MIĘDZYNARODOWY MIESIĄC

BIBLIOTEK SZKOLNYCH

Opracowała: Ewa Lubczyńska

„Biblioteki szkolne : Pełen obraz” (School Libraries: The

Big Picture). To hasło obchodów w 2009

roku. Podkreśla ono rolę biblioteki szkolnej w procesie kształcenia.Święto ustanowione zostało przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Bibliotekarstwa Szkolnego The International Association of School Librarianship (IASL)

Misja biblioteki szkolnej

Biblioteka szkolna udostępnia książki i inne źródła informacji, a także świadczy usługi, które ułatwiają wszystkim członkom społeczności szkolnej rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia i efektywnego korzystania z informacji w różnych postaciach i za pośrednictwem różnych mediów. Zgodnie z Manifestem Bibliotek Publicznych UNESCO biblioteki szkolne wchodzą w skład sieci bibliotecznych i informacyjnych.

Sumerowie• Sumerowie pojawiają się

w południowej Mezopotamii i rozpoczynają budowę kanałów oraz osuszanie rozlewisk w delcie Tygrysu i Eufratu.

• Około 3400 roku p.n.e. pojawiło się pismo obrazkowe. Upraszczanie znaków obrazowych doprowadziło do ukształtowania w III tysiącleciu

p. n. e. pisma klinowego polegającego na kombinacji znaków geometrycznych kształtem przypominających wydłużony trójkąt- klin.

Książki Sumerów• O takim kierunku pisma zadecydował materiał piśmienny – glina, zalegająca dorzecza Eufratu i Tygrysu. Formowano z niej prostokątne

tabliczki (wymiary od 2x2, 4 cm do 22x37 cm). Znaki wytłaczano rylcem w wilgotnej glinie, a tabliczki

następnie suszono.

Rylce do wyciskania pisma klinowego

• Tabliczka sumeryjska z Teb, ok. 2360 r. p.n.e. Obok rylce z trzciny do pisma klinowego. Istniały trzy rodzaje rylców:

• trójkątne - do rysowania kątów,

• wyżłobione - do tworzenia gwoździ,

• zaokrąglone - do pisania liczb.

Biblioteka króla Assurbanipala

W 612 r. p.n.e. spalony został pałac króla asyryjskiego Assurbanipala (VII w. p. n. e.) w Niniwie.W połowie XIX w. odkopano bibliotekę króla liczącą 20 tys. przypadkowo utrwalonych przez ogień tabliczek. Był to wzorowo uporządkowany (układ działowy) i spisany uniwersalny księgozbiór. Przechowywano tu również całe dostępne dziedzictwo kulturalne.Na zdjęciu złożona ponownie tabliczka opisująca dzieje Gilgamesza (VII w. p.n.e.)

Egipskie pismoNajdawniejszym znanym typem pisma egipskiego są

hieroglify – pismo o charakterze piktograficznym (obrazkowym).

Ewolucja pisma egipskiego

• Z biegiem czasu jego rysunki uległy uproszczeniu i powstało pismo hieratyczne.

• Od połowy VII w. p.n.e. do celów handlowych używano kursywy nazywanej pismem demotycznym (od grec. demos – lud).

Skryba

• Skrybowie egipscy byli zarazem nauczycielami pisma, kształcili oni młodych adeptów

w szkołach, do których posyłano dzieci po ukończeniu dziesiątego roku życia. Najzdolniejszych uczniów zostawiano na dalszą naukę, trwającą do okresu dojrzałości, doskonaląc pamięć umiejętność czytania. Nieuków karano chłostą, a nawet więzieniem.

1822 - odczytanie hieroglifów

• Wielkim wydarzeniem naukowym było odczytanie hieroglifów przez Jeana F. Champolliona.

• Stało się to dzięki zbadaniu tzw. kamienia z Rosetty (nazwa od miasta koło Aleksandrii), na którym wyryty był ten sam tekst trzema systemami znaków: hieroglificznym, demotycznym i greckim.

Kamień z Rosetty

• Tekst hieroglificzny miał 14 wierszy,

• demotyczny 32,• grecki 54 wiersze.• Tablica odkopana została

w czasie robót inżynieryjnych wojsk Napoleona w 1799r.

• Obecnie stella znajduje się w zbiorach British Museum w Londynie.

Papirus…To materiał pisarski wyrabiany z włókien rośliny rosnącej w delcie Nilu.Zwój składał się z około 20 arkuszy o wysokości 15-18 cm połączonych klejem.

Papirusowe żniwa

Zwój papirusowy

Biblioteka Aleksandryjska

Największą biblioteką starożytnego świata była Biblioteka Aleksandryjska założona w III w. p.n.e. przez Ptolemeusza. Zgromadzono w niej piśmiennictwo greckie, etiopskie, hebrajskie, indyjskie, perskie. Biblioteka związana była z Muzeum Aleksandryjskim.

Aleksandria

Pinakes, czyli informacja o zbiorach

Z biblioteką związani byli uczeni:

-Zenodot z Efezu (grecki gramatyk),

-Eratostenes z Cyreny (filozof, geograf),

-Kallimach – twórcaPINAKES, czyli 120 tablicbędących bibliografiąpiśmiennictwa greckiego.

Biblioteka składała się z dwóch oddzielnych zespołów

• BRUCHEJON biblioteka wielka (700 tys. zwojów),

• SERAPEJON – biblioteka mała (42 tys. zwojów).

Zniszczenie zbiorówPodczas inwazji Cezara

na Egipt (48/47 p.n.e.) ogień z Pałacu Królewskiego przeniósł się na Bruchejon i ta część biblioteki spłonęła. Ostatecznie spalono bibliotekę w 642 roku n.e. na rozkaz kalifa Omara, który polecił Arabom spalenie wszystkich ksiąg niewiernych.

