Metoda zdarzeń krytycznych w informatologicznych badaniach

zachowań informacyjnych w XXI wieku

Dr Sabina Cisek Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa UJ

III Międzynarodowa Konferencja Naukowa

Nauka o informacji (informacja naukowa) w okresie zmian, Warszawa, 11-12 maja 2015

1

Spis treści

• Moje pytania badawcze i metoda

• Na czym polega metoda zdarzeń krytycznych?

• Czym są zachowania informacyjne?

• CIT w badaniach zachowań informacyjnych w latach 2001-2015

• Zamiast podsumowania

2

Moje pytania badawcze i metoda

3

Pytania badawcze

• Jak często i w jaki sposób (liczba respondentów, ramy pojęciowe itp.) metoda zdarzeń krytycznych była w XXI wieku wykorzystywana do badania zachowań informacyjnych?

• Jakie aspekty zachowań informacyjnych były za jej pomocą empirycznie studiowane (tematyka prowadzonych badań)?

4

Zastosowana metoda

• Analiza i krytyka piśmiennictwa,

w oparciu o bazę LISTA (Library, Information Science and Technology Abstracts firmy EBSCO)

5

Na czym polega metoda zdarzeń krytycznych?

6

Alternatywne nazwy

• CIT

• Critical Incident Approach

• Critical Incident Technique

• Technika incydentów (zdarzeń) krytycznych

• Metoda incydentów (zdarzeń) krytycznych

7

Twórca

• John C. Flanagan

• Flanagan, John C. (1954). The critical incident technique. Psychological Bulletin, Vol. 51, No. 4, p. 327-358.

8

Zdarzenie krytyczne

• Pojedyncze wydarzenie (lub sytuacja), które da

się wyodrębnić i które znacząco wpływa na

jakieś działanie albo zjawisko

• Jednakże

– incydenty krytyczne nie muszą być dramatyczne albo

niezwykłe (Gilstrap; Dupree 2008, p. 409)

– to nasza interpretacja czyni jakieś zdarzenie

krytycznym [Tripp, David (1993). Critical Incidents in Teaching: Developing

Professional Judgment. London: Routledge, p. 29.]

9

Metoda zdarzeń krytycznych

• Polega na zgromadzeniu (najczęściej za pomocą wywiadu bezpośredniego lub ankiety) zdarzeń krytycznych*, a następnie – na ich kategoryzacji oraz analizie. Celem jest odkrycie „leżących głębiej” problemów i uwarunkowań.

* A właściwie ludzkich opowieści o zdarzeniach krytycznych

10

Metoda zdarzeń krytycznych

stanowi jakościową procedurę badawczą

11

Czym są zachowania informacyjne?

12

Zachowania informacyjne

• Wszelkie zachowania ludzi przejawiane w obliczu kanałów i źródeł informacji, w szczególności te, które związane są z poszukiwaniem informacji, jej indywidualnym przetwarzaniem i zarządzaniem oraz wykorzystaniem w różnych kontekstach

• Zachowania informacyjne można podzielić na występujące

– przed wyszukiwaniem,

– w trakcie wyszukiwania,

– po wyszukiwaniu informacji (Marcella, Pirie, Rowlands 2013).

13

CIT w badaniach zachowań informacyjnych w latach

2001-2015 (wybrane aspekty)

14

Ile jest publikacji z XXI wieku, w których wykorzystano CIT do

badania zachowań informacyjnych?

• Wyszukiwanie w bazie LISTA w dniu 2015-04-27

• Wyrażenie wyszukiwawcze „critical incident” AND („information behavior” OR „information-seeking behavior”), 2001-2015

• Otrzymałam 15 rezultatów (artykułów), wszystkie adekwatne, w tym 13 opartych na badaniach empirycznych i 2 teoretyczno-metodologiczne

15

Jak ogólnie definiuje się zdarzenia krytyczne w kontekście badania

zachowań informacyjnych ?

• “Critical incidents, to some extent, represent information use ‘stories’ which are complete or near complete” (Urquhart 2001)

• „a brief, but memorable information seeking episode” (Urquhart 2001)

• “the details and context of just a single event in order to avoid generalizations from similar incidents” (Evans, Chi 2010, p. 658)

16

Jak w analizowanych publikacjach określano zdarzenia krytyczne? Przykłady

• Nagły wypadek (ang. emergency)

• Ostatnie (najświeższe) zadanie zawodowe, które wymagało poszukiwania i wykorzystania informacji

• Ostatnio przeczytany artykuł naukowy i okoliczności temu towarzyszące

• Najnowszy „przypadek” wyszukiwania informacji

• „Problematyczna” sytuacja związana ze zdrowiem

• Ważna decyzja administracyjna lub biznesowa

17

Jak w analizowanych publikacjach gromadzono materiał empiryczny, czyli

opisy zdarzeń krytycznych?

