Penglibatan keluarga dalam pendidikan prasekolah

PRA 3112 Penglibatan Keluarga Dalam Pendidikan Prasekolah

TAJUK 1 TEORITIKAL PERSPEKTIF MENGENAI KELUARGA (4 JAM)

1.1 SINOPSIS

Kursus ini meliputi teori-teori dan perspektif, matlamat, nilai dan budaya kekeluargaan. Kursus ini juga menyentuh tentang persekitaran keluarga,peningkatan kecemerlangan kekeluargaan, hubungan keluarga, komuniti dan institusi pendidikan. Ia juga menekankan tentang pembentukan disiplin kanak-kanak yang meliputi pelayanan perasaan serta penyelesaian konflik tingkah laku kanak-kanak.

HASIL PEMBELAJARAN

Di akhir topik ini, anda seharusnya dapat:

1. menyatakan tentang definisi sangkutan, kerenah dan kaitannya dengan sangkutan serta ciri-ciri pembentukan sangkutan;

2. menyatakan autonomi serta menangani isu pengawalan dan menangani pengekalan;

3. menerangkan tentang inisiatif, definisi inisiatif, perkembangan konflik, peranan persekitaran dan aplikasi inisiatif kanak-kanak; dan

4. menghuraikan tentang kendiri, persekitaran peningkatan kendiri dan aplikasi kendiri kanak-kanak.

KERANGKA TAJUK-TAJUK

1

Teoritikal Perspektif Mengenai Keluarga Teoritikal Perspektif Mengenai Keluarga

SangkutanSangkutan

AutonomiAutonomi InisiatifInisiatif KendiriKendiri


1.2 PENGENALAN

Murid-murid yang ditempatkan di kelas prasekolah/tadika, mempunyai pelbagai ragam tingkah lakunya. Masalah ini perlu ditangani oleh pendidik pendidikan awal kanak-kanak. Penguasaan ilmu pengetahuan dari aspek perkembangan kanak-kanak dan latar belakang keluarga dapat membantu masalah mendidik yang dihadapi oleh pendidik awal kanak-kanak.

Topik ini akan membincangkan perihal sangkutan yang meliputi definisi, kerenah sangkutan, autonomi, isu menangani pengawalan dan pengekalan. Topik ini juga akan membincangkan tentang inisiatif, perkembangan konflik, peranan persekitaran dan aplikasi inisiatif murid-murid serta kendiri, persekitaran peningkatan kendiri dan aplikasi kendiri murid-murid.

Jawab soalan-soalan berikut.

1. Hubungan sangkutan yang kuat pada zaman kanak-kanak akan memberi kesan jika berlaku perpisahan secara tiba-tiba kerana

(A) menggalakkan mereka berdikari (B) memupuk sikap suka memencilkan diri(C) memupuk perkembangan penerimaan diri(D) mengalami tekanan emosi dan bersikap pasif

2. Menurut Erikson, tahap autonomi kanak-kanak bermula dari umur 18 bulan hingga 3 tahun yang dialami oleh kanak-kanak ialah apabila mereka

(A) suka melakukan sesuatu tugasan yang baru(B) merasa sangsi sama ada boleh menangani situasi(C) mempunyai kekuatan untuk bertindak dengan kekuatan sendiri (D) memahami bahawa mereka boleh mengawal tindakan dan ingin

melakukan sesuatu sendirian dan sedikit bantuan daripada orang dewasa

2


3. Berikut adalah ciri-ciri keluarga:

Penyataan di atas merujuk kepada kategori keluarga

(A) kembangan (B) angkat(C) nuklear(D) kandung

1.3 SANGKUTAN (ATTACHMENT) Colleague

1.3.1 Definisi Sangkutan

Terdapat beberapa definisi sangkutan atau perapatan berdasarkan beberapa orang ahli teori ethologi. Kajian ethologi adalah kajian yang berhubung dengan tingkah laku manusia dan haiwan dalam keadaan semulajadi. Berikut adalah pandangan dan definisi sangkutan menurut tokoh-tokoh ahli ethologi.

(a) Lorenz melalui pemerhatiannya mengkaji ke atas corak tingkah laku sekumpulan anak angsa. Beliau merumuskan bahawa kita tidak akan memahami kanak-kanak kalau kita tidak memerhatikan tingkah lakunya dalam persekitaran semula jadi mereka.

(b) John Bowlby telah meneruskan kajian Lorenz. Beliau menyatakan bahawa kanak-kanak kecil membentuk sangkutan dan perapatan emosi yang intim kepada ibu bapa atau orang dewasa yang menggantikan ibu bapa sebenar. Bowlby mendefinisikan tingkah laku sangkutan sebagai apa jua tingkah laku yang menolong merapatkan hubungan bayi dengan individu sangkutan tersebut. Sangkutan juga boleh dimaksudkan sebagai

3

• Mereka berkongsi tanggungjawab dalam hal keluarga• Mereka berkongsi perasaan kekeluargaan• Ibu bapa, datuk dan nenek, ibu saudara dan bapa saudara serta adik beradik tinggal dalam satu rumah


hubungan rapat dan mesra yang mewujudkan kasih sayang yang kuat dan mengikat seseorang dengan yang lain.

(c) Hubungan sangkutan yang kuat dan tinggi semasa kecil akan memberi kesan sepanjang kehidupan individu berbanding dengan hubungan sangkutan yang lemah. Kesannya adalah seperti berikut:

(i) Mempunyai harga diri yang tinggi

(ii) Merasa lebih diterima oleh keluarga

(iii) Merasa lebih diterima oleh rakan sebaya

(iv) Merasa lebih diterima oleh masyarakat

Contohnya seorang anak yang terlalu rapat dengan ibunya akan mengalami kesukaran berpisah dengan ibu terutama apabila ingin dihantar ke Prasekolah/ TADIKA.

1.3.2 Karenah dan Sangkutan

Sangkutan melibatkan hubungan anak dengan ibu bapa, ahli keluarga ,adik beradik dan datuk nenek. Kanak-kanak yang terikat dengan sangkutan ibu bapa yang kuat mengalami kesukaran untuk berjauhan buat beberapa ketika. Mereka yang kuat sangkutan akan mengalami gangguan emosi tingkah laku atau kerenah. Contohnya anak yang dipelihara oleh datuk dan nenek sejak kecil kemudian diambil oleh ibu bapanya akan mengalami tekanan emosi. Untuk mengatasi masalah ini, pertemuan yang kerap akan mengurangkan kesunyian yang dialami oleh kedua pihak.

Peristiwa yang lain seperti masalah rumah tangga, perpisahan di kalangan ibu bapa, kematian, tinggal berjauhan adalah gangguan yang sering terjadi dan menimbulkan masalah dalam sangkutan. Sangkutan yang melampau menyebabkan kanak-kanak suka merajuk, memencilkan diri atau mengheret

4


ibunya menemaninya ke sekolah. Ini meyebabkan sesetengah ibu bapa terpaksa berhenti kerja demi menemankan anak-anak di sekolah.

1.3.3 Ciri-ciri Pembentukan Sangkutan

Pembentukan sangkutan adalah berpunca daripada pelbagai pihak. Sangkutan mengikut keperluan masing-masing. Sangkutan sangat penting untuk membina tingkah laku yang diingini. Pembentukan sangkutan kanak-kanak perlu perhatian, tetapi perhatian berlebihan akan mendatangkan kesan buruk iaitu kanak-kanak tidak dapat berdikari dan menyusahkan orang lain.

Antara pembentukan sangkutan yang positif adalah seperti berikut:

(a) Kanak-kanak perlu diberitahu tentang peranannya sebagai anak dan apakah yang patut dilakukan. Contohnya tentang menguruskan diri dan menjaga kebersihan. Kanak-kanak perlu makan sendiri kalau sudah boleh berbuat demikian. Kanak-kanak hendaklah menepati waktu pergi sekolah dan balik ke rumah apabila selesai hari persekolahan.

(b) Latihan modifikasi tingkah laku boleh menolong kanak-kanak mengurangkan sangkutan yang keterlaluan agar kanak-kanak dapat menyesuaikan diri di kalangan rakan-rakan sebaya di prasekolah atau di persekitaran.

(a) Ciri-ciri pembentukan sangkutan

(i) Ibu kepada bayi yang membentuk sangkutan yang selamat akan lebih responsif kepada keperluan bayi semasa 3 bulan pertama. Contohnya: Ibu dengan cepat memujuk bayi apabila bayi menangis, memberi makan kepada bayi bila menjangkakan bayi itu lapar.

(ii) Ibu bersikap konsisten dalam bertindak balas kepada keperluan bayi.

(iii) Ibu bapa biasanya akan menyesuaikan tingkah laku mereka dengan mengambil kira reaksi dan kerenah bayi.

(iv) Sangkutan yang tidak selamat timbul apabila ibu gagal menyediakan keprihatinan yang sensitif dan responsif terhadap keperluan dan harapan bayi.

5


Bolwlby berpendapat bahawa semua bayi telah bersedia secara biologi untuk membentuk sangkutan yang selamat dengan ibu yang sensitif dan responsif kepada keperluan mereka.

(b) Prinsip-prinsip Pembentukan Sangkutan

Teori Etologi sangkutan oleh Bowlby menggariskan prinsip-prinsip sangkutan seperti berikut:

(i) Tingkah laku sangkutan di kalangan bayi adalah merupakan tingkah laku yang berdasarkan kepada tingkah laku naluri dan evolusi manusia yang telah diprogramkan secara semula jadi.

(ii) Sangkutan di kalangan manusia tidak hanya bergantung kepada keperluan bayi untuk makan atau menyusu semata-mata.

(iii) Bayi membentuk sangkutan dengan orang-orang yang berinteraksi dengan mereka secara kerap.

(iv) Di kalangan manusia kehidupan tahun pertama adalah masa yang paling kritikal dalam pembentukan sangkutan.

(v) Bayi akan lebih membentuk tingkah laku sangkutan terhadap seorang manusia iaitu ibu, kerana ibu lebih berpengaruh.

(vi) Semasa tiga tahun pertama seorang bayi sangkutan membina hubungan dua hala antara ibu dengan anak.

(vii) Apabila anak membentuk sangkutan dengan ibu beliau akan membentuk model bekerja dalaman mengikut ibu mereka.

(viii) Sangkutan anak-anak dengan ibu berbeza dari segi keselamatan Bayi membentuk sangkutan yang selamat sekiranya ibu bertindak balas kepada keperluan mereka.

(ix) Sangkutan yang selamat membentuk kesan yang positif terhadap perkembangan hidup bayi.

6


1.4 AUTONOMI

1.4.1 Definisi Autonomi

Mengikut Teori Erikson, tahap perkembangan manusia bermula pada umur 18 bulan hingga 3 tahun. Perkembangan pada peringkat ini adalah berdasarkan konflik yang wujud dalam diri kanak-kanak iaitu autonomi lawan rasa malu atau sangsi. Pada peringkat ini kanak-kanak perlahan-lahan mula memahami bahawa mereka boleh mengawal tindakannya. Ini bermakna kanak-kanak sudah mempunyai autonomi ke atas diri mereka. Menerusi kefahaman ini, autonomi bermaksud kanak-kanak pada peringkat usia 18 bulan hingga 3 tahun berusaha menunjukkan autonomi untuk berdikari daripada orang dewasa atau orang lain yang sebaya dengannya. Walau bagaimanapun semasa kanak-kanak hendak mendapatkan autonomi, mereka mengalami perasaan sangsi sama ada boleh menangani situasi. Mereka rasa malu jika gagal menangani sesuatu tindakan. Campuran autonomi, malu dan sangsi memberikan satu kekuatan kepada kanak-kanak bahawa mereka boleh bertindak ke atas dunia dengan kekuatan sendiri.

AKTIVITI 1.4

1.4.2 Menangani Isu Pengawalan

Konsep pengawalan adalah sistem kawalan yang digunakan oleh ibu bapa dalam mengawal tingkah laku anak. Selalunya ibu bapa menggunakan perkataan [jangan...jangan...] Ibu bapa kurang memberi alasan kenapa tidak boleh melakukan sesuatu tindakan secara rasional. Alasan yang diberi lebih

7

Jika kanak-kanak terlalu bergantung kepada orang lain dalam melakukan tugasan kehidupan seharian, apakah kesannya kepada diri kanak-kanak itu dari segi psikologi, sosial dan emosi? Kaitkan dengan sikap autonomi, malu dan sangsi. Bagaimana ibu boleh membantu kanak-kanak untuk mencapai autonomi? Bincangkan.


kepada ugutan dan menakut-nakutkan kanak-kanak. Ini menyebabkan kanak-kanak kurang yakin kepada diri sendiri dan bergantung kepada orang lain dan kurang berdikari. Ini bermakna kanak-kanak tidak mencapai autonomi. Isu pengawalan adalah permulaan modifikasi tingkah laku terhadap kanak-kanak.

Bandura (1988) berpendapat kanak-kanak suka meniru perbuatan yang dilakukan oleh orang dewasa. Kanak-kanak akan membuat pemerhatian yang berulang-ulang dan memperoleh maklumat sama ada perbuatan yang ditiru mendapat sambutan atau teguran dan tegahan daripada orang dewasa.

