Paradygmaty

Codzienność, nauki przyrodnicze, nauki społeczne

Metodologia nauk społecznych5 maja 2014 r.

Co to jest paradygmat?

fundamentalne układy odniesienia, których używamy, by uporządkować

nasze obserwacje i rozumowanie

Dlaczego kura przeszła przez ulicę?

Taka jest natura kur, że przekraczają ulicę.

Decydujące jest to, że kura przekroczyła ulicę. Kogo interesują powody? Przekroczenie ulicy

usprawiedliwia wszelkie motywy.

Kura została w dłuższym okresie przez naturę tak wybrana, że teraz jest genetycznie do tego

uwarunkowane, aby przekraczać ulicę.

Aryjskich kur nie powstrzymają drogi wytyczone na mapie świata przez żydowską

plutokrację.

Fakt, że się w ogóle tą sprawa interesujecie, że kura przekroczyła ulicę, ujawnia waszą

seksualną niepewność.

Korzyści z wiedzy o paradygmatach• Jesteśmy w stanie łatwiej

zrozumieć na pozór dziwne poglądy i działania tych, którzy funkcjonują w ramach innego paradygmatu• Czasem przydaje się wyjście

poza własny paradygmat. Nagle możemy ujrzeć nowe sposoby rozumienia i wyjaśniania rzeczy

Pojęcie paradygmatu

•Od lat 60-tych XX wieku pojęcia paradygmat używa się dla oznaczenia schematów myślowych w nauce•Wcześniej pojęcie to używane było głównie w gramatyce, retoryce i lingwistyce, najczęściej dla oznaczenia klasy podobnych do siebie elementów

Definicje paradygmatu• Przykład lub wzór (Oxford English Dictionary)•Dominujący światopogląd• Zbiór zasad i ograniczeń (spisanych lub nie), umożliwiających: 1) ustalenie granic ludzkiego poznania, 2) poruszanie się w ustalonych granicach ludzkiego poznania (Joel Artur Baker)• Schemat pojęciowy łączący większość członków społeczności naukowej, stworzony w celu opisywania i interpretowania zaobserwowanych lub wnioskowanych zjawisk, przeszłych lub aktualnych, aby móc tworzyć sprawdzalną wiedzę naukową otwartą na weryfikację (Shermer, 1977)

Tomasz Kuhn (1922-1996)

•Studiował fizykę teoretyczną w Harvard University, doktorat otrzymał w 1949 r., rok później debiutował na łamach "The Physical Review„•W 1947 roku swoje zainteresowania skierował ku historii nauki

Koncepcja paradygmatu Kuhna (1962)

„Rozwój nauki nie jest uwarunkowany prostą akumulacją zebranych obserwacji, ale raczej zespołem zmieniających się uwarunkowań i możliwości społecznych”

Arystarch z Samos (320-250 BC)

W traktacie O rozmiarach i odległościach słońca i księżyca, posługując się metodą geometryczną, wylicza względne rozmiary i wzajemne odległości Słońca, Ziemi i Księżyca.

Cechy paradygmatu (T. Kuhn)

Co ma być badane i analizowane

Rodzaj pytań, które można zadawać

Sposób, w jaki te pytania powinny być konstruowaneSposób, w jaki interpretowane powinny być rezultaty naukowych dociekańSposób, w jaki powinna być przeprowadzana procedura naukowaJakie narzędzia badawcze należy stosować w praktyce naukowej

•spójność logiczna i pojęciowa;•prostota i zawieranie tylko tych pojęć i teorii, które są dla danej nauki rzeczywiście niezbędne;•możliwość tworzenia teorii szczegółowych zgodnych ze znanymi faktami.

Wymogi paradygmatu

Przykłady paradygmatów w naukach przyrodniczych

•Kopernikańska koncepcja Ziemi poruszającej się wokół Słońca•Teoria ewolucji Darwina•Mechanika newtonowska•Teoria względności Einsteina

Paradygmat jest zespołem zaakceptowanych i wyuczonych sposobów postępowania, które są powielane, naśladowane. Panujący paradygmat jest czymś szerszym niż zwykła metoda naukowa, dostarczając określonego sposoby patrzenia na rzeczywistość, określając granice, w jakich nauka powinna się poruszać.

Główne idee książki•Nauka nie jest jednostajnym, kumulatywnym pozyskiwaniem wiedzy, lecz serią spokojnych okresów przerywanych nagłymi i żywiołowymi zmianami•Dla dojrzałej nauki typową drogą rozwojową jest kolejne przechodzenie w procesie rewolucji od jednego do innego paradygmatu

•Gdy ma miejsce zmiana paradygmatu, "świat naukowy zmienia się jakościowo i jest jakościowo wzbogacany przez fundamentalnie nowe zarówno fakty jak i teorie„•Typowi naukowcy nie są obiektywnymi i niezależnymi myślicielami, a są konserwatystami, którzy godzą się z tym, czego ich nauczono i stosują tę naukę (wiedzę) do rozwiązywania problemów zgodnie z dyktatem wyuczonej przez nich teorii.