• Za pomocą wywiadu jakościowego, częściowo

ustrukturyzowanego, otwartego, pogłębionego (10)

– Wywiad z jedną osobą trwał od 40 minut do 2 godzin

• Za pomocą ankiety online (2) i papierowej (1)

• Za pomocą obserwacji (1)

• Liczba badanych (respondentów) wahała się od 8 do

348

18

W ramach jakiej metodologii stosowano Critical Incident Technique?

• JAKOŚCIOWEJ

– ang. Interpretative orientation, Naturalistic study,

Qualitative, interpretive methods

bądź

• MIESZANEJ

– ang. a mix of quantitative and qualitative

approaches, a mixed methodology approach

19

Zamiast podsumowania

20

Dlaczego warto stosować CIT w badaniach zachowań informacyjnych? Wybrane

argumenty

• Ponieważ CIT opiera się na rzeczywistych

doświadczeniach i przeżyciach użytkowników, o

których mówią własnymi słowami, z ich punktu

widzenia, posługując się terminami faktycznie

występującymi w praktyce,

• Ponieważ doświadczenie użytkownika (przeszłe

sytuacje, zdarzenia, w których brał udział itp.) może

funkcjonować jako źródło informacji

21

Bibliografia • Almehmadi, Fatmah; Hepworth, Mark; Maynard, Sally (2014). A framework for understanding

information sharing: an exploration of the information sharing experiences of female academics in Saudi Arabia. Information Research, Vol. 19, No. 4. http://www.informationr.net/ir/19-4/isic/isic01.html

• Berryman, Jennifer M. (2008). Influences on the judgement of enough information: an analysis using the information use environment as a framework. Information Research, Vol. 13, No. 4. http://www.informationr.net/ir/13-4/paper356.html

• Chaudhry, Abdus Sattar; Al-Sagheer, Luluwa (2011). Information behavior of journalists: Analysis of critical incidents of information finding and use. The International Information and Library Review, Vol. 43, p. 178-183.

• Evans, Brynn M.; Chi, Ed H. (2010). An elaborated model of social search. Information Processing and Management, Vol. 46, p. 656–678.

• Fortier, Alexander; Dufour, Christine; Bergeron, Pierrette (2010). Investigation of the sexual health information behaviour of a group of young Quebec adults. The Canadian Journal of Information and Library Science, Vol. 34, No. 4, p. 433-456.

• Gilstrap, Donald L.; Dupree, Jason (2008). Assessing Learning, Critical Reflection, and Quality Educational Outcomes: The Critical Incident Questionnaire. College and Research Libraries, Vol. 19, Issue 5, p. 407-426.

• Johnson, Paula C.; Simonsen, Jennifer E. (2015). Do engineering master’s students know what they don’t know? Exploring abstracting & indexing service use and non-use. Library Review, Vol. 64, No. 1-2, p. 36-57.

• Lambert, Joshua D. (2010). The Information-Seeking Habits of Baptist Ministers. Journal of Religious and Theological Information, Vol. 9, Issue 1-2, p. 1-19.

22

Bibliografia cd. • Lata Cunha, Aurea Adriana; Cendon, Beatriz Valadares (2010). Uso de bibliotecas digitais de

periódicos: um estudo comparativo do uso do Portal de Periódicos da Capes entre áreas do conhecimento. Perspectivas em Ciencia da Informacao, Vol. 15, Issue 1, p. 70-91.

• MacDonald, Jackie; Bath, Peter; Booth, Andrew (2011). Information overload and information poverty: challenges for healthcare services managers? Journal of Documentation, Vol. 67, No. 2, p. 238-263.

• Marcella, Rita; Pirie, Tracy; Rowlands, Hayley (2013). The information seeking behaviour of oil and gas industry workers in the context of health, safety and emergency response: a discussion of the value of models of information behaviour. Information Research, Vol. 18, No. 3. http://www.informationr.net/ir/18-3/paper583.html

• Mishra, Yotlj; Allen David; Pearman, Allen (2015). Information Seeking, Use, and Decision Making. JASIST, Vol. 66, No. 4, p. 662-673.

• Morgan, Alison Janeice; Trauth, Eileen M. (2013). Socio-economic influences on health information searching in the USA: the case of diabetes. Information Technology and People, Vol. 26, No. 4, p. 324-346.

• Urquhart, Christine (2001). Bridging information requirements and information needs assessment: do scenarios and vignettes provide a link? Information Research, Vol. 6, No. 2. http://www.informationr.net/ir/6-2/paper102.html

• Urquhart, Christine et al. (2003). Critical incident technique and explicitation interviewing in studies of information behavior. Library and Information Science Research, Vol. 25, Issue 1, p. 63–88.

23