Renata Jedynak

Do artykulacji wykorzystujemy te same narządy co do jedzenia, a więc wargi, język, u noworodka dziąsła, a potem zęby, podniebienie. Jakakolwiek nieprawidłowość anatomiczna tych części ciała będzie miała negatywny wpływ na prawidłowe odżywianie, a jednocześnie prawidłowe mówienie.

Karmienie piersią Niemowlę powinno ssać pierś, jest to naturalny i najwłaściwszy sposób karmienia ponieważ ćwiczy ono w ten

sposób swoje wargi, język, żuchwę. Karmienie piersią warunkuje prawidłowe etapy rozwoju funkcji pokarmowych i artykulacyjnych. Dziecko powinno ssać pierś nie dłużej niż do 1 roku życia.

Oto właściwa pozycja do karmienia dziecka na siedząco.

Pozycja nazywana podwójnym „chwytem piłkarskim” do karmienia bliźniąt.

Tak wygląda właściwa pozycja do karmienia dziecka na leżąco.

Wargi niemowlęcia rozchylają się w celu objęcia brodawki przy czym górna warga wywija się ku górze, a dolna ku dołowi (układ ust niezbędny do późniejszej prawidłowej wymowy głosek: „sz”, „ż”, „cz”, „dż”, „ś”, „ź”, „ć”, „dź”, „ń”), dziecko obejmuje brodawkę piersi aż po granicę otoczki sutkowej, co zapobiega dostaniu się powietrza do jamy ustnej.

Żuchwa, wraz z językiem obniża się i cofa ku tyłowi.

Przednia część języka przyjmuje kształt rynienki (układ niezbędny do późniejszej prawidłowej wymowy głosek: „s”, „z”, „c”, „dz”),a tylna część języka wygina się ku górze, opierając się na podniebieniu miękkim (układ niezbędny w późniejszej prawidłowej wymowy głosek miękkich i zmiękczonych).

Z brodawki pokarm zostaje wydobyty za pomocą ruchów języka i żuchwy. Niemowlę przyciska brodawkę do górnego dziąsła językiem, równocześnie wysuwając i unosząc żuchwę do góry.

Mleko nie gromadzi się w jamie ustnej, lecz jest natychmiast przesuwane do gardła za pomocą ruchów języka i mięśni dna jamy ustnej.

Niemowlę nie przerywa ssania przy połykaniu i oddychaniu. Ssanie jest więc czynnością ciągłą o charakterze rytmicznym. Nieprzerywanie oddechu podczas ssania ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju fizjologicznego oddychania przez nos.

Poprzez ruchy żuchwy polegające na obniżaniu i cofaniu, a następnie podnoszeniu i wysuwaniu ( ruchy typowe dla czynności żucia) są dostarczane bodźce potrzebne rozwoju twarzy i całego narządu żucia.

Praca mięśni wysuwających i podnoszących żuchwę dostarcza bodźców do kształtowania prawidłowego rozwoju zgryzu,

Opór jaki stawia brodawka piersiowa przy ssaniu powoduje, że narząd żucia zostaje odpowiednio przygotowany do funkcji żucia pokarmów stałych,

Ssanie piersi przez dziecko rozwija: motorykę języka, wzmacnia mięsień okrężny ust oraz inne mięśnie twarzy.

 Wszystko to jest podstawowym warunkiem prawidłowego rozwoju narządów odpowiadających za prawidłowy rozwój mowy dziecka. Wyćwiczone narządy mowy (język, wargi, podniebienie i mięśnie twarzy) pomagają dziecku prawidłowo wymawiać poszczególne głoski w izolacji, w wyrazach, zdaniach i dłuższych wypowiedziach.

UWAGA!Po przekroczeniu 1 roku życia odruch

ssania powinien wygasać i błędem jest przedłużanie i podtrzymywanie tego odruchu. Już w tym czasie zaczyna się stopniowo kształtować pionowa pozycja języka w jamie ustnej będąca podstawą późniejszej prawidłowej realizacji głoski „l” oraz w dalszej kolejności głosek szeregu szumiącego: „sz”, „ż”, „cz”, „dż” oraz w końcowej fazie głoski „r”.

Mechanizm ssania podczas karmienia sztucznego. 

Podczas karmienia sztucznego mleko przedostaje się do smoczka siłą własnego ciężaru, a praca niemowlęcia polega na wyciągnięciu mleka typowymi ruchami ssącymi. Mleko zostaje wydobyte ruchami posuwistymi, przyciskającego smoczek do podniebienia. Czynność połykania wymaga przerwania oddychania.

