PALABUUAN NG PANGUNGUSAP

SALITAIBAT-IBANG KAYARIAN NG SALITA

1) PAYAK - kung ito ay salitang –ugat lamang. - walang panlapi, hindi inuulit, at walang katambal na ibang salita. hal: bayan lahi bansa aklat ina tulog

2) INUULIT - kung ang salita ay inuulit a) Pag-uulit na ganap – buong salita b) Pag-uulit na di-ganap (parsyal) - kung ang

inuulit ay bahagi lamang ng salita hal: Ganap di-GANAP sabi-sabi ikot = iikot araw- araw usok = uusok

3) MAYLAPI - binubuo ng salitang –ugat at mga panlapi.

Hal: um alis = umalis

-in /-an tulong = tinulungan

mag-/ -um sikap = magsumikap

4) TAMBALAN - dalawang salitang pinagsama para makabuo ng isa

lamang salita.

urong-sulong

Pamatid-uhaw Ganap - dalawang salitang pinagsama ay

Balat-sibuyas nagkaroon ng panibagong kahulugan.

anak-pawis

bahag-hari di- ganap - kung nanatili ang kahulugan

bahay-kubo

PARIRALA - lipon ng salita na walang simuno at panaguri.

URI NG PARIRALA

A. PARIRALANG PANG-UKOL - pinangungunahan ng mga pang-ukol na na, sa , ng , para kay, alinsunod kay/ hinggil sa.

hal:

sa pook para sa batas hinggil sa bayan

alinsunod sa batas para sa mamamayan

B. PARIRALANG PAWATAS - binubuo ng pawatas ng pandiwa

at layon o panuring nito.

hal:

umiiwas sa bayan

umiibig sa bayan

manghabol sa bata

C) PARIRALA SA PANGNGALAN-DIWA

hal: PANDIWA PINAGHANGUAN PANGNGALAN-DIWA

naglaba maglaba paglalaba

nagbungkal magbungkal pagbubungkal

D) PARIRALANG PANDIWA

hal : nagtanim ng palay pagbubungkal ng lupa

paglilinis ng bahay nagtitinda ng mais

E) PARIRALANG PANG-URI

hal : Si Jose Rizal ang martir

pagtatanim ang mahirap

hinahangaan ang masipag

F) PARIRALANG PANG-ABAY

hal: Lumakad na patalikod

dumating kaninang umaga

uulan na naman yata

GAMIT NG PARIRALANG PAMBALARILA

A) PARIRALANG PANGNGALAN

BILANG PAKSA:

hal: Ang magpinta ng larawan ay kanyang hilig .

Ang para sa iyo ay isang magarang kotse

KAGANAPANG PANSIMUNO:

hal : Ang lapis ay para sa bata .

Ang larawan ay hinggil sa isang dakilang ina.

B) PARIRALA SA PANG-URING GAMIT

hal: Ang bahay sa burol ay isang magarang tanawin.

Ang hagdang palayan sa Banaue ay isa sa

pinakamagandang tanawin sa Pilipinas.

C) PARIRALA SA PANG-ABAY NA GAMIT

1. PANDIWA : Ang kanyang ama ay luluwas sa Maynila

Ang bata ay pumunta sa Parke.

2 . PANG-URI : Ang kanyang ina ay dakila sa mata ng tao.

Ang gurong iyan ay huwaran sa aming paaralan.

3. PANG-ABAY : Siya ay narito sa bulwagan.

Ngayon ay lunes sa kanilang kinalalagyan

SUGNAY- lipon ng mga salita na may paksa at panaguri, maaaring buo o di buo ang diwang ipinapahayag.

URI NG SUGNAY

A) SUGNAY NA MAKAPAG-IISA – may paksa at panaguri na buo ang diwang pinapahayag

hal: Nakasulat si Zanjoe ng isang mainam na sulatin.

Ang kanyang ama ay isang guro.

B) SUGNAY NA DI- MAKAPAG-IISA - may paksa at panaguri subalit di buo ang diwang ipinahahayag.

hal: nang kami ay lumuwas sa maynila

kung darating sila

nang nahhulog ang bata sa puno.

ANG GAMIT NG SUGNAY

A) PANGNGALAN – ang sugnay na di makapg-iisa ay nas pangngalang gamit kapag paksa ng pangungusap

hal; Hindi ko alam kung bakit sila nawawala.

kapag di ka naglubay ay lalo kang iiyak.

B) PANG-URI - kapag ang sugnay na di makapag-iisa ay panuring ng pangngalan na pnangungunahan ng panghalip na pamanggitna na -na, -ng .

hal: Ang Banaue Rice Terraces na binagtas nila ay

napakaganda.

Ang lalaking dumalaw sa kanila ay kasinahan ni kris.

C) PANG-ABAY - kapag ang sugnay na di makapag-iisa ay panuring ng pandiwa, pang-uri o pang-abay.

hal: Kami ay titiwalag na kung sila ay sasanib sa atin.

Ang bata ay malungkot kapag wala ang kanyang ina.

Sila ay aalis bukas kung nakabili na sila ng ticket.

PANGUNGUSAP - binubuo ng lipon ng salita na may buong diwa. - nagsisimula ito sa malalaking letra at nagtatapos sa tamang bantas.

URI NG PANGUNGUSAP

1. DI-PREDIKATIBONG PANGUNGUSAP- walang simuno o panaguri ngunit buo ang diwa.

2. PREDIKATIBONG PANGUNGUSAP – may paksa at panaguri

URI NG DI-PREDIKATIBONG PANGUNGUSAP 1. Sambitlang panawag : kuya! July!

