Antički RimAntički Rim

Jovana Vasić IV3Jovana Vasić IV3Profesor Svetlana Profesor Svetlana

ĐurđevićĐurđević

AleksinaAleksinačka gimnazijačka gimnazija

UVODUVOD

• Rimska civilizacija se često svrstava u „klasičnu Rimska civilizacija se često svrstava u „klasičnu antiku“, sa antiku“, sa antičkom Grčkomantičkom Grčkom, civilizacijom koja je , civilizacijom koja je inspirisala veliki deo kulture antičkog Rima. inspirisala veliki deo kulture antičkog Rima. Antički Rim je značajno doprineo razvoju Antički Rim je značajno doprineo razvoju pravaprava, , ratne ratne veštine, veštine, umetnostiumetnosti, , književnostiknjiževnosti, , arhitekturearhitekture, , tehntehnologijeologije i jezika u zapadnom svetu, a njegova  i jezika u zapadnom svetu, a njegova istorija još uvek ima uticaj na današnji svet.istorija još uvek ima uticaj na današnji svet.

Područje pod rimskom Područje pod rimskom upravomupravom

Rimska republikaRimska republikaRimsko carstvoRimsko carstvo

Zapadno carstvoZapadno carstvo

Istocno carstvoIstocno carstvo

Tokom svog postojanja, rimska civilizacija je prešla put od monarhije, republike sa kombinacijom oligarhije i demokratije, do autokratskog carstva.

Legende i kraljeviLegende i kraljevi Prema legendi nastanak Rima nadovezao se na istorija Troje.

Potomci Eneje, sina Anhisa i boginje Venere, braća blizanci – Romul i Rem bili su po naređenju kralja grada Alba Longe odmah po rođenju bačeni u Tibar. Kako je blizance rodila vestalka Rea Silvija, sa bogom rata Marsa, bogovi su uredili da sanduk sa blizancima reka izbaci na obalu gde ih je u prvo vreme usvojila vučica. Braća su kasnije ubila kralja Alba Longe i osnovali su vlastiti grad na mestu gde ih je nekada voda izbacila. Pošto se Rem narugao brazdama kojima je njegov brat blizanac označio buduće zidine grada, Romul ga je ubio. Usled toga, grad je dobio ime po Romulu Roma tj. Rim, a Romul je postao prvi od sedam legendarnih kraljeva Rima.

Rimska republikaRimska republika

• PolibijePolibije, grčki istoričar, rimsku republiku je posmatrao kao , grčki istoričar, rimsku republiku je posmatrao kao kombinaciju monarhije i demokratije. Vladu u državi su izvršavala kombinaciju monarhije i demokratije. Vladu u državi su izvršavala dva dva konzulakonzula koja su imala najvišu izvršnu moć, bili vojskovođe i  koja su imala najvišu izvršnu moć, bili vojskovođe i stajali na vrhu magistratskih ureda. Njih su svake godine birala stajali na vrhu magistratskih ureda. Njih su svake godine birala narodna skupština. narodna skupština. Rimski senatRimski senat, aristokratsko veće, igrao je , aristokratsko veće, igrao je značajnu ulogu a sve do doba značajnu ulogu a sve do doba principataprincipata nije imao nadležnost nad  nije imao nadležnost nad zakonodavnim pravom. Moć senata je proizlazila iz njegovog zakonodavnim pravom. Moć senata je proizlazila iz njegovog autoriteta. Pored njega je postojala i narodna skupština koja je bila autoriteta. Pored njega je postojala i narodna skupština koja je bila isto tako važna jer je odlučivala o isto tako važna jer je odlučivala o raturatu i i miru miru, potvrđivala je zakone , potvrđivala je zakone i predstavljala je najvišu sudsku instancu. Centralno mesto i predstavljala je najvišu sudsku instancu. Centralno mesto političkog života u Rimu predstavljao je gradski forum tj. trg (političkog života u Rimu predstavljao je gradski forum tj. trg (Forum Forum RomanumRomanum) koji je služio kao mesto za sednice političke, društvene ) koji je služio kao mesto za sednice političke, društvene i verske prilike.i verske prilike.

