Opleidingskunde

Minor Opleidingsbeleid en Trainersvaardigheden H1, H3 deels

Wat is leren?

•Veranderen•Meer en anders dan school-leren•Betekenisgeving: het tot stand komen van betekenis of van verandering in betekenis•Orde scheppen in de enorme hoeveelheid indrukken die voortdurend op ons afkomt•Niet passief overnemen, maar activiteit van de lerende•Niet alleen een individueel proces maar ook een sociaal proces•Etc.

Manieren van leren

Leren door directe ervaring

Leren door sociale interactie

Leren door het verwerken van theorie

Leren door nadenken (reflectie)

Leren door directe ervaring

Het meemaken en ondergaan van een omgeving (blootstelling):•Langdurig en weinig bewust•Heel bewust

Leren door handelen (trial and error); leren wisselt ook nogal eens af met leren d.m.v. observeren (model-leren)

Leren door sociale interactie

Actieve uitwisseling van informatie tussen mensen

Dit vindt plaats bij:-alledaagse converstatie-Dialoog-Brainstorm-Discussie-Samenwerken

Het kan zowel opzettelijk als onopzettelijk plaatsvinden.

Leren door het verwerken van theorie

Gebeurt veel in het onderwijs, maar ook buiten het onderwijs

Abstract karakter, vereist concrete vertaling

Transfer naar de praktijk moet plaatsvinden

Risico van misconceptie en statisch kennisconcept

Leren door nadenken (reflectie)

Nadenken bij wat je doet (reflection on action)

Leren door directe ervaring en door sociale interactie kunnen vergezeld gaan van nadenken.

Ook ervaringsleren zonder bewust nadenken levert leren op.

Bewust nadenken is wel een vereiste om verband te brengen tussesn theorie en ervaring

Spontane leerprocessen: alledaags leren

•Weinig bewust, vooral impliciet•Wisselwerking omgeving-individu, invloed omgeving is van belang•Bouwt voort op eerder geleerde (referentiekader)•Vaak vanzelfsprekende inhouden

Spontane leerprocessen: leren uit eigen beweging Mensen zetten zich actief in vanuit interesse of vanwege een probleem

•Bewust•Accent ligt bij het initiatief van het individu•Vooral actief voortbouwen op en uitbouwen van het referentiekader, verandering van k, h, v.•Meestal geaccepteerde inhouden

Spontane leerprocessen: leren in de botsing van culturenConfrontatie tussen het eigen referentiekader en dat van anderen

Mogelijke reacties:- afwenden (in een apart hokje plaatsen)- (gedeeltelijk) aanpassen, acculturatie is moeizaam en

kan generaties duren (eerder geleerde k,v,h worden vervangen door andere) integratie: men past zich aan uit overtuiging: afleren van het geleerde, vloeit over in transformatief leren

Spontane leerprocessen: transformatief lerenHet eerder geleerde wordt afgeleerd om plaats te maken voor iets nieuws.

Afleren is moeilijk vanwege referentiekader en de actuele omgeving. Het ref. kader wordt gevormd in het socialisatieproces, context van sterke emotionele binding met ouders en anderen.

Veel verworven betekenisstructuren zijn bovendien onbewust.

Spontane leerprocessen: transformatief lerenBewust worden van onvrede met vertrouwde patronen; sterk bewustzijn van leerprocessen en leerresultaten, incl. nieuw handelen

Sterk eigen initiatief, oude omgeving werkt tegen

Moeilijk om eigen vertrouwde patronen kritisch te onderzoeken

Inhouden waarover geen consensus is

Spontane leerprocessen: noodgedwongen lerenHet individuele en collectieve referentiekader zijn ontoereikend, bijv. in geval van een natuurramp.

