HİTİTLER’DEN ÖNCE ANADOLU

HİTİTLER(MÖ.2000-MÖ.1200)Kafkaslar’ dan geldikleri düşünülüyor…Bu dönemde Anadolu’ ya Hatti ülkesi deniyor…

• Hititler’ den önce Anadolu’ da beylikler ve ASUR TİCARET KOLONİLERİ bulunuyordu…• Yazılı belgelere Anadolu’ da ilk kez Asur Ticaret Kolonileri’ nin

bulunduğu karumlarda(Kayseri) rastlanmıştır…

HİTİTLER’İN YÖNETİM ŞEKİLLERİ:

*BEYLİK

*KRALLIK

*İMPARATORLUK

olarak yaşadılar.

TÜM İMPARATORLUKLARIN GENEL ÖZELLİKLERİ NELERDİR?(Osm.,Pers,B.İskender,Hitit,Roma,vs...)

*DÜZENLİ ORDU *GENİŞLEME POLİTİKASI *AYRINTILI KANUNLAR

*GÜÇLÜ MERKEZİ YÖNETİM *GÜÇLÜ VERGİ SİSTEMİ

•BAŞKENT:

ÇORUM’daki

HATTUŞAŞ(BOĞAZKÖY)

HATTUŞAŞ(BOĞAZKÖY)

Kadeş Savaşı(MÖ. 1296)

Kadeş Antlaşması(MÖ.1280) dır…

HİTİT X MISIR•SURİYE TOPRAKLARINI PAYLAŞAMADILAR

•ASUR TEHLİKESİ NEDENİYLE SAVAŞI BIRAKTILAR,BARIŞ YAPTILAR.

• Eğer yabancı bir memlekette bir düşman Hatti memleketine gelirse ve Hatti memleketi Kralı, Büyük Kral Hattuşili bana “Ona karşı koymak için bana yardıma gel” diye bir haber gönderirse Mısır memleketi Kralı, Büyük Kral Rea-Maşeşa Mai Amana piyadesini süvarisini gönderecek onu öldürecek, Hatti memleketi için ondan intikam alacak.• Eğer Hatti memleketi Kralı, Büyük

Kral Hattuşili tâbi beylerine kızarsa, onlar ona karşı bir kusurda bulunursa Mısır memleketi Kralı Büyük Kral Rea-Maşeşa Mai Amana’ya haber gönderirse Mısır memleketi Kralı piyadesini ve süvarisini ona gönderir. O kimlere kızmışsa onları imha eder.

•Kadeş antlaşmasının Hattuşa’da bulunan çivi yazılı tabletinin büyütülmüş kopyası New York’ta Birleşmiş Milletler Binasında asılıdır.

PANKUŞHİTİT DANIŞMA MECLİSİ• Pankuş, 'İmparatorluk Meclisi' veya 'Soylular

Kurulu' olarak da adlandırılabilecek Hitit Parlamentosu

• Pankus'u oluşturan soyluların yüksek hakları vardı ve kralın yargısına bağlı değillerdi. Soylulara devlet tarafından bir miktar toprak verilir, buna karşılık onlar da krallık ordusuna gerekli silahları ve atlı savaş arabalarını tahsis etmekle görevlendirilirlerdi. Birçok ülke sorunu ve tartışmalı konular Pankus'ta kralla birlikte görüşülür ve karara bağlanırdı. Pankus, kralın kararları hakkında söz sahibi bir kurul ve böylelikle de onun mutlak hakimiyetinin tek denetleyicisiydi.

• Pankuş’ taki en önemli ve söz sahibi kişilerden biri de ana kraliçe Tavananna idi…

HİTİT YAZISI VE DİLİ

•Hititlerin dili, Hint-Avrupa Dillerinin Anadolu'nun alt grubuna dahildir.

