0

1.0 Konsep Darurat dan Subversif

Menurut Kamus Dewan edisi keempat, darurat merupakan fenomena yang menghalalkan

tindakan luar biasa diambil untuk mengatasinya.1 Darurat juga merupakan kesukaran yang

mendesak, mencemaskan atau kritikal disebabkan krisis seperti kekurangan makanan,

kecaman, bencana, konflik dan peperangan. Walau bagaimanapun, konsep darurat ini telah

ditaksir dalam pelbagai perspektif oleh ahli sarjana mengikut kepakaran masing-masing.

Menurut pandangan Tun Mohamad Salleh Abas, pakar undang-undang misalnya berpendapat

bahawa darurat dianggap sebagai keadaan yang tidak aman dan berbahaya sehingga

menggugat kestabilan ekonomi, iklim politik dan sistem sosial negara.2 Keadaan tidak aman

ini biasanya berpunca daripada pertikaian politik antara pihak tertentu, bencana alam yang

teruk, berlaku rusuhan, ketenteraman awam yang dicabar oleh pihak tertentu dan kegiatan

subversif.3

Subversif pula merupakan gerakan yang bertujuan untuk melemahkan atau

menghancurkan sesebuah kerajaan, agama atau sistem ekonomi sesebuah negara. Kegiatan

subversif ini biasanya dilakukan oleh pemberontak secara sulit dengan cara menyebarkan

hasutan atau mengenakan serangan.4 Antara contoh subversif di Malaysia adalah kegiatan

komunis pada era 40-an lalu yang bergiat di dalam hutan dan melancarkan serangan

menentang kerajaan British.

Semasa keadaan darurat ini berlaku, kerajaan dan pemerintah sesebuah negara

adalah pihak yang berkuasa mengawalnya. Pemerintah yang akan mengambil peranan

dengan mengisytiharkan darurat tersebut serta mewujudkan undang-undang darurat yang

kadangkala boleh melampai ketetapan dalam perlembagaan negara. Konsep darurat ini

adalah sah dan diiktiraf dalam sistem undang-undang semua negara. Oleh itu, undang-

1 Kamus Dewan Edisi Keempat (2007). Dewan Bahasa dan Pustaka, Kuala Lumpur. Hlm. 316. 2 Mohd. Salleh Abas (1997). Prinsip Perlembagaan dan Pemerintahan di Malaysia. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Mohd. Hlm. 327. 3 Abdul Aziz Bari (2001). Perlembagaan Malaysia Asas-Asas Dan Masalah. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Hlm. 192. 4 Kamus Dewan Edisi Keempat (2007). Hlm. 1531.

1

undang darurat yang digubal akan dikuatkuasakan ketika berlaku darurat sahaja dan tamat

apabila darurat berakhir. Selain daripada negara Malaysia, terdapat negara lain yang

menyediakan peruntukan mengenai perisytiharan darurat dalam perlembagaan mereka seperti

India, Amerika Syarikat dan juga United Kingdom. Walaupun negara tersebut tidak

mempunyai perlembagaan bertulis, tetapi terdapat suatu akta iaitu Akta Parlimen yang

memberi kuasa kepada pihak pemerintah untuk mengisytiharkan darurat sekiranya berlaku

sesuatu situasi yang boleh mengancam keselamatan dan ketenteraman negara.

Tempoh berlangsungnya darurat pula akan ditentukan oleh pemerintah negara

tersebut dan pemerintah juga boleh mengisytiharkan darurat lebih awal sebelum kejadian

yang diragukan berlaku. Oleh yang demikian kuasa pemerintah sangat penting semasa

menangani darurat dan mereka berhak menentukan hukuman kepada mereka yang bersalah

mengikut ketetapan undang-undang.

2.0 Darurat dan Subversif dalam Perlembagaan

Hal ehwal yang berkaitan dengan subversif dan darurat terkandung dalam Perlembagaan

persekutuan. Menerusi Perkara 149, parlimen diberi kuasa dalam menentang perbuatan

subversif, keganasan dan jenayah yang memudaratkan orang awam. Mengikut Perkara 149

(1), Parlimen boleh mengambil tindakan terhadap mereka yang menyebabkan keganasan,

menyebarkan hasutan, membangkitkan perasaan tidak setia terhadap Yang di-Pertuan Agong

atau mana-mana Kerajaan di dalam Persekutuan dan menimbulkan sentimen perkauman

sehingga memudaratkan ketenteraman awam. Tindakan yang dikenakan di bawah kuasa

parlimen ini tidak terikat dengan hal hak asasi manusia dalam Perkara 5, 9, 10 atau 13 yakni

kebebasan diri, kebebasan bersuara, kebebasan bergerak dan kebebasan memiliki harta.5

Manakala undang-undang berkaitan dengan darurat pula termaktub dalam Perkara

150 yang mengandungi 9 Fasal. Mengikut Perkara 150 (1), apabila berlaku sesuatu konflik

yang boleh menggugat keselamatan awam dan menjejaskan ekonomi berlaku, maka Yang di-

Pertuan Agong (YDPA) boleh mengeluarkan suatu Proklamasi Darurat dan

5Undang-undang Malaysia: Perlembagaan Persekutuan Malaysia, pindaan 2006. Hlm. 163-164.

