Informatika e Biznesit

Besart Hashani

Pyetje nga java paraprake?

Telekomunikacioni

•• CkaCka eshteeshte telekomunikacionitelekomunikacioni??

• ITU = International Telecommunication Union

• Definicione te ndryshme gjate historise

• Tani ITU definon telekomunikacionin:

• ‘‘çfaredo transmetimi, emetimi, apo pranimi”te shenjave, sinjaleve, shkrimeve, imazheve apozerave; ose informatave te cfaredo natyre me ane telave, sistemeve radiodifuzive, vizualeose cfaredo sistemi tjeter elektromagnetik’’

• A dallon koncepti transmetimtransmetim me emetimemetim?

• Sistemet telekomunikuese – koleksion i:– Hardverit dhe

– Softverit

• Pjeset kryesore te sistemeve telekomunikuese:– Kompjuteret (perpunues te informatave)

– Terminalet (pikat fundore)

– Kanalet komunikuese

– Softveret

– Funksione tjera ndihmese (psh modemi)

Pema e telekomunikimeve

Trungu perfaqeson prirekuzitattekonlogjike per krijimin e degevete ndryshme te telekomunikacionit

Fletet e degeve perfaqesojneevolucionin brenda degece tendryshme te telekomunikacionit

Trendet me te reja…

Telematika

• Perdorim i integruar i telekomunikacionit dheinfromatikes.

• Telematika perfshin:– Rrjetat kompjuterike (computer networks)

– Rrjetat e te dhenave (data networks)

– Rrjetat per komunikimin e te dhenave (Data Communication networks)

– Rrjetat informative (Information networks)

Llojet e ndryshme te komunikimeve

Circuit switching vs Packet switching

Komunikimet me ze vs komunikimet me tedhena

• Komunikimet me ze– Me nderrim te gjendjes ne qark (circuit switched)

• Brez fiks i alokuar per thirrje(300 Hz – 3400 Hz)

• Faturim ne baze te kohezgjatjes se thirrjes

– Fikse: DECT, POTS

– Mobile: GSM

• Komunikimet me te dhena– Me nderrim te gjendjes se paketave (packet switched)

• Brezi alokohet varesisht prej kerkeses

• Faturimi ne baze te sasise se te dhenave te transmetuara

– LAN, WAN…

•• A ka A ka komunikimekomunikime audio audio tete bazuarabazuara ne ne komunikimkomunikim tete tete dhenavedhenave (me (me paketapaketa)?)?

Mediumet e transmetimit te tedhenave

• Transmetimi i drejtuar i te dhenave (me tela)

• Transmetimi i te dhenave pa tela (wireless)

• A ka dallim ndermjet konceptit wireless dhekonceptit mobil?

Transmetimi i drejtuar i te dhenave(me tela)

• Kablloja me çiftore të përdredhur

• Kablloja koaksiale

• Linjat e fuqise

• Kablloja optike

Kablloja me çiftore të përdredhur (me ose pa mburoje)

• Pa mburoje (Unshielded Twisted Pair)

• Me mburoje (Shielded Twisted Pair)

Kablloja me çiftore të përdredhur (me ose pa mburoje)

• Perdoren ne:– Rrjetet telefonik

– Rrjetet LAN (Java e ardhshme)

• Distanca te shkurtra (< 1 km) – Shpejtesi teulte (100 Mbps @ 100 m; 2 Mbps @ 4 km); por edhe ne gigabit ethernet

•• PsePse behetbehet perdredhjaperdredhja??

Kablli koaksial

Kablli koaksial

• LAN

• Televizion kabllor

• Internet permes kabllit

• distance mesatare (1 km) – shpejtesi mesatare(140 Mbps @ 2 km)

• Eshte perdore shume per telefoni ne distancame te medha – zevendesuar nga kabllot optike

• Kabllot moderne – brez deri ne disa GHz.

