dijela malih dimenzija-spiralni pokret i dijagonale nabora čine ovu figuru zanimljivom kao i bogata igra ispupčenja i udubljenja.

RIMSKA UMJETNOSTVAJARSTVO

15

1) AULUS METELLUS (L“ARRINGATORE)- poč Ist

-smatralo se da potiče iz II vijeka, ali se danas uglavnom smatra da je iz prvih godina I vijeka-potiče sa etrurske teritorije-gest koji se javlja na svim ostalim rimskim statuama i odjeća je rimska(toga)-ozbiljnost i prozaičnost statue, ali i bezdušnost

2) PORTRET RIMLJANINA- 80g.pne.-mermer-najsnazniji izraz rimskog portreta-čini se da ovo predstavlja samo dobru kopiju crta lica, ali ipak to nije tačno, nego je autor smo brižljivo boirao naglasavanje bora i tako nam dočaraju jednu karakterističnu rimsku ličnost-ozbiljnu i mrgodnu-praotički lik strahovitog lica

3) RIMSKI PATRICIJE sa poprsjima svojih predaka -30 g.pne.-mermer-rad se ničim posebno ne odlikuje, ali se duh praotičkog lika dobro osjeća-glave predstavljaju kao biografiju osobe-vazan je samo tekst lica, a ne rukopis umjetnika koji ga je zabiljezio

2) AUGUSTUS IZ PRIMAPORTE, 20 g.pne.-vidimo iz skulpture rimsko o bozanskom vladaru, jer ne znamo je li ona predstavlja boga ili ljudsko biće.-statua obavijena atmosferom bozanstva-statua odiše rimskim duhom, imperatorov gest-odjeća izgleda kao stvarna, cak raspoznajemo materijale-nenaglasena fizionomija lica, nadahnuti pogled

16

4) SKULPTURE NA SPOMENIKU ARI PACIS 13gpne-predstavlja povorku, odredjeni dogadjaj idealizovan sto mu daje odredjene sličnosti sa partenonskim frizom, ali ipak pun stvarnih pojedinosti-vidljiva dubina prostora

5) RELJEFI NA TITOVOM SLAVOLUKU, Rim, 81 g.pne.-mermer, h=2,40m

*Pljačkanje hrama u Jeruzalemu-izrazena dubina prostora-izrazen je i pokret gomile figura u prostoru-jedan dio gomile nestaju u slavoliku, a drugi dio je iza i on je istaknutiji

*Titov trijumf-nema nestajanja figura-kompozicija odise cudnom nepomicnoscu-to mu nije poslo za rukom zbog odredjenih protivrijecnosti: glave cetiri konja su bile u profilu, tijela imperatora i drugih figura bile su frontalno

6) TRAJANOV STUB, Rim, 106-113 g.p.n.e.-mermer, h= 38m-na njemu se takodjer jasno vidi nelogičnost prikazivanja imperijalne umjetnosti-stub okruzen spiralnom trakom i prica historiju dačkih ratova, -predstavlja najambiciozniju kompoziciju friza do tada ali i najveći promašaj, jer

moramo trčati oko nje da bi smo je „procitali“-ovakvo vizuelno predstavljanje vojnih operacija vidjeli smo jos samo na asirskim reljefima-dubina figura morala je biti manja, jer u suprotnim donji reljefi od sjena ne bi bili vidljivi zbog cega nema iluzionisticke prostorne dubine

-Trajanova traka predstavlja kraj jedne i pocetak druge ere, jer ce ovakve forme se zadrzati gotovo do srednjeg vijeka

17

7)GLAVA IMPERATORA VESPAZIJANA, 75 gpne.-mermer-njegovi portereti imaju antiaugustutsku republikanski duh,vjerovatno zbog Vespazijanove skromnosti i jednostavnosti-mehki oblici lica, naglasak na gradji kože i kose podsjećaju na Prakistelov stil

8) ŽENSKI PORTRET, 90g.pne.-mermerNajprefinjeniji zenski portret u rimskom vajarstvu-takodjer de osjeti oplemenjenost kao kod Vespazijana-pokret glave, pogled ociju izrazavaju sanjalačko raspolozenje-svilena koza i frizura

9) TRAJANOVA GLAVA, 100g.p.n.e.-mermer-drugo remek djelo portretnog vajarstva-cvrsti okrugli oblici podsjecaju na Augustusa-zapovjednicki pogled, sa jako isturenim obrvama-iz lica zraci neka cudna osjecajna snaga, nalik grckom patosu, ali u obliku plemenitosti