2

mengisytiharkannya di seluruh persekutuan atau di sesetengah kawasan yang terlibat.6

Keutamaan ini diberikan kepada YDPA sebagai ketua agama dan ketua negara. Hal ini jelas

termaktub dalam Perkara 32, yang menyebut YDPA sebagai ketua negara dan ketua

Pemerintah Tertinggi Angkatan Bersenjata, seperti yang diperuntukkan dalam Perkara 41.

Oleh itu, kuasa mengisytiharkan darurat terletak pada Yang di-Pertua Agong dan darurat

akan diisytiharkan apabila wujudnya ancaman dari aspek keselamatan, bencana atau wabak

penyakit.

Pengisytiharan darurat ini boleh dibuat awal sebelum kejadian yang

mengancamkan tersebut berlaku atau YDPA melihat kejadian yang dibimbangkan bakal

berlaku. Hal ini termaktub dalam Fasal (2). Oleh itu, darurat boleh diisytiharkan sama ada

sebelum atau selepas kejadian demi langkah pemulihan. Selain itu, menurut Perkara 150 (2A)

YDPA boleh mengisytiharkan darurat dengan sebab yang berbeza–berbeza atas darurat yang

akan diisytiharkan atau yang telah diisytiharkan. Keadaan ini mempunyai banyak makna,

Pada masa darurat itu, bukan sahaja parlimen berkuasa membuat akta darurat, tetapi YDPA

juga mempunyai kuasa untuk membuat undang-undang darurat yang dinamakan ordinan.

Hal ini termasuk dalam Perkara 150 (2B).7 Sesuatu ordinan yang dimasyhurkan tersebut

setaraf dengan Akta yang dikeluarkan oleh parlimen dan berkuat kuasa secara sah dengan

tiga syarat.

a) Perisytiharan darurat dikeluarkan pada masa parlimen tidak bersidang.

b) Yang di-Pertua Agong dengan seberapa segera yang boleh telah memanggil Parlimen

bersidang dan ordinan itu dibuat sementara menanti Parlimen bersidang.

c) Yang di-Pertuan Agong berpuas hati bahawa ordinan itu dibuat kerana tindakan

segera terhadap darurat itu dikehendaki. 8

Perkara 150 (3) pula menyatakan bahawa ordinan yang dibuat YDPA perlu dibentangkan

di dalam dua dewan parlimen untuk mengesahkan atau membatalkan perisytiharan itu.

Namun begitu, jika parlimen membatalkan perisytiharan itu, YDPA masih lagi boleh

6 Ibid. Hlm. 166. 7 Ibid. Hlm. 166. 8 Mohd. Salleh Abas (1997). Hlm. 356

3

mengisytiharkan darurat dengan alasan lain. Oleh itu, kuasa Agong masih ada untuk

mengisytiharkan darurat lain.9

Semasa Proklamasi Darurat berkuat kuasa, kuasa eksekutif masih wujud dan

boleh memberikan arahan kepada kerajaan sesuatu Negeri atau kepada mana-mana pegawai

atau pihak berkuasa Negeri itu. Hal ini terkandung dalam Perkara 150 (4). Oleh itu, kuasa

mengendalikan darurat ini boleh diberikan kepada badan yang dipercayai seperti Majlis

Gerakan (MAGERAN), Majlis Revolusi atau Majlis Perang apabila pihak kerajaan gagal

mengawal keadaan.

Kuasa tersebut juga diberikan kepada Parlimen. Dalam keadaan stabil, parlimen

masih boleh membuat undang-undang mengenai apa-apa perkara yang bersesuaian bagi

mengatasi darurat tersebut namun perlu dipersembahkan kepada Yang di-Pertuan Agong

untuk diperkenankan olehnya. Hai ini termaktub dalam Perkara 150 (5) dan hal ini

menunjukkan bahawa semasa darurat, undang-undang yang dibuat di parlimen tidak terhad

kepada bidang kuasanya yang biasa sahaja.10

Mengikut perkara 150 (6) pula, mana-mana peruntukan dalam akta parlimen yang

diluluskan sebagai undang-undang darurat tidak dianggap batal walaupun bertentangan

dengan perlembagaan kecuali bertentangan dengan perkara berkaitan dengan agama, adat

istiadat Melayu, bumiputera Sabah dan Sarawak, kewarganegaraan atau bahasa. (Perkara 150

(6A). Setakat ini tiada lagi hujah yang dikemukakan menunjukkan bahawa akta parlimen

berkaitan darurat boleh terbatal sebaliknya Akta Darurat yang dibuat oleh Parlimen boleh

meminda perlembagaan Negeri misalnya yang berlaku di Sarawak pada 1966 dan Kelantan

pada 1977.