Contohnya perbuatan bersalaman akan menimbulkan keserasian dan membentuk tabiat kepadanya, maka kanak-kanak akan bersalaman apabila diminta berbuat demikian berbanding dengan kanak-kanak yang kurang selesa untuk bersalaman.

1.4.3 Menangani Pengekalan

Dalam mengekalkan tingkah laku positif dan autonomi, beberapa langkah boleh diambil oleh orang dewasa dalam membantu kanak-kanak mengekalkan autonomi terhadap diri mereka.

(a) Terdapat ibu bapa yang memberi hadiah dan ganjaran yang setimpal dengan tingkah laku anak dan ini adalah perbuatan yang menggalakkan. Ini dapat menolong mereka mengekalkan tingkah laku positif. Konsep kendiri banyak mempengaruhi tingkah laku kanak-kanak ke arah penyesuaian diri. Ini termasuk penghargaan kendiri, penerimaan dan penolakan diri. Jika seseorang kanak-kanak merasai kurang penerimaan daripada orang yang berinteraksi dengannya, maka dia akan mengalami perasaan penolakan diri. Perasaan ini akan membawa kesan negatif dalam usahanya mengatasi masalah hidup yang dihadapinya.

(b) Kanak-kanak yang dapat mengekalkan penghargaan kendiri yang tinggi mempunyai sikap yang positif, sanggup berusaha hingga dapat menyempurnakan tugasannya, dapat menyerlahkan bakat dan kebolehannya. Kanak-kanak yang mempunyai konsep kendiri yang sederhana, mempunyai rasa curiga dan ragu-ragu dalam mengambil keputusan yang tepat. Manakala kanak-kanak yang mempunyai konsep

8


kendiri yang rendah biasanya bersikap rendah diri, curiga, tidak mampu membuat keputusan, tidak dapat berinteraksi dengan berkesan, dan sering melepaskan diri dari bersikap kurang yakin kepada kebolehan diri sendiri. Kanak-kanak yang memberi banyak alasan untuk menolak tugasan telah mempamerkan tindakan atau taktik yang menunjukkan mereka mempunyai konsep kendiri yang rendah dan banyak alasan.

(c) Dalam pengekalan tingkah laku yang positif guru perlu memberi perhatian yang sewajarnya seperti dorongan dan sokongan dalam proses pengajaran dan pembelajaran kanak-kanak. Terdapat banyak aktiviti yang boleh mengekalkan tingkah laku positif. Perkara yang utama perlu dilakukan oleh guru ialah memberi dan menikmati pengalaman kejayaan bersama kanak-kanak. Guru memberi peluang kepada kanak-kanak menjadi pemimpin atau mengambil bahagian dalam aktiviti seperti main peranan, simulasi, permainan dalam kumpulan dan sebagainya.

(d) Semua kanak-kanak perlu merasa bangga terhadap diri mereka dan keluarganya. Mereka perlu merasai dirinya dihargai dan merasa berkebolehan dan dapat mencapai sesuatu. Mereka perlu merasa selamat dan yakin kepada diri sendiri.

1.5 INISIATIF

1.5.1 Definisi Inisiatif

Perkataan inisiatif bermakna bercita-cita dan bersemangat. Ini menunjukkan kanak-kanak mempunyai tujuan untuk hidup. Kanak-kanak tidak sabar melakukan tugasan baru, menyertai aktiviti bersama rakan sebaya dan menjumpai apa mereka boleh lakukan dengan pertolongan orang dewasa.

1.5.2 Perkembangan Konflik

Kanak-kanak selalu berada dalam suasana konflik. Contohnya berebut barang mainan dan tidak mahu berkongsi dengan kawan. Suasana begini selalu berlaku di prasekolah. Keadaan ini melahirkan konflik di kalangan kanak-kanak. Apabila konflik berlaku guru perlu mengelakkan diri daripada terburu-buru membuat keputusan dan menghukum dengan menjelaskan siapa yang salah dan siapa yang benar atau menyalahkan sesiapa. Guru hanya perlu mendengar keterangan yang mereka berikan. Mereka yang menyelesaikan konflik dengan cara yang terbaik untuk menangani situasi konflik tersebut.

9


Panduan guru dalam menghadapi konflik adalah seperti berikut:

(a) Mendengar kanak-kanak bercerita

(b) Berterima kasih kerana memberitahu apa yang berlaku

(c) Jangan menyalahkan kanak-kanak

(d) Bertanyakan perasaan kanak-kanak sekiranya sesuatu perkara itu berlaku pada dirinya sendiri

(e) Bertanyakan kepada kanak-kanak perkara yang patut dibuat supaya kawannya rasa seronok.

(f) Ikut apa yang telah dipersetujui untuk menamatkan konflik.

Kanak-kanak akan belajar cara menghormati hak orang lain dan menjaga maruah orang lain. Guru hendaklah memberi peluang kanak-kanak menguruskan konflik dengan cara yang terbaik. Di samping itu guru hendaklah menolong kanak-kanak mengurangkan konflik dan membina kemahiran persahabatan.

Berikut adalah cara-cara membina persahabatan:

(a) Mengajak kawan-kawan bermain bersama

(b) Berkongsi alat permaian dan barang-barang

(c) Berbual-bual

(c) Menawarkan pertolongan

(d) Bertukar alat mainan

(e) Mendengar kawan membaca buku cerita

(f) Membuat apa yang dibuat oleh kawan

1.5.3 Peranan Persekitaran

Keluarga memainkan peranan penting dalam masyarakat. Setiap masyarakat mengawal tingkah laku ahli-ahlinya. Di antara fungsi keluarga dalam masyarakat adalah seperti berikut:

(a) kawalan tingkah laku seksual

10


(b) mensosialisasikan anak

(c) memberi sokongan emosi

(d) mengenakan kawalan sosial

(e) memberi jagaan terhadap anak

(f) memberi kerjasama ekonomi

Aktiviti 1.5

Kajian Murdock (1949) menyatakan ibu bapa sangat mementingkan

kawalan tingkah laku seksual. Kenapa?

Anak-anak bergantung sepenuhnya kepada kedua ibu bapa mereka untuk mendapatkan makanan, minuman, perlindungan dan kasih sayang. Mereka mudah dipengaruhi. Peranan keluarga adalah menyalurkan budaya, seperti nilai, norma, kepercayaan, sikap dan juga bahasa. Memang ada agen sosialisasi lain seperti rakan sebaya, sekolah, media massa. Walau bagaimanapun keluarga adalah agen sosialisasi yang pertama dan paling berpengaruh dalam pembentukan tingkah laku kanak-kanak.

1.5.4 Aplikasi Inisiatif Kanak-kanak

Kanak-kanak mengaplikasi inisiatif dengan sokongan emosi daripada orang-orang di persekitarannya seperti ibu bapa, adik beradik dan rakan sebaya. Contohnya kanak-kanak menunjukkan inisiatif melalui aktiviti bermain. Semasa bermain mereka mencuba kemahiran baru menerusi kegagalan, teguran dan bimbingan orang di persekitarannya. Kanak-kanak bukan sahaja memerlukan persahabatan, sangkutan tetapi juga kasih sayang bagi perkembangan yang normal.

1.6 KENDIRI

1.6.1 Definisi Kendiri

Kendiri adalah konsep merujuk kepada fikiran, perasaan dan sikap terhadap diri. Sukar untuk menentukan bila kanak-kanak mula memahami kewujudan mereka. Mengukur kesedaran kanak-kanak pula bukan mudah.

11


Kita tidak dapat bertanya kanak-kanak berumur tiga tahun dengan menyoal, “Bila kamu sedar yang kamu wujud di dunia ini?” Tentunya soalan sebegini sukar dijawab oleh kanak-kanak. Kita memerlukan pendekatan secara tidak langsung. Contohnya menyuruh kanak-kanak melihat cermin. Apabila ia menyentuh hidungnya setelah melihat muka di cermin maka kita sedar bahawa kanak-kanak tahu yang itu adalah rupanya. Ini menunjukkan kanak-kanak mula membina konsep tentang diri mereka.

Seterusnya kanak-kanak mula membina kesedaran kendiri iaitu sedar tentang kewujudan diri mereka. Apabila dia sedar tentang kewujudan mereka, kanak-kanak mula memperoleh konsep kendiri dan mula bertanya siapa diri mereka dan ingin mendefinisi diri mereka. Kanak-kanak yang mula menyedari konsep diri mereka akan mengatakan “Ini saya punya”. Mereka juga boleh menjawab soalan tentang nama mereka, siapa ibu dan bapa serta di mana mereka tinggal. 1.6 SEMAK KENDIRI

1. Apakah kualiti kendiri?

2. Apakah kualiti kendiri yang perlu ditingkatkan?

3. Apakah aktiviti yang perlu dilakukan untuk meningkatkan kualiti kendiri?

1.6.2 Konsep Kendiri Positif dan Negatif

Konsep kendiri yang positif adalah pandangan tentang diri yang positif. Contohnya ‘saya rajin’, ‘saya pandai”, ‘Rambut saya cantik dan seumpamanya. Konsep kendiri yang negatif ialah pandangan yang terlalu kritikal terhadap diri hingga menyebabkan tidak yakin pada diri sendiri. Ini menyebabkan kekecewaan dan kegagalan sebelum mencuba sesuatu. Sifat gembira kalau orang lain ditimpa bencana dan suka memutuskan silatulrahim adalah konsep kendiri yang akan menyebabkan kanak-kanak itu tersingkir dan dipencilkan oleh rakan rakan sebayanya. Kesimpulannya

12


konsep kendiri positif dan negatif adalah sikap kanak-kanak terhadap diri mereka sama ada positif atau negatif.

Jadual 1.1: Perbandingan Konsep Kendiri Positif dan Konsep Kendiri Negatif Konsep Kendiri Positif

Aspek yang

Dilihat

Konsep Kendiri Negatif

1. Harmonis dan mementingkan nilai murni contohnya menepati masa bertanggungjawab terhadap tugas yang diberikan

Sahsiah 1. Rasa rendah diri,contohnya mudah merajuk, merungut tentang sesuatu, mengejek, tidak peduli tentang diri sendiri, lambat, tidak menepati masa dan mengabaikan tugas yang diberi

2. Bertimbang rasa, bertolak ansur, fleksibel

Sikap 2. Tidak bertimbang rasa, keras hati dan bertegas tanpa budi bicara

3. Penuh keyakinan untuk berjaya dan sedia untuk mencuba

Keyakinan 3 Keyakinan kurang, tidak mahu mencuba dan mudah mengaku kalah

4. Pemikiran terbuka contoh menerima teguran ibu bapa, guru dan rakan

Kesediaan

pemikiran

4.Tidak mahu

menerima kritikan dan teguran kerana menganggap dirinya selalu betul

5. Suka bergaul dengan rakan sebaya dan orang dewasa

Komunikasi 5. Suka memencilkan diri dan menganggap berkawan itu menyusahkan.

6. Pandangan optimis dan menganggap manusia mempunyai keadilan

Pandangan 6. Pandangan pesimis dan menganggap manusia semuanya suka menganiaya

7. Selalu bersyukur dan menikmati kejayaan walaupun sedikit dan kecil

Hati kecil 7. Selalu rasa tidak puas hati dan masih selalu kecewa dan tidak lagi mencuba

13


8. Selalu meminta pendapat orang lain dan rasa seronok

Perasaan 8. Selalu ikut perasaan dan rasa curiga

9. Wajah ceria dan senyum Wajah 9. Wajah muram dan bengis (fierce)

10. Asertif-mementing kebaikan diri sendiri dan tidak mencederakan orang lain

Tingkah laku 10. Submisif (Selalu mengalah dan merugikan diri sendiri kerana mementingkan kehendak orang lain dan agresif (mencederakan orang lain dan menyusahkan diri sendiri)

1.6.3 Persekitaran Peningkatan Kendiri

Persekitaran memainkan peranan penting dalam peningkatan kendiri. Persekitaran seperti didikan agama, budaya keluarga, rumah, rakan sebaya, sekolah, jiran tetangga, saudara mara dan harapan guru boleh memberi implikasi kepada konsep kendiri. Kasih sayang dan penerimaan orang lain daripada persekitaran boleh mengubah konsep kendiri seseorang kanak-kanak. Kekuatan konsep kendiri bergantung kepada bagaimana seseorang bertindak balas kepada elemen-elemen persekitaran. Kanak-kanak yang dididik dengan kasih sayang yang sempurna akan membentuk pandangan positif tentang diri, begitu juga sebaliknya.

1.6.4 Aplikasi Kendiri Kanak-kanak

Sungguhpun taraf mental kanak-kanak telah ditentukan semenjak di dalam kandungan lagi kita tidak boleh berserah sahaja kepada takdir tanpa berusaha untuk mempengaruhi konsep kendiri kanak-kanak. Kendiri kanak-kanak ibarat pokok yang tumbuh perlu dibaja dan disirami air. Begitulah juga keadaannya dengan konsep kendiri. Ini bermakna kita perlu menjalankan tanggungjawab iaitu apakah langkah yang perlu diambil untuk meningkatkan konsep kendiri kanak-kanak berdasarkan perkembangan kanak-kanak. Kanak-kanak berkembang dari aspek fizikal, emosi, rohani, sosial dan kognitif. Kanak-kanak adalah pelajar yang aktif, sentiasa ingin tahu dan ingin melakukan sesuatu tanpa menyedari risiko. Menurut Froebel, kerja kanak-kanak adalah bermain.

