1. Anitta Maksymowicz Midzy obaw a nadziej Emigracja ze rodkowego Nadodrza i okolic Nekli do Australii w XIX wieku.Przyczyny, ludzie i miejsca Nekla, Nekielski Orodek Kultury, 16 wrzenia 20121

2. Przyczyny emigracji z Europy do krajw zamorskich w XIX w. PrzeludnienieSzybki wzrost ludnoci Europy Europa: 1800 1850: + 43 % Kraje niemieckie: 1816: 24 milionw 1830: 29 milionw 1900: 56 milionw sytuacja ekonomiczna niedostatek ziemi, klski ywioowe(powodzie, susze, nieurodzaje) sytuacja polityczna (wojny, powstania, przeladowania) suba wojskowa konflikt religijny (Prusy) 2 3. Konflikt religijny w PrusachReformy kocielneWrocaw - intelektualny orodekFryderyka Wilhelma IIIsprzeciwu wobec Unii zjednoczenie Kocioa- Johann Gottfried Scheibel luteraskiego i- Heinrich Steffens reformowanego- Philipp Eduard Huschke-Friedrich Schleiermacher Ewangelicki Koci w Prusach (Evangelische Kirche in Preuen) Spr o Agend (Agendestreit)1830 krl nakazujeprzystpienie do Unii3 4. August Ludwig Christian Kavel(1798 Berlin 1860 Tanunda).Pastor parafii Klemzig (Klpsk),pionier emigracji staroluteranwz Prus do Australii 5. Zakres terytorialnyPierwsze grupy staroluteranw- z pogranicza trzech pruskichprowincji: Brandenburg lsk Wielkopolskaobecnie cz rodkowegoNadodrza 5 6. Rolnicy6 7. Rzemielnicy 7 8. Ramy czasowe183819148 9. Pierwsze grupy emigrantw - narodowo Niemcy Polacy 1838 (Ludzie Kavela) 1838 Catharina - Prince George 1841 Skjold - Catharina - Bengalee 1844 George Washington - Zebra 1856 August 1841 (Ludzie Fritzschego) - Skjold 1844- George Washington 9 10. Ogoszenia Grnberger Wochenblatt , Januar u. April 1841 10 11. Rekonstrukcja historyczna emigracji 1838 roku Klpsk-Cigacice200811 12. Rekonstrukcja historyczna emigracji 1838 roku Klpsk-Cigacice 2008 12 13. Rekonstrukcja historyczna emigracji 1838 roku Klpsk-Cigacice 2008 13 14. Szlak rzeczny Cigacice - Hamburg 14 15. Statki odrzaskie - odrzakiRekonstrukcja historyczna emigracji 1838 roku Klpsk-Cigacice 2008 15 16. A potem dotarlimy do Hamburga, gdziezobaczylimy ogromny aglowiec, ktry mianas zabra do Australii.To jest nasza trumna Dobry Boe, miej nadnami lito, w przeciwnym razie pochowaj nasna morzu.16Fot. z Muzeum Emigracji w Bremerhaven 17. 17Rekonstrukcja historyczna emigracji 1838 roku Klpsk-Cigacice 2008 18. 18 19. 19 20. 20Fot. z Muzeum Emigracji w Bremerhaven 21. 21 22. Dzielono zdrowych pasaerw na dwie grupy, z ktrych kada na zmian przebywaa na pokadzie, pozostawiajc tym samym wicej miejsca i powietrza przebywajcym pod pokademGdy opuszczalimy ab byo 26 chorych. Pniej chorymchoroba morska dotkna ca reszt, cznie zdwoma mczyznami w podeszym wieku, Zatykano luki, dwa-trzy razyktrzy zachorowali obonie. Wikszo powolidziennie okadzano statekdochodzia do siebie, ale ci starsi mczyni, mieszank sporzdzon z octu iktrzy przez cae swoje ycie przyzwyczajeni jagd jaowca, codzienniebyli do ldowego jedzenia, gwnie ziemniakw