Dalam Perkara 150 (7), sesuatu ordinan darurat itu diberikan nafas selama enam

bulan lagi untuk berkuat kuasa selepas dari tarikh tamat darurat itu. Selepas daripada tempoh

itu, ordinan dan peraturan itu, tidak akan berkuat kuasa lagi. Sungguhpun banyak syarat yang

menjadi prinsip semasa darurat dilakukan, perisytiharan darurat oleh YDPA tidak boleh

9 Ibid. 10Ibid. Hlm. 353.

4

dipertikaikan oleh mana-mana mahkamah pun. Hal ini termaktub dalam Perkara 150 (8A)

dan Perkara 150 (8B) pula menekankan bahawa, tiada mahkamah yang berkuasa untuk

melayan atau memutuskan apa-apa permohonan, soal atau prosiding mengenai kesahan

perisytiharan yang dibuat YDPA berkaitan dengan tempoh kesinambungan darurat, undang-

undang dan operasi darurat. Mengikut Perkara 150 (9),11 Majlis-Majlis Parlimen hendaklah

dianggap bersidang walaupun ahli Majlis tersebut hanya berhimpun bersama-sama untuk

urusan Majlis itu.

3.0 Peristiwa Darurat di Malaysia.

Menurut Salleh Abas, semenjak 1948 lima peristiwa darurat telah diisytiharkan di Malaysia.

Tiga daripada peristiwa ini melibatkan seluruh persekutuan manakala dua lagi melibatkan

negeri Sarawak dan Kelantan. Daripada kelima-lima perisytiharan tersebut, empat lagi masih

belum diisytiharkan batal. Oleh itu, wujud keraguan pakar undang-undang dan pakar

perlembagaan dalam isu pembatalan darurat ini.12

Perisytiharan darurat yang pertama telah dibuat pada tahun 1948 ketika negara

sedang berhadapan dengan ancaman komunis dan pada waktu ini, negara masih lagi ditadbir

oleh pihak Inggeris. Kemudiannya, Akta Keselamatan Dalam Negeri 1960 (ISA) telah

diwujudkan. Selain itu, perisytiharan darurat yang seterusnya pula dibuat pada tahun 1964

apabila Malaysia berhadapan dengan konfrontasi dari Republik Indonesia yang dipimpin oleh

Presiden Sukarno. Perisytiharan darurat yang ketiga diisytiharkan pada tahun 1966 yang

hanya melibatkan Negeri Sarawak. Kemudiannya perisytiharan keempat berlaku semasa

krisis rusuhan kaum pada 13 Mei 1969 dan darurat kelima dibuat pada 1977 berikutan

daripada krisis Parti Islam Se Malaysia di Kelantan sehingga menyebabkan penubuhan

Kerajaan Ala-Mageran di Kelantan semasa darurat 1977.13

Selepas beberapa bulan pembentukan Persekutuan Tanah Melayu, negara

menghadapi suatu ancaman besar iaitu ancaman komunis sehingga menyebabkan kerajaan

11 Undang-undang Malaysia: Perlembagaan Persekutuan Malaysia, pindaan 2006. Hlm. 164. 12 Mohd. Salleh Abas (1997). Hlm. 332. 13 Abdul Aziz Bari (2001). Hlm. 192.

5

mengisytiharkan darurat bagi pada 13 Julai 1948. Darurat ini berjalan selama 12 tahun yakni

sehingga 1960. Keadaan tidak aman ini berpunca apabila berlakunya kes pembunuhan

seramai tiga orang pengurus ladang berbangsa Inggeris di Sungai Siput, Perak pada tahun

1948 oleh tiga orang Cina yang diyakini Parti Komunis Malaya (PKM). Selain itu, banyak

lagi keganasan lain yang dilakukan seperti menyerang pekerja-pekerja lombong dan ladang

getah tidak menyokong perjuangan PKM, meletupkan keretapi, membunuh orang kampung

dan memusnahkan lombong-lombong milik British. Kegiatan PKM ini juga boleh dianggap

ganas dan subversif oleh British apabila mereka cuba menghasut masyarakat memberontak

menentang British. Antara kegiatan PKM adalah mempengaruhi kesatuan kerja dan

melancarkan pemogokan secara besar-besaran di Singapura pada bulan Mei 1948 dan

pemberontakan secara besar-besaran pada bulan Jun 1948.