2. Padamdam : Naku po! Aray ko!

3. Pagtawag : Kuwan! Hoy!

4. Pautos : Takbo! Alis diyan!

5. Pangkalikasan/ Penominal : Umuulan Lumilindol

6. Panagot sa Tanong: opo , ayaw ko

7. Panahon : Mamaya na, sa makalawa

8. Pagbati/ Pormularyong Panlipunan : magandang umaga po

9. Pagpapaalam : tuloy na po ako, paalam na

10. Pamuling tanong : Ano ika mo? Saan nga ba?

11. Pakiusap : Maaari ba? Sige na

12. Pampook : sa Baguio sa Luneta

13 . Eksistensyal ; May tao pa? Wala na

BAHAGI NG PREDIKATIBONG PANGUNGUSAP

PAKSA: -ito ang pinag-uusapan o sentro o pokus ng

usapan.

-inihuhudyat ng panandang ang para sa karaniwan

o pambalanang pangngalan.

-at si/ sina para sa mga pantangi o personal na

pangngalan.

Hal: Nagsusulat ng aklat ang mga guro (Paksang pangngalan)

Pinagpapala ng Diyos ang mga mababait. ( paksang pan-uri)

Pakainin mo ang mga nagsususlat.(paksang pandiwa)

B. PANAGURI - bahagi ng pangungusap na kumakatawan sa

impormasyon.

- nagbibigay kaalaman o impormasyon tungkol

sa paksa.

URI NG PANAGURI1. PANAGURING PANGNGALAN- (tiyak) kapag ang

ginagamit na panaguri ay pantangi. ( di-tiyak) kapag pambalana maliban kung may panghalip na pamatlig.

hal : Si Joseph ang aking kapatid (tiyak)

Umawit si Sarah ng kundiman (di tiyak)

Sumayaw ang tatay niya ng makabago (di tiyak)

2. PANAGURING PANGHALIP- (a) panao , (b) pamatlig

hal : siya ang kasama mo .(panao)

Ito ang bahay nina jamby. (pamatlig)

3. PANAGURING PANG-URI - maaaring isang salita, isang parirala.

hal. Masipag si Christian (isang salita)

Nakakabagot naman ang boses mo. (pariralang

panaguri).

4. PANAGURING PANDIWA

hal ; nagluluto ang kuya

naglilinis ng bahay si Ivan.

5. PANAGURING PANG-ABAY

hal : Kanina pa umalis si Joyce.

Sa Ifugao pumunta ang mga bisita.

6. PANAGURING PAWATAS

Hal : Umawit ang kinalilibangan ni Michelle.

Manggagamot ang naging trabaho nya sa lungsod.

URI NG PANGUNGUSAPA. AYON SA GAMIT

1. PATUROL - nagpapahayag ng katotohanan, kalagayan, palagay o pangyayari. Ginagamitan ito ng tuldok.

hal: Magaganap ang Eleksyon sa Mayo 10.

Nagbanta ng pagwewelga ang manggagawa kapag di

itinaas ang kanilang sahod

2. PATANONG - nag-uusisa o nagtatanong, ginagamitan ng bantas na pananong.

hal: Kumain ka na ba?

Bakit mo ginawa iyan sa kanya?

3. PAUTOS o PAKIUSAP - nag-uutos o nakikiusap, ang panlaping paki, maki ang karaniwang ginagamit.

hal: pakikuha mo nga ang gamit sa bahay.

4. PADAMDAM – nagsasaad ng matinding damdamin

hal: naku! Nahulog ang bata,

B. AYON SA KAAYUSAN 1. KARANIWANG AYOS – kapag nauuna ang panaguri sa

paksa.

hal: Masisipag at Mababait ang mga anak ni Dolly.

Matatalino silang magkakapatid.

2. KABALIKAN o DI_ KARANIWANG AYOS - kapag nauuna ang paksa sa panaguri. Ginagamitan ito ng panandang ay.

hal; Ang mga anak ni Dolly ay masisipag at matatalino.

Silang Magkakapatid ay matatalino.

C. AYON SA KAYARIAN 1. PAYAK – binubuo ng isang buong diwa o kaisipan.

hal: Ang Baguio City ay isang malamig na lugar

2. TAMBALAN- binubuo ng dalawa o higit pang sugnay na makapag-iisa, ito ay pinaguugnay ng at, ngunit, datapwat, subalit

Hal : Si Errolay sumasayaw at si Sandara ay nanonood sa kanya Ang mga guro ay nagbabakasyon ngunit ang mga mag-aaral ay nahihirapang gumawa ng kanilang proyekto.

3. HUGNAYAN - binubuo ng isang sugnay na makapag-iisa at isa o higit pang sugnay na di-makapag-iisa. Ito ay pinag-uugnay ng kung, kapag, samantala, upang , nang, pagkat, dahil sa.

hal ; Nasira ang kamera habang pinipindot ng dalaga.

Kung mawawala ka sa piling ko sinta, guguho ang

mundo ko.

4. LANGKAPAN – binubuo ng dalawa o higit pang sugnay na makapag-iisa at isa pang sugnay na di-makapag-iisa.

Hal: Tataas ang grado mo at magkakaroon ka ng karangalan

kung mag-aaral ka ng mabuti.

Nang pumunta kami sa Ifugao, si Erick ay nasa palayan at si Dona ay nagluluto ng pagkain para sa tanghalian