Nowa biblioteka W 2002 roku otwarto nową bibliotekę.

Budynek ma kształt antycznego dysku, a gromadzony księgozbiór ma liczyć 8 mln woluminów.

PergaminPowszechnie stosowanym materiałem

pisarskim w średniowieczu był pergamin. Wyparł on rozpowszechniony wcześniej papirus stosowany w starożytności, po czym został skutecznie wyparty przez papier. Używano go również jako materiału pokryciowego do opraw książek.Pergamin wyrabiano ze skór młodych zwierząt. Wykorzystywano skóry cielęce oraz owcze i kozie.

Wytwarzanie pergaminu

Książka rękopiśmienna

W średniowieczu wspólnym językiem duchowieństwa i szkół była łacina, dlatego też wszystkie książki pisane były w tym właśnie języku. Polszczyzna pojawia się w nich co najwyżej w postaci oddzielnych słów czy też krótkich zdań, jak to ma miejsce w „Księdze henrykowskiej” :„Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj”Co znaczy: Daj, ja będę mełł, a ty odpocznij. Zostało ono wypowiedziane przez Czecha Boguchwała do jego polskiej żony, gdy ta mełła ziarno na ręcznych żarnach.

Skryptoria

Oprawa dawnej książki

Galeria zabytków  polskiejksiążki rękopiśmiennej

• Bogurodzica

• Kazania świętokrzyskie

• Psałterz floriański

BogurodzicaBogurodzica to

średniowieczna polska pieśń religijna, zachowana w odpisach rękopiśmiennych z XV wieku. Najstarszy jest tzw. tekst krakowski I, pochodzący z 1407 roku.

Druk w Statucie Łaskiego (Kraków, 1506), jest najstarszym drukowanym polskim tekstem poetyckim.

Kazania świętokrzyskie XIII/XIV w.

Kazania świętokrzyskie są zabytkiem polskiej prozy artystycznej, świadczą o wysokiej kulturze literackiej autora. Odnalazł je Aleksander Brückner w 1890 roku (w postaci pasków pergaminowych) w oprawie innej książki.

Psałterz floriański

Najstarszy zachowany polski przekład Psałterza pochodzi z końca XV w. Nazywany jest Psałterzem floriańskim od opactwa św. Floriana w Austrii, gdzie rękopis był przechowywany. Na niektórych kartach umieszczono tajemniczy monogram złożony z dwóch gotyckich liter „m” skrzyżowanych pod kątem prostym. Taki sam monogram odnaleziono na Wawelu w komnatach królowej Jadwigi, stąd nazywano go także Psałterzem Jadwigi, dla której był przeznaczony.

Pierwsze druki – XV wiek Pierwsze próby mechanicznego

powielania druku datuje się na koniec XIV i początek XV wieku. Były to techniki drzeworytowe. Na drewnianym klocku, w odbiciu lustrzanym, rysowano tekst lub rysunek, następnie pozostałą powierzchnię odłupywano i tak powstałą matrycę pokrywano farbą. Odbite kopie były często mało czytelne.

Moguncki złotnik i drukarz Jan Gutenberg (ur. ok. 1396 r.) jest twórcą pierwszej przemysłowej metody druku w Europie. W 1455 r. ukazała się drukiem jego Biblia – arcydzieło sztuki typograficznej.

Biblia Gutenberga została wydrukowana na papierze i na pergaminie w ok. 200

egz.

Inkunabuły

• Inkunabuły (z języka łac. incunabula), najwcześniejsze druki, powstałe przed 1501 r., których wygląd zewnętrzny (krój czcionek, układ kolumn itd.) naśladował książki rękopiśmienne. Elementy graficzne wykonywali ręcznie iluminatorzy, ale niedługo potem przejęli te funkcje drukarze.

1473 r. – pierwszy druk w Polsce

Najstarszy druk wydanyw Polsce to „Almanach Cracoviense ad annum 1474„” - Kalendarz na rok 1474 (wyd. w 1473 r.) Skromny, jednokartkowy kalendarz ścienny wydrukowany w powszechnie wówczas używanym języku łacińskim. Wytłoczył go wędrowny drukarz z Bawarii Kacper Straube. Pod Wawelem zjawił się z przenośnym warsztatem.

Wnętrze XV-wiecznej drukarni

Współczesna prasa drukarska

Książka elektroniczna

Biblioteka Zespołu Szkół PonadgimnazjalnychKsięgozbiór zaczęto gromadzić od

momentu powołania szkoły, czyli od 1945 roku. O historii szkoły i związanej z nią biblioteką świadczą pieczątki na książkach.

Pieczęcie…

Księgozbiór

Księgozbiór biblioteki liczy około 18 tys. woluminów i dostosowany jest do potrzeb uczniów. Systematycznie zakupywane są nowości. Księgozbiór uzupełniany jest także drogą darów. O pochodzeniu niektórych książek świadczą  pieczątki i wpisy (np.: na licznych książkach wydanych na przełomie lat 40 i 50 widnieje pieczątka „Dar Polonii Amerykańskiej”.

Naj… naj… naj…Najstarszymi książkami w naszej bibliotece są:

zebrane przez Henryka Mościckiego Listy, odezwy, wspomnienia Tadeusza Kościuszki z 1917 roku, wydane w roku 1924 Pieśni ludu polskiego Jana Bystronia oraz wydane w 1928 roku Żywoty sławnych mężów Plutarcha z Cheronei.

Najmniejsza książka to: Słownik minimum polsko-francuski.

Największą i zarazem najcięższą książką jest Dziesięciolecie Polski niepodległej 1989-1999.