Berikutan daripada itu, Majlis Perundangan negara yang ditadbir oleh British

ketika itu telah membuat undang-undang yang membenarkan kerajaan mengambil tindakan

bagi mencegah huru-hara darurat tersebut. Oleh itu, satu undang-undang yang bernama

Ordinan Peraturan Darurat 1948 telah diluluskan. Maka di bawah peruntukan seksyen 3

ordinan inilah perisytiharan darurat bertarikh 16 Julai 1948 telah dibuat oleh Pesuruhjaya

Tinggi Persekutuan Tanah Melayu14 antara tindakan undang-undang yang diambil adalah

mengharamkan parti politik yang bersifat radikal dan berhaluan kiri seperti PKM, AWAS,

API, PKI dan PKMM. Selain itu, sesiapa yang disyaki terlibat dengan kegiatan komunis akan

ditangkap, serta dibuang negeri dan hukuman bunuh akan dibuat untuk sesiapa yang

dianggap bersubahat dengan komunis. Perintah Berkurung juga telah dibuat di kawasan yang

telah mempunyai pengaruh komunis dan di label sebagai Kawasan Hitam, manakala

Kawasan Putih pula adalah kawasan yang terkawal daripada ancaman komunis.15

Melalui kuasa Undang-undang Darurat ini, maka ancaman dari pengganas

komunis dapat dibendung dan beransur pulih setelah mengambil masa 12 tahun untuk

menamakannya. Oleh itu, pada 3 Julai 1961, Ordinan tersebut telah dimansuhkan.16 Namun

14 Ho Hui Ling (2010). Pembanterasan Komunis di Tanah Melayu. Kuala Lumpur: Penerbit Universiti Malaya. Hlm. 51. 15 Ibid. Hlm. 51. 16 Ibid. Hlm. 227

6

begitu, sebahagian daripada sebahagian daripada peraturan yang penting untuk mencegah

pengganas dan kegiatan subversif ini telah dikekalkan dengan menyerapkannya ke dalam

satu akta yang dinamakan Akta Keselamatan Dalam Negeri 1960.17

a) Darurat 1964

Perisytiharan Darurat kedua dibuat oleh YDPA pada 3 September 1964 lebih kurang dua

minggu sebelum tarikh Perisytiharan Penubuhan Malaysia. Huru-hara dan keadaan tidak

aman telah tercetus apabila Indonesia di bawah pimpinan Presiden Soekarno menentang

keras dan mengecam usaha Malaysia membentuk gagasan negara baru atas alasan bahawa

Malaysia merupakan satu helah politik yang boleh menggugat kedudukan Indonesia.

Sehingga pada Februari 1963, Menteri Luar Indonesia sendiri Dr. Subandrio telah

mengisytiharkan dengan rasmi penentangan terhadap pembentukan Malaysia dan

mengumumkan konfrontasi terhadap Malaysia dengan slogan ‘Ganyang Malaysia’.18

Oleh itu, askar Indonesia telah dihantar ke Malaysia dan menceroboh di beberapa

kawasan seperti Labis Johor, Negeri Sembilan dan Melaka, maka kerajaan telah

mengisytiharkan kawasan yang dicerobohi sebagai kawasan keselamatan. Kawasan

keselamatan ini bermaksud pegawai keselamatan boleh bertindak bebas membanteras

pengganas Indonesia tersebut. Krisis ini memuncak apabila semakin ramai askar Indonesia

yang menceroboh dan menghuru-harakan Malaysia sehinggalah Darurat diisytiharkan pada 3

September 1964 oleh YDPA di bawah Perkara 150. Empat hari selepas itu, seluruh Malaysia

telah diisytiharkan sebagai kawasan keselamatan dan parlimen telah bersidang untuk

meluluskan Akta Darurat Kuasa Perlu 1964 bagi mewujudkan undang-undang membanteras

penceroboh ini. Selain itu, Akta Keselamatan Dalam Negeri 1960 masih digunakan untuk

menentukan tindakan yang perlu diambil ketika itu. Tindakan Indonesia ini juga diikuti oleh

Filipina yang juga tidak bersetuju dengan penubuhan Malaysia. Kerajaan Filipina telah

membuat tuntutan bagi Sabah pada tahun 1962 hingga 1963 tetapi tuntutan tersebut ditolak

17 Mohd. Salleh Abas (1997). Hlm. 333. 18 Nik Anuar Nik Mahmud (2000). Konfrontasi Malaysia Indonesia. Bangi: Universiti Kebangsaan Malaysia. Hlm. 75-77.

7

oleh pihak British. Faktor sejarah ini menimbulkan krisis antara Malaysia dan Filipina.

Namun begitu setelah pelbagai usaha perdamaian diambil menerusi ASEAN dan

MAPHILINDO, maka Konfrontasi terhadap Malaysia dari tahun 1963 berakhir pada 1966. 19

b) Darurat 1966

Perisytiharan darurat yang ketiga dibuat oleh kerajaan pada 14 September 1966.20

Perisytiharan ini dibuat bagi menyelesaikan konflik politik di negeri Sarawak yang

melibatkan Ketua Menteri Sarawak, Datuk Stephen Kalong Ningkan yang dipecat oleh Yang

Dipertua Negeri Sarawak, Tun Abang Haji Openg. Kejadian ini juga berpunca apabila

beberapa anggota Majlis Negeri Sarawak telah menandatangani sepucuk surat sebagai tanda

tidak percaya dan tidak lagi menyokong beliau menjadi Ketua Menteri. Surat tersebut telah

dipanjangkan kepada Yang Dipertua Negeri Sarawak. Oleh itu, YDPN Sarawak meminta

Datuk Stephen meletakkan jawatan.