14


Dalam membina strategi dan langkah-langkah untuk meningkatkan konsep kendiri kanak-kanak perlu berdasarkan perkembangan bermain tersebut.

Hasil kajian menunjukkan terdapat perkaitan sikap ibu terhadap anak dalam menerima kehadiran anak, maka anak lebih cenderung untuk mesra dengan keluarga dan orang lain.

Kanak-kanak yang suka menangis dan susah diberi makan ada kaitannya dengan ibu yang risau dan runsing ketika mengandung.

Penghargaan terhadap anak seperti memberi kata manis dan kata pujian boleh meningkatkan rasa senang dan keriangan kepada kanak-kanak.

Keluarga yang stabil memberi ruang kepada kanak-kanak untuk membesar dan mengenali kehidupan yang lebih bermakna daripada kanak-kanak yang tinggal dengan ibu tunggal dan hidup yang kekurangan.

Peranan ibu bapa dan guru sangat penting dalam aplikasi kendiri kanak-kanak. Penerimaan orang dewasa terhadap kanak-kanak adalah aplikasi kendiri kanak-kanak yang utama. Ibu bapa perlu menerima kehadiran kanak-kanak dalam keluarganya.

Guru perlu menerima kanak-kanak yang berada dalam kelasnya. Guru sendiri menerima dirinya sebagai seorang guru prasekolah yang mempunyai kualiti untuk membantu kanak-kanak memperkembangkan potensinya ke tahap maksimum

Senarai kualiti konsep kendiri yang positif yang perlu ada pada seorang guru yang boleh diaplikasi kepada kanak-kanak adalah seperti berikut:

• Kasih sayang untuk kanak-kanak

• Dedikasi untuk mengajar

• Kebolehan menyempurnakan tugas hingga selesai

• Kebolehan menjalin hubungan yang rapat dengan kanak-kanak

• Menguruskan unsur jenaka dengan baik dan sopan.

Senarai kualiti yang hendak dipertingkatkan oleh guru terhadap kanak-kanak adalah seperti berikut:

• Mempunyai keyakinan yang tinggi dan percaya yang anda boleh

15


menyempurnakan tanggungjawab dalam kerjaya dengan betul • Mempunyai kemahiran mengurus kanak-kanak

• Boleh mengawal perasaan marah

• Mengeluarkan bunyi suara yang lunak dan mesra

• Keupayaan menyanyi dengan selesa di hadapan kanak-kanak.

Anda hendaklah menerima kanak-kanak yang ada dalam kelas anda tanpa syarat sama ada kanak-kanak itu comot, gemuk, atau agresif. Anda perlu buang jauh-jauh perasaan ‘bias’ itu.

(a) Harapan Guru

Carta Harapan guru terhadap konsep kendiri kanak-kanak.

Rajah 1.1: Carta harapan guru

(i) Ini bermakna guru memainkan peranan penting dalam memupuk kendiri kanak-kanak. Guru berinteraksi dengan kanak-kanak

16


setiap hari. Guru yang membentuk kumpulan kecil dan memberi arahan yang jelas, menyatakan peraturan kumpulan ketika bermain, guru yang mendemonstrasi adab-adab yang perlu dikuasai oleh kanak-kanak dalam interaksi dan cara-cara bertegur sapa dengan kanak-kanak lain dan orang dewasa. Guru memberi ruang untuk kanak-kanak mencetuskan idea dan mengutamakan pengalaman mereka seharian.

(ii) Strategi berpusatkan pelajar perlu diutamakan. Pendekatan guru kepada pendekatan konstruktif, kontekstual dan projek dari ekposisi. Guru memberi galakan kepada kanak-kanak mencuba dan meneroka dunia mereka dengan aktiviti yang sesuai dengan minat dan perkembangan mereka.

(iii) Guru perlu memberi penghargaan kendiri, meningkatkan penerimaan dan mengurangkan penolakan diri.

(iv) Guru menyediakan aktiviti seperti berikut: 1

• Menyediakan alat permainan yang boleh dikongsi dan

bermain bersama-sama.

• Alat bermain yang mudah tetapi menarik dan seronok.

• Galakkan kanak-kanak menyesuaikan diri dalam situasi

0 harian seperti main pondok-pondok, jual beli, jamuan majlis hari jadi, hari perayaan dan lain-lain.

(v) Kanak-kanak memerlukan ibu bapa, rakan sebaya dan orang dewasa untuk berkomunikasi. Kanak-kanak akan membentuk kebolehan untuk lebih memahami dunia di sekeliling mereka secara menyeluruh. Kanak-kanak belajar daripada orang lain dan bagaimana bertindak mengikut keperluan dan kefahaman secara berterusan. Kanak-kanak selalu bertanya dan menyelesaikan tugasan yang mudah seperti mengurus diri, adab makan, adab bertemu orang tua, cara bercakap, cara bermain dan belajar tentang menulis, membaca dan mengira.

(vi) Rajah 1.2 menggambarkan kanak-kanak sebagai pelajar aktif dan

17


secara tidak langsung belajar tentang konsep kendiri melalui perkembangan pemikiran, fizikal, emosi dan sosial.

Rajah 1.2: Kanak-kanak sebagai pelajar aktif berdasarkan perkembangan kanak-kanak

b) Untuk memudahkan guru membantu kendiri kanak-kanak, guru perlu membuat perhatian yang teliti terhadap tingkah laku kanak-kanak dengan menggunakan senarai semak kendiri berkualiti (rujuk Rajah 1.3).

18


Rajah 1.3 Contoh Senarai Semak Kendiri

Ini dapat dijalankan dari masa ke semasa supaya aspek yang lemah boleh ditingkatkan melalui aktiviti dalam kelas. Banyak aktiviti yang boleh dilaksanakan dan selalunya kanak-kanak membuat apa yang diminta oleh guru.

Berikut adalah aktiviti yang boleh dilaksanakan dalam kelas:

i) Membacakan buku cerita untuk kanak-kanak.

Cerita dalam buku itu menceritakan watak-watak yang mempunyai tindakan dan nilai murni seperti hubungan ibu dan anak, yang menolong ibunya membersihkan rumah, memasak, mengikut ibu ke pasar membeli barang-barang - sesuai untuk kanak-kanak meneliti ke dalam diri mereka sama ada mereka dapat menolong dan menyumbang kepada ibu dan bapa.

• Cerita Si Tenggang dan cerita Batu Belah, Batu Bertangkup yang

anak yang derhaka dan ibu yang merajuk tidak sesuai diceritakan kepada kanak-kanak kerana ini memberi gambaran sikap ibu yang tidak pemaaf.

19

Nama pelajar:____________________________ Tarikh:____________

Bil

Tingkah Laku Kanak-kanak Tandakan ( / )

1 Melihat wajah anda semasa bercakap dengan anda2 Boleh memperkenalkan nama sendiri3 Boleh melihat rakan bermain dan main bersama4 Jarang menunjukkan ketakutan untuk mencuba perkara

baru5 Jarang mempamerkan disruptif dalam aktiviti6 Selalu senyum dan gembira semasa di sekolah7 Rasa bangga terhadap pencapaian diri

(accomplishments) 8 Berani membetulkan sesuatu yang salah


(c) Tingkah Laku Bukan Lisan

Guru hendaklah menunjukkan penerimaan terhadap kanak-kanak melalui tingkah laku bukan lisan. Kanak-kanak lebih memahami mengenai perasaan anda terhadap mereka dengan cara anda bertindak dan apa yang anda katakan. Bagaimana nada suara anda dalam menenangkan perasaan mereka daripada apa yang anda katakan. Rakamkan suara anda ketika memberi semangat kepada kanak-kanak. Seterusnya anda dengar semula suara anda supaya anda dapat menyesuaikan semula tindakan anda dalam menguruskan kanak-kanak yang mempunyai tingkah laku bermasalah di dalam bilik darjah. Tingkah laku bukan lisan adalah termasuk ekspresi muka anda. Adakah anda selalu senyum apabila bersama kanak-kanak? Orang dewasa di prasekolah adalah sangat mustahak bertingkah laku dengan tekal, stabil dan mengawal perasaan secara berterusan terhadap kanak-kanak.

Bilik darjah prasekolah perlu ada cermin supaya mereka sentiasa melihat aksi mereka di prasekolah. Kanak-kanak perlu menggunakan cermin bukan sahaja untuk bermain drama tetapi mereka akan melihat diri dan kebolehan mereka di sepanjang aktiviti tersebut. Guru perlu mengambil gambar ketika kanak-kanak membuat akltiviti membina blok, projek sains, aktiviti rombongan, memelihara haiwan kesayangan. Pamerkan gambar tersebut dalam buku skrap peribadi kanak-kanak.

(d) Buku bergambar

Kanak-kanak di bawah jagaan anda datang daripada pelbagai latar belakang seperti pelbagai budaya, status sosio ekonomi, cacat anggota, pintar cerdas, tingkah laku bermasalah dan lain-lain.

Contohnya cerita anak badak air. Guru menggunakan gambar anak badak air yang bertanya kepada ibunya, kenapa haiwan lain cantik tetapi dia hodoh, maka ibu badak pun memberi tahu bahawa badak air ada keistimewaan yang tidak terdapat pada haiwan lain. Dalam erti kata dalam menangani kendiri, kanak-kanak selesa menerima sifat-sifat yang ada pada dirinya dan menerima dirinya seadanya dan tidak merungut kekurangan yang ada pada dirinya.

(e) Membina Kekuatan Kanak-kanak

20


Guru membantu kanak-kanak mengenali kekuatan yang ada pada diri mereka. Kanak-kanak yang langsang dibenarkan memanjat tetapi perlu kawalan. Kanak-kanak yang pemalu boleh memegang sudu untuk makan bersama kawan-kawan yang sudah dikira mempunyai kekuatan bergaul dengan kawan-kawan.

Beri peluang kepada kanak-kanak membuat sandwich dengan menyapu mentega pada roti. Ini adalah satu percubaan membina kekuatan kanak-kanak yang patut dibanggkan. Ini akan membawa implikasi yang sangat besar untuk mereka meneruskan kehidupan berdikari tanpa meminta bantuan orang lain menyediakan makanan untuk sarapan pagi. Kanak-kanak diajar mengikat kasut, menulis nama, mengenakan butang pada baju dan menyapu lantai tadika.

Terdapat kanak-kanak yang pemalu, terlalu pasif, merosakkan rasa ingin berjaya dalam apa�apa aktiviti yang dijalankan dalam bilik darjah. Banyak aktiviti yang boleh dilaksanakan secara menyeluruh yang boleh membina rasa berjaya dalam pengalaman seharian mereka.

Antara aktiviti tersebut adalah seperti berikut:

(i) Menanam bunga

(ii) Beri ikan makan

(iii) Beri arnab makan

(iv) Set meja untuk makan tengah hari

(v) Mengambil surat di pejabat

(vi) Menyusun alat permainan

(vii) Bermain doh

(viii) Operasi komputer

(ix) Menggunakan gergaji dan mengetuk paku (mainan)

(x) Membersihkan lantai

(xi) Menuangkan air ke dalam cawan

(xii) Menghidangkan makanan serat untuk kawan-kawan.

21


(f) Pilihan Aktiviti Kanak-kanak

Perkara penting dalam diri kanak-kanak ialah memperoleh pengalaman berjaya dengan membiarkan kanak-kanak memilih permainan yang mereka minati. Bahan�bahan permainan disusun dengan baik dan menarik supaya dapat menarik perhatian kanak-kanak untuk bermain. Sekiranya permainan itu menjadi tumpuan, maka sediakan kertas giliran untuk digunakan secara bergilir-gilir. Kadang-kadang kanak-kanak datang berulang kali ke tempat permainan yang sama, kita perlu ingat bahawa dalam pembelajaran kanak-kanak melibatkan manipulasi dan masteri yang sangat bermakna kepada kanak-kanak. Hanya kanak-kanak yang tahu bagaimana masa peribadi yang mereka perlukan untuk menyiapkan sesuatu tugasan dalam permainan itu.

1.6 Kanak-kanak bermain menggunakan permainan.

LATIHAN

1. Apakah konsep inisiatif di kalangan kanak-kanak? 2. Apakah konsep autonomi kanak-kanak? 3. Bagaimanakah guru dapat membina kekuatan kendiri kanak-

kanak? 4. Bandingan konsep kendiri positif dan konsep kendiri negatif. 5. Berikan maksud kendiri . 6. Bagaimana konsep kendiri kanak-kanak terbentuk. 7. Huraikan persekitaran yang menyumbang kepada peningkatan

kendiri.

22


TAJUK 2 MATLAMAT, NILAI DAN BUDAYA (4 JAM)

2.1 SINOPSIS

Tajuk ini meliputi definisi, fungsi utama keluarga dan perubahan bentuk keluarga masa kini. Ia juga menyentuh tentang hubungan matlamat dan nilai budaya mendidik anak dengan mengambilkira perbezaan budaya dan nilai, konflik matlamat dan nilai dan aplikasi penyelesaian konflik. Tajuk ini juga menekankan tentang pendidikan nilai, moral dan agama serta proses membuat keputusan dan perkembangan prososial.