iwietrzono posaniamleka, nie potrafili przywykn do ywienia nastatku. Ponadto zwrotnikowy upa dawa si Chorym na szkorbut podawanowszystkim we znaki. Szczeglnie pod pokadem,zwikszone porcje kiszonejgdzie panowa okrutny tok i byo gorco nie dokapustyzniesienia []. Cay czas panoway choroby ikadego dnia wydawao si, e si nasilaj.Ludzie rwnie czciej ni dotd umierali, tak,e do dzi 24 wrzenia musielimy pochowaw morzu osiem osb22 23. Gwne miejsca osadnictwa Niemcw i Polakw23 24. Religia Niemcy Polacy Zaoyciele KocioaLuteraskiego na Antypodach Wielka liczba kociow Rozam w Kociele (1846-1966) 24 25. ReligiaPolacy Niej podpisany rzymsko-katolicki 1869 Komitet Budowy kocioa w Kapan rodem Polak przybywajoncy wHill River Sevenhill (kolegium), koo Clare, w 1870 ks. Leon Rogalski diecezji Adelajdzkiej obznajmia swojo Maa Polska DCHOWNO POMOC mianowicie The Chaplet and Southern Cross: Polakom po Prowincjach Australijskich rosproszonym (). Teraz on miewa Missyje dla Polakw okoo 200 dusz (czyli 40 familie) liczocych a w Sevenhill, i Hill River mieszkajcych, ktrzy majo swojo wasno szkoe w polsko-angielskim jesyku. Ks. Leon Rogalski. T. J., Sevenhill, 11 Jun 1871.25 26. EdukacjaNiemcyPolacy Szkoy przy kocioach Jedna szkoa Sprowadzali ksiki Brak nauczyciela Dua rola edukacji polskojzycznego Niezaleno od pastwa Brak ksiek W 1900 roku w AP dziaao 46 Budynek szkolny dopiero wszk z okoo 1600 uczniw 1885 roku W 1885 uczyo si od 25 do 35 uczniw 26 27. ( ) przy zabawach ks. Rogalski by bardzotrykt, i pozwala taczy ino chopok zchopokiem, a dzioucha z dziouchom, a jak ino zasygnowali na nieszpr, kady.musio i na katechis i do piewanio () 27 28. Polityka I wojna wiatowa - Niemcy Pierwsi, ktrzy nazwali siebieAustralijczykamiPolacy Przeladowania i szykany I w.w. - Nomenclature Act (nazwy wskazujce na obce i wrogie pochodzenie)- Zmiana nazwisk Lojalni wobec Korony:Australijski Synod nie ma adnych zwizkw z kocioem w Niemczech (). Od samego pocztku podczas naszych naboestw prosimy o zdrowie naszych rzdzcych rodziny krlewskiej i rzdu w Australii. Nigdy imi adnego niemieckiego panujcego nie zostao wspomniane w adnej naszej gminie 28 29. Kultura i tradycjeKlastery imigracyjne przetrwaa tosamoNiemiecka prasa:Kirchen- und Missions Blatt fr Deutsch-AustralischenGemeindenAustralisches Kirchen-Blatt fr die Evangelisch-LuterischeKirche AustraliensPolskie zwyczaje:I na australskiej ziemi, tak jak i u nas, w dzie Boego Narodzeniabyszczy od wiata szopka z Bosk Dziecin, gromadzc koo siebiei modych i starych, z temi przelicznemi a rzewnemi kolendami naustach, co potrafi kade polskie serce rozczuli, choby te ikamienne byo (). Istnieje te i patryarchalna wilia przy stoleposypanym siankiem, i ami si wszyscy owym, tak nam drogimopatkiem. A kiedy wita Wielkanocne nadejd nie brak tu iwiconego(). A pieni? S i one i nieraz ciany kocika wSevenhillu i indziej drgaj echem tych samych hymnw () coponad Wis, Sanem, Dunajcem i Wart. To samo i o reszcie naszychzwyczajw powiedzmy. Zachoway si ku wielkiej naszej radoci, aczy si zachowaj dalej? 