Malangnya beliau enggan melepaskan jawatan itu sebaliknya memulakan guaman

di Mahkamah Tinggi Kuching atas dakwaan beliau masih menjadi Ketua Menteri yang sah.

Oleh itu, Pemangku Hakim Besar Mahkamah Tinggi Kuching Tun Harley ketika itu

mendakwa bahawa mengikut Perlembagaan Sarawak, YDPN tiada hak untuk memecat

jawatan Ketua Menteri melainkan setelah mendapat undi tidak percaya dan diluluskan oleh

Majlis Negeri.21 Oleh itu, konflik mula timbul apabila Datuk Stephen yang berkuasa

memanggil Majlis bersidang, enggan memanggil Majlis Negeri Sarawak untuk bersidang dan

mendengar pendapat ahli majlis tentang penerimaan mereka terhadap beliau. Oleh itu, undi

tidak percaya tidak dapat diluluskan dan pertikaian ini berterusan.

Sehubungan dengan itu, kerajaan persekutuan telah mengisytiharkan darurat di

Sarawak sahaja supaya membolehkan parlimen menggubal perlembagaan Sarawak buat

sementara waktu dengan pindaan membolehkan Speaker Majlis Negeri Sarawak memanggil

persidangan Majlis tersebut. Oleh itu, Akta Darurat (Perlembagaan Persekutuan dan

19 Ibid. Hlm. 239. 20 Mohd. Salleh Abas (1997). Hlm. 334 21 Ibid.

8

Perlembagaan Sarawak, 1966 telah diisytiharkan. Oleh itu, Majlis boleh bersidang dan

membuang undi tidak percaya kepada beliau. Kemudiannya YDPN Sarawak memecat Datuk

Stephen dan melantik Tawi Sli sebagai Ketua Menteri Sarawak.

c) Darurat 1969

Peristiwa 13 Mei pada tahun 1969 merupakan kemuncak kepada konflik etnik Melayu dan

Cina di Malaysia sehingga menimbulkan rusuhan kaum. Tragedi berdarah ini telah

mengakibatkan kehilangan nyawa seramai hampir 116 orang, 455 orang cedera, 39 orang

hilang dan 9,143 ditahan.22 Peristiwa ini juga dikatakan mempunyai kaitan yang rapat dengan

"Pilihan Raya Umum 1969" yang disuntik dengan semangat perkauman.23

Semasa kempen Pilihan Raya 1969 tersebut, calon-calon pilihan raya serta ahli-

ahli politik dari kalangan parti pembangkang, telah membangkitkan soal-soal Bangsa

Malaysia, Bahasa Kebangsaan (Bahasa Melayu), kedudukan istimewa orang Melayu sebagai

(Bumiputera) dan hak kerakyatan orang bukan Melayu. Isu sensitiviti itu dibangkitkan demi

kepentingan politik mereka dan demi meraih undi daripada masyarakat khususnya daripada

mereka yang berbangsa Cina.

Selepas tamat sesi mengundi, keputusan Pilihanraya Umum 1969 menunjukkan

bahawa Parti Perikatan yang dianggotai oleh (UMNO-MCA-MIC) gagal memperoleh

majoriti 2/3 di parlimen, tetapi masih berjaya membentuk kerajaan persekutuan melalui

majoriti mudah. Sementara itu, Parti Gerakan Rakyat Malaysia (Gerakan), Parti Tindakan

Demokratik (DAP) dan Parti Progresif Rakyat (PPP) sebagai pembangkang telah memenangi

25 buah kerusi dalam Dewan Rakyat manakala PAS menang 12 kerusi.

Pihak pembangkang yang memperoleh pencapaian cemerlang dalam pilihanraya

itu telah meraikan kemenangan mereka pada 11 Mei 1969 dengan membuat perarakan.

Perarakan tersebut sebenarnya tidak bermotif untuk menimbulkan isu perkauman. Namun

22 Abdul Rahman Ibrahim (2011). 13 Mei 1969 di Kuala Lumpur. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Hlm. 91. 23 Ibid. Hlm. 70.

9

terdapat segelintir peserta mengeluarkan slogan sensitif berkenaan isu perkauman semasa

mengadakan perarakan di jalan-jalan raya di sekitar Kuala Lumpur. Perarakan turut

dijalankan pada 12 Mei 1969 di mana kaum Cina berarak menerusi kawasan Melayu,

melontar penghinaan misalnya membawa penyapu tanda menyapu keluar orang Melayu dari

Kuala Lumpur. Sebagai tanda membalas perbuatan ini, perarakan meraikan kemenangan

UMNO pun dijalankan pada, 13 Mei 1969. Perarakan ini membawa pertempuran kaum

Melayu dan kaum Cina di Kampung Baru sehingga melibatkan pembunuhan.