10) KONJANIČKA STATUA MARKA AURELIJA, 161 gpne-bronza

-hladni, formalni karakter sto je karakteristicno za figure II st.-sam konj odise snagom i ratnickim duhom

18

-iako bi imperator trebao imati pobjednicki duh, ovdje to ne vidimo-izgleda kao da on nosi mir,jer on je sebe atko i vidio, a ne da je ratnik i heroj

11)GLAVA FILIPA ARABLJANINA, 244 gpne-mermer-realističnost lica odrazava stanje svih tadasnjih vladara i surovost toga perioda-otkriva sve mracne strasti ljudske naravi: strah, podozorenje, svirepost-ipak ono u nama budi neko sazaljenje, kao da je ta osoba osudjena da umre-znači da agonija rimskog svijeta nije bila samo fizička nego i duhovna-oci uperene u neki nevidljivi nagovjestaj zla, lice ne obrijano,

-urezane zjenice-sto prije nismo mogli vidjeti

12) PORTRET PLOTINA, kraj III st-mermer-predstavlja blizenje srednjem vijeku-izraz lica odvaja se od ovozemaljskog svijeta -apstraktno, mistično-lice vise liči kao odraz duhovnih, nego fizičkih osobina.Plotin smatrao da je tijelo dovoljna nezgrapna slika prave duhovne linosti d anije potrebno praviti sliku slike.-to predstavlja kraj portretne umjetnosti kakva je bila do tada

13) GLAVA KONSTANTINA VELIKOG, poč IV st.-mermer, h= 2,44m-na način Plotinovog vidjenja posmatramo i ovu glavu-ogromne dimenzije predstavljajucarsko velicanstvo

-ozarene oci i masivno lice nam govore mnogo o njegovom vidjenju samog sebe

19

14)KONSTANTINOV SLAVOLUK, Rim, 312 g.p.n.e.- reljefi prikazuju jedan novi konstantinski stil u punoj snazi-ogromna suprotnost izmedju medaljona i reljefa ispod-izbjegava se dubina prostora-arhitektura je spljostena za pozadinu-jedva primjetni pokreti-kod figura ne postoji kontrapost, on je potpuno isčeznuo, zbog cega se cini kao da ove figure vjese o uzetu, neproporcionalne su- ovo nemozemo posmatrati kao negativne osobine, jer to ustvari predstavlja jedan novi stil, potpuno suprotan od klasičnog, iako izgleda pomalo nespretno uradjen.-ima osjećaj kao da je sam po sebi dovoljan-simetrična kompozicija, pokazuje simboliku, u sredini je Konstantin frontalno na koga su okrenuti svi u profilu-frontalno prikazane figure predstavljaju polozaj velicanstva, a pored Konstantina, tu su jos dvije, figure Hadrijana i Aurelija-ovo djelo je orginalno , i prdestavlja osnovu za razvoj hrišćanske umjetnosti

SLIKARSTVO

1)MOZAIK U POMPEJI, Bitka kod Isa, I st p.n.e.ž-nalazi se na podu jedne kuće u Pompeji-izuzetno veliki i tehnički savrsen mozaik-zbijene figure, atmosfera mahnitog uzbudjenja, tačno bačene sjenke-pitanje je kada su ove osobine dosegle ovaj nivo, jer

prije toga nemamo nikakvih prijasnjih ostataka.

20

2)MERMERNA PLOČA IZ HERKULANEMA, Igra piljaka, I st.p.n.e.-slikar: Aleksandar Atinski-vidi se da je to imitacija u klasičnom stilu, koja se poredi sa kopijama klasičnih grčkih statua radjenih za rimsko tržište.-slika je jako razvodnjena

3)SOBA S IKSIONOM, dom porodice Veti, Pompeja 63-79 g.-kombinacija mramorne obloge-mitoloski prizori-koji trebaju da ostave utisak slike umetnute u zid-fantastični arhitektonski prizori kroz prozore-ta arhitektura je čudno nerealna i zivopisna4)ARHITEKTONSKA PANAORAMA, I st. p.n.e.-zidna slika vile u Boscorealu, blizu Pompeje-izgledaju stvarnije od prethodnih-okviri ovih panorama su bogato ukraseni stubovi, arhitektonski ornamenti, i maska na licu odlikuju se izuzetnim stepenom trodimenzionalnosti-zbrkane gradjevine, nejasni odnosi i dimenzije

