10

Muestra de "El batallón Galicia", de Cristóbal Ruitiña

Embed Size (px)

Citation preview

El Batallón Galicia

Cristóbal Ruitiña

Impronta

Primeira parte

A CántiGA

dEl ComAndAntE moREno

13

Asunto: El Batallón Galicia

Jaime Souto pa usuarioResponder

Foi no brao del 2007 cuando soupen cómo acaba-ran morrendo os homes del Batallón Galicia. El

día que cheguéin a Penafonte inda nun era setembre, pro faltaría ben pouco. Si recordo claramente que facía calor, qu’era un día de muita gafedá e que debía levar us días sin chover, de seguro máis d’úa semana. Víase nel herba dos prados, marela como el maíz. E no xei-to triste e cansado das canas das patacas. Era pouco máis da úa del meudía. Seino porque miréin el reló pa comprobar el que botara dende Xixón. Ben sabes que sempre me gustóu máis ir pola costa, anque todo el mundo m’envizcaba pa que fora polo Palo. Aquel día costóume ver xente hasta ben andada a tarde. Al che-gar unde el garaxe, deixéin el coche fóra e fun dereto al piso d’enriba a amañar de comer. A porta da entrada quedaba pá parte del camín e, como cuando era neno, costóume abondo abrila. Xa na casa, busquéin ovos na neveira e pan nun armario. A vecía que cuidaba da casa

14

cumprira col que faláramos por teléfono. mentres fritía, admiréin dende a ventá a altura que coyeran as berzas del horta d’enfrente. Penséin en ir por augua á fonte, pro como tía fame decidín bebela del grifo. Sentéin no escano mirando hacía el camín, por unde nun pasóu naide mentres tuven comendo. nun vin máis qu’as pitas qu’escapaban d’un galo unde el cancelón da Penela. Col primeiro farelo de pan pasóume el mareo que trouxera. Cuando din acabado véronme ganas de botar úa ses-ta pro recordéin qu’inda tía que desfacer a maleta. E fun camín del coche buscala. mentres baxaba, miréin de puer nome a os lugares que podía ver dende el pico da escaleira, lugares que tu nun coneces: A Airela, A Armilda, Pelóu. máis á dereta, al pé de Pedrasapañadas, soupen qu’andaba Penafurada. E, del lado d’abaxo da carretera que parecía ir morrer á Campeloa, tería que tar Soane e Silvañá. todos esos nomes, que noutro tempo pronunciara tanto, foran precisamente os que me leva-ran hasta alí, hasta aquela casa medio abandonada que meus padres levaban anos sin pisar.

Eu tamén levaba anos sin ir a Penafonte, de segu-ro dende qu’acabara d’estudiar. Úa beca pa investigar a toponimia dérame a oportunidá de volver. tía dúas se-manas pa facelo. levaba doce meses esperando que me chamaran pa ocupar a praza de profesor d’instituto que sacara nas oposicióis que convocaran el brao anterior e decidira que nun podía pasar outro ano máis en casa mirando pá televisión. El trabayo nun era difícil. Había

15

qu’andar as casas e falar cos máis veyos de cada parro-quia. A base de perguntar, tía qu’averiguar cómo ye cha-maban a os lugares, a os montes, a os ríos y a os prados, sin dar máis el que figurara nos letreiros da carretera ou nas cartas del Conceyo. A administración nova quería recuperar as denominacióis qu’usaban os propios vecíos e descartar as consagradas pola documentación y as máis das veces casteyanizadas. A mía intención era em-pezar polo que tía máis cerca: a parroquia de Penafonte. Y antias de todo, quería confirmar que nun morrera el home col que quería falar al outro día. Por eso en cuan-to acabéin de colgar a roupa no armario fun camín da casa unde, según esperaba, inda vivía. á altura da fonte, atopéin un pelegrín. E, falando con él, un vecín: Firme de Casa Firme. Firme era abondo máis pequeno qu’eu, gordeto e veyo. debía andar polos sesenta ou setenta anos, anque quizabes nun tía máis de cincuenta e cinco. El pelegrín era todo el contrario. Sin dicirye eu miga, Firme precatóuse de qu’andaba buscando a Faustino. «ándanche todos no Garabocho», soltóu mirando pa min pro sin deixar d’atender pal pelegrín. «Veron buscar al comandante moreno».