HASIL PEMBELAJARAN


1. menyatakan tentang definisi, fungsi utama keluarga dan perubahan bentuk keluarga masa kini;

2. menerangkan hubungan matlamat dan budaya mendidik anak;

3. menerangkan tentang perbezaan budaya dan nilai, konflik matlamat dan

nilai serta aplikasi penyelesaian konflik; dan

4. menghuraikan tentang pendidikan nilai, moral dan agama, proses membuat keputusan dan perkembangan prososial.


23

Matlamat, nilai dan budayaMatlamat, nilai dan budaya

KeluargaKeluarga

Hubungan matlamat dan

budaya mendidik anak

Hubungan matlamat dan

budaya mendidik anak

Pembentuk nilai budaya

Pembentuk nilai budaya


2.2 KELUARGA

2.2.1 Pengenalan

Keluarga adalah merupakan unit asas institusi sosial di dalam sesebuah masyarakat. Setiap bayi dilahirkan ke dunia ini berada di dalam sebuah keluarga. Sekolah juga merupakan salah sebuah institusi sosial penting di dalam masyarakat dan tidak terkecuali daripada terlibat dengan perdebatan isu keluarga.Ini adalah kerana kanak-kanak disosialisasikan di dalam kedua-dua institusi sosial iaitu keluarga dan sekolah. Kanak-kanak dan keluarga perlu mengadaptasikan diri dengan persekitaran sekolah yang berbeza, dan sekolah pula perlu menyesuaikan diri dengan pelbagai jenis latar belakang dan kanak-kanak.

2.2.2 Definisi Keluarga

Didefinasikan sebagai satu penyatuan manusia dalam satu kumpulan yang bekerjasama dikalangan ahlinya atau cooperative group, dalam tujuannya untuk menjaga dan membesarkan anak-anak (Macionis 2001). Keluarga dikatakan sebagai satu unit yang dibentuk dua individu atau lebih yang dikaitkan dengan pertalian darah, perkahwinan atau pengambilan anak angkat yang hidup bersama.

Keluarga dalam hubungannya dengan anak ditakrifkan sebagai tempat pengasuhan yang dapat memenuhi keperluan hidup seperti makan, minum, dan bergerak. Kanak-kanak bukan sahaja memerlukan keluarga bahkan juga komuniti. Begitu juga sebaliknya keluarga dan komuniti memerlukan kanak-kanak untuk melengkapkan kehidupan seseorang manusia.

Essa (2003) pula menyatakan bahawa keluarga adalah teras dalam pendidikan awal kanak-kanak. Keluarga merupakan salah satu penghubung yang paling intim dan penting dalam setiap kehidupan setiap manusia termasuklah dalam diri kanak-kanak itu sendiri. Keluarga boleh dimaksudkan kepada “dua atau lebih perhubungan antara manusia yang tinggal dalam satu penempatan” (Driscoll & Nagel, 2002).

24


Olson & Defrain (1994) mentakrifkan keluarga sebagai satu atau lebih daripada seorang individu yang komited antara satu sama lain untuk berkongsi kasih sayang, sumber, keputusan dan nilai-nilai.

Manakala Babolz & Sontag (1993) memberi definisi keluarga secara menyeluruh di mana keluarga tidak terhad kepada orang yang mempunyai hubungan darah (nasab), perkahwinan atau pengangkatan. Keluarga adalah kumpulan orang-orang yang memerlukan antara satu sama lain kerana mereka berkongsi matlamat, sumber dan komited untuk jangka panjang.

2.2.3 Fungsi Utama Keluarga

Fungsi keluarga adalah bertanggungjawab dalam menjaga dan mengembangkan anggota-anggotanya (Suprihatin, G, dkk., 1992). Antara fungsi utama keluarga ialah seperti berikut:

• Fungsi Reproduksi• Fungsi Keagamaan• Fungsi Sosial Budaya• Fungsi Kasih Sayang• Fungsi Perlindungan• Fungsi Pendidikan• Fungsi Ekonomi• Fungsi Rekreasi • Fungsi Status Dan Kedudukan

Fungsi Reproduksi• Fungsi yang merupakan mekanisme untuk melanjutkan keturunan yang

direncanakan dapat menunjang terciptanya kesejahteraan manusia di dunia yang penuh iman dan takwa.

Fungsi Keagamaan• Didorong dan dikembangkan agar kehidupan keluarga sebagai tempat

persemaian nilai-nilai luhur budaya bangsa untuk menjadi insan beragama yang penuh keimanan dan ketakwaan kepada Tuhan Yang Maha Esa.

25


Fungsi Kasih Sayang• Memberikan landasan yang kukuh terhadap hubungan anak dengan

anak, ibu dengan bapa, ibu bapa dengan anaknya serta hubungan kekerabatan antara generasi. Ini penting untuk perkembangan psikologi sihat kepada anak-anak.

Fungsi Sosial Budaya• Anak-anak dibesarkan di dalam keluarga dengan nilai dan budaya yang

dianuti di dalam keluarga tertentu. Oleh itu, anak-anak mendapat pembudayaan di dalam keluarga.

Fungsi Perlindungan• Menambahkan rasa aman dan keakraban pada setiap ahli keluarga.

Keluarga memberi perlindungan kepada anak-anak dari segi tempat tinggal yang sempurna serta memberi perlindungan kepada perkembangan emosi anak-anak.

Fungsi Pendidikan• Keluarga mendidik anak-anak kemahiran kerja-kerja di dalam rumah,

kemahiran kerjaya warisan keluarga seperti kemahiran berniaga, nilai murni dan moral dan spiritual.

Fungsi Ekonomi• Di dalam hal ini keluarga akan menyediakan semua keperluan

kehidupan seperti makan, minum, barangan dan perkhidmatan kepada anak-anak serta merupakan unsur ketahanan keluarga.

Fungsi Rekreasi • Keluarga menyediakan aktiviti rekreasi bersama ahli keluarga seperti

berkelah, bersukan, bermain, beriadah dan sebagainya.

Fungsi Status Dan Kedudukan• Keluarga memberikan status kepada anak-anak melalui nama

keluarga, kedudukan keluarga dari segi ekonomi dan sosial di dalam komuniti.

2.2.4 Perubahan Bentuk Keluarga Masa Kini

26


Perubahan dari segi ekonomi keluarga yang memerlukan pendapatan lebih seiring dengan pembangunan dunia moden. Jika dahulu kaum ibu hanya duduk di rumah menjaga dan mengasuh anak terutama anak kecil telah beralih kepada bekerja. Masa dahulu segala keperluan, kemudahan, bahan dan perkhidmatan semuanya akan disediakan oleh keluarga. Pada hari ini, perkara sebegini tidak lagi dilakukan di mana segalanya diperolehi dengan cara pembelian. Masa dahulu segala keperluan, kemudahan, bahan dan perkhidmatan semuanya akan disediakan oleh keluarga. Pada hari ini, perkara sebegini tidak lagi dilakukan di mana segalanya diperolehi dengan cara pembelian.

Masa lalu keluarga lebih mengamalkan kerja-kerja beribadat di rumah tetapi pada hari ini segala tugas tersebut banyak diberikan oleh sekolah, guru-guru, para alim ulama dan institusi agama.Perubahan yang berlaku kepada sistem kekeluargaan pada masa kini disebabkan pengaruh daripada bentuk perhubungan keluarga yang kompleks serta respon daripada pihak lain pada komuniti di dalam masyarakat itu sendiri.Pada masa ini kasih sayang yang diberikan oleh keluarga kepada anak-anak mereka lebih kepada aspek material bagi menunjukkan kasih sayang mereka berbanding pada masa lalu kasih sayang diberikan dengan sepenuhnya kepada anak-anak dalam apa jua keadaan.

Pada masa ini di Malaysia, sebahagian besar daripada keluarga dibentuk oleh pasangan yang matang dan atau oleh pasangan yang telah berumur. Ini kerana faktor pendidikan dan tuntutan pekerjaan menyebabkan pasangan muda-mudi lewat berkahwin. Dari satu segi, ia merupakan sesuatu yang baik kerana pasangan itu dapat menghadapi alam rumah tangga dengan lebih bersedia untuk menjaga rumah tangga dan anak-anak sama ada dari segi material mahupun dari segi emosi. Akan tetapi, dari sudut yang lain, didapati keluarga yang dibentuk oleh pasangan yang telah "berumur" ini tidak dapat menjalankan fungsi pembiakan (procreative function) dengan berkesan. Tetapi ada juga sebilangan daripada mereka yang berkahwin pada usia muda disebabkan faktor-faktor desakan hidup, berpendidikan rendah, dan sebagainya.

Latar belakang alam perkahwinan yang pelbagai ini sedikit sebanyak mempengaruhi caragaya keibubapaan masyarakat kita dalam

27


menyediakan keperluan yang terbaik kepada perkembangan pendidikan awal kanak-kanak.

2.2.5. Jenis-jenis Keluarga

Keluarga boleh dibahagikan kepada beberapa jenis iaitu Keluarga Nuklear, Keluarga Kembangan, Keluarga Tiri, Keluarga Angkat, Keluarga Ibu/Bapa Tunggal, Keluarga Nenek/Datuk, Keluarga Kali Kedua,

• Keluarga Nuklear

Terdiri daripada ibubapa dan seorang anak atau lebih.

• Keluarga kembangan

Terdiri daripada nenek,datuk,makcik, pakcik serta adik-beradik yang lain yang tinggal bersama dalam satu kediaman. Mereka berkongsi satu kefahaman dan tanggungjawab dalam urusan keluarga. Dalam keluarga ini anak-anak boleh dibimbing atau dididik oleh ahli keluarga yang lain seperti datuk atau nenek.

• Keluarga penjaga tunggal

Keluarga penjaga tunggal berlaku akibat daripada perceraian atau salah seorang daripada ibubapa telah meninggal dunia. Keluarga ini mempunyai hanya seorang ibu atau ayah yang bertanggungjawab dalam urusan keluarga.

• Keluarga Campuran

Keluarga tiri digambarkan sebagai keluarga campuran. Seorang daripada ibu atau bapa berkahwin semula dan membawa anak-anak daripada perkahwinan lama ke dalam keluarga baru. Keluarga ini menghasilkan suatu keluarga yang besar.

• Keluarga angkat

Keluarga yang menjaga dan mendidik anak-anak yang bukan daripada keturunan mereka sendiri tetapi diambil daripada individu lain dan dipelihara seperti anak sendiri.

28


• Keluarga Nenek/datuk

Keluarga yang terdiri daripada nenek dan datuk yang mendidik serta menjaga cucu.

• Keluarga Kali Kedua

Keluarga ini terdiri daripada satu atau lebih anak-anak yang telah membesar, iaitu anak-anak mereka sendiri atau anak angkat, mendapat anak semula selepas tempoh masa yang lama. Ini bermakna selepas anak yang pertama dilahirkan, keluarga ini tidak mempunyai anak-anak lain untuk sepanjang tempoh yang lama sehingga mereka membuat keputusan untuk mempunyai anak lagi.

2.3 Hubungan,matlamat dan budaya mendidik anak

2.3.1 Perbezaan budaya dan nilai

Setiap individu perlu dan ingin menjadikan budaya masyarakat sebahagian daripada kehidupan mereka, terutama dalam kehidupan keluarga. Terdapat pelbagai budaya dan nilai-nilai tertentu yang diamalkan oleh setiap keluarga di Malaysia. Keluarga merupakan wadah yang sesuai untuk menerapkan budaya dan nilai-nilai tertentu kepada anak-anak. Setiap keluarga berusaha untuk menerapkan budaya dan nilai-nilai tersendiri dalam kehidupan seharian anak-anak mereka. Budaya dan nilai –nilai yang diterapkan dalam sesebuah keluarga bergantung kepada tahap pendidikan ibu bapa, tempat tinggal dan jenis keluarga.

2.3.1.1 Tahap pendidikan ibu bapa

Tahap pendidikan ibu bapa juga telah meningkat. Jika dahulu, tanggungjawab untuk menyara keluarga terletak pada bahu bapa yang mencari nafkah, tetapi pada masa kini, ibu dan bapa telah bersama-sama mencari rezeki. Tugas menjaga anak telah diserahkan kepada pusat asuhan mahupun pembantu rumah. jika pembantu rumah tersebut adalah warga asing, maka secara tidak langsung anak tersebut akan belajar nilai dan budaya warga asing itu sendiri.

29


Tahap pendidikan ibu bapa juga telah meningkat. Jika dahulu, tanggungjawab untuk menyara keluarga terletak pada bahu bapa yang mencari nafkah, tetapi pada masa kini, ibu dan bapa telah bersama-sama mencari rezeki. Tugas menjaga anak telah diserahkan kepada pusat asuhan mahupun pembantu rumah. jika pembantu rumah tersebut adalah warga asing, maka secara tidak langsung anak tersebut akan belajar nilai dan budaya warga asing itu sendiri.

2.3.1.2 Perubahan tempat tinggal

Ibubapa muda telah mula berhijrah dari kampong ke bandar. Ini mungkin kerana di bandar mempunyai lebih pekerjaan dan kemudahan yang lebih selesa. Namun demikian, suasana perumahan di bandar lebih kepada konsep “tidak menjaga tepi kain orang” oleh yang demikian, apa yang berlaku jika anak-anak melakukan kesilapan di luar pengetahuan ibu bapa, maka, tiada siapa yang akan menegur.