Ketegangan ini berlarutan sehingga menjelang 16 Mei 1969 dan tidak dapat

dikawal di sesetengah kawasan di Selangor. Rentetan daripada itu, YDPA atas nasihat

jemaah menteri telah mengisytiharkan darurat pada 14 Mei 1969. 24 Oleh kerana parlimen

masih belum wujud ketika itu kerana Pilihan raya Umum masih belum tamat, maka YDPA

telah membuat 77 Ordinan Darurat yang meliputi perkara-perkara yang berkaitan dengan

konflik tersebut. Antara Ordinan yang penting adalah No. 1 dan No. 2 yang menyebut

bahawa sistem jemaah menteri tidak digunakan sementara waktu sebaliknya kuasa

memerintah negara diserahkan kepada Pengarah MAGERAN (Majlis Gerakan Negara) yakni

Tun Abdul Razak yang akan mengendalikan konflik rusuhan ini. Oleh itu MAGERAN telah

menjalankan pelbagai langkah ke arah perpaduan sehingga ketegangan ini dapat mengawal

api perkauman.25

Oleh itu, pada 20 Februari 1971, Parlimen telah kembali bersidang semula dan

pemerintahan cara MAGERAN telah ditamatkan. Beberapa ordinan darurat telah di batalkan

oleh YDPA tetapi Ordinan Darurat No. 1 yang memberi kuasa kepada YDPA untuk

membuat bermacam peraturan semasa darurat termasuklah membicarakan kes jenayah yang

melibatkan hal ehwal keselamatan dalam negeri telah dikekalkan.

24 Ibid. Hlm. 108. 25 Mohd. Salleh Abas (1997). Hlm. 336.

10

d) Darurat 1977

Perisytiharan darurat kelima oleh YDPA telah dibuat pada 8 November 1977. Darurat ini

diisytiharkan bagi menyelesaikan konflik politik di Kelantan yang diperintah oleh Parti PAS

ketika itu. Krisis ini hampir sama seperti yang berlaku di Sarawak. Konflik ini bermula

apabila anggota PAS meminta Datuk Haji Mohd. Nasir meletakkan jawatannya sebagai

Menteri Besar Kelantan ketika itu tetapi beliau enggan berbuat demikian. Oleh itu, Majlis

Undangan Negeri Kelantan yang dianggotai oleh 15 orang ahli telah membuang undi tidak

percaya kepada beliau. Sehubungan dengan peristiwa pemecatan ini, sekelompok penyokong

beliau tidak berpuas hati dan menimbulkan rusuhan. Terdapat dua kelompok yang berkonflik

ketika itu yakni penyokong beliau dan penolak beliau. Konflik ini menyebabkan kerosakan

harta benda. Bagi mengawal keadaan YDPA telah mengisytiharkan darurat sementara

Parlimen mengeluarkan Akta Darurat Kelantan 1977.26 Perlembagaan Negeri Kelantan juga

telah dipinda dengan mengalihkan pemerintahan Negeri Kelantan daripada Menteri Besar

kepada pegawai yang diberi gelaran Pengarah Kerajaan ketika itu. Pegawai tersebut telah

diberi kuasa membuat peraturan yang berpatutan bagi memerintah Kelantan sementara

menunggu Pilihanraya diadakan pada 1978. Selepas itu, akta ini telah dimansuhkan dan

perlembagaan negeri berjalan seperti sediakala. 27

4.0 Cabaran Terhadap Darurat dan Permasalahannya dalam Perlembagaan Malaysia.

Menurut Mohd Salleh Abas, keputusan mahkamah berkaitan dengan undang-undang darurat

di Malaysia telah menerima pelbagai cabaran dan tentangan mengenai sah dan tidak sahnya

darurat itu. Selain itu, terdapat pertikaian berkaitan dengan penamatan perisytiharan darurat

yang dikatakan belum diisytiharkan tamat dan kononnya negara masih dalam darurat juga

menjadi isu kepada ahli perundangan negara. Selain itu, permasalahan lain juga timbul

seperti pertentangan pendapat terhadap peruntukan dalam perlembagaan dalam Perkara 150

itu sendiri. Makna setiap fasal itu dinilai secara berbeza oleh ahli perundangan. Permasalahan

26 Ibid. Hlm. 339. 27 Ibid.

11

yang dinyatakan di atas sedikit sebanyak memberi implikasi kepada sistem perundangan

negara. Oleh itu beberapa kes berkaitan dengan darurat ini telah dibicarakan di mahkamah

antaranya adalah seperti kes Stephen Kalong Ningkan lwn Kerajaan Malaysia.

Kes darurat di Sarawak yang melibatkan Stephen Kalong Ningkan lwn Kerajaan

Malaysia telah mendapat perhatian ramai pengamal perundangan negara. Stephen Kalong

Ningkan yang tidak berpuas hati dengan pemecatan beliau telah mencabar perisytiharan

darurat tersebut dengan mendakwa bahawa wujud in fraudem legis dan ultra vires yang

menjadikan darurat itu tidak sah. 28 Oleh itu, kes ini dibawa ke Majlis Privy untuk dihakimi.