Linjat e fuqise

Kabllot optike

Kabllot optike

• Shpejtesi te larte• Rrjetet kompjuterike me kapacitet te larte

(backbone netowrks)• Distanca te medha (> 10 km) – Brez te larte 50

Gbps @ 100 km)• 1000 cifte te perdredhura me gjatesi 1 km

peshojne 8000 kg. Dy fibra optike ofrojnekapacitet me te madh dhe peshojne me pak se 100 kg

Rrjeti tipik i telefonise

Transmetimet pa tela

Transmetimet pa tela

• Transmetimet radio difuzive

• Komunikimet satelitore

• Komunikimet mobile

• Komunikimet mikrovalore

• Komunikimet laserike

• Komunikimet me drite infrared

• …

Modelet e përhapjes

• Radio valët në breza të ndryshëm frekuencor përhapen në forma të ndryshme të përhapjes, që shumë shkurtimisht do të shtjellohen në vazhdim:

- Valë tokësore (Ground wave): Radio vala përcjellë lakimin natyror të sipërfaqes së tokës, kështu që është i mundshëm komunikimi përtej ose matanë horizontit, fig. a.

- Valë jonosferike (Skywave): Radio vala e emituar reflektohet nga jonosfera përsëri në sipërfaqen e tokës, fig. b, duke mundësuar kështu komunikime të gjata (long-distance communication). Kualiteti i komunikimit nuk është i qëndrueshëm për arsye se karakteristikat e jonosferës ndryshojnë me kohën.

- Valë e drejtpërdrejtë (Line of sight - LOS): Radio vala përhapet përgjatë vijës së drejtë nga transmetuesi në marrës, fig. c. Kërkesë e përgjithshme për funksionim të mirë është kushti që antena marrëse të ketë pamje optikeme antenën në transmetues. Në shumë sisteme bashkëkohore komunikuese, shfrytëzohen radio frekuencat mbi 100 MHz,që përhapen sipas modit apo tipit të valës në vijë shikimi (line-of-sight mode) ose përhapjes në domenin e pamjes optike.

Transmetimet radio difuzive

Komunikimet satelitore

Komunikimet satelitore

• Brez i larte

• Komunikime ne ajer dhe uje

• Aplikacione difuzive

• E mire per pozita te veshtira gjeografike

• S’ka nevoje per licensa lokale

• Komunikime ushtarake

Sistemi telefonik mobil

• HistoriaPara 1980: sistemet mobile te radiove per komunikim te

brendshem te policise, ushtrise dhe sherbimeve tjeraemergjente

Pas 1979 (1G): telefonet mobile analoge te bazuar ne konceptin e celulave

Pas 1992 (2G): telefonat mobil digjitale: kapacitet me te larte– Global System for Mobile Communication (GSM)

Pas 2000 (3G): transmetim brezgjere, transmetim i bazuar ne paketa te tekstit, ze i digjitalizuar, … – Universal Mobile Telecommunications System (UMTS)

Pas 2008 (3.5G): High-Speed Downlink Packet Access (HSDPA)

Pas 2010 (4G): Long-Term Evolution (LTE)

Handoveri

Pasqyra e tregut te telekomunikacionitne Republiken e Kosoves

• Pasqyre e tregut te telekomunikacionit

• Autoriteti Rregullator i Telekomunikacionit

• Shtator 2012

• Reference:– http://www.art-

ks.org/repository/docs/Pasqyre%20e%20tregut%20te%20Telekomunikacionit%20TM1%20dhe%20TM2-2012.pdf

Informata kronologjike

• 2004 – PTK/Vala, operatori i pare i telefonise mobile

• 2005 – licensimi per ofrimin e sherbimeve teinternetit ne nivel nacional– PTK, IPKO, Kujtesa

• 2007 – licensa per operatorin e dyte te telefonisemobile – IPKO/Telekom Sllovenie

• Operatorët e telefonise fikse në Kosovë janë: – PTK–Telefonia Fikse (Telekomi i Kosovës TK), i liçensuar

me datën 30.07.2004,

– IPKO, i liçensuar me datën 08.09. 2006, dhe

– KONET, i liçensuar me 2 shkurt të vitit 2009.

Shperndarja e te ardhurave varesishtnga veprimtaria

Perdoruesit e telefonise fikse

Telefonia mobile

Penetrimi i perdorimit te telefonise mobile ne Kosove

Ndarja e tregut te telefonise mobile sipas operatoreve

Interneti