Pir, Punski ratovi i Hanibalova Pir, Punski ratovi i Hanibalova invanzija na Italiju invanzija na Italiju 

• U trećem samnitskom ratu 298–290. pne. Rimljani su savladali koaliciju Samnita i to im je omogućilo da preuzmu kontrolu nad celom današnjom Italijom. Rim se 282. pne. umešao u sukob grčkih polisa i grada Tarenta koji je pozvao u pomoć epirskog kralja Pirom. Pir se 280. pne. iskrcao u Italiji sa velikom vojskom i slonovima. Iako je Pir pobeđivao više puta rimski saveznički sistem je bio dovoljno imun i Rimljani su umesto da prihvate Pirove mirovne ponude, bili su uporni i nastavljali su sa borbama i onemogućili su da iskoristi svoje „Pirove pobede “ tako da je njegov položaj u Italiji doveden do neizdrživosti. Nakon poraza 275. pne. Pir je otplovio natrag u Grčku čime su Rimljani stekli kontrolu nad svim grčkim gradovima računajući i Tarent.

• Rat sa Pirom bio je prethodnica za mnogo veće ratove. Rast rimske moći doveo je neizbežno do konflikta sa Kartaginom koja je štitila svoje interese u politici i trgovini. Predmet spora je bila Sicilija gde se prožimao uticaj Feničana i Grka.

Pocetak gradjanskih ratovaPocetak gradjanskih ratova

• Narastajući socijalni nemiri kulminirali su kada je 133. godine pne. narodni tribun Tiberije Grah pokušao da predloži zemljišni zakon kojim bi trebala da se podeli i ograniči posede velikoposednika. Razlog za ovakove reforme bio je nedostatak regruta za legije. Predlog Graha nije prošao jer je drugi tribun uložio veto. Ovim je došlo do krize u donošenju odluka, koji je rezultirao Grahovim ubistvom, a dalje reforme su zaustavljene. Njegov brat Gaj Grah je posle deset godina sledio bratovljevo zalaganje za reforme. Ništa bolje nije prošao ni Gaj Graj koje je ubijen 121. pne.

• Pobeda senatske većine optimata nad narodnom stranom populara u republici nije doneo smirenje. Kriza države se stalno produbljivala. Rim je potresao ustanak robova pod vođstvom Spartaka u godinama 73–71. pne. kao i dalji konflikti na granicama imperije. U ovoj krizi je prosperirao sa svojim reformama Gaja Marija čije reforme su se razlikovale od reformi braće Grah. U legijama su mogli da služe i bezemljaši koji su bili nagrađivani dodeljivanjem zemlje kao veterani i od tih vremena vojnici nisu osećeli lojalnost prema drževi već prema tome ko im je omogućavao da steknu posed i tako se stvaraju uslovi za početak građanskih ratova.

• Građanski rat se ponovo rasplamsao. Marko AntonijeMarko Antonije i Cezarov usvojeni sin Gaj OktavijanGaj Oktavijan su napravili savez sa Emilijem Lepidom i stvorili drugi trijumvirat koji je bio organizovan protiv sledbenika republike i Cezarovih ubica. Posle pobede su podelili imperiju. Oktavijan je dobio zapadne provincije, Marko Antonije je bio na istoku sa Kleopatrom VIIKleopatrom VII, egipatskom kraljicom i Cezarovom ljubavnicom. Oba trijumvira su došli u sukob i posle Oktavijanove pobede u građanskom ratu  Antonije i Kleopatra su izvršili samoubistvo. Time je završeno doba građanskih ratova i bila je završena rimska republika a Oktavijan se odrekao svih svojih prava proglasivši republiku, ali je bio jedini koji je vladao rimskim carstvom.

Principat Principat 

• Oktavijan je slično kao i Cezar stigao do vlasti, ali za razliku od Cezara nije pokušao da svoj položaj samovladara potvrdi u državom uredu diktatora nego je svoj položaj prikrio pod velom republikanskih institucija. Formalno je ostavio stari ustav a svoju poziciju je osnažio preuzevši izvršenja nekih republikanskih ureda i dobijanjem posebnih punomoći i pre svega kontrolom nad ključnim provincijama sa brojnim rimskim legijama.

Avgustova vladavina je donela državi mir i blagostanje. Pod principatom je došlo do epohe spoljne i unutrašnje konsolidacije: car je izgradio mreže novih puteva i ulica a privreda i kultura su doživele novi polet posle godina ratovanja. Bila je podupirana urbanizacija provincija uređivanjem kolonija veterana i nesebičnim poklanjanjem rimskog državljanstva.

Za vreme njegove Za vreme njegove vladavine došlo je i do prvih vladavine došlo je i do prvih progona hrišćana. Kada su progona hrišćana. Kada su se protiv njega pobunile se protiv njega pobunile legije on je izvršio legije on je izvršio samoubistvo samoubistvo 68.68. godine. Od  godine. Od ovog doba rimski carevi ovog doba rimski carevi više nisu bili iz redova stare više nisu bili iz redova stare rimske aristokratije.rimske aristokratije.