Majlis Privy pula menghukumkan bahawa YDPA mengisytiharkan darurat berserta niat tidak

baik.29 Berikutan daripada itu, ramai pihak yang menganggap tindakan ini tidak wajar

kerana perisytiharan ini sepatutnya menunjukkan bahawa Baginda telah berpuas hati atas

keputusan itu. Oleh itu perisytiharan ini tidak boleh dihukum dan mahkamah juga tidak boleh

membuat semakan sama ada persekutuan layak meminda perlembagaan negeri atau tidak.

Namun begitu, keputusan mahkamah membuktikan bahawa cabaran ini tidak

berjaya kerana pihak pencabar gagal membuktikan bahawa kerajaan menggunakan kuasa

darurat sebagai helah untuk mengambil alih pentadbiran negeri tersebut.30 Walaupun pada

hakikatnya Perkara 150 menyebut bahawa perisytiharan darurat tidak boleh dipersoalkan di

mahkamah namun mengikut kes Stephen ini, perisytiharan ini boleh disemak jika terdapat

bukti yang menunjukkan perisytiharan ini dibuat dengan niat yang tidak jujur dan YDPA

telah menerima nasihat yang salah daripada Jemaah Menteri. 31 Hal ini disokong oleh Hakim

H.T Ong yang mendakwa bahawa kes ini boleh dirayu jika terdapat salah guna yang boleh

dibuktikan oleh perayu.32

28 In fraudem legis adalah penipuan undang-undang dan ultra vires bermakna di luar bidang kuasa. Dua istilah ini merupakan hujah Stephen untuk melayakkan kes beliau dihakimi. Cadangan ini telah diberikan oleh Majlis Privy supaya membolehkan kes ini dibicarakan di mahkamah. Selanjutnya dalam Muhd Salleh Abas. Hlm. 348. 29 Ibid. 30 Abdul Aziz Bari (2001). Hlm. 195. 31 Mohd. Salleh Abas (1997). Hlm. 348. 32 Ibid.

12

Selain isu di Sarawak, pengamal perundangan turut mencabar perisytiharan

darurat 1969. Terdapat pelbagai konflik yang dikemukakan dalam isu darurat ini. Menurut

Mohd Salleh Abas, terdapat banyak kes mahkamah berkaitan dengan isu ini misalnya kes

Lim Woon Chong & Anor lwn Public Prosecutor, perisytiharan darurat 1969 telah dicabar

sebagai tidak sah kerana hanya dibentangkan dalam Dewan Rakyat sahaja. Padahal dalam

Perkara 150 menghendaki bahawa perisytiharan ini dibuat di dalam dua Dewan Parlimen.

Oleh itu, mahkamah telah memutuskan bahawa mengikut jurubahasa Parlimen dan ucapan

diraja yang dibuat pada 20 februari 1971, perisytiharan ini telah dibentangkan di dewan

negara. Oleh itu, cabaran tersebut tidak dapat dilaksanakan.33

Selain itu, kes lain yang bersangkutan dengan konflik perlembagaan ini berlaku

dalam kes Eng Keock Cheng lwn Public Prosecutor. Peraturan darurat di bawah Akta

Darurat (Kuasa Perlu) 1964 telah dicabar sebagai tidak sah kerana menyalahi Perkara 8

perlembagaan. Mengikut seksyen 2(4) Akta ini, peraturan adalah sah walaupun bertentangan

dengan undang-undang bertulis dalam akta lain. Dengan ini kuasa YDPA telah digunakan

sepenuhnya dalam kes membuat Peraturan Darurat (Perbicaraan Jenayah) 1964 berkenaan

dengan perbicaraan terhadap orang yang mempunyai senjata api di bawah seksyen 57 dan 58

Akta Keselamatan Dalam Negeri hendaklah dijalankan di hadapan seorang hakim tanpa juri.

Manakala perbicaraan yang dilakukan mengikut prosedur di bawah Kanun Peraturan Jenayah

tidak dibenarkan. Oleh itu mahkamah telah memutuskan bahawa salah faham ini tidak

menjejaskan kesahan Akta Darurat (Kuasa Perlu) 1964.34

Selain salah faham terhadap peruntukan sah dan tidak sahnya Akta Darurat,

timbul juga isu berkaitan dengan penamatan darurat. Mengikut Perkara 150 fasal (3) darurat

tamat apabila perisytiharan ditarik balik oleh YDPA atau dibatalkan oleh Parlimen menerusi

satu rumusan yang diluluskan oleh dua dewan parlimen. Namun begitu, terdapat beberapa

perisytiharan yang belum di tarik balik. Oleh itu, pengamal undang-undang mengemukakan

hujah berkenaan dengan pembatalan darurat ini. Antaranya adalah dalam kes Johnson Tan

33 Ibid. Hlm. 352. 34 Ibid. Hlm. 335.

13

Han Seng lwn Public Prosecutor. Pembela telah mendakwa bahawa perisytiharan darurat