29 30. Zasueni emigranci Wilhelm Traugott Boehm (1836-1917) nauczyciel, pedagog i twrca dwch szk o duym znaczeniu, m. in. Hahndorf Academy Immanuel Gotthold Reimann (1859-1932) zaoy pierwsz w Australii uczelni muzyczn - Adelaide College of Music, przeksztacon pniej w The Elder Conservatorium of Music Kurt Johannsen - synny wynalazca i konstruktor Fred Modistach konstruktorsamochodw Johann Friedrich Herbig symbol osadnictwa pionierw30 31. Johann Friedrich Herbig z Grnberga (Zielona Gra) - przyby na Wilhelmine w 1855Fragment skargi pasaerw Wilhelmine ,podpisanej przez F. HerbigaWoowina bya przesolona, tak stara icuchnca, e absolutnie nie nadawaa si dojedzenia; w grochu byo peno larw much, wiczupa z niego bya wstrtna; mka, z ktrejprzyrzdzano kluski bya spleniaa; z piciufuntw chleba, przysugujcych kademu natydzie, trzy funty by to ciemny chleb, tylko zotrbw i mki, bez adnej wartoci odywczej,ktry niej podpisani jedli wycznie z godu;woda fatalnej jakoci bya rozdzielana wniedostatecznej iloci. [...] w niedziele zamiastpuddingu porzeczkowego do swej porcji solonejwoowiny dostawali gotowany ry z odrobinsoli, bez adnych przypraw, w poniedziakiotrzymywali tylko kiszon kapust. We wtorkinie dostawali umwionego ryu z melas. Wczwartki zamiast owsianki ze liwkami ipuddingu by tylko ry na wodzie, a zwyjtkiem jednej czy dwch sobt, zamiastzakontraktowanej na soboty solonejwieprzowiny, serwowano malekie porcje najczciej zepsutego ledzia31 32. Eukaliptus w Springton -Drzewo Herbiga przezkilka lat pierwsze schronienieFriedricha, potem take jegoony Caroline i dwchpierwszych synw, ktrzy si wtym domu urodzili 32 33. 33 34. Caroline Rattey pochodzia z Chlapowo Hauland, przybya do Australii na statku Vesta w 1856 z wujami Erdmannem i Gottfriedem Rattey.Osiedlia si w Hoffnungsthal pracowaa jako suca u rodziny Leske. Po napadzie, ktrego bya ofiar przeniosa si do rodziny, do Black Springs (obecnie Springton), gdzie poznaa Friedricha Herbiga 34 35. Friedrich i Caroline pobrali si w 1858 roku 35 36. Ja, Johann Friedrich Herbig przybyem do tej kolonii 3 padziernika 1855, a moja ona Caroline w 1856 36 37. Pierwsza dwuizbowa chata Herbigw37 38. Koci i dziaajca przy kociele szkoaFriedensbergFriedrich by tu przewodniczcymkongregacji.38 39. Wszystkie dzieci Herbigw uczszczaydo Friedensberg39 40. Dom zbudowany po przybyciu do Australiimatki Friedricha, Anny Rosiny w 1864 roku 40 41. 41 42. Gdy w 1883 roku Friedrich i Caroline obchodzili 25. rocznic lubu mieliomiu synw i sze crek w wieku od 2 do 24 lat. Potem urodzio si jeszczedwoje ostatnich dzieci. Mieli 51 wnukw.W 1886 Friedrich Herbig zmar. Caroline, przeya swego ma o 40 lat,przeya take 7 z 16 swoich dzieci, zmara w 1927 roku w wieku 87 latCaroline z 16 dzieciCaroline z wnukiem 42 43. 