Projekt Kimi Gjimnazi :Sami Frasheri Tirane

Punoi: Elona Harizi Anxhela Draci

Jurgena Thercaj Anxhelo Kono

KL X-9

Tema :Roli i elementeve kimik ne organizmin e njeriut

Objektivat :

• Te listoje 14 elementet me te rendesishem ne organizem dhe te pershkruaje rolin e tyre

• Te njihet me semunjdet qe shkakton mungesa e tyre .• Te listoje produkte ushqimore te pasura me elemntet e

rendesishem• Te sjelle shembuj dietash ditore te shendetshme per

organizmin.• Te kryeje 1 deri ne 2 teknika per pergatitjen e

medikamenteve .• Te bej studim gjinor apo komunitar lidhur me

perhapjen e nje semundjeje si rezultat I mungeses se elementeve .

• Te sjelle shembuj jetesh te prera ne mes gjate studimeve ne dobi te shendetit tone .

• Te pergatise ne Kompjuter nje banke te dhenash mbi elemntet ne organizmin tone.

Burimet e Informacionit

• MesuesPrinderSpecialistDietologFarmaceutikInstitucione perkateseInternetLibra shkencorePyetesor

1.Listimi i 14 elementeve

• Kaliumi (K) • Natriumi (Na) • Hekuri (Fe)• Azoti (N)• Fosfori (P)• Kalciumi (Ca)• Zinku• Sulfuri (S)• Jodi (I)• Magneziumi (Mg)• Bakri (Cu)• Nikeli(Ni)• Uji • Gazrat

Kaliumi

Është elementi më i bollshëm në qelizë. Trupi përmban rreth 250 miligramë kalium. Qeliza luan një rol të rëndësishëm në reagimet energjike, sintezën e proteinave, si dhe në ruajtjen e ekuilibrit të acideve në trup. Megjithëse është e nevojshme ekzistenca e kaliumit në regjimin ushqimor, informacioni lidhur me nevojën e sasisë minimale të tij është i paktë. Por studimet shkencore tregojnë se ushqimet bimore janë të pasura me këtë element.

Natriumi

• Është elementi më i bollshëm në likuidin (lëngun) e jashtëm të qelizave. Si një elektrolit në likuidet jashtë qelizës, natriumi ndihmon në ruajtjen e presionit osmotik jashtë membranës së qelizës dhe ka një ndikim të njëjtë si kaliumi brenda qelizës për ruajtjen natyrale të balancës së ujit. Nevoja ditore për të është llogaritur nga 3 në 7 gr.

Hekuri

Është metali (element) më i bollshëm i trupit dhe përbën rreth 0.004 për qind të peshës trupore. Në mënyrë të natyrshme, sasia e tij varion nga 3 në 5 gr. Por edhe kjo është e ndryshueshme, sepse varet nga mosha, gjinia, madhësia, shëndeti dhe sasia e rezervuar e tij në trup. Në të vërtetë, hekuri është një lëndë me ngjyrë gjaku që transporton oksigjen të mjaftueshëm për frymëmarrje dhe gaz karbonik (dioksid karboni) nga qelizat në mushkëri. Çdo ditë, trupi ynë me anë të ushqimit përfiton 10 deri 30 miligramë hekur

Azoti

Azoti është element kryesor në përbërjen e ajrit . Në përbërjen e trupit të njeriut, azoti merr pjesë me 3% dhe është kryesisht si element kryesor i ndërtimit të muskujve. Organizmi yne permban sasi te medha azoti dhe luan nje rol kryesor ne strukturen e proteineve 

Fosfori

Luan një rol kryesor në organizmin e njeriut, kryesisht në procesin e marrjes apo të çlirimit të energjive të organizmit.(1%) gjendet kryesisht në kockë, por edhe në molekulën e ATP-së, e cila siguron energji në qelizë për fillimin e reaksioneve kimike.

Kalciumi

• Perben 1,5%deri ne 2% te mases trupore tepersonave te rritur .Kalciumi eshte minerali i cili forcon dhembet dhe kockat tona dhe garanton funksionimin e rregullt te nervave dhe muskujve.

• Eshte vecanerisht i rendesishem per zhvillimin, rritjen e trupit te njeriut. Kalciumi vazhdon ti forcoje kockat deri ne moshen 30-35 vjecare, kur arrihet masa maksimale e tyre.