tardéin en asociar aquel nome a un cantar que ye sentira a meu padre un brao d’aquelos de cuando pa-sábamos os tres meses de vacacióis escolares en Pena-fonte. nun recordaba ningún verso e muito menos a música, pro si qu’aquela cántiga relataba un episodio de cuando a guerra: a persecución e posterior execu-

16

ción sumaria del comandante moreno y os sous homes no lugar del Acevo, a us tres quilómetros de Penafonte pola carretera da Fonsagrada, cuando fuxían camín da Coruña al caer el Conseyo Soberano d’Asturias e lión. daquela, nun me fundara muito naquel conto. Pouco máis ou menos el que me fundara nas historias sobre tesouros enterrados polos mouros en Valabilleiro. Pro lo pouco que sabía d’esos acontecementos, cuando as clases d’Historia del instituto acababan precisamente al chegar a aquelos anos, valírame pa nun descartar dafei-to qu’efectivamente puidera ter pasado. E, anque nun entendín del todo el que quería dicir Fermín con que daquén vera buscalo —e nun ye perguntéin non por-que tuvera ocupado col pelegrín, senón pa que nun me dera algúa d’aquelas contestacióis súas, enigmáticas en apariencia pro sobre de todo preñadas d’úa ironía que me resultaba sempre dolorosamente indescifrable—, acabéin por darye as gracias e din a volta, non camín da casa, senón da fonte que me quedara á dereta.

mentres bebía del cano cua mao, puiden sentir de qué falaba col pelegrín. El rapaz, rubio, fraque y alto, como eran os pelegríos qu’andaban solos, quería saber cuál era el camín verdadeiro, se el qu’atravesaba Penafonte polo medio ou el qu’iba por encima da fonte. E Fermín contestábaye qu’os dous salían a Galicia. Pro el pelegrín quería saber cúal era el verdadeiro–verdadeiro camín de Santiago. E Fermín aporfiábaye en qu’os dous–os dous iban a Compostela. tamén ye sentín perguntar se había

17

algún que nun pasara polo Acevo. Cuando acabéin de beber e marchéin del campo da fonte inda nun se pue-ran d’acordo. no célo, el sol deixara sito a úas nubres brancas. á ezquerda deixéin a igresia, unde nun chegara a entrar nunca. El camín, que cementaran pola primeira y última vez había alomenos vintecinco anos, taba chen de mazás inda verdes ou que, pola raza, nun podían ser d’outro color. Pola carretera nun pasaban coches. E quizabes por eso podía sentir comer al cabalo qu’había xunta a escola. Penséin nos braos qu’a dedicaran a dar pousada á xente, cuando us poucos días había actividá a todas as horas. Alí cocinaban, durmían y hasta vían a tele. Podían ver tres ou cuatro canles máis que nas outras casas. no pico da escola inda se podían ver as antenas parabólicas. nunca soupen por qué deixaran de chegar aquelos rapaces, mozos e mozas normalmente de Castiya qu’iban alindar as vacas cuando nosoutros e qu’axudaban a segar e recoyer el herba. tampouco sou-pen nunca por qué empezaran a vir.

Al chegar á casa, cuando inda nun abrira a cancela pe-quena, descubrín un can botado no pico das escaleiras da entrada principal. miraba pa min con indiferencia, como se me conecera de toda a vida. ou, miyor, como se nun esperara gran cousa dos seres humanos en xeneral. de-cidín entrar abrindo a canceloa, a da entrada del coche. Baxéin a costa cementada hasta el garaxe sin mirar hacía unde taba, aspacio, como se nun soupera d’él. Arranquéin el motor e salín del garaxe marcha atrás. despóis xa fun

205

ÍndiZ

Primeira parteA cántiga del comandante Moreno . . . . . . 11

Segunda ParteEl Batallón Galicia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

terceira parteEl Camín del Rei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

Guía de personaxes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191Mapas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201