• Hititçe ile Hint-Avrupa dilleri arasındaki yakınlık bakımından bazı karşılaştırmalar vermek gerekirse:

• Hititçe vatar "su", İngilizce water "su", Slav dillerinde voda "su".•

Hititçe et "yemek", İngilice eat "yemek", Almanca essen "yemek".•

Hititçe eku "içmek", Latince aqua "su".•

Hititçe genu "diz", Almanca Knie "diz", İngilizce knee "diz".•

Hititçe milit "bal", eski Yunanca meli "bal".•

Hititçe viyana "şarap", İngilizce wine "şarap", Fransızca vin "şarap".•

Hititçe kuis "kim", Latince quis "kim". •

Hititçe kuiski "bir kimse", Latince quis quis "bir kimse".

• Hititler’ de farklı yazılar ve diller kullanımdaydı.

• Resmî diplomatik yazışmaları ve saray arşivleri Âsur (Akad) çivi yazısıyla yazılırken, kayalardaki kabartmalar ve yazıtlar için Hiyeroglif denilen yazı kullanılırdı.

• Hitit çivi yazısının dili Friedrich Hrozny tarafından 1915'te çözülmüş, Hitit hiyeroglif yazısının 1940'lı yıllarda başlayan çözülmesinde ise Helmuth Theodor Bossert'in büyük katkısı olmuştur.

HİTİT KANUNLARI• Hititler’de kanun, Büyük Kral’ın yetkisi

altındaydı. • Kral, başkomutan, baş yargıç ve başrahip

sayılıyordu. Ancak Kral, kararları onaylatma yükümlülüğü altındaydı. • Onaylayan kurum ise, Pankuş adı verilen

soylular meclisiydi. İnsana ve insanın yaşama hakkına saygı duyan ve önem veren bir uygarlık olan Hititler, Anadolu’da bundan binlerce yıl önce halka istediği dine inanma ve istediği dili konuşabilme hakkı vermiştir. • Kadın ve erkek her koşulda eşit sayılmış ve

kanunlar önünde cinsiyet ayrımcılığı yapılmamıştır.

• Hitit kanunları, kölelere de para ödeyerek özgürlüğüne kavuşabilme ve evlenme hakkı tanıyordu.• Kralın, konumu nedeniyle ölüm cezalarını kaldırma yetkisi

vardı; ölüm cezaları ise büyücülük ya da krala karşı gelme sonucu veriliyordu. • Ayrıca “kardeşlerle ilişki kurmak ya da evlenmek” de

Hititler’de sonu ölüm olan bir suçtu. • İdam cezası uygulayan bir toplum olan Hititler, işkenceye ise

karşıydı.• Boşanma ve aile konusunda da kanunları olan Hititler’den

günümüze, bu kanunların yer aldığı tabletler de kalmıştır. • Bunların dışında askerlik, Hititler’de bir zorunluluktu. Herkes

askerlik görevini yerine getirmek zorundaydı.

• Kısasa kısas (göze göz, dişe diş) prensibinin yerine tazminatın geçerli olduğu Hitit kanunlarında ölüm cezaları; kralın emrine karşı gelmek, cinsel suçlar ve büyü yapmak gibi ender hallerde veriliyor. Ancak ölüme mahkûm edilen birini kral da affedebiliyor. Adam öldürme suçlarına bile tazminat cezası uygulayan Hitit kanunları, cinsel suçlar için ölümden başka bir ceza tanımıyor . Cinsel suçlara ait maddelerin çokluğu Hititlerin ahlaki değerlerin korunmasına verdiği önemi de ortaya koyuyor.

• “Eğer bir adam bir kadını dağda alırsa (tecavüz ederse), suç adamındır ve o ölsün. Ama eğer onu evde alırsa (tecavüz ederse), suç kadınındır ve kadın ölsün. Eğer adam (koca) onları bulursa ve onları öldürürse, onun eylemi cezaya değer değildir.”

HİTİT DİNİ-BİN TANRILI HALK

• Hitit dini çok tanrılı bir dindir; panteonun (tanrılar ailesi) içinde binlerce tanrı ve tanrıça vardır ve bunların pek çoğu diğer kavimlerin dinlerinden alınmıştır.

•Boğa, fırtına tanrısına eşlik etmekte ve tanrılarla insanlar arasında aracılık yapmaktadır.