Vrhunac carstvaVrhunac carstva

Posle Neronovog samoubistva došlo je borbe za Posle Neronovog samoubistva došlo je borbe za vlast i kao pobednik je izašao vlast i kao pobednik je izašao vojskovođa vojskovođa VespazijanVespazijan koji je osnovao  koji je osnovao dinastiju dinastiju FlavijevacaFlavijevaca. Kada je posle uspešne . Kada je posle uspešne vladavine Vespazijan umro vladavine Vespazijan umro 70.70. godine, car je postao  godine, car je postao njegov stariji njegov stariji sin Titsin Tit. Njegova period vladavine je . Njegova period vladavine je poznat po tome što su se desile snažne poznat po tome što su se desile snažne erupcije erupcije VezuvaVezuva i epidemija  i epidemija tifusatifusa, a završena je i , a završena je i izgradnja izgradnja KoloseumaKoloseuma. Posle njega i njegovog . Posle njega i njegovog prevremenog kraja vladavine nastupio je njegov prevremenog kraja vladavine nastupio je njegov mlađi mlađi brat Domicijanbrat Domicijan koji je u izvorima, najpre kod  koji je u izvorima, najpre kod istoričara istoričara TacitaTacita, prikazan kao autokrata. Domicijan , prikazan kao autokrata. Domicijan je, suprotno rimskim tradicijama, tražio da mu se je, suprotno rimskim tradicijama, tražio da mu se ukazuju božanske počasti i koristio je titulu dominoma ukazuju božanske počasti i koristio je titulu dominoma tj. gospodara. Senatori su u više navrata kovali zavere tj. gospodara. Senatori su u više navrata kovali zavere protiv Domicijana i car je protiv Domicijana i car je 96.96. godine pao kao žrtva  godine pao kao žrtva atentata.atentata.

• Naredni period od 96. do 193.. godine poznat je kao period dinastije Antonina ili adoptivnih careva, koje se smatra za doba vrhunca imperija u pogledu kulturnog i privrednog uspona. Carevi su vladali u saglasnosti i slozi sa senatom, a senatori su zauzvrat postavaljali principata. Senat je 96. za vladara izabrao Nervu, a ovaj je adoptirao je vojskovođu Trajana i proglasio ga time svojim naslednikom. Trajan je ujedno postao prvi car koji nije bio rođen u Italiji, već u provinciji Hispaniji. Zahvaljujući Trajanovim uspešnim ratovima protiv Dačana na srednjem Dunavu i protiv Parćana u Mesopotamiji, Rimsko carstvo je dostiglo svoj teritorijalni vrhunac.

Dinastija Severa i vojnički carevi (193-284)

• Posle građanskog rata 193. godine došao je na vlast Septimije SeverSeptimije Sever koji je prvi car koji je bio poreklom iz Afrike. Na početku 3. veka je povratio stabilnost imperije za izvesno vreme. U njegovo vreme je počeo rast političke moći rimske vojske.

Hrišćani nisu pridavali odgovarajuće poštovanje instituciji cara. Decije Trajan koji je pokušao da uspostavi poštovanje starih božanstava progonio je hrišćane, a posle njega su to činili i Valerijan i DioklecijanValerijan i Dioklecijan.

Pozna antika (284-395)Pozna antika (284-395)

Dioklecijan je stvorio novi sistem vladavine poznat Dioklecijan je stvorio novi sistem vladavine poznat kao kao tetrarhijatetrarhija (četvorovlašće). Za svoga kolegu i drugog avgusta je (četvorovlašće). Za svoga kolegu i drugog avgusta je pozvao pozvao MaksimilijanaMaksimilijana, svog starog prijatelja po oružju. Oba cara su , svog starog prijatelja po oružju. Oba cara su imanovali po jednog savladara nižeg ranga koji je nosio titulu imanovali po jednog savladara nižeg ranga koji je nosio titulu cezara, Dioklecijan cezara, Dioklecijan GalerijaGalerija, Maksimijan, Maksimijan Konstancija i Hlora. Konstancija i Hlora. Neposredni povod za ovu reorganizaciju bio je da se spreče Neposredni povod za ovu reorganizaciju bio je da se spreče uzurpacije. Podela carske vlasti nije bila novina, ali je za vreme uzurpacije. Podela carske vlasti nije bila novina, ali je za vreme Dioklecijana bila realizovana dosledno. Rim je i dalje bio glavni grad, Dioklecijana bila realizovana dosledno. Rim je i dalje bio glavni grad, ali su carevi pomerili svoje rezidencije bliže granicama gde su mogli ali su carevi pomerili svoje rezidencije bliže granicama gde su mogli lakše sa se suprotstave neprijateljima.lakše sa se suprotstave neprijateljima.