-ne razgovjetnost dubine prostora-ovaj prostor zauvjek ostaje izvan naseg domasaja

5) PEJZAŽ S ODISEJEM, kraj I st. p.n.e.-zidna slika iz jedne kuće na Esquilinu-jedna od Odisejevih pustolovina, dozivljaja s Lestrigoncima-plavičasti tonovi daju osjećaj vazdusnosti i svjetlosti-nema logičnosti u pejzažu, nejasan je

21

6)POGLED NA VRT, zidna slika iz Livijine vile u Primaporti, 20 gpne.-suprotna pejzazima sa Odisejem-nema okvira-konkretnost boje i materijalnost-prividna udaljenost ne postoji, cini se kao da su na dohvat ruke

-ali ipak postoji stepen logične pvezanosti

7)BRESKVE I STAKLENI SUD, zidna slika iz Herkulanema, 50g-prikaz staklene boce ostar i realan-sjene nisu dosljedne, nemozemo odrediti izvor svjetlosti-detalji su stvarni, ali nema one sistematičnosti u čitavoj slici koja povezuje te detalje

8)HERKUL I TELEF, zidna slika iz Herkulanema, 70 g.-ne postoji odredjeni stil na slici-lik u sredini djeluje kao statua, bez zivosti-lik Herkula takodjer izgleda kao statua ali ipak radjen sa prozracnijom tehnikom-svaki dio radjen drugom tehnikom i daje drugi karakter

9)VELIKI FRIZ U VILI MISTERIJA, POMPEJA- 50g.pne.-pojavljuje se logička povezanost stila-ritmična povezanost i dubina ne veća od domasaja ruke-figure kao da su postavljene na neku pozornicu i obavljaju neki cudni ritual-osjeća se povezivanje ljudskih i mitskih figura u jedno

-izraz, drzanje i cvrstina tijela, gestovi figura su uzeti iz klasične grčke umjetnosti, ali im fali cjelovitost i prostudiranost

10) PORTRET DJEČAKA IZ FAJUMA , Egipat, II st.-egipatsko rimska umjetnost-uradjen u veoma trajnoj tehnici-enkaustici, zbog čega se odlikuje svjezinom boja-dječak cvrst, vrcav i pun zivota

-naglasene oci, pazljivo birane sjenke, izrazene individualnost

22

11)MEDALJON, Muski portret, 250 g.-snaga karakterizacije je jača nego na ijdnom fujumskom portretu-predstavlja vrhunac portretne umjetnosti, koja je dala i portret Filipa Arabljanina

RANOHRIŠĆANSKA I VIZANTIJSKA UMJETNOST

1) OSVEĆENJE PUSTINJSKOG HRAMA I SVEČTENICI, 245 g.-zidna slika u sinagogi u Dura-Europosu-najstarije hriscanske zajednice su bile obrazovane od otpadnika jevrejske zajednice, pa se smatra da je moguće du su slične slike ukrasavale i zidove hriscanskih bogomolja u Siriji i Palestini

2) SLIKARSTVO KATAKOMBI, poč IV st.-izrazava preokupaciju drugim svijetom

-u podjeli tavanice vidimo kasni i uprošćeni odjek iluzionizma u pompejskom slikarstvu-modelovanje figura i pejzaz su izgubili pravu vrijednost zbog stalnog ponavljanja

23

-veliki krug označava nebeski svod, u koji je upisam krst, simbol vjere-u centru je Hrist, Dobri pastir sa ovcom, za koju daje zivot, a u polukrugovima je prica o proroku Jonu, a izmedju su figure pripadnika crkve koji mole za boziju pomoć-shema je malih dimenzija i neugledna ali ima logički slijed

3)MOZAIK U KUPOLI, Cr Sv Djordja, Solun, kraj IV st.-dva sveca stoje podignutih ruku na pozadini koja jasno pokazuje svoje porijeklo od pompejskog slikarstva.-prostorni iluzionizam, ranohriscanski mozaici su negirali ravninu povrsine zida-skraćenje je pomalo krivo ali je ipak dobro sacuvano-ali ipak konstrukcija se ne čini stvarna, nedostaje joj ta fizička komponenta

-analogija boja daje utisak da je gradjevina providna

4)RAZILAZAK LOTA I AVRAM, mozaik u Cr St Maria Maggiore u Rimu, 430 g.-Avram i njegova porodica okrecu se na lijevu stranu, a Lot i njegova porodica na desnu-kao kod Trajanovog stuba, ovaj mozaik ima zadatak da ispriča priču, ali priču za koju se predpostavlja da je mi vec znamo.- to nije nesto sto de desilo u jednom trenutku nego je tp stalno postojeća stvarnost-zbog toga nisu vazni detalji priče,kretanje 3D oblika, nego gestovi i pogledi

-simetricnost kompozicije je simbolicna, Avram ide putem pravednosti dok Lot ide putem bozanske osvete, -praznina izmedju njih predstavlja to razdvajenje, koje je naglaseni i njihovom djecom postavljenom takodjer naporedo.