Bewustzijn van noodsituatie en de vraag hoe zich te redden

Leren onder overweldigende druk van omstandigheden; eigen initiatief is belangrijk

Referentiekader biedt geen houvast, afbraak van delen ervan en opbouw van nieuwe denkbeelden

Inhouden waarover grote onduidelijkheid

Leren in educatief verband

Leren dat plaatsvindt door opzettelijk daartoe georganiseerde activiteiten

Niet de lerenden, maar anderen formuleren de leerdoelen

Belang voor volwassenen:1 Zij hebben een schoolloopbaan achter de rug

2 Zij komen steeds vaker terug in de schoolbanken

Gevolgen leren in educatief verband

1 dominantie van theoretisch leren

2 een externe sturing van het leerproces

3 neiging tot het gelijkstellen van onderwijs aan leren

4 een beperkte opvatting van leren bij alle betrokkenen

Bedoeld en onbedoeld leren

Ook op school vinden spontane leerprocessen plaats, het onbedoelde leren

Onbedoelde leereffecten effecten van het verborgen leerplan. Deze effecten kunnen gewenst maar ook ongewenst zijn.

Factoren die deze effecten bewerkstelligen:-de school als geheel (het officiële leerplan)-de persoonlijke invulling van de docent- subculturen van groepen, klassen en de school (sociale samenstelling)

Bedoeld leren spontane leerprocessenBedoeld leren: Situaties en activiteiten die leeprocessen uitlokken worden nagebootst.

Leren moet in korte tijd gebeuren met een hele groep en met tevoren omschreven leerdoelen.

Leren gaat grotendeels via verbale representaties. Wordt de tekst dan als zodanig ingeprent of wordt de betekenis opgenomen waarnaar de tekst verwijst.

De tekst leren is iets anders dan iets leren van de tekst

Bedoeld leren spontane leerprocessenBedoeld leren: leren wordt vaak gezien als individueel overnemen van vaststaande kennis opnemen van wat in het boek staat.

Echter:•Leren is echter een persoonlijke constructie van betekenis die sociaal wordt gedeeld•Reflecteren op handelen wordt in dialoog aangeleerd•Leerstof als vaststaande kennis is funest voor het zelfstandig en kritisch leren denken.

School-leren en motivatie

Motivatie van cursist moet opgewekt worden om de keuze van anderen minimaal te volgen.

Extrinsieke motivatie (goal-oriented)Conditionele motivatie (activity-oriented)Intrinsieke motivatie (learning-oriented)

Bruikbaarheid en praktische toepasbaarheid motiveren om te leren in educatief verband.

School-leren, geheugen, beschikbaarheid v.h. geleerdeOnthouden krijgt veel aandacht.Systeemscheiding omdat de educatieve situatie niet de situatie is waarvoor de te leren k,h,v bedoeld zijn.Het geleerde moet worden overgedragen naar toepassingssituaties (transfer).

Systeemscheiding tegengaan:-geleerde in uiteenlopende situaties gebruiken-k,h,v horen bij elkaar en bevorderen gezamenlijk de transfer van het geleerde.

Referentiekader en bedoeld leren

Aansluiten bij voorkennis of preconcepten is van belang.

Het geheel van concepties en misconcepties is het mentale model.

Drie mogelijkheden:- voorkennis en nieuwe info blijven gescheiden- nieuwe info wordt geselecteerd en aangepast (cogn. assimilatie)- voorkennis, ref. kader wordt gewijzigd en aangepast i.o.m. de nieuwe info (cogn. accommodatie)

Beschikbaarheid van het geleerde

Door het hanteren van het geleerde in steeds andere situaties groeit de betekenisrijkdom.

Beschikken over het geleerde betekent enerzijds de geautomatiseerde gedachteloze hantering en anderzijds de bewuste nadenkende hantering van k,h,v.Dit laatse betekent het expliciet maken van de geconstrueerde betekenissen om ze uit te breiden of te veranderen zo blijven we leren.

Geheugen

-werkgeheugen (korte termijn geheugen)-sensorisch register (zeer korte termijn geheugen)-lange termijn geheugen

Wat onthouden wordt en hoe het wordt onthouden is afhankelijk van:•eerdere betekenisgeving•het initiatief van het individu•Ssuring uit de sociale omgeving.

Beschikbaarheid van het geleerde

•We nemen selectief waar•Transferprobleem kan zich zowel binnen als buiten de educatieve context voordoen•Systeemscheiding: wat we in de ene situatie weten of kunnen, staat ons niet altijd in de andere situatie ter betekenis•Systeemscheiding wordt bevorderd door onbewuste impliciete betekenishantering•Transfer kan worden verhinderd door emoties•Transfer wordt bevorderd als men overeenkomst tussen situaties ziet•Automatismen afleren is moeilijk kost tijd.