Sistem tetrahije se urušio nakon Dioklecijanovog povlačenja sa Sistem tetrahije se urušio nakon Dioklecijanovog povlačenja sa prestola 305. godine. Bez njegovog autoriteta brzo su izbila na prestola 305. godine. Bez njegovog autoriteta brzo su izbila na površinu neslaganja unutar carskog kolegijuma. Tokom nerednih površinu neslaganja unutar carskog kolegijuma. Tokom nerednih nemira i građanskih ratova vladar čitavog carstva postaje nemira i građanskih ratova vladar čitavog carstva postaje postepeno postepeno Konstantin I VelikiKonstantin I Veliki, sin Konstancija Hlora. Konstantin je , sin Konstancija Hlora. Konstantin je u početku vladao severozapadnim delom Rimskog carstva, ali u početku vladao severozapadnim delom Rimskog carstva, ali je je 312.312. u  u bici kod Milvijskog mostabici kod Milvijskog mosta, nedaleko od Rima, , nedaleko od Rima, Konstantin pobedio i uklonio Konstantin pobedio i uklonio MaksencijaMaksencija, Maksimijanovog sina. Za , Maksimijanovog sina. Za razliku od Dioklecijana i Galerija, Konstantin je već od dolaska na razliku od Dioklecijana i Galerija, Konstantin je već od dolaska na vlast 306. godine bio tolerantan prema hrišćanima, a u bici kod vlast 306. godine bio tolerantan prema hrišćanima, a u bici kod Milvijskog mosta njegovi vojnici su pobedili noseći Milvijskog mosta njegovi vojnici su pobedili noseći Isusovim Isusovim monogramom (hiron) na štitovima i vojnim stegovima. Pobeda iz monogramom (hiron) na štitovima i vojnim stegovima. Pobeda iz 312. je inspirisala Konstantina da prigrli hrišćanstvo, a naredne, 312. je inspirisala Konstantina da prigrli hrišćanstvo, a naredne, 313. godine, izdao je 313. godine, izdao je Milanski ediktMilanski edikt  zajedno sa zetom i zajedno sa zetom i savladarom savladarom LicinijemLicinijem. . HrišćanstvoHrišćanstvo postaje jedna od zvaničnih  postaje jedna od zvaničnih religija Rimskog carstva, a posle religija Rimskog carstva, a posle 324.324. godine, kada je Konstantin godine, kada je Konstantin ujedino carstvo pod svojom vlašću, prestaju svi progoni hrišćanskog ujedino carstvo pod svojom vlašću, prestaju svi progoni hrišćanskog klera.klera.

Crkva je sa svojom složenom hijerarhijom u početku oponašala Crkva je sa svojom složenom hijerarhijom u početku oponašala rimsku provincijsku upravu. Pored toga, Konstantin i članovi njegove rimsku provincijsku upravu. Pored toga, Konstantin i članovi njegove porodice su započeli tradiciju ktitorstva zidajući crkve širom carstva.porodice su započeli tradiciju ktitorstva zidajući crkve širom carstva.

Kraj antičkog carstvaKraj antičkog carstva

• Istočno rimsko carstvo je bilo ekonomski konsolidovanije i gustije nastanjeni deo imperija koji je bez većih posledica preživelo seobe naroda. Nasuprot Istočnom, Zapadno rimsko carstvo u toku 5. veka polako tone. Upad Huna u Evropu pokrenuo je domino efekat i pokreti plemena koji su u potpunosti promenili lik celog kontinenta. Da bi zabranili upade Germana u Italiju, Zapadno rimsko carstvo je povuklo svoje legije sa granica Rajne koju su posle toga 406. godine prešla varvarska plemena koja su srušila upravu Rima u Galiji i Hispaniji, dok je Britanija ostavljena svojoj sudbini. Vizigoti su 410. godine pod vođstvom Alarika opljačkali Rim što je imalo veliki odjek. Oni su posle nekog vremena otišli u Galiju ali su i dalje bili velika opasnost za Rim. Zatim su Vandali prešli u Afriku u ovu važnu provinciju za rimsku imperiju posle pada Kartagine 438. godine, a 455. im je uspelo da ponovo opljačkaju Rim i iz tih razloga se njihovo ime upotrebljava kao pogrdno.

GladijatoriGladijatori

RIMSKI BROJEVI, NOVAC...RIMSKI BROJEVI, NOVAC...

RIMSKA LEGIJARIMSKA LEGIJA