Upload
pascal-van-de-nieuwegiessen
View
1.598
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Cell Structure and Function
Hoofdstuk 04
2010/2011
bacterie
Type cellen
dierlijke cel plantencel
Prokaryoot- geen organellen
Eukaryoot- organellen
2
Waarom cellen bestuderen?
• Cellen Weefsels Organen Lichaam
– lichamen zijn opgebouwd uit cellen
– cellen doen al het werk!
3
Taken van de cel
• Drie hoofdtaken
1. energie maken• voor het dagelijks leven
• voor groei
2. eiwitten maken• eiwitten bepalen elke functie van de cel
3. meer cellen maken• groei
• herstel
• vernieuwing
4
Organellen
• Organellen voeren het werk in de cel uit– elke structuur heeft zijn eigen rol
Model dierlijke cel5
1. Energie maken
• Energie
– voor dagelijkse processen & groei…• voedsel opnemen en verteren
• zuurstof (O2) opnemen
• ATP maken
• afvalstoffen verwijderen
– organellen die dit werk doen…• celmembraan
• lysosomen
• vacuolen & blaasjes
• mitochondria
6
Celmembraan
• Functie– scheidt de cel van de buitenwereld
– bepaalt wat de cel in en uit gaat• O2, CO2, voedsel, H2O, voedingsstoffen, afvalstoffen
– herkennen signalen van andere cellen• communicatie tussen cellen
• Structuur– dubbele laag vet
• fosfolipiden
– receptor moleculen• eiwitten
vet “staart”
fosfaat“kop”
7
celmembraan•begrenzing cel
•bepaalt transport in en uit de cel
•herkennen signalen
cytoplasma
•gel-achtige substantie die organellen op hun plaatshoudt
8
Vacuolen & blaasjes
• Functie– materiaal door de
cel vervoeren
– opslag
• Structuur– membraanzakje
klein voedseldeeltje
vacuole vertering voedsel in cel
9
Voedsel- & wateropslag
plantencel
kloppendevacuole
dierlijke cel
centrale vacuole
voedselvacuole
10
vacuolen & blaasjes
• transport in de cel
• opslag
celmembraan•begrenzing cel
•bepaalt transport in en uit de cel
•herkennen signalen
cytoplasma
•gel-achtige substantie die organellen op hun plaatshoudt
11
Lysosomen
• Functie– vertering voedsel
– opruimen & recyclen
• vertering “oude” organellen
• Structuur– membraanzakje met
verteringsenzymen
klein voedseldeeltje
vacuole vertering voedsel in cel
12
lysosomen
verteerd voedsel
13
celmembraan•begrenzing cel
•bepaalt transport in en uit de cel
•herkennen signalen
vacuolen & blaasjes
• transport in de cel
• opslag
cytoplasma
•gel-achtige substantie die organellen op hun plaatshoudt
lysosoom•voedselvertering
•opruimen en recyclenafval
Mitochondria
• Functie– ATP (energie) maken uit d.mv. dissimilatie
• suiker + O2 ATP
• brandstof voor lichamelijke processen
• Structuur– dubbel membraan
14
15
celmembraan•begrenzing cel
•bepaalt transport in en uit de cel
•herkennen signalen
mitochondria
•ATP (energie) uit suiker + O2
vacuolen & blaasjes
• transport in de cel
• opslag
cytoplasma
•gel-achtige substantie die organellen op hun plaatshoudt
lysosoom•voedselvertering
•opruimen en recyclenafval
Planten maken energie op 2 manieren
• Mitochondria
– energie uit suiker + O2
• dissimilatie
• suiker + O2 ATP
• Bladgroenkorrels (chloroplasten)
– energie + suiker uit zonlicht• fotosynthese
• zonlicht + CO2 ATP & suiker
– ATP = vrij opneembare energie
– suiker= opgeslagen energie
» bladeren, wortels. fruit, etc wordt opgebouwduit suiker
16
Mitochondria in beide cellen!!dierlijke cel plantencel
mitochondria
chloroplast
17
centrale vacuole
•opslag: voedsel, water, afval
celmembraan•begrenzing cel
•bepaalt transport in en uit de cel
•herkennen signalen
cytoplasma
•gel-achtige substantie die organellen op hun plaatshoudt
18
lysosoom•voedselvertering
•opruimen en recyclenafval
mitochondria
•ATP (energie) uit suiker + O2
chloroplast
•ATP + suiker uitfotosynthese
celwand
•steun
2. Eiwitten maken
• Eiwitten– Voor dagelijkse processen en groei moet de cel…
• Genen aflezen (DNA)
• Eiwitten bouwen– structuur (spiervezels, haar, huid, etc.)