1969 dengan sendirinya telah terbatal disebabkan keadaan sudah berubah. Negara bukan

dalam huru-hara atau berada dalam rusuhan lagi. Dengan tamatnya perisytiharan ini maka

dengan sendirinya Ordinan No. 1 yang dibuat 1969 hilang kuasanya. Oleh itu segala

peraturan bawah ordinan ini tidak sah. Pendapat ini juga disokong oleh Hakim Datuk Harun

Hashim tetapi beliau sendiri tidak dapat menyatakan siapakah yang boleh menentukan

keadaan itu benar-benar sudah berubah. Oleh sebab tiada ukuran yang boleh digunakan untuk

menentukan bilakah layaknya tamat darurat itu, maka kes ini tidak dapat diadili.35

Teori yang mengatakan bahawa keadaan yang berubah akan menamatkan darurat

tidak relevan kerana mempunyai beberapa kelemahan seperti siapakah yang layak

menentukan sama ada keadaan dah berubah atau belum? jika menurut Salleh Abas, hal

berkaitan dengan darurat ini urusan parlimen dan di bawah kuasa YDPA. Oleh itu,

mahkamah tidak boleh mencampuri urusan selain kehakiman. Persoalan kedua pula

berkenaan dengan tempoh berakhirnya kuasa ordinan. Tarikh tamat darurat penting untuk

menentukan enam bulan selepas itu kuasa ordinan akan hilang seperti yang termaktub dalam

Perkara 150 (7) Ordinan Darurat diberi masa 6 bulan untuk berkuat kuasa selepas

perisytiharan tarikh tamat darurat. Oleh itu segala kes tentang penamatan darurat ditolak

Mahkamah.36

Sehubungan dengan itu, banyak pertikaian yang wujud semasa pelaksanaan

Darurat ini. Sungguhpun kuasa darurat tidak boleh dibicarakan di mahkamah, namun Majlis

Privy ketika itu masih mendengar hujah pendakwa bagi menamatkan salah faham dalam

peruntukan Perkara 150 itu. Oleh itu, daripada banyak kes yang disebutkan itu tidak sedikit

pun dapat menafikan kuasa darurat yang telah dibuat oleh pemerintah atas penilaian yang

termaktub dalam Perkara 150 tersebut.

35 Ibid. Hlm. 341. 36 Ibid. Hlm. 358.

14

5.0 Rumusan.

Konsep darurat tidak terbatas kepada kekerasan yang melibatkan penggunaan senjata api dan

rusuhan sahaja tetapi justifikasi untuk darurat ini lebih luas lagi meliputi krisis politik, krisis

ekonomi, bencana alam, kekurangan makanan dan masalah penyakit yang mudah merebak

dan tidak terkawal. Apabila keadaan ini berlaku maka, pemerintah mempunyai kuasa khas

seperti yang terkandung dalam Perkara 149 dan Perkara 150. Kuasa ini sah di sisi undang-

undang bagi mengatasi keadaan yang terlalu sukar atau tidak terkawal, walaupun terpaksa

mengabaikan hak asasi manusia seperti hak bersuara, hak berhimpun dan hak bergerak dalam

perlembagaan.

Sungguhpun undang-undang ini tidak terbatas semasa darurat, pemerintah tidak

boleh meletakkan suasana darurat tanpa mengikut hasrat perlembagaan. Misalnya, undang-

undang darurat hanya diguna pakai apabila berlakunya perkara yang kritikal dan mendesak

sahaja agar salah guna kuasa tidak berlaku. Hal ini telah dinyatakan dalam Laporan

Suruhanjaya Perlembagaan Persekutuan pada 1948.37 Dari hal itu, menurut penilaian Mohd

Salleh Abas, semua darurat yang diisytiharkan setakat ini adalah difikirkan patut dan tidak

terkeluar dari had yang dihasratkan oleh Suruhanjaya Perlembagaan Reid.

Setakat ini, terdapat lima peristiwa perisytiharan darurat telah diisytiharkan yakni

perisytiharan darurat pada tahun 1948, perisytiharan darurat pada tahun 1964, perisytiharan

pada tahun 1966, perisytiharan pada 13 Mei 1969 dan terakhir pada 1977 berikutan daripada

krisis Parti Islam Se Malaysia di Kelantan.

37 Ibid. Hlm. 340.

15

Bibliografi

Abdul Aziz Bari (2001). Perlembagaan Malaysia Asas-Asas Dan Masalah. Kuala Lumpur:

Dewan Bahasa dan Pustaka.

Mohd. Salleh Abas (1997). Prinsip Perlembagaan Dan Pemerintahan Di Malaysia . Kuala

Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Ho, Hui Ling (2010). Pembanterasan Komunis di Tanah Melayu. Kuala Lumpur: Penerbit

Universiti Malaya.

Nik Anuar Nik Mahmud (2000). Konfrontasi Malaysia Indonesia. Bangi: Universiti

Kebangsaan Malaysia.

Undang-undang Malaysia: Perlembagaan Persekutuan Malaysia, pindaan 2006.

Abdul Rahman Ibrahim (2011). 13 Mei 1969 di Kuala Lumpur. Kuala Lumpur: Dewan

Bahasa dan Pustaka.