Zer da materia?

Materia da unibertsoa osatu eta espazioa hartzen duen guztia.

Hainbat motatako materiak daude: Azukrea, burdina, ura…

Materiak propietateak ditu: orokorrak eta espezifikoak.

Materien propietate orokorrak

Propietate orokorrak materia guztiek dituztenak dira. Masa eta Bolumena.

• Masa materia kantitatea da. Kilogramotan eta gramotan neurtzen da.

• Bolumena materia kantitate batek hartzen duen espazioa da. Likido baten bolumena neurtzeko, edukiera zehatzeko ontzietan sartu behar dugu.

Materiaren propietate espezifikoak

• Propietate espezifikoek bereizten dituzten materia batzuk eta besteak. Propietate horietako batzuk dira kolorea, usaina, distira, gogortasuna, gardentasuna…

Gizakiok propietate espezifikoen arabera erabiltzen ditugu materialak. Esaterako, beira erabiltzen dugu lehioak egiteko, gardena delako.

Substantzia puruak eta nahasketa

Substantzia puruak Naturan ditugun substantzia batzuk materia bakar batek osatuta daude:ura,urrea,kuartzoa…subtantzia horiei substantzia puru esaten diegu.

Substantzia purua materia bakar batez osatuta daude.

Nahasketa eta disoluzioak

• Inguruan ditugun substantzia asko materia batek baino gehiagok osatuta daude:airea,ur gazia,oliba-olioa…substantzia horiei nahaste esaten diegu.

• Nahaste bat sortzen duten materia bakoitzari osagai esaten zaie. Adibidez: nitrogenoa, oxigenoa, ur lurruna eta beste substantzia puru batzuk.

Nola banatzen dira nahaste baten osagaiak?

Batzuetan,komeni izaten da nahaste bateko osagaiak bereiztea,banatzea,prozedura batzuen bidez lor daiteke hori.Adibidez:• Iragaztea erabiltzen da osagai solidoa eta likidoa

bereizteko.Hainbat lodieratako iragazkiak erabili ditzakegu.

http://www.youtube.com/watch?v=_BfDlCwByro&feature=player_embedded

• Dekantazioa erabiltzen da pisu desberdineko osagaiak bereizteko adibidez:ura eta olioa.Nahaste horretan pisu gehien duen osagaia ontziaren azpira joango da.http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=xqTHwF5Alt4

• Magnetismoa erabiltzen da nahaste batean iman batek erakatzen dituen osagaiak bereizteko,adibidez:burdina bereizteko.

http://www.youtube.com/watch?v=N804-udqkNw

• Lurruntzea Eguzkiaren beroarekin,ura lurrundu egingo da eta gas solidoa geratuko da bertan.

http://www.youtube.com/watch?v=KafZP0BMHzk

ALDAKETA FISIKOAK ETA KIMIKOAK

•MATERIA ALDATU EGITEN DA:

Materia aldatu egin daiteke.Gauza batzuk deformatu egiten dira tiratuz gero eta beste batzuk handiagotu egiten dira berotuz gero,batzuetan bi substantzia elkartuz gero beste batzuk sortzen dira.

Materia bi motatako aldaketak izan ditzakete: aldaketa fisikoak eta aldaketa kimikoak.

• ALDAKETA FISIKOAK:

Aldaketa fisikoek ez dute objektuen masa eta materia aldatzen .

• Deformazioak:Gauzei indarra eman ondoren forma aldatuko zaio.Adibidez:plastilinari forma ematen badiozu geratzen da forma hori.

• Egoera aldaketak:Objetuak berotuz edo hoztuz gero egoera batetik bestera pasatzen dira.Adibidez:ur lapikoa berotzen dugunean.

• Dilatazioak:Objektu baten bolumena handiagotzen bada,berotzen denean.

• Uzkurdurak:Objektu baten bolumena txikiagotzen bada hozten denean.

• ALDAKETA KIMIKOAK:

• Aldaketa kimikoa da bi substantzia edo gehiago elkartzen direnean.

• Aldaketa kimiko horiei erreakzio kimiko esaten zaie.Adibidez:ozpina eta bikarbonato sodikoa elkartuz gero.

• Erreakzioa eragiten duten substantziei erreaktibo esaten diegu eta sortu diren substantzia berriei produktu esaten dugu.

• Substantzia batzuek,airearen edo uraren oxigenoarekin erreakzionatzen dute.Erreakzio kimiko hori oso motela da eta oxidazio esaten zaio.