Magnezi

(0.05%) luan një rol të rëndësishëm në strukturën e skeletit dhe muskujve. Ajo gjithashtu është e nevojshme në më shumë se 300 reaksione thelbësore metabolike. . Ai gjendet në sasinë e më tepër se 10 miligramëve në trupin e njeriut dhe kryesisht ndodhet në kocka, mëlçi dhe veshka.

Sulfuri

Përbën 0.25 për qind të peshës trupore të njeriut dhe ndodhet në çdo qelizë të trupit të njeriut. Më tepër ndodhet në flokë, lëkurë dhe thonj. Sulfuri vepron si një element antihelmues, duke u përzier me përbërësit helmues dhe i shndërron ata në të padëmshëm apo i eliminon plotësisht.

Jodi

• Në organizëm ndodhet rreth 15–23 miligramë jod ose jodi përbën 0.00004 për qind të peshës trupore të njeriut. Ai ndodhet në të gjitha qelizat e trupit, por 70–80 për qind e sasisë së jodit ndodhet në gjëndrat e tiroideve. Kjo lëndë është pjesërisht në formën e hormoneve të trioksinës që sintetizohet nga gjëndra e tiroideve dhe luan një rol të rëndësishëm në forcimin dhe metabolizmin e trupit.

Magneziumi

• Në momentet e lindjes, në trupin e njeriut ndodhet 0.5 gr, ndërsa në moshë të rritur në trup ai ka një sasi 21–28 gr, ku 50-60 për qind ndodhet në kocka dhe roli kryesor i tij është në qelizat nervore për të lehtësuar funksionimin e tyre.

Bakri

• Njihet si pjesa më e rëndësishme e shumë enzimave. Luan një rol mjaft të rëndësishëm në pengimin e pakësimit të sasisë së gjakut në trup. Fëmijët kanë nevojë jetike për këtë përbërës, i cili ndodhet në sasi të konsiderueshme te produkti i qumështit. është i rëndësishme si një donator elektron në reagime të ndryshme biologjike. Pa bakër të mjaftueshme, hekuri nuk do të funksionojë siç duhet në trup.

Nikeli

• Gjendet në kokrrat e grurit, orizit, fasules, thjerrëzës etj. dhe luan një rol kryesor në rritjen natyrale, shumimin si dhe strukturën e veprimtarisë së qelizave.

Uji

• Uji është elementi më i rëndësishëm që ndodhet në tokë, i cili luan një rol kryesor në transportimin e elementeve bazë në qelizat e bimëve. Përbën 60 për qind të peshës trupore. Uji cilësohet ndryshe si elementi jetik i gjallesave. Ai është përbërësi kryesor i urinës dhe plazmës së gjakut. . Uji ka nje rendesi te vecante per organizmin e tij pasi te gjitha proceset metabolike kryhen me pjesemarrjen e tij.

Gazrat

• Dioksidi i karbonit dhe oksigjeni ndodhen në sasi të ndryshme në tokë. Këto dy lloj gazrash (në sasi të përcaktuara) gjenden në gjak dhe qeliza, duke luajtur një rol kryesor në procesin e frymëmarrjes që është po ai proces i shkëmbimit të oksigjenit dhe dioksidit të karbonit ndërmjet atmosferës dhe qelizave të trupit.

Mungesa e Kalciumit • Osteoporoza është një sëmundje kockash. Kockat dobësohen

dhe humbin fuqinë e tyre, prandaj dhe kanë tendencë të thyhen. Njerëz me këtë sëmundje kanë një risk për plasaritje edhe në lëvizje të përditshme si p.sh. duke u përkulur por dhe duke u kollitur. Zhvillimi i kësaj sëmundjeje mund të shfaqet për shkak të ndryshimeve të hormoneve te gratë, mungesa e kalciumit, prezenca e tiroideve ose konsumimi i madh i alkoolit dhe duhanit. Kjo sëmundje nga statistikat është më e përhapur tek gratë e racës së bardhë dhe të verdhë, aziatike. Është më e rrallë tek gratë e racës së zezë. Mjekimi i përshtatshëm i osteoporozës mund të japë përparime në mirëmbajtjen e sasisë së kockave dhe të pakësojë simptomat që mund të shfaqen.