– enzymen (versnellen van chemische reacties)
– signalen (hormonen) & receptoren
– Organellen die dit werk doen…• kern
• ribosomen
• endoplasmatisch reticulum (ER)
• Golgi apparaat
19
Eiwitten doen al het werk!
cellenDNA eiwitten
signalen
structuur
enzymen
receptoren
20
Kern
• Functie
– controlecentrum van de cel
– bescherming DNA• informatie over hoe de eiwitten gebouwd moeten worden
• Structuur
– kernmembraan
– nucleolus• productie ribosomen
– chromosomen• DNA
21
vacuolen & blaasjes
• transport in de cel
• opslag
celmembraan•begrenzing cel
•bepaalt transport in en uit de cel
•herkennen signalen
cytoplasma
•gel-achtige substantie die organellen op hun plaatshoudt
22
lysosoom•voedselvertering
•opruimen en recyclenafval
mitochondria
•ATP (energie) uit suiker + O2
kern•bescherming DNA•besturen cel
chromosomenDNA
Ribosomen op ER
Ribosomen
grotesubunit
kleinesubunit
23
• Functie
– productie eiwitten
– aflezen DNA: hoe moet het eiwit gebouwd worden
• Structuur
– 2 subunits
– soms vrij in cytoplasma
– soms gebonden aan ER
vacuolen & blaasjes
• transport in de cel
• opslag
celmembraan•begrenzing cel
•bepaalt transport in en uit de cel
•herkennen signalen
cytoplasma
•gel-achtige substantie die organellen op hun plaatshoudt
24
lysosoom•voedselvertering
•opruimen en recyclenafval
mitochondria
•ATP (energie) uit suiker + O2
kern•bescherming DNA•besturen cel
chromosomenDNA
ribosomen•eiwitten maken
Endoplasmatisch reticulum
• Functie– onderdeel van eiwitproductie
• bewerking eiwitten
– maakt membranen
• Structuur– ruw ER
• met ribosomen
• bewerking eiwitten
– glad ER• maakt membranen
25
vacuolen & blaasjes
• transport in de cel
• opslag
celmembraan•begrenzing cel
•bepaalt transport in en uit de cel
•herkennen signalen
cytoplasma
•gel-achtige substantie die organellen op hun plaatshoudt
26
lysosoom•voedselvertering
•opruimen en recyclenafval
mitochondria
•ATP (energie) uit suiker + O2
kern•bescherming DNA•besturen cel
chromosomenDNA
ribosomen•eiwitten maken
ER•bewerken eiwitten•maken membranen
• Functie– afwerken, sorteren, labelen, vervoeren van eiwitten
• vervoer in blaasjes
• Structuur– membraanzakjes
transportblaasjes
blaasjes met eiwitten
Golgi apparaat
27
vacuolen & blaasjes
• transport in de cel
• opslag
celmembraan•begrenzing cel
•bepaalt transport in en uit de cel
•herkennen signalen
cytoplasma
•gel-achtige substantie die organellen op hun plaatshoudt
28
lysosoom•voedselvertering
•opruimen en recyclenafval
mitochondria
•ATP (energie) uit suiker + O2
kern•bescherming DNA•besturen cel
chromosomenDNA
ribosomen•eiwitten maken
ER•bewerken eiwitten•maken membranen
Golgi apparaat
•afwerken, inpakkenen versturen van eiwitten
DNA
RNA
ribosomen
endoplasmatischreticulum
blaasje
Golgi apparaat
blaasje
eiwitonderweg!
eiwit eiwit
Eiwitten maken
TO:
TO:
TO:
TO:
kern
29
centrale vacuole
•opslag: voedsel, water, afval
celmembraan•begrenzing cel
•bepaalt transport in en uit de cel
•herkennen signalen
cytoplasma
•gel-achtige substantie die organellen op hun plaatshoudt
30
lysosoom•voedselvertering
•opruimen en recyclenafval
mitochondria
•ATP (energie) uit suiker + O2
chloroplast
•ATP + suiker uitfotosynthese
celwand
•steun
kern•bescherming DNA•besturen cel
Golgi apparaat
•afwerken, inpakkenen versturen van eiwitten
ER•bewerken eiwitten•maken membranen
ribosomen•eiwitten maken
3. Meer cellen maken
• Cellen maken – voor vervanging, herstel & groei
• DNA kopiëren
• extra organellen maken
• DNA & nieuwe organellen verdelen
over de 2 nieuwe “dochter” cellen
– organellen die dit werk doen…• kern
• centriolen
31
Centrioles
• Functie– coördineren van de celdeling
• Structuur– één paar per cel
– “motor” eiwitten
32
vacuolen & blaasjes
• transport in de cel
• opslag
celmembraan•begrenzing cel
•bepaalt transport in en uit de cel
•herkennen signalen
cytoplasma
•gel-achtige substantie die organellen op hun plaatshoudt
33
lysosoom•voedselvertering
•opruimen en recyclenafval
mitochondria
•ATP (energie) uit suiker + O2
kern•bescherming DNA•besturen cel
chromosomenDNA
ribosomen•eiwitten maken
ER•bewerken eiwitten•maken membranen
Golgi apparaat
•afwerken, inpakkenen versturen van eiwitten
centriolen•celdeling
Samenvatting
• Cellen hebben drie hoofdtaken
1. energie maken• voedsel en O2 nodig
• dissimilatie en fotosynthese
• afval afvoeren
2. eiwitten maken• instructies in DNA
• aminozuren aan elkaar koppelen, bewerken en verzenden
3. meer cellen maken• DNA kopiëren en verdelen
34
Einde