2.3.1.3 Keluarga nucleus

Ibubapa muda yang berpisah akan meminta ibubapa mereka untuk menjaga anak-anak. Namun jika di bandar , tiada siapa yang akan menjaga mereka dan menyebabkan anak-anak mereka terbiar.

2.3.2 Konflik, Matlamat Dan Nilai

Ibubapa dan keluarga bertanggungjawab menjadikan anak-anak mereka berakhlak mulia, beragama matang berfikir serta menghayati nilai-nilai murni tradisi yang diwarisi keluarga. Oleh yang demikian, ibubapa bertanggungjawab mengeluarkan perbelanjaan kesihatan, perubatan, pakaian untuk anak-anak.

2.3.2.1 Budaya Keluarga

Sebuah keluarga yang baik mempunyai sokongan emosi, menghormati orang lain, bertanggungjawab terhadap segala tindakan. Perbezaan budaya adalah dari segi ekspektasi kanak-kanak , cara menjaga mereka, corak mendewasakan mereka dan juga tahap kepentingan ibubapa terhadap pelajaran.

30


2.3.3 Aplikasi Penyelesaian Konflik

Guru harus memainkan peranan yang penting dalam mengurangkan konflik didikan dan nilai berkeluarga. Guru perlu memberi peneguhan dan sokongan kepada setiap tingkahlaku kanak-kanak sejajar dengan matlamat dan hasrat pendidikan. Guru memerlukan sokongan dari keluarga dan komuniti dalam menjalankan peranan ini.

2.4 Pembentuk nilai budaya

2.4.1 Pendidikan nilai, moral dan agama

Kanak-kanak perlu didedahkan dengan nilai-nilai murni seperti bekerjasama, tolong menolong, hormat menghormati dan sebagainya selaras dengan falsafah pendidikan negara yang mahukan perkembangan secara menyeluruh (JERIS). Nilai-nilai murni perlu diterapkan sejak mereka masih kecil lagi kerana dapat membentuk moral yang baik dalam diri kanak-kanak tersebut. Nilai agama juga perlu diajar kepada kanak-kanak dari kecil lagi. Amalan baik yang diajarkan oleh sesebuah agama hendaklah dilaksanakan oleh keluarga mereka agar dapat menjadi tauladan dan ikutan kepada kanak-kanak.

2.4.2 Proses membuat keputusan

Definisi Keputusan adalah pilihan yang dibuat antara alternatif yang ada. Manakala Proses Pembuatan Keputusan pula ialah proses membuat pilihan alternatif yang terbaik untuk mencapai sesuatu objektif.

2.4.3 Jenis-Jenis Keputusan

Keputusan Berprogram adalah: berulang dan rutin; mengikut prosedur atau garis panduan yang telah disediakan. Contohnya pendaftaran kursus setiap semester.Keputusan Tidak Berprogram pula berlaku secara tidak rutin dan keadaan yang tidak biasa. Contohnya: hendak melabur dalam syarikat baru tersenarai di BSKL.

2.4.4 Aplikasi Penyelesaian Konflik

31


Langkah Pertama : Kenalpasti masalah dan peluang :

- Menganalisa punca atau penyebab - Mengenalpasti kesukaran yang menghalanG pencapaian

matlamat-Mengenalpasti situasi yang menunjukkan peluang- peluang

untuk melepasi matlamat yang sedia ada

Langkah Kedua :Memikirkan alternatif penyelesaian : - Untuk keputusan berprogram : alternatif hendaklah mudah dan ketara - Untuk keputusan tidak berprogram : alternatif yang lebih kreatif dan inovatif

Langkah Ketiga : Pilih alternatif paling sesuaiPerlaksanaan yang berjaya : Berhati-hati ketika merancang; Sensitif terhadap mereka yang menerima kesan

Langkah Keempat : Melaksanakan alternatif yang dipilih

Langkah lima: Dapatkan maklumbalasMembuat tindakan susulan dan menilai hasil daripada keputusan

2.5 Perkembangan Prososial

Wrightsman dan Deaux (1981) mendefinisikan perilaku prososial sebagai perilaku seseorang yang mempunyai konsekuensi sosial positif yang ditujukan bagi kesejahteraan orang lain secara fisikal mahupun psikologi. Perkembangan prososial ialah perkembangan seseorang dari segi tingkahlaku yang dapat diterima sosial umum. Kanak-kanak perlu diberi bimbingan tingkahlaku seperti berikut.

• Membimbing kanak-kanak ke arah membina kawalan diri

32


• Menggalakkan kanak-kanak berdikari

• Membimbing kanak-kanak untuk memenuhi keperluan emosi dan

intelek mereka

• Membina ekspektasi untuk kanak-kanak

• Merancang tingkahlaku yang sesuai dengan menyusun persekitaran

supaya disiplin kendiri dapat dilakukan kanak-kanak

• Mengubah tingkahlaku kanak-kanak sekiranya perlu

Seorang kanak-kanak akan meningkat dalam pelbagai perkara seperti perkembangan kognitif, perkembangan bahasa, perkembangan sosial dan lain-lain lagi. Menurut Moss dan Page (dalam Baron & Byrne, 1991), seseorang yang mendapatkan pengukuhan positif pada saat melakukan suatu perilaku prososial maka ia cenderung akan melakukan perilaku itu lagi pada saat yang lain, sedangkan seseorang yang mendapatkan pengukuhan negatif pada saat melakukan suatu perilaku prososial maka akan cenderung menghindari perilaku tersebut pada saat yang lain.

Elemen penting dalam pendidikan awal kanak-kanak adalah memberikan bimbingan yang berkesan kepada kanak-kanak seperti berikut.

• Mengenali diri

• Mengetahui perkembangan kanak-kanak

• Memenuhi keperluan kanak-kanak dengan cara sesuai dari segi

berdikari dan bertanggungjawab• Menetapkan ekspektasi yang sesuai

• Menyusun dan memodifikasi persekitaran supaya tingkahlaku dan

kawalan kendiri yang diharapkan dapat dibina• Menunjukkan model tingkahlaku yang sesuai kepada kanak-kanak

• Mengelakkan daripada membina atau menggalakkan tingkahlaku

bermasalah

Latihan

Buatkan satu temubual bersama beberapa ibubapa dan guru mengenai kepentingan kerjasama antara pihak ibubapa dan guru terhadap perkembangan pendidikan awal kanak-kanak? Bincangkan dan nyatakan

33


cadangan ibubapa dan guru untuk menarik mereka untuk melibatkan diri dengan aktiviti prasekolah.

1

TAJUK 3 PERSEKITARAN KELUARGA (6 JAM)

SINOPSIS :

Topik ini akan membincangkan perubahan pendidikan kanak-kanak dari institusi keluarga ke institusi pengasuhan iaitu di tadika atau prasekolah. Antara aspek yang mempengaruhi perkembangan pembelajaran kanak-kanak seperti persekitaran pengasuhan dari segi institusi taman asuhan, ruang dalam dan luar.

HASIL PEMBELAJARAN :


1. Menjelaskan persekitaran pengasuhan;

2. Menghuraikan institusi taman asuhan;

3. Menjelaskan peranan ruang dalam dan luar, peralatan dan keselamatan;

4. Menjelaskan kualiti pengasuhan dari aspek saiz kumpulan, nisbah kanak-kanak dan orang dewasa serta kelayakkan;

5. Menjelaskan keluarga sebagai sumber sokongan dan hubungan kakitangan dan keluarga serta penglibatan keluarga.


34

PERSEKITARAN KELUARGA


3.1 PERSEKITARAN PENGASUHAN

Persekitaran pengasuhan adalah situasi fizikal yang disediakan untuk program pendidikan awal kanak-kanak. Ini termasuk menyediakan ruang aktiviti dan bahan pembelajaran.

3.1.1 Institusi Taman Asuhan

Institusi taman asuhan dimaksudkan sebagai tempat pembelajaran awal kanak-kanak. Biasanya institusi taman asuhan adalah merujuk kepada taska. Walau bagaimanapun topik ini akan menyentuh tentang taska dan tadika kerana kedua-duanya mempunyai kesinambungan perubahan pendidikan dari keluarga ke institusi. Ibu bapa menghantar anak-anak untuk mendapatkan perkhidmatan yang berkualiti dan berkesan. Pihak pengurusan taska dan tadika perlu secara profesional menyediakan perkhidmatan seperti yang diharapkan oleh ibu bapa dan keluarga kanak-kanak. Secara profesional pihak pengurusan perlu menjelaskan program yang disediakan. Hal ini penting untuk memberi kefahaman kepada Ibu bapa dan keluarga.

Apabila berkomunikasi dengan ibu bapa, pihak pengurusan hendaklah bersedia mendengar cadangan yang dikemukakan oleh ibu bapa. Di samping itu cuba jelaskan program yang akan dilaksanakan. Komunikasi yang baik dapat memberi keyakinan ibu bapa terhadap program yang akan dilaksanakan. Ibu bapa perlu mendapatkan maklumat dan gambaran sebenar untuk memastikan kesinambungan pendidikan anak-anak mereka bersesuaian dengan yang mereka ingini.

35

KELUARGA SEBAGAI SUMBER

SOKONGAN

PERSEKITARAN

PENGASUHAN

KUALITI PENGASUHAN


3.1.2 Ruang Dalam dan Luar

Situasi yang kondusif hendaklah disediakan supaya kanak-kanak merasa selesa semasa berada di premis prasekolah. Di prasekolah atau tadika kanak-kanak berada dalam satu keluarga yang besar. Guru hendaklah menyesuaikan kanak-kanak dengan perubahan suasana yang berbeza dengan suasana di rumah mereka sendiri. Ruang dalam dan luar bangunan tadika disediakan untuk tujuan pembelajaran kanak-kanak. Di rumah mereka belajar menerusi ibu bapa dan keluarga. Mereka bebas tanpa mengikut jadual untuk melakukan aktiviti yang digemari. Di tadika mereka belajar secara terancang untuk memenuhi keperluan perkembangan kognitif, fizikal, sosial dan emosi.

3.1.2.1 Ruang Dalam

Susun atur ruang dalam yang dibahagikan kepada beberapa sudut pembelajaran dirancang untuk menggalakkan kanak-kanak belajar. Guru perlu dapat menyesuaikan sudut-sudut pembelajaran dengan mesra pengguna. Setiap bahan dan peralatan mudah diambil dan digunakan oleh kanak-kanak. Secara tidak langsung dengan situasi yang memudahkan ini kanak-kanak akan merasakan tiada jauh perbezaan dengan keadaan di rumah mereka.

Kemungkinan berlaku konflik kepada kanak-kanak di peringkat permulaan untuk menyesuaikan dengan keadaan di kelas prasekolah. Di rumah mereka bebas mengguna dan meletakkan peralatan mainan mereka. Di kelas prasekolah mereka perlu diperkenalkan dengan peraturan yang mudah untuk mendidik menggunakan peralatan dan menyimpan peralatan yang telah digunakan. Secara tidak langsung mereka dididik untuk mempunyai sikap bertanggungjawab terhadap barangan yang digunakan.

Aktiviti ruang dalam memberi peluang kanak-kanak berinteraksi untuk meningkatkan perkembangan kognitif, sosial, emosi dan kreativiti. Aktiviti berkumpulan di sudut pembelajaran mendidik mereka bersosial dan berinteraksi dengan rakan sebaya. Di sudut senyap mereka boleh menjalankan aktiviti sendirian seperti membaca buku bergambar. Di sudut pembelajaran kognitif mereka dapat berbincang dengan rakan sebaya tentang apa yang telah dipelajari. Manakala di sudut kreativiti mereka dapat meluahkan perasaan dan menghasilkan idea kreatif. Peranan guru

36


membimbing dan menggalakkan perkembangan tingkah laku positif di kalangan kanak-kanak.

Guru perlu bersikap profesional untuk menangani masalah pembentukan tingkah laku kanak-kanak dalam melaksanakan aktiviti di dalam bangunan. Peranan guru semasa mengendalikan aktiviti di ruang dalam antaranya adalah seperti berikut:

(a) Sedia membimbing dan memberi tunjuk ajar kepada kanak-kanak.

(b) Bersikap sabar setiap kali kesilapan yang dilakukan oleh kanak-kanak.

(c) Peka dan perihatin terhadap masalah yang dihadapi oleh kanak-kanak.

(d) Memberi arahan yang mudah difahami oleh kanak-kanak.

(e) Menyediakan peraturan yang mudah difahami oleh kanak-kanak.

(f) Mendidik kanak-kanak berinteraksi positif dengan rakan sebaya.

(g) Mendidik kanak-kanak sikap bertimbang rasa di antara rakan sebaya.

(h) Mendidik kanak-kanak menghormati hak orang lain.

(i) Mendidik kanak-kanak bertanggungjawab dengan peralatan yang digunakan.

(j) Mendidik kanak-kanak mengikut peraturan.

(k) Mendidik kanak-kanak menjaga kebersihan dan persekitaran.

(l) Mematuhi giliran yang ditetapkan semasa menjalankan aktiviti.

Susunatur kelas prasekolah/tadika.

3.1.2.2 Ruang Luar

Pihak pengurusan prasekolah atau tadika perlu memberi peluang kanak-kanak untuk menjalankan aktiviti di luar kelas tadika atau prasekolah.