43 44. 44 45. 45 46. 46 47. 47 48. 48 49. Hoffnungsthal Valley of Hope - Dolina Nadziei49 50. Osadnicy z Nekla-Hauland - (pasaerowie Heloise - 1847) Hausler Johann Georg (Rowland Flats) Huf Johann (Hochkirch, Victoria) Krieg Carl Ferdinand Lemm Anna Elisabeth (z domu Hausler) Leske Samuel Gottfried Menzel Christian Mibus (Miebus) Johann (Hochkirch, Victoria) Mibus Gottlieb Noske Joseph Christian Nuske Christoph Ossig Gottfried Semmler Johann Muhlnickel Johann Rudolph 50 51. 51 52. 52 53. Gwna droga Hoffnungsthal biega z pnocnego-wschodu na poudniowy zachd i wzdu niej staa wikszo domw. Na poudniowo-wschodnim kracu, na niewielkim wzniesieniu sta koci i dom nauczyciela. Wikszo innych budynkw zbudowana bya z kamienia i gliny, a dachy ze somy. Wikszo domw miaa niewielkie ogrody po wschodniej stronie. Na pnocnym kracu ulicy by cmentarz. By oddalony od kocioa o okoo jedn mil.Wioska bya przepiknie pooona. Po wschodniej stronie drogi wznosiy si wzgrza Barossa.53 54. Rok zapowiada si dobrze, ale wczesn wiosna okazaa si bardzo mokra. .. I wtedy nadszed kataklizm. Przez cay tydzie codziennie nadcigay burze, przedpoudniem i popoudniu i paday ulewne deszcze. Nigdy wczeniej nie wdziaem czego podobnego. To byo chyba w padzierniku 1853roku. Nadeszy bardzo silne ulewy.Jedna rodzina musiaa opuci swjdom ju w nocy i schroni si podska na stoku wzgrza gdzie zmalekim dzieckiem przeczekali dorana. Kiedy osadnicy rano wyszli rano zdomw zobaczyli pola i ogrody podwod. Woda zacza wdziera si tedo domw. Trzeba byo szybkoratowa zwierzta, szczeglniewinie, bo w przeciwnym razie byutony. 54 55. Wrd mieszkacw Hoffnungsthal y wdowiec Laube, ktry mia dwoje dzieci 10-letniego syna i modsz creczk. Rankiem ojciec pojecha do Klemzig, aby naostrzy narzdzia. Wieczorem zaczo mocno pada, a on jeszcze nie powrci. Okoo 22.00 woda zacza wdziera si do domu. Dzieci poszy przeprowadzi i przywiza kozy gdzie wyej i wypuciy winie z chlewu. Potem pocieliy sobie na stole i tak spdziy noc. Rankiem byo prawie 25 cm wody. Ojcu udao si dotrze do nich dopiero o 10.00. Wprawdzie wrci w nocy, ale nie mg dosta si do domu, bo woda bya tak wysoka. Kiedy w kocu dotar do domu i zobaczy oboje dzieci cae i zdrowe, pierwsze co uczyni pad na kolana i dzikowa Bogu, e uchroni jego dzieci. 55 56. 56 57. Zarys fundamentw kocioa w Hoffnungsthal i tablica upamitniajca57pierwszych mieszkacw 58. 58 59. Co pozostao - tradycje kulinarne Sauerkraut kiszona kapusta Saure Gurken ogrkikiszone Mettwurst - metkaKnackwurst serdelkiBlutwurst - kaszanka Presswurst - salcesonLeberwurst, - wtrobianka Streuselkuchen placek zkruszonk), Honigkuchen - miodownikQuarkkuchen - sernikLebkuchen - piernik Heringsalad - saatkaledziowa Glwein - grzaniec59 60. Winiarstwo 60 61. Rodzina Henschke - winnica i winiarnia 61 62. Teraniejszo Stowarzyszenia, kluby Monografie rodzinne Cmentarze pionierw Przyjazdy potomkw 62 63. Dzikuj za uwag 63