24

5)VATIKANSKI VERGILIJE, poč. V st.-jedan od najstarijih sačuvanih rukopisa, odraz je tradicije iluzionizma helenističko rimskog slikarstva u Pompeji.- slika ostavlja utisak prozora, jer je odvojena jednim okvirom-na njoj nalazimo ostatke prostorne perspektive-igra svjetlosti i sjene.

6)BEČKA GENEZA, poč VI st-slika: Jakov se rve sa andjelom-slika ne predstavlja jedan jedini dogadjaj nego čitav niz epizoda koje se nizu putem u obliku slova U (kontinuirana naracija)-to znaci da tok u prostoru je poistovjećen sa tokom u vremenu.-prednost ovoga je usteda prostora

-slikar zeli da se ovo čita kao tekst, a ne kao prozor sa okvirom.

7)SARKOFAG JUNIJA BASA, 359 g.-mermer,-jedan od rijetkih primjera ranokrscankog vajarstva, jer je bilo zabranjeno prikazivanje idola u obliku velikih statua, ono se razvijalo u antimonumentalnom pravcu-sastoji se od deset kvadratnih podioka, u kojima su motivi iz Starog i Novog zavijeta-naglasava ljudsku stanu Hrista, koji je prikazan kao bradati tip-pokusava se unijeti atmosfera grčkog klasicizma, figure u duboko uvučenim nisama-ali ipak ispod toga se osjeća velika sličnost sa Konstantinovim slavolukom.-to se osjeti u lutkastim tijelima, njihovim velikim glavama, pasivnoj atmosferi

25

8) BAHANTKINJA, ploča od slonovače, 390 g.-predstavlja ustvari krilo diptiha-namjenjena privatnom vlasnistvu i odrazava ukus jednog sakupljaca-prefinjnena estetska osjećajost-konzervativni karakter koji se ogleda ne samo u temi nego i u kompoziciji-iako izgleda kao mnogo starije djelo, iz sitnih nelogičnosti vidimo da to nije tako-desna noga koja prelazi preko okvira, govori da oblici iako prefinjeni, nisu sasvim shvaćeni

9) ARHANDJEO MIHAILO, ploča od slonovače, poč VI st-odlikuje se klasicizmom, koji je postao nosilac hrišćanskih djela--bogato raščlanjena draperija-on nagovještava vanzemaljsku moć i nalazi se u vanzemaljskom prostoru-nisa u kmojoj se nalazi nema trodimenzinalnosti, ona je samo simbolično tu-nematerijalnost, i kalsično skladni oblici

10)EUTROPIJEV PORTRET, 450 g. -mermer, h= 32 cm

26

-podsjeća na čudene lice Plotina, i na Konstantinovu glavu nalik na masku, ali za razlliku od njih , Eutropijeva glava izgleda fluidno, kao da je zaustavljen u vizionarskom zanaosu-više liči na lice duha nego na čovjeka-crte lica nisu izrazene niti oblikovane nego su samo naznacene blagom profilacijom.-ovdje se potpuno gubi tradicija grčke slobodne skulpture

VIZANTIJSKA UMJETNOST

1)MOZAICI U CRKVI SAN VITALE, 547 g-Justinijan sa pratnjom i Carica Teodora sa pratnjom-ideal ljudske ljepote se mjenja i razlicit je od zdepastih tijela i velikih glava iz IV i V st-visoke i tanke figure malenih stopala i sitnih ovalnih lica, pokrivene sarenom odjećom-lice sa krupnim očima, dugim orlovskim nosevima i , mala usta-ne postoji ni nagovjestaj pokreta-svečani frontalni likovi kao da se nalaze na nebeskom a ne na zemaljskom dvoru-ovo odrazava “bozansko kraljevstvo“ vizantijskog cara- sve figure sliče jedna na drugu, uobličena su prema istom idealnom tipu i pokazuju neku porodičnu sličnost -ovdje su Justinijan i Teodora ustvari kao zamjena za Hrista i Bogorodicu, ali ipak najvjerovatnije predstavljajau individualne portrete-ovakve tipove figura srećemo i dalje u vizantijskoj umjetnosti