37


Keadaan ini dapat memberi peluang di kalangan kanak-kanak yang keluarganya tidak berkesempatan kerana kekangan kerjaya keluarga. Situasi ruang di luar rumah juga berbeza dengan situasi ruang luar di prasekolah. Keadaan ruang luar di prasekolah dilengkapi dengan peralatan mainan dan direka khusus untuk perkembangan kanak-kanak. Ruang luar di premis prasekolah atau tadika memberi peluang kanak-kanak meningkatkan perkembangan fizikal, kognitif, sosial dan emosi.

Guru hendaklah merancang sebelum mengadakan aktiviti di ruang luar. Jangan terlalu mengambil mudah terhadap aktiviti luar dengan menumpukan main sahaja. Aktiviti perkembangan kognitif dapat dijalankan di ruang luar kelas. Guru boleh memikirkan untuk aktiviti perkembangan kognitif selain bermain pasir dan air. Umpamanya menanam bunga dan mengenal tumbuh-tumbuhan di sekitar kawasan ruang luar.

Guru juga boleh merancang aktiviti perkembangan fizikal dengan menjalankan aktiviti permainan secara kumpulan atau individu. Semasa kanak-kanak menjalankan aktiviti, guru menjadi pemerhati dan pembimbing untuk memperbetulkan keadaan dan menjaga keselamatan kanak-kanak semasa menjalankan aktiviti. Di antaranya adalah seperti berikut:

(a) Berada dalam keadaan berhadapan dengan kanak-kanak yang dikawal.

(b) Kedudukan berdekatan dengan peralatan demi keselamatan.

(c) Mengagihkan nisbah kanak-kanak dengan orang dewasa.

(d)Menunjukkan cara yang betul membengkok lutut bila melompat dan merangkak.

(e) Mengujudkan suasana kreatif untuk menggunakan bahan disamping menekankan ciri keselamatan. (f ) Galakkan kanak-kanak untuk memegang tempat bergantung bila

memanjat atau berbuai.

(g) Hadkan masa untuk alat permainan yang menjadi kegemaran. (h) Galakkan trafik satu hala.

3.1.3 Peralatan Dan Keselamatan

38


Konsep keselamatan merujuk kepada langkah-langkah yang dilaksanakan oleh individu atau kumpulan untuk mengelakkan kemudaratan seperti kemalangan, kecederaan atau kematian.Keselamatan termasuk dalam teori hieraki Maslow.

Prinsip keselamatan• Bahan permainan dan perabot besar dan berbucu bulat.• Soket elektrik tidak dapat dijangkau atau ditutup.• Pastikan lantai tidak licin.• Ruang dapur adalah tempat larangan.• Di ruang luar, longkang perlu bertutup, alat permainan perlu dipastikan

keselamatannya.• Kawasan perlu berpagar.• Latihan kecemasan sekurang-kurangnya dua kali setahun.• Prosedur latihan kebakaran

pastikan satu kawasan lapang yang agak jauh di luar bangunan untuk kanak-kanak berkumpul.

Sediakan pelan arah laluan.

Kanak-kanak dilatih mengikut laluan dan bergerak secara tenang apabila berlaku kecemasan.

Fikirkan.

Lihat gambar di bawah. Bincang dan kaitkan dengan apa yang telah anda pelajari.

3.2 Kualiti Pengasuhan

39


Pengurusan berkualiti akan menghasilkan perkembangan kanak- kanak yang positif. Oleh itu, kKualiti pengasuhan berkait rapat dengan :

- Kelayakan guru- Latihan guru- Pengalaman guru

Maka guru perlu mendapat latihan khusus menerusi institusi yang diiktiraf. Kementerian Pelajaran Malaysia berperanan dalam meningkatkan kualiti ini dengan :

i. Menaikkan taraf guru-guru ke peringkat ijazah, termasuk guru-guru yang mengajar di prasekolah di sekolah bantuan kerajaan.

ii. Latihan jangka panjang dan jangka pendek.iii. Mengadakan bengkel dan seminar kepada guru-guru

3.2.1 Saiz Kumpulan Dan Nisbah Kanak-Kanak

Kementerian Pelajaran Malaysia telah menentapkan bahawa setiap satu kelas di prasekolah perlulah mempunyai seorang guru dan seorang pembantu pengurusan murid. Nisbah murid ialah maksimum seramai 25 orang bagi satu kelas. Nisbah ini amat penting bagi menjamin kualiti pendidikan di prasekolah. Pembantu pengurusan murid ditugaskan membantu guru untuk menjalankan aktiviti disamping menyediakan makanan dan menjaga kebersihan prasekolah.Pembantu pengurusan murid juga perlu membantu guru ketika menjalankan aktiviti kumpulan bersama para pelajar. Aktiviti kumpulan kebiasaannya adalah tiga kumpulan dimana setiap satu kumpulan terdiri daripada 7 atau 8 orang kanak- kanak.

3.2.2 Kelayakan Guru

Di Malaysia, kelayakan guru prasekolah boleh diperolehi daripada kursus yang ditawarkan oleh KPM seperti :

i. Sijil Perguruan dan Pengkhususan Prasekolah (1993)ii. Diploma Pendidikan Pengkhususan Prasekolah (1996)iii. Kursus Perguruan Lepasan Ijazah (KPLI)iv. Sijil KSPK Pengkhususan Prasekolah.v. Program Ijazah Sarjana Muda Pendidikan (PISMP)

Setiap pengurus premis swasta, perlu mendaftarkan guru masing-masing di Jabatan Pendidikan Negeri. Mereka diwajibkan mengikuti khusus ketika cuti

40


sekolah. Sebagai penghargaan KPM kepada guru-guru prasekolah, kementerian telah menganegerahkan “ Anugerah Guru Inovatif” kepada guru prasekolah di Malaysia. Mereka bertanding di peringkat daeah, negeri dan kebangsaan. BPG, KPM juga turut menobatkan Anugerah Pensyarah Pakar Bidang Prasekolah pada pensyarah terlibat di IPGM.3.3 Keluarga Sebagai Sumber Sokongan

3.3.1 Hubungan kakitangan dan keluarga

Ibu bapa adalah sekolah utama dan pertama dalam pendidikan kanak-kanak. Berpegang kepada pesanan Rasulullah ‘tuntutlah ilmu sejak dari dalam buaian hingga ke liang lahad’, wajarlah ibu bapa dan guru prasekolah bekerjasama demi mewujudkan generasi berkualiti dan bertakwa. Dalam konteks prasekolah, guru dan ibu bapa adalah rakan. Komunikasi yang baik antara guru dan ibu bapa merupakan faktor persekitaran yang penting. Ikatan hubungan yang baik memerlukan rasa hormat-menghormati, persefahaman, perkongsian maklumat, pengetahuan dan kemahiran secara dua hala.

3.3.2 Penglibatan Keluarga

Kajian di dalam dan di luar negara menunjukkan bahawa faktor persekitaran seperti penglibatan ibu bapa secara aktif mempunyai kesan langsung ke atas semua aspek perkembangan kanak-kanak (Mac Naughtori, 2005). Dapatan kajian oleh penulis (Mariani et al., 2006) mengenai faktor persekitaran seperti ibu bapa yang mempengaruhi penyesuaian kanak-kanak di bilik darjah prasekolah adalah seperti berikut:a) Bahan Pembelajaran

- membantu kanak-kanak mendapatkan buku yang sesuai, menyediakan bahan bantu belajar elektronik seperti CD Pendidikan

b) Persekitaran Kondusif - menyediakan alat tulis yang sesuai untukkanak-kanak. Sebilangan besar juga peka terhadap keperluan

ruang dan kemudahan lain untuk anak-anak mereka belajar.

c) Komitmen Ibu Bapa - menyemak kerja rumah anak-anak mereka

41


Aspek MembacaTerdapat hubungan yang rapat antara penglibatan keluarga dengan pemerolehan kemahiran membaca di kalangan kanak-kanak. Kajian Durkin (1966) tentang kanak-kanak yang didapati sudah cekap membaca walaupun masih di dalam kelas-kelas tadika mendapati bahawa faktor utama yang mendorong mereka cepat dan lancar membaca ialah jumlah bahan bacaan yang mencukupi yang disediakan oleh ibu bapa . Trelease (1989) berpendapat membaca kuat kepada anak-anak boleh mendatangkan banyak faedah. Ibu bapa mahupun ahli keluarga yang membaca kuat kepada murid prasekolah bukan sahaja dapat meningkatkan kemahiran membaca murid tersebut tetapi kemahiran-kemahiran lain yang berkaitan dengan kemahiran membaca. Misalnya ibu bapa dapat meningkatkan daya mental anak-anak mereka dengan meluaskan konsep, perbendaharaan kata serta meluaskan alam pengetahuan dan pemikiran.

Berbincang mengenai perkara yang sama, Safiah (1990) berpendapat bahawa kanak-kanak yang dalam lingkungan umur 5 atau 6 tahun yang kerap dibacakan cerita akan mempunyai satu tanggapan yang agak jelas tentang apa yang dikatakan sebuah cerita.Misalnya, mereka tahu bahawa setiap cerita ada bahagian permulaan , ada peristiwa-peristiwa yang terjalin antara satu dengan lain dan ada pula bahagian penutupnya. Lebih banyak mendengar cerita, lebih kukuh pemahaman mereka tentang bagaimana cerita diolah. Ringkasnya, pengetahuan latar tentang cerita atau skema cerita sangat penting kerana akan membantunya memahami cerita-cerita lain. Dalam kajiannya, Hansen (1969) telah menggabungkan 4 faktor yang berkaitan dengan persekitaran rumah. Faktor-faktor itu ialah:-

– terdapat atau tidak bahan bacaan yang sesuai di rumah. – masa yang diuntukkan bagi membaca kepada kanak-kanak. – masa yang diuntukkan bagi membimbing dan menggalakkan

kanak-kanak membaca. – sama ada ibu bapa menjadi contoh atau model yang baik

kepada kanak-kanak. Keempat-empat faktor itu secara bergabung didapati lebih mempengaruhi sikap kanak-kanak membaca daripada secara berasingan.Sebagai kesimpulan, faktor peranan ibu bapa dan persekitaran rumah merupakan faktor utama dalam mempengaruhi sikap kanak-kanak

42


membaca. Ia merupakan faktor penentu sama ada seseorang kanak-kanak akan menjadi pembaca yang berjaya atau sebaliknya.

3.3.3 Sumbangan Keluarga

Guru hendaklah menggalakkan penglibatan ibu bapa dalam aktiviti yang dianjurkan oleh prasekolah. Ibu bapa dan keluarga boleh menyumbangkan kepakaran atau sebagai rujukan, memberi sumbangan tenaga dan bahan serta memberi khidmat kebajikan. Keluarga juga bolehmenyumbangkan kepakaran atau sebagai rujukan seperti:

• Memberi penerangan tentang pekerjaan• Membuat demonstrasi serta memberi latihan dalam kraf• Membantu dalam aktiviti pembelajaran seperti bercerita, menyanyi atau

menggunakan komputer• Memberi khidmat nasihat dan runding cara

Selain daripada itu, keluarga boleh memberi sumbangan tenaga dan bahan seperti:

• Menyediakan alat bantu penagajaran dan pembelajaran• Membaiki alat permainan luar• Membina taman sains• Menderma alat permainan terpakai• Mengadakan lawatan atau berkelah• Menyediakan props

Akhir sekali keluarga turut boleh memberi khidmat kebajikan seperti:• Memberi sumbangan untuk aktiviti sukaneka atau persembahan

tahunan• Menjadi ahli Jawatankuasa Prasekolah • Bergotong royong membersihkan sekolah

Fikirkan. Hubungan antara institusi pendidikan awal kanak-kanak dengan komuniti memangkinkan kebaikan bukan sahaja kepada institusi itu sendiri, bahkan kepada kanak-kanak. Bincangkan.

Latihan.

43


1. Mengapa kepakaran diperlukan untuk program awal kanak-

kanak?

2. Bagaimana kolaborasi dapat membantu kanak-kanak?

TAJUK 4 PEMBENTUKAN DISPLIN KANAK-KANAK (4 JAM)

SINOPSIS :

Topik ini akan membincangkan mengenai pembentukan disiplin kanak-kanak. Antara aspek yang berkaitan dengan pembentukan disiplin adalah jenis-jenis tingkah laku yang tidak diterima dan langkah-langkah yang boleh dilaksanakan bagi mengatasi tingkah laku tersebut. Langkah-langkah mengatasi tingkah laku yang tidak diterima melalui peneguhan dan dendaan.



1. Menjelaskan mengenai panduan disiplin kanak-kanak

2. Menghuraikan jenis-jenis tingkah laku yang tidak diterima

3. Menghuraikan langkah-langkah yang boleh dilaksanakan bagi mengatasi

tingkah laku yang tidak diterima dalam kalangan kanak-kanak.