Osteoporoza

Mungesa e Hekurit

• Mungesa e hekurit eshte shkaku me i shpeshte i anemise, madje e shfaqjes se saj eshte me e shpeshte tek femrat Anemi e përkthyer në shqip, do të thotë pagjakesi Klinikisht, diagnoza e anemisë vendoset kur ka ulje të nivelit të hemoglobines Anemia, apo varfërimi i gjakut është pakësim i numrit të rruazave të kuqe të gjakut ose pakësim i Hemoglobinës në rruazat  e kuqe të gjakut, ose i të dyjave këtyre së bashku. Shkaqet e anemisë janë të ndryshme dhe po kështu simptomat e saj janë të ndryshme dhe kurohen sipas shkakut

Dhimbje koke

Zverdhje e syve

Mungesa e Jodit

• Një nga ndërlikimet që sjell në organizëm është ajo që në popull njihet si "gusha", që s'është gjë tjetër vçse zmadhimi i gjëndrës tiroide. Gjëndra tiroide është një gjëndër e vogël, e cila ndodhet në pjesën e përparme të qafës. Hormonet që prodhon tiroidja ndikojnë në funksionimin e organeve të trupit të njeriut. Por, që kjo gjëndër të punojë normalisht i nevojitet sasia e duhur e jodit.

•Kur mungon jodi, kjo gjëndër përpiqet ta përballojë këtë, duke u zmadhuar për të kapur sa më tepër jod. Kështu shfaqet "gusha".

Tiroidet

Mungesa e Magnezit

• 1)Komplikimet ne funksionimin e organeve jetesore2)Probleme ne lekure te shkaktuara nga stresi dhe ngacmimet 3)Rritja e nivelit te kolesterolit ne gjak.

• Rritja e kolesterolit në gjak bëhet shkak për një sërë sëmundjesh dhe sidomos për sëmundjen e zemrës. Rritja e kolesterolit shfaqet që në moshën 40-vjeçare, por, ka raste edhe më përpara. Ndodh të na ndjekë kudo, pa u larguar për asnjë moment.

Kaliumi gjendet tek :

Natriumi gjendet :

Hekuri:

Kalciumi

Sulfuri

Fosfori

Ata dhane jatenne dobi te jetes

• Karl Schele ishte nje farmacist dhe kimist I shkelqyer , I cili zbuloi shume elemente kimike si : oksigjeni , molibdeni ,magnezi , klori etj .Ai zbuloi nje process te ngjashem me pasterizimin .Schele kishte zakonin qe t ‘I shijont zbulimet e tij . Ai vdiq nga simtoma qe ngjanin si helmim nga merkuri .

• Elizabeta ascheim ishte e martuar me doctor eolf . Te dy ishin shume te interesuar ne studimin e rrezeve X . Per disa vite ato eksperimentuan me rrezet ne trupin e tyre , pa I kuptuarpasojat qe po I sillnin .Elizabeta vdiq nga kanceri .

• Alexander Bognadov Ne 1942 filloi eksperimentet me transfuzionin e gjakut .Pas 11 transfuzionesh ai deklaroi se kerkimet e tij po permisoheshin . Fatkeqesisht ai mori nje transfusion gjaku me malaria dhe turbekuloz dhe vdiq .

.

• Maria Kyri , ishte e martuar me Pier Kyri . Me 1896 Henri Bekuerel zbuloi që kripa e uraniumit rrezatonte rreze X. Skodovska-Kyri vendosen te eksploronin në lidhje me ketë zbulim. Ata zgjodhën një teknike te mençur për te investiguar. 15 vjet para, bashkëshorti dhe vëllai i saj kishin zbuluar elektrometrin, një mjet për matjen e ngarkesës elektrike. Duke përdorur elektrometrin, ajo zbuloi se rezet e uraniumit shkaktonin në ajër përcjellje elektriciteti. Duke përdorur ketë teknike, rezultatet e para që gjeti ishin që përbërëset e uraniumit vareshin nga sasia e uraniumit te përdorur. Puna që ajo kishte bere ishte me e rëndësishmja drejt zbulimeve shkencore.Çifti mori për shqyrtim 2 minerale uraniumi, pichblend dhe torbernit. Pichblend ishte kater here me aktiv se uraniumi. Në prill 1898 ata shume optimiste peshuan 100 gram pichblend dhe e lidhi atë me një shtypës dhe me llac. Ata nuk arritën te realizonin atë që kërkuan dhe filluan te procedonin me tone mineralesh.Skodovska arriti nga kërkimet e shumta te zbulonte një element te ri që e quajtën polonium, për ndër te Polonisë. Në dhjetor 1898 Kyrite zbuluan një tjetër element te cilin e quajtën radium lidhur me radioaktivitetin. Me 1898 Kyrite me zbulimet që bene ishin tepër te pasur. Qëllimi i tyre tashme ishte te ndanin radiumin në kristale me te vogla. Me një ton pichblend dhe 1/10 e kloridit te radiumit dhe e shpërbashkuan atë në 1902. Maria ishte e para femër e cila mori çmimin Nobel në fizike për ndër te zbulimeve që ajo kishte bere. Në 1911 ajo mori çmimin Nobel në kimi për shërbimet dhe punën për zbulimet që kishte bere . Vdekja e saj me korrik 1934 në sanatoriumin në Passy, në Francën lindore, nga një anemi aplastike shkaktuar nga rrezet e radioaktivitetit.