2)DAVID SASTAVLJA PSALME, 900 g-ilustracija iz Pariskog psaltira

-ponovna pojava klasičnih motiva

27

-pejzazi podsjecaju na pompejske slike a i figure na klasične modele-figure nemaju nikakve veze sa Biblijom, tako da bi lahko mogli reci da je ovo djelo mnogo starije

3) PRIZORI IZ KNJIGE POSTANJA, 1200 g-mozaici u Cr Sv Marka u Veneciji-zdepaste figure velikih glava, i bradati Hrist podsjecaju na umjetnost IV st-figura u desnom uglu-pdsjeca na klasičnu, jer su grci ljudsku dusu predstavljali kao malu nagu figuru sa leptirovim krilima

4)RASPEĆE, mozaik iz Crkve u Dafni, XI st,-klasicizam sjedinjen sa idealom ljudske ljepote-prisutna veliak osjećajnost-motivi su potpuno hrišćanski, i ne vidimo teznju da se ponovo stvori realistični prostorni okvir-kompozicija puna jasnoće i ravnoteže-figure su klasično dostojanstvene, prirodne i lupke-izrazen patos na ljicima i gestovima, uzvisena patnja koju nije imala ranohrišćanska umjetnost

5)HRISTOS, u Cr Sv Sofije, Carigrad XIII st.-nema vise one nepristupacne strogosti-izraz sjete na licu, bez previse modelovanja i boje, sto je ustvari karakteristika najbolje grcke tradicije

28

6)ANASTASIS, Silazak u ad, 1310 g.-freska u Cr Sv Spasa u Hori-priakzuje dogadjaj kada Hrist pobjedjuuje Satanu i dize Adama i Evu iz mrtvih-ovdje je karakteristična ogromna fizička energija u tijelu Hrista, sto u prijasnjim prikazivanjim Hrista nismo vidjeli, cini se kao da leti kroz vazduh-dinamičnost

7) BOGORODICA, iz Cr St Franceska Romana u Rimu, VI-VII st.-radjena u enkaustici,gradacija svjetla i sjenke -veza sa rimsko grckim portretnim slikarstvom-lice poput onog iz San Vitale, ali sa mnogo naglasenijom trodimenzionalnoscu-geometrijska strogost crteza

8)BOGORODICA NA PRESTOLJU, XII st-slika na drvetu-slika pokazuje mnogo odjeka klasicizma:, draperija, blaga sjeta na licu, ljupka poza, presto koje izgleda kao mali Koloseum-ali uprkos tome svi ovi elementi izgledaju apstraktno-trodimenzionalnost se gubi-nema ni povrsinskog ni prostornog karaktera, nego dobija transparentan karakter

-sve prozima nebesko zracenje, koje smo prvi put sreli u ranohriscanskim mozaicima

9)STAROZAVJETNA TROJICA, sliak na drvetu, Andre Rubljov, Rusija, 1410 g-Andrej Rubljov je bio najbolji ruski slikar ikona-skladna ljepota kompozicije i lirsko osjecanje-skala boja je ruski elemenat-svjetlija i slozenija, i uskladjenija nego u vizantijskim djelima-kontrolisani intenzitet boja

29

10)HARBAVILSKI TRIPTIH, kraj X st-slonovača-to je bio mali pokretni oltar, koji se mogao otvarati-prefinjenost ove minijature podsjeca na stil Raspeca iz Dafne

11)ZRTVOVANJE IFIGENIJE, X st.-to je ustvari trebao da bude svadbeni dar-bio ukrasen scenama iz grcke mitologije-tema je bila Euripidova drama-kompozicija je plitka iako je reljef duboko sječen

-ne postoji ono tragično uzbudjenje , nego ornamentalns vedelost-figurice su kvrgave

ISLAMSKA UMJETNOST

1) MOZAIK U VELIKOJ DZAMIJI U DAMASKU-pejzaz raskosno uokviren ornamentalnim bordurama na zlatnoj pozadini-ovdje vidimo jedan bljesak iluzionizma kakav smo vidjeli na pompejskom slikarstvu-helenističko rimski motivi