KERANGKA TAJUK-TAJUK 1

44

PEMBENTUKAN DISIPLIN KANAK-

KANAK

PANDUANDISIPLIN

JENIS –JENISTINGKAH LAKU

YANG TIDAK

LANGKAH-LANGKAH UNTUK

MENGATASI


4.2. Disiplin dan Kanak-kanak

4.2.1. Panduan Disiplin

Mendisiplinkan kanak-kanak merupakan satu perkara yang penting tetapi satu proses yang amat menyukarkan terutama kepada ibu bapa. Tidak ramai ibu bapa mendapat pendedahan mengenai cara mendisiplinkan kanak-kanak secara formal. Usaha mendisiplinkan kanak-kanak adalah bertujuan untuk mengajar mereka bertingkah laku yang boleh diterima oleh masyarakat.

Apakah disiplin ?• Dari segi bahasa, disiplin adalah kawalan yang diperoleh daripada

penguatkuasaan peraturan .

• Disiplin adalah mengajar dan bukannya bermaksud menghukum. Ianya perlu

dilakukan dengan penuh kasih sayang.

• Menurut Laporan Jawatankuasa Kabinet (1979)- disiplin merupakan kesanggupan seseorang individu menghormati dan mematuhi undang-undang sama ada disiplin dikenakan dari luar atau kerelaan sendiri.

• Satu peraturan yang dikenakan kepada murid-murid untuk mengawal dan mendapatkan tingkah laku yang diingini,

Kanak-kanak belajar berdidsiplin dan bertingkah laku positif, jika diajar dan diberi tunjuk cara bertingkah laku yang sesuai. Kanak-kanak akan lebih bertingkah laku positif hasil daripasa motivasi dan peneguhan yang diterima berbanding hukuman atau dendaan.

Masalah tingkahlaku yang tidak boleh diterima atau negatif dalam kalangan kanak-kanak perlu diambil perhatian dengan serius oleh semua pihak terutama ibu bapa, para guru dan pentadbir sekolah. Oleh yang demikian para ibu bapa dan para guru perlu memainkan peranan yang proaktif untuk mendidik dan mebimbing kanak-kanak agar dapat bertingkah laku positif seterusnya mengurangkan masalah tingkahlaku negatif dalam kalangan mereka. Tingkah laku yang tidak diterima ini membawa kesan yang hebat

45


dalam proses pembelajaran dan sosialisasi kanak-kanak. Pendidikan dan bimbingan ke atas kanak-kanak bertingkah laku positif perlu bermula dari peringkat usia yang muda bagi melahirkan masyarakat yang berbudaya, berakhlak mulia dan mempunyai jati diri tinggi. Sebagaimana kata pepatah “melentur buluh biarlah dari rebungnya, iaitu mendidik anak-anak biarlah bermula dari usia muda.

4.2.2. Jenis-jenis Tingkah laku yang tidak diterima

Kanak-kanak secara semula jadinya suka bergerak bebas dan bertingkah laku di luar jangkaan. Kanak-kanak juga berkebolehan menunjukkan pelbagai tingkah laku bergantung kepada tahap perkembangan dan situasi. Tingkah laku yang tidak boleh diterima atau tingkah laku negatif . Tingkah laku negatif adalah tingkah laku yang tidak normal dan terkeluar dari nilai dan norma sosial masyarakat,tidak kira di dalam kehidupan bermasyarakat atau termasuk sekolah. Secara konsepnya, ia bertentangan dengan tingkah laku yang lazimnya dianggap sebagai persepsi, perasaan, dan perlakuan yang pada kebiasaanya dialami oleh banyak orang dalam sesebuah masyarakat sama ada di kawasan pedalaman mahupun bandar.

Tingkah laku negatif boleh dibahagikan kepada empat jenis iaitu:• tingkah laku destruktif

• tingkah laku disruptif

• tingkah laku pergantungan berlebihan dan

• tingkah laku pengunduran diri.

• Tingkah laku desruktif

Tingkah laku destruktif merupakan tingkah laku merosak dan anti sosial yang sangat bahaya kerana disamping melakukan kerosakan dan mengancam keselamatan orang lain dan kemudahan sekolah, pelakunya juga terlibat melakukan aktiviti jenayah. Tingkah laku agresif ini dapat dikenalpasti melalui perbuatan, tindakan merosakkan atau perkataan melalui sindiran atau perbuatan fizikal seperti tumbuk-menumbuk, bergaduh,melukai atau menyakiti seseorang yang lain dan hal ini boleh membawa kepada permusuhan nyata, gengtarisme dan vandalisme. Pelaku juga mungkin bertindak agresif kepada pihak lawan akibat rasa tidak puas hati, benci, marah atau dendam. Pelaku ini seronok melihat kesusahan atau penderitaan orang lain.

46


• Tingkah laku disruptif

Tingkah laku disruptif adalah tingkah laku melampau yang mengganggu aktiviti dan ketenteraman orang lain atau pengajaran seperti membuat bising, bercakap pada waktu yang tidak sesuai, pergerakan yang berlebihan atau tidak perlu, mengganggu rakan, menolak-nolak, bertumbuk dan lain-lain.

Hamzah (1996) menggariskan beberapa tingkah laku kacau bagi kanak-kanak. Istilah ‘kacau laku’ dicipta untuk mewakili pelbagai bentuk tingkah laku yang tidak sesuai, Antara tingkah disruptif yang tidak sesuai dan tidak diterima adalah:- Bertindak agresif tanpa provokasi- Mengacau rakan yang sedang belajar- Bercakap pada masa yang tidak sesuai - Bergerak dengan kerap tanpa perlu- Ketawa dengan kuat untuk menarik perhatian- Tidak mahu bekerjasama dan degil

• Tingkah laku pergantungan berlebihan

Tingkah laku penggantungan berlebihan adalah merujuk kepada kanak-kanak yang menghadapi masalah untuk berdikari, kebimbangan dan kurang keyakinan diri dalam melaksanakan aktiviti-aktiviti pembelajaran dan aktiviti sosial. Kanak-kanak yang bertingkah laku enggantungan berlebihan ini sentiasa mengahrapkan bantuan dan pertolongan otrang lain seperti ibu bapa , guru dan rakan sebaya untuk menyiapkan tugasan, membuat keputusan atau menyelesaikan masalah. Sekiranya orang yang diharapkan tiada, kanak-kanak tersebut akan berasa bimbang, takut dan cemas. Antara punca yang menyebabkan kanak-kanak bertingkah laku begini adalah kerana ibu bapa memberi perlindungan terlampau, suasana rumah tangga yang tegang, autokratik dan tidak mempercayai kanak-kanak.

47


• Tingkah Laku pengunduran diri

Tingkah laku pengunduran diri atau pengasingan diri merupakan penarikan diri daripada situasi yang mengancam atau tidak selamat. Tingkah laku ini merupakan mekanisme helah bela diri berkaitan dengan pengalaman pahit di masa lalu. Tingkah laku kanak-kanak yang menarik diri daripada sesuatu situasi atau aktiviti berpunca dari rasa rendah diri, rasa tidak selamat, rasa terancam, kurang kemahiran atau perasaan malu.Tingkah pengunduran diri ini akan mengakibatkan kanak-kanak menyimpan perasaan, tidak mahir berkomunikasi, bersosialiasi dan seterusnya membentuk konsep kendiri yang negatif.

4.3. Langkah Mengatasi tingkah laku yang tidak boleh diterima

4.3.1. Peneguhan positif

Tingkah laku yang positif atau yang diingini perlu dikukuh dan dipertingkatkan untuk mengekalkan tingkah laku tersebut. Antara kaedah atau langkah yang boleh dilaksanakan oleh guru dan ibu bapa adalah peneguhan positif. B.F. Skinner mengemukakan kaedah peneguhan positif dan peneguhan negatif bagi menggalakkan kanak-kanak mengulangi sesuatu perbuatan yang diingini. Peneguhan positif diberikan kepada kanak-kanak yang menunjukkan tingkah laku positif. Peneguhan positif yang diberikan oleh ibu bapa atau guru dapat mendorong dan menggalakkan kanak-kanak mengulangi dan mengekalkan tingkah laku yang diingini tersebut.

Di antara contoh peneguhan positif yang boleh dilaksanakan oleh guru seperti memberi pujian, senyuman yang ikhlas, ganjaran, hadiah atau sesuatu yang menyenang dan menyeronokkan kanak-kanak. Menurut Brophy (1981) pujian yang diberikan kepada kanak-kanak yang menunjukkan tingkah positif perlu ikhlas ,spontan dan segera, tidak pilih kasih, spesifik dan berterusan.

4.3.2. Peneguhan negatif

Peneguhan negatif merupakan tindak balas yang tidak menyenangkan atau menyakitkan dilaksanakan jika kanak-kanak menunjukkan tingkah

48


laku yang tidak diterima atau negatif. Peneguhan negatif berbeza dengan hukuman atau dendaan. Bagi melaksanakan peneguhan negatif, guru atau ibu bapa boleh menarik keistimewaan atau keseronokan dengan tujuan untuk menghapuskan tingkah yang tidak diingini.

4.3.3. Dendaan dan Hukuman

Dendaan atau hukuman bertujuan untuk menghapuskan tingkah laku yang tidak diingini.

4.3.4. Panduan menghadapi disiplin kanak-kanak:

i. Guru perlu realistik terhadap tingkah laku kanak-kanak. Jangkaan yang diberikan harus sesuai dengan perkembangan dan pertumbuhan kanak-kanak.

ii. Melihat kesalahan yang dilakukan oleh kanak-kanak merupakan satu pembelajaran daripada kesilapan. Guru perlu memberi bimbingan untuk membetulkan kesalahan yang dilakukan oleh kanak-kanak.

iii. Guru menunjukkan contoh yang bertingkah laku yang baik dan sesuai. Contoh bagaimana guru mengawal kemarahan dan kekecewaan perlu dilakukan secara eksplisit.

iv. Kanak-kanak yang berumur tiga tahun atau lebih, boleh diberi peluang untuk memilih melakukan sesuatu tindakan. Peluang yang diberikan hendaklah selamat dan memberi peluang untuk meneroka pengalaman baru.

v. Perlu menggunakan perkataan yang sesuai bagi menegur kesalahan dan bukannya memukul kanak-kanak tersebut. Memukul tidak memberi kesan yang positif. Kanak-kanak belajar melayan orang lain sebagaimana mereka dilayan. Jika kanak-kanak dipukul, mereka belajar menyelesaikan masalah dengan keganasan.

vi. Jika hukuman perlu dilaksanakan, alasan yang logik perlu dimaklumkan kepada kanak-kanak.

49


TAJUK 5 MELAYANI PERASAAN (6 JAM)

SINOPSIS:

Topik ini membincangkan tentang definisi perasaaan, memahami perasaan , perasaan yang positif serta ekspresi perasaan dan adaptasi perasaan. Turut didedahkan ialah bagaimana kanak-kanak belajar memahami perasaan mereka dan membuat perkaitan diantara perasaan dan tingkah laku mereka. Selain daripada itu adaptasi perasaan diri sendiri, berpasangan dan berkumpulan turut dibincangkan.



1. Menjelaskan konsep perasaan;

2. Mengenal pasti perasaan yang positif;

3. Menjelaskan konsep ekspresi perasaan;

4. Mengenal pasti ekspresi diri sendiri;

5. Mengenal pasti ekspresi orang lain; dan 6. Mengenal pasti adaptasi perasaan

KERANGKA TAJUK-TAJUK:

50

MELAYANI PERASAANMELAYANI PERASAAN

EKSPERASI PERASAANEKSPERASI PERASAAN

ADAPTASI PERASAANADAPTASI PERASAAN

PERASAANPERASAAN


5.1 PERASAAN

5.1.1 Definisi Perasaan

Menurut Chaplin (1972) perasaan adalah keadaan (state) individu berdasarkan persepsi mereka sendiri akibat daripada ransangan secara dalaman mahupun luaran. Chaplin berpendapat bahawa terdapat berbagai definisi mengenai perasan yang dikemukakan oleh para ahli psikologi dari berbagai aspek yang melibatkan emosi.

Perasaan adalah sesuatu yang melibatkan emosi yang terdapat dalam diri Kanak-kanak yang membesar dengan perasaan positif yang jauh lebih cenderung untuk mencari kebahagiaan berbanding dengan mereka yang dihimpit oleh konflik dan emosi.

Sebagai seorang guru dan juga ibu bapa, kita bertanggungjawab untuk mencipta seberapa banyak perasaan positif yang mungkin dalam diri kanak-kanak. Semua ini memang perlu dimulakan oleh orang dewasa.Apabila kanak-kanak dapat berinteraksi yang baik sesama rakan di prasekolah dan juga keluarga di rumah, mereka akan pergi ke sekolah dengan penuh keyakinanseseorang individu. Ia adalah berbentuk fisiologi dan psikologi yang merupakan tindak balas manusia kepada peristiwa yang sesuai dengan keperluan dan matlamat peribadi seseorang. Perasaan adalah subjektif. Keadaan emosi ini menggerakkan pemikiran dan tindakan luaran yang biasanya sesuai dengan sesuatu situasi.

5.1.2 Perasaan yang positif

Kanak-kanak yang membesar dengan perasaan positif yang jauh lebih cenderung untuk mencari kebahagiaan berbanding dengan mereka yang dihimpit oleh konflik dan emosi. Sebagai seorang guru,kita bertanggungjawab untuk mencipta seberapa banyak perasaan positif yang mungkin dalam diri kanak-kanak. Semua ini memang perlu dimulakan oleh orang dewasa. Apabila kanak-kanak dapat berinteraksi yang baik sesama rakan di prasekolah dan

51


juga dengan keluarga di rumah, perasaan yang positif akan turut terpancar diwajah mereka.