Przyswajanie pokarmu przez smoczek nie przygotowuje języka do artykulacji. Język leży płasko, nie pracuje, nie ćwiczy też żuchwa, mleko spływa samo.

Ssanie, połykanie i oddychanie nie zachodzą równocześnie. Aby została wykonana jedna czynność musi być przerwana druga czynność.

Ciągłe cofanie żuchwy utrwala tyłożuchwie fizjologiczne, a wciąganie policzków powoduje zwężenie szczęki i żuchwy.

Brak pracy mięśnia okrężnego warg i mięśni żwaczowych doprowadza w bardzo krótkim czasie do obniżenia mięśnia okrężnego warg i zakłócenia mimiki twarzy.

Język przyciskając smoczek do podniebienia, modeluje wysoko wysklepione podniebienie tzw. podniebienie gotyckie.

Podniebienie gotyckie, prowadzi do nawykowego oddychania przez usta (zwęża przewody nosowe i upośledza funkcję oddechową)

Nawykowe oddychanie przez usta powoduje wysychanie błony śluzowej układu oddechowego, powodując większą podatność organizmu na infekcje i zachorowania.

Zgryz jest prawidłowy, gdy górne zęby zachodzą na dolne maksymalnie do połowy długości, a górne trójki są pomiędzy dolnymi trójkami i czwórkami

Wada zgryzu polega na złym ustawieniu szczęki i żuchwy (czyli dolnej szczęki) względem siebie. Zęby wcale nie muszą być stłoczone ani wychodzić poza łuk. Wyróżnia się kilka podstawowych wad zgryzu:

Tyłozgryz. To najpowszechniej występująca wada. Polega na tym, że żuchwa jest cofnięta.

Przy tyłozgryzach miejsce artykulacji spółgłosek detalizowanych jest przesunięte do tyłu, między zębami występuje szpara, co powoduje zmianę ich brzmienia. Spółgłoski „s”, „z”, „c”, „dz” mają brzmienie zbliżone do „ś”, „ź”, „ć”.

Przodozgryz. Żuchwa jest wówczas wysunięta do przodu.

Przy przodozgryzach spółgłoski detalizowane bywają wytwarzane międzyzębowo lub przyzębowo, przy wymawianiu tych spółgłosek język wysuwa się przed górne zęby, opierając się o ich brzegi.

Zgryz otwarty. Polega na tym, że między dolnymi i górnymi zębami jest na jakimś odcinku wolna przestrzeń.

Przy tym zgryzie język często wpada między szparę. Spółgłoski: „s”, „z”, „c”, „dz”, „t”, „d”, „n” bywają wymawiane międzyzębowo.

Zbyt długie podawanie dziecku pokarmów papkowatych wpływa bowiem na przetrwanie niemowlęcego sposobu połykania, co z kolei może przyczynić się do powstania wady zgryzu.

Od 1 roku życia dziecka należy już podawać pokarmy stałe, zmuszające dziecko do żucia i gryzienia, co dostarcza bodźców fizjologicznych do prawidłowego żucia. W przerwach między posiłkami można podawać dzieciom do podgryzania twarde pokarmy stale: jak skórki od chleba, kawałki surowych owoców i warzyw.

Zakończenie Rozwój mowy dziecka rozpoczyna się od chwili

poczęcia, poprzez poród wiek niemowlęcy i dalsze okresy rozwojowe dziecka.

Bardzo ważne jest, aby uświadomić sobie, że liczy się nie tylko to, co podajemy dziecku do zjedzenia, ale również w jaki sposób to robimy.  

Dbając o sposób karmienia dbamy o prawidłowy rozwój mowy swojego dziecka. Mowa natomiast jest nieodzownym czynnikiem funkcjonowania w społeczeństwie najpierw dziecka, a następnie każdego dorosłego człowieka.

Bibliografia:

•Opieka logopedyczna od poczęcia, (red.) Rocławski B., Gdańsk 1998•Mowa pacjenta z rozszczepem podniebienia. Szkice foniatryczno – logopedyczne, (red.) Hortis – Dzierzbicka M. i E. Stecko, Warszawa 2005.•Zaburzenia mowy u dzieci. Wczesna profilaktyka – wybrane zagadnienia, Zielona Góra 1995•Podstawy ortodoncji dla logopedów, Rokitiańska M. Bydgoszcz 2004.• Dziecko zdrowie i rozwój, od rozpoczęcia do 5 roku życia, Dowshen S.A., Izenberg N., Bass E. Warszawa 2003.