2) DIO PROČELJA PALATE U MŠATI, JORDAN, 749 g-visina trouglova = 2,90m-ovi cipkasti ornamenti i biljni motivi podsjecaju na vizantjiski arhitektonski ornament-ove cik- cak linije ponavljaju se citavom duzinom fasade, sto govori o teznji za simetricnim oblicima

30

3)MUNARA U VELIKOJ DZAMIJI U SAMARI-spiralno stepeniste odraz je mezopotamskih zigurata

4) ALHAMBRA U GRANADI, SPANIJA-najraskosniji dio je Dvoriste lavova-stubovi vitki, i nose lukove slozenog oblika kaji kao da se sastoje od paučinastog ornamenata- u unutrasnjosti je ista cipkasta dekoracija od arabeski, dekoracija od stuka-sve je puno simetrija, reda i ritma-Alhambra ocuvana kao olicenje iz 1001 noći

5) KRUNIDBENI OGRTAČ NJEMAČKIH CAREVA, 1133 g-crvena svila sa zlatnim vezom-simetricni motivi dva lava koji napadaju kamile, sa obe strane drveta zivota-zivotinje prikazane sa izvanrednom smislu za stilizaciju-cetvrtine kruga u koje su stavljene popunjene ornamentima

31

6) KADIONICA IZ HORASANA, IRAN, 1181 g-bronza, h= 88cm-tada je bilo vladalo uvjerenje, da moze biti figura, ako je malih dimenzija i ako ne baca sijeku, medjutim s obzirom na visinu ove figure, ona zasigurno baca sijenku-jedan od najvecih komada slobodne islamske skulpture u cijelom islamskom svijetu-ali njen posebni karakter ne podsijeca bas na zivotinju, on se samo priblizava tom obliku, kao da je sasvim slucajan i sekundaran-ova figura je mogla biti „ozivljena“ paljenjem tamijana, pa onda taj dim kao dah izlazi i izgleda zastrasujuce realno

7)ERAZISTRAT I NJEGOV POMOĆNIK, IZ DIOSKORIDOVOG DJELA „DE MATERIA MEDICA“ 1224 g-iluminarni rukopis iz jednog arapskog prevoda-obje figure imaju oreole, sto je bio znak postivanja-oblici su samo povrsinski kao i pismo,-ritmicni potezi na slici, podsjecaju na ritam slova

8) CRTEZ IZ RUKOPISA HARIRIJA, MESOPOTAMIJA-crtez perom crvenim mastilom-nastavak stila koji se javio 100 godina ranije u Dioskoridovom djelu-potezi brzi i ritmicni, mnogo slobodniji i puni izvanrdene snage-ljudska priroda tako tacna i duhovita

32

9)DVOBOJ RATNIKA U PEJZAZU, IZ JEDNOG PERSIJSKOG RUKOPISA, 1396 g-umjetnik se najvise bazirao na ambijetu a ne na samom dogadjaju koji se opisuje na slici-uticaj i kineskih pejzaza- ljupko,njezno sjenceno drveca i cvijeca-odlikuje se dekorativnoscu koja je izrazito islamska

10) MUHAMEDOVO VAZDESENJE, IZ JEDNOG PERSIJSKOG RUKOPISA, 1593 g-islamska vjerska umjetnost samo u rijetkim slucajevima dostize nivo umjetnosti starih religija, a ova minijatura je jedna od tih primjera- citavo putovanje Muhameda do Allaha, slicno je Ilijinom putavanju koji se uznio na nebo u vatrenim kolima-iz teksta vidimo da je Muhamed putovao na čudesnoj zivotinji koja je imala ljudsko lice i krila, a porijeklo ove zivotinje vidimo iz krilatih cuvara iz Mesopotamije, i sfingi i kentaura-opet uocavamo elemente Dalekog istoka kao sto su zlatne oreole u obliku plamena sto je cesta karakteristika budističke umjetnosti, crvasta stilizacija oblaka

33

-mada neki dijelovi kao sto su andjeoski pokreti podsjecaju na hriscansku umjetnost-ova minijatura je jedinstven spoj istoka i zapada

11)geometrijski uzorak, kaligrafija XV st-daje samo jednu jedinu riječ: Allah-nagovjestava apstraktnu umjetnost modernog doba-čudo od isprepletenosti -formalnost.srecemo osobine lavirinta, sare sa tepiha i nefigurativno slikarstvo-vise nego u jednom drugom primjeru ovdje je sazeta sustina islamske umjetnosti.

34