PERGATITJA E NJE ASPIRINE

Lendet e nevojshme :• 2 gram acid salicilik

6 ml anhidrit acetik 5-8 pika acid sulfurik te perqendruar50 ml uje i distiluar10 ml etanol

Acid salicilik Anhidrit acetit

Acid sulfurik i perqendruar

Uje i distiluar

Mjetet e nevojshme

• Leter filtri (12.5 cm)Mbajtese ne forme unaze 2 gota kimike 400ml1 poc konik 125mlpipeta cilinder i shkallezuar per matjenene me akullpjate te nxehtepikatore

Leter filtri Mbatese ne forme unaze

Poc konik Gote kimike

Pllaka e nxehte

Pikatore

Cilinder i shkallezuar Pipeta

Ene me akull

Zhvillimi i eksperimentit

1. Vendosim ne tavolinen e punes pjaten e nxehte dhe nje mbajtese ne forme unaze . Mbi pjaten e nxehte vendosim nje ene me uje . Fillojme duke ngrohur ujin qe ndodhet ne nje gote laboratori 400 ml.

2. Peshojme afersisht 2 gram acid salicilik duke perdorur nje cilinder te shkallezuar . Duhet ta matim masen ne nje perpikmeri te madhe .

3.Transferojme acidin salicilik ne nje poc konik rreth 125 ml.

4. Me ane te nje pipete te shkallezuar rreth 10ml hedhim ne pocin konik anhedrit aceik.

5. Ne pocin konik shtojme me kujdes 5 pika acid sulfurik te perqendruar duke perdorur nje pikatore. Duhet te bejme kujdes kur te hedhim acid sulfurik te perqendruar qe te mos shperndahet gjithandej . E rrotullojme fundin e pocit per te ndihmuar ne bashkimin e ingradienteve .Nuk duhet ne asnje menyre te hedhim acidin sulfurik perpara acidit anhidrit ,

6. E cojme perzierjen e pergatitur ne tavoline . E vendosim ate ne mbajtesen ne forme unaze . Duhet e sigurohemi qe perzierja ne ene te ndodhet poshte nivelit te ujit dhe qe uji po valon. E ngrohim enen ujit per jo me pak se 20 minuta.

7. Ne nje ene marrim akull. Pasi te kemi hequr enen me perzierjen e pergatitur nga ena me uje qe po ngrohej masim 10ml nga akulli i ujit nepermjet nje cilindri dhe e hedhim ne enen ku kemi pergatitur perzierjen 3-5 pika ne te njejten kohe per te shkaterruar acidin anhidrit te tepert.

8.Me pas e ftohim enen me perzierjen e fituar ne nje ene me akull per te pershpejtuar kristalizimin .Gjate kohes qe ena ftohet pergatisim nje aparat filtrimi me vacuum . Vendosim nje leter filtri ne nje preparat te vogel te tejdukshem .

9. Ndezim aspiratorin . E shkundim enen dhe me kujdes nxjerrim permbajtjen qe ka brenda duke e vendosur ne qender te letres se filtrit.

10. Pasi e kemi vendosur i lagim kristalet me te ftohte akull .Duhet te uji te jete drejt ngrirjes qe te minimizojme humbjen e produktit.

11. Kryejme nje rikristalizim per te pastruar produktin. Hedhim kristalet ne nje ene . Shtojme 10 ml etanol. Ngrohim kete ene per te shformuar kristalet .

12.Pasi te jene shformuar kristalet shtojme 25 ml uje te ngrohte ne ene. E mbyllim enen dhe do verejme qe kristalet do fillojne te formohen sapo permbajtja te ftohet. Sapo te filloje kristalizimi e cojme enen nje ene me akull.

13. Me pas e nxjerrim perberjen dhe e vendosim ne nje hinke dhe aplikojme filtrimin me thithje .

14.Per te provuar se kemi prodhuar nje acid acetilsalicilik mjafton te arrije nje temperature shkrirjeje 135°.