• Hitit tanrı kültleri aslında devlet dinidir ve bu kültlerin görevlileri de devlet görevlileridir.•

Hitit tanrı kültlerinde kaya/açık hava tapınakları önemli bir yer tutmaktadır. Günümüze, aşağıda ayrıntılı olarak incelenmiş, bir çok açık hava tapınağı ulaşmıştır. Bir çoğu da, ne yazık ki, defineciler tarafından tahrip edilmiştir. • Bunlar içinde Yazılıkaya en

önemlileridir. Buradaki tanrılar geçidinde 60'tan fazla tanrı ve tanrıça tesbit edilmiştir. • Tanrıların başında sivri bir külah ve

dizlerinin üstüne kadar inen beli kuşaklı bir giysi varken, tanrıçaların başında silindirik bir başlık ve üzerlerinde bluz ve pilili etek vardır.

•Baş tanrı, fırtına tanrısı Teşup'tur. Dünyanın düzenini sağlayan, krallığı ve ülkenin düzenini koruyan O'dur. Kral, efendisi adına ülkeyi yönetir.

• Tapınaklar tam anlamı ile tanrının evi idi. İlgili tanrının ya da tanrıçanın heykeli burada durur, ve tanrının ya da tanrıçanın burada olduğuna inanılırdı.Tanrı heykeli tapınakta iken sadece kral, kraliçe ve seçilmiş rahipler heykelin olduğu odaya girmeye izinliydiler. Başkasının, özellikle de bir yabancının girmesi ölümle cezalandırılabiliyordu.

•

• Tapınaklar dinsel merkezler olduğu gibi aynı zamanda ekonomik merkezler de olmuşlardır. Buralarda sadece tapınağa verilen hediye ve bağışlar saklanmamış aynı zamanda tahıl deposu olarak da işlev görmüşlerdir. (burada genelleme yapmak olanaksızdır, ancak yapılan kazılar ışığında böyle bir sonuç çıkarılmıştır.)

HİTİT KÜLTÜRÜ

• Baş sahnede Kral Asitavata görülmektedir. Kralın sol elinde bir köfte, - E. Akurgal'a göre - belki de çiğ köfte var, sağ eliyle bir pide almak üzere, önünde ve arkasında yelpazeleyen, içki sunan kişiler var. Sağ alt bölümde krala et sağlamak için hayvanlar getiriliyor. Sol bölümde krala yemek, içki ve müzik sunanlar var.

Aslında Hattiler'e ait olmasına rağmen Hitit

Güneş Kursu olarak anılan törensel nesne, Hititlerin

sembolü kabul edilir.

HİTİTLER’ E NE OLDU?• Eski Hitit ( M.Ö. 18.yy.) ve Büyük Hitit Krallığı dönemleri sonunda, yaklaşık MÖ.1200 yıllarında batıdan

gelen ve Deniz Kavimleri diye adlandırılan toplulukların istilası ile Hitit İmparatorluğu son bulmuş ve Hititler yaşamlarına şehir beylikleri halinde devam etmişlerdir. • Hitit Krallığı; M.Ö. 1200'deki Deniz Kavimlerinin göçleri sonunda Trak asıllı kavimlerin baskıları sonucu

yıkılmış olup, dolayısıyla Boğazköy de başkent olma özelliğini kaybetmiştir. M.Ö. 750 yılında Friglerin yerleşimine sahne olmuştur. • Geç Hitit Devletleri de Asur Eyaletlerine dönüştü…

GEÇ HİTİT DEVLETLERİ

•TEBAL….Kayseri,Niğde,Ürgüp•MİLİDİA ve KUMMUH….Malatya•GURGUM…Kahramanmaraş ve Gaziantep•HİLAKKU…Toros Dağlık Bölgesi•ŞAMAL…Antep’ in Güneyi(Fevzipaşa, Zincirli)•HATTİNA…AntakyaÖzel not:Ahmet Ümit’in «Patasana» kitabı Geç Hititler’i anlatır...