III Etapy rozwoju nauki

Normalna

nauka

Kryzys w

nauce

Rewolucja

naukowa

Normalna nauka•Badacze funkcjonują w obrębie danego paradygmatu•Nauka jest ograniczona do granic i metod określonych przez paradygmat•„Nowości wprowadzane są z trudem i z towarzyszącym mu, zgodnym z oczekiwaniami, jawnym oporem"

Ptolemeusz spopularyzował pogląd, że Słońce obiega Ziemię. Pogląd ten był powszechnie akceptowany, nie przeczył zdrowemu rozsądkowi. Na tych podstawach budowano wiedzę.

Kryzys w nauce• Kryzysy są wyzwalane, gdy uczeni uznają odkryte sprzeczności za anomalię w dopasowaniu istniejącej teorią z naturą. Kryzysy są rozwiązywane na trzy sposoby:• Normalna nauka może udowodnić zdolność do objęcia kryzysowego problemu, i w tym przypadku wszystko wraca do "normalności".• Problem pozostaje, jest zaetykietowany, natomiast postrzega się go jako wynik niemożności użycia niezbędnych przyrządów do rozwiązania go•W niewielu przypadkach pojawia się nowy kandydat na paradygmat, i wynika bitwa o jego uznanie będąca w istocie wojną paradygmatów.

Rewolucja naukowa• Pojawia się

wówczas, kiedy dla istniejącego paradygmatu pojawia się nowy, wystarczająco atrakcyjny• Dochodzi wówczas

do rywalizacji pomiędzy zwolennikami „starego” i nowego”• Jeśli nowy

paradygmat znajdzie dostateczną ilość zwolenników, zajmuje miejsce starego

• Argument Kuhna, że społeczność naukowa określa się przez swoja wierność pojedynczemu paradygmatowi miał szczególny oddźwięk w dziedzinie nauk społecznych, gdyż członkowie tych społeczności są często oskarżani o zazdrość wobec paradygmatycznej fizyki.• Kuhn sugerował, że na pytanie o to, czy dana dyscyplina jest czy też nie jest nauką, może być dana odpowiedź tylko wtedy, gdy członkowie społeczności naukowej powątpiewający o swoim statusie osiągną konsens co do oceny swoich przeszłych i obecnych osiągnięć.

Paradygmaty w naukach społecznych•W naukach społecznych losy paradygmatów nie jest tak bezwzględne jak w naukach przyrodniczych• Paradygmaty w NS mogą zyskiwać lub tracić popularność, ale nigdy nie zostają uznane za prawdziwe lub fałszywe• Paradygmaty, jako sposoby patrzenia, mogą być mniej lub bardziej użyteczne

Paradygmaty w naukach społecznych - przykłady

Pozytywizm Darwinizm społeczny

Paradygmat konfliktu

Symboliczny interakcjoniz

m

Etnometodologia

Funkcjonalizm

strukturalny

Paradygmaty

feministyczne

• Wszystko da się zbadać naukowo• Empiryzm jako

najdoskonalsza forma poznania• Zjawiska społeczne

mogą być obserwowane i wyjaśniane racjonalnie• Socjologia jak fizyka czy

biologia

Pozytywizm

Darwinizm społeczny•Zmiana społeczna jako ewolucja do coraz lepiej przystosowanych form społecznych•Społeczeństwo staje się coraz bardziej doskonałe•Postęp jako najważniejszy cel nauki

Paradygmat konfliktu• Zachowania społeczne mogą być postrzegane jako nieustanna walka sprzecznych grup interesu• Społeczeństwo to ciągła walka o dominację• Konflikt w społeczeństwie jest nieunikniony

Funkcjonalizm strukturalny

•Społeczeństwo może być postrzegane jako organizm, składający się z części, a każda część pełni w nim określoną funkcję•Badanie polega na poszukiwaniu funkcji, jaką określone składniki społeczeństwa pełnią wobec całości

Zadanie

W grupach 3-4 osobowych, opiszcie sposób funkcjonowania wybranej instytucji społecznej za pomocą wybranych dwóch paradygmatów. W opisie powinny się znaleźć:- Cele (funkcje) instytucji- Struktura- Sposób funkcjonowania- Relacje społeczne- Hierarchia- Formy trwania