Untuk membentuk perasaan yang positif dalam diri kanak-kanak, guru perlu menyediakan suasana yang kondusif dan selesa di dalam bilik darjah. Guru perlu cuba mengelakkan emosi yang negetif seperti marah, benci, dendam dan sebagainya.

Secara amnya, emosi adalah perasaan atau komponen kesan daripada tingkah laku seseorang manusia (Lefrancois,2001) Santock ( 1998 ), seorang ahli psikologi perkembangan mendefinasikan emosi sebagai perasaan kesan yang melibatkan satu gabungan rangsangan fisiologi ( physiological arousal ) seperti degupan jantung yang laju dengan tingkah laku yang nyata seperti senyum. Emosi atau perasaan boleh diklasifikasikan kepada dua kategori iaitu perasaan yang positif dan perasaan yang negatif. Manakala yang tergolong dalam kategori emosi yang positif adalah seperti rasa gembira, seronok, ghairah, dan bersemangat. Emosi yang negatif pula adalah terdiri daripada emosi yang mempunyai nada yang negatif seperti cemas,marah,sedih,rasa bersalah,dan sebagainya.Kanak-kanak dikatakan boleh mengalami kedua-dua jenis emosi ini serentak.

Pensyarah Psikologi Perkembangan Dan Pendidikan Awal Kanak-kanak Institut Pendidikan Universiti Islam Antarabangsa Malaysia Dr Mastura Badriz, berkata bahawa ilustrasi emosi yang terlihat dalam kehidupan harian kanak-kanak berfungsi sebagai satu cara bagi komunikasi untuk memberitahu dan menyatakan keperluan mereka.

Perasaan dan implikasinya pada kanak-kanak:

Gembira - Membantu kanak-kanak atau remaja berfikir bagaimana melahirkan rasa seronok dan menggalakkan mereka bercakap mengenai sesuatu yang mereka sukai.

Marah - Membantu mencari jalan bagaimana menghadapi halangan untuk mendapat sesuatu yang dicitakan dan mengenal erti kesabaran, belajar melahirkan perasaan geram dalam bentuk yang bersesuaian dan mencari jalan penyelesaian.

52


Takut - Rasa terancam, suatu motivasi ingin memastikan keselamatan diri dari aspek fizikal dan psikologi. Merangsang kanak-kanak melahirkan fikiran dan perasaan takutnya, mencari jaminan mendapat ketenangan dan ketenteraman.

Sedih - Kehilangan, tidak mendapat apa yang dikehendaki menjadikan kanak-kanak berusaha lebih mendapat apa yang dicita, mencurah perasaan dan berfikir bagaimana mengatasi rasa sedih.

Geli - Selalunya dikaitkan dengan makanan, bau dan pandangan, suatu yang semula jadi menjadikan seseorang kanak-kanak berhati-hati agar tidak ‘terkena’ apa yang yang beliau geli. Perasaan ini perlu dihormati dan bantu mereka mencari sebab mengapa mereka berperasaan begitu.

Cemas - Asalkan tidak keterlaluan, sebenarnya ia membantu kanak-kanak berusaha mengambil langkah mengelak diri dari menghadapi masalah, belajar menahan perasaan bimbang dan bertindak proaktif untuk menunjukkan sesuatu yang terbaik.

Malu - Menjadikan kanak-kanak menyedari kepentingan perilaku yang baik dan mengelak daripada melakukan sesuatu yang dikatakan memalukan. Ini membantu mereka mengawal tingkah laku mereka sendiri.

Rasa bersalah - Wujud bila kanak-kanak melakukan sesuatu yang dianggap ‘keluar’ dari ’standard’ tingkah laku yang baik. Si kecil akan berusaha untuk tidak dianggap bersalah dengan berakhlak sebaik mungkin dan sekiranya kesalahan tetap atau sudah dilakukan, perasaan ini merangsang kanak-kanak meluahkan perasaan dan menyedari agar berusaha untuk tidak mengulangi pada waktu yang lain.

Rasa bangga - Tercetus bila seseorang kanak-kanak terasa dihormati/dihargai oleh orang lain atau bila ia mencapai apa yang diharapkan seperti merangsang mereka meluahkan apa yang membuatkan mereka merasa bangga dan memberi peluang berkongsi rasa bangga, puas dan gembira.

53


5.1.3 Memahami Perasaan

Menurut Teori Perkembangan Kanak-kanak , emosi asas telah terbentuk beberapa bulan setelah kanak-kanak dilahirkan. Ekspresi muka dapat menunjukkan sama ada kanak-kanak itu gembira, marah, takut, benci, sedih atau terperanjat. Kanak-kanak memulakan hidup dengan perasaan yang asas. Perasaan terbentuk secara perlahan-lahan. Emosi baru terbentuk disebabkan peluasan pengalaman sosial dan interaksi dengan orang-orang di persekitaran. Perasaan lain yang terbentuk semasa awal kanak-kanak ini ialah perasaan bimbang, malu, bangga, rasa bersalah, minat dan perasaan puas hati.

Diantara cara yang dapat membantu mewujudkan perasaan positif kanak-kanak :

• Menyediakan bahan sokongan yang berkesan bagi perkembangan

emosi kanak-kanak bermula dengan memberi perhatian kepada perasaan kanak-kanak dan bagaimana mereka menguruskannya. Dengan menyedari perkembangan emosi kanak-kanak, guru dapat dan kakitangan sekolah boleh membantu kanak-kanak memahami dan menerima perasaan mereka dan juga orang lain. Guru juga boleh merancang strategi yang berkesan untuk menguruskan emosi.

• Beri fokus kepada perasaan dan emosi kanak-kanak.

Emosi yang mudah dikenal pasti , manakala yang lain adalah kurang jelas. Emosi kanak-kanak boleh dilihat melalui bahasa tubuh kanak-kanak , mendengar apa dan bagaimana mereka menyatakan sesuatu perkara dan memerhatikan tingkah laku kanak-kanak. Kemahiran memahami bahasa tubuh kanak-kanak ini akan dapat membantu anda memberi respon yang lebih berkesan sesuai dengan keperluan kanak-kanak. Anda juga dapat memberi panduan yang lebih khusus kepada ibubapa mereka tentang bagaimana cara yang sesuai untuk membantu kanak-kanak menguruskan emosi mereka.

54


• Membantu kanak-kanak mengenali dan memahami emosi.

Guru mengambil peluang untuk bercakap dengan kanak-kanak dan mengajar mereka tentang emosi. Ini dapat membantu kanak-kanak menjadi lebih sedar tentang emosi mereka sendiri serta orang lain. Kanak-kanak perlu digalakkan untuk berasa selesa dengan emosi mereka dan melatih mereka menjadikan amalan untuk meluahkan perasaan kepada ibubapa atau orang yang dipercayai. Cara ini juga dapat membantu kanak-kanak menguruskan emosi mereka.

• Menetapkan had ke atas ungkapan emosi yang sesuai.

Ia adalah sangat penting untuk kanak-kanak untuk memahami bahawa ia adalah normal untuk mempunyai pelbagai emosi dan perasaan , tetapi perlu dihadkan kepada cara-cara tertentu. Mereka perlu dijelaskan tentang batasan terhadap tingkah laku agresif atau tingkah laku lain yang tidak sesuai. Kanak-kanak juga perlu dilatih untuk menguruskan kemarahan.

• Menjadi contoh atau role model

Kanak-kanak belajar tentang emosi dan bagaimana menyatakan perasaan yang sesuai terhadap diri dengan melihat orang lain - terutama ibu bapa , penjaga dan guru.

5.2 EKSPRESI PERASAAN

55

http://www.google.com/imgres?biw=1271&bih=772&tbm=isch&tbnid=Mrex70uyIsvrIM:&imgrefurl=http://www.raisingarizonakids.com/2011/10/interpreting-your-childs-emotional-responses/&docid=lUTHuL90C1zn1M&imgurl=http://www.raisingarizonakids.com/wp-content/uploads/2012/10/Children-Emotions-Arizona.jpg&w=650&h=330&ei=DEkkUoPLHsyXrgenyIDoCQ&zoom=1&ved=1t:3588,r:22,s:0,i:155&iact=rc&page=1&tbnh=160&tbnw=264&start=0&ndsp=23&tx=102&ty=67


Rajah 5.1 : Wajah emosi yang berbeza

Ibu bapa dan keluarga perlu membantu kanak-kanak memahami perbezaan antara perasaan dan tindakan. Sejak kecil kanak-kanak perlu difahamkan tentang perasaan yang positif dan negetif. Bagaimana memberi maklum balas terhadap perasaan mereka juga perlu diberi perhatian. Contohnya jika kanak-kanak berkata, "Saya lapar." Jangan berkata, "Tidak . Sepatutnya awak tidak lapar. Awak baru saja makan makan dua puluh minit yang lalu." Respon yang sepatutnya ialah , " Oh begitu, kasihannya kamu. Saya baru sahaja mengemaskan dapur dan tidak ada makanan lain selain daripada roti. Bolehkah awak makan roti dahulu sementara menunggu makan malam disediakan.” Respon seperti ini adalah menunjukkan anda lebih menghormati perasaan dan keperluan kanak-kanak tersebut.

Ekspresi emosi melibatkan pengurusan emosi kendiri dan kecerdasan kendiri membawa kepada perhatian dan keinginan melakukan sesuatu. Guru perlu membina keyakinan dan penghargaan kendiri kanak-kanak. Berikut adalah aktiviti untuk meningkatkan ekspresi emosi kanak-kanak.

(a) Membina hubungan kanak-kanak dengan rakan sebaya dan orang dewasa, berkongsi pendapat dan mengambil giliran untuk bercakap, menghormati perbezaanbudaya, agama dan bahasa.

(b) Keupayaan mengatasi emosi bimbang contohnya, ibu bapa lambat datang mengambil mereka di sekolah.

(c) Berdikari mengurus diri ke tandas, adab makan, mengenakan pakaian, mengurus masa bermain, bertanggungjawab untuk menyimpan barang sendiri.

(d) Peraturan bercakap iaitu bercakap dan mendengar. Bercakap bermakna berkongsi dan dalam berkomunikasi adalah mustahil untuk memisahkan pemikiran dan bahasa. Guru menyediakan persekitaran di mana kanak-kanak bebas bercakap dan mengekspresikan emosi mereka dengan menggunakan bahasa.

(e) Peraturan bermain dan bercakap. Kanak-kanak perlu diberi peluang bersoal jawab, bukan mendengar penerangan guru semata-mata. Pengalaman kanak-kanak perlu didengar supaya

56


mereka dapat melahirkan emosi kepada rakan sebaya dan orang dewasa.

5.2.1 Diri Sendiri

Kanak-kanak lebih mudah memahami perasaan mereka dengan berkesan sekiranya ibu bapa atau keluarga memandang serius terhadap perasaan mereka sewaktu berurusan dengan mereka. Ini sesuai dilakukan dengan sokongan ibubapa dan keluarga di dalam suasana yang mesra.

Perasaan kanak-kanak berkembang mengikut peredaran masa dan usia mereka.

Perkembangan emosi kanak-kanak usia pertengahan adalah seperti berikut:

o Sudah mula memahami dan menghurai emosi yang kompleks :

perasaan malu, rasa bersalah, rasa bangga dan cemburu.

o Sudah pandai menyembunyikan emosi yang negatif dengan

berpura-pura menunjukkan keseronokan.

o Perasaan takut mula berkembang kepada yang lebih realistik -

takut sekolah, takut berkomunikasi, takut kejadian jenayah.

o Mahu disayangi tetapi bukan ditonjolkan depan ramai.

o Amat memerlukan bantuan mengenalpasti emosi marah agar tidak

‘out of control’ belajar mengawal perasaan.

o Perlu perhatian dan dorongan mengatasi rasa takut.

o Mula memahami keperluan kumpulan.

57


Rajah 5.2

5 .2.2 Orang lain

Kanak-kanak mempunyai motivasi untuk melakukan komitmen dengan baik di prasekolah. Kanak-kanak juga responsif, memberi perhatian dan aktif dalam pembelajaran. Kanak-kanak suka buat kerja rumah dan teliti dengan tugasan yang diberikan. Mereka gembira membaca iaitu orang dewasa atau ibu bapa membacakan untuk mereka selama 30 minit untuk setiap hari. Kanak-kanak juga suka membaca tanpa penglibatan orang dewasa. Diri kanak-kanak adalah unik dan berbeza. Sebagai individu kanak-kanak dapat mengekspresikan emosi dengan cara yang tersendiri. Walau bagaimanapun guru harus menyediakan ruang supaya kanak dapat mengekspresikan diri meneka dengan cara yang selesa. Berikut adalah aktiviti untuk kanak-kanak mengekspresikan diri sendiri:

(a) Permainan fantasi: permainan pakaian dan membekalkan prop.

58


(b) Permainan cat dan bermain warna dan menghasilkan lukisan sendiri.

(c) Bermain alat muzik mengikut keupayaan masing-masing.

(d) Melibatkan kanak-kanak dalam permainan kumpulan.

(e) Bertanya konsep, contohnya, nombor dan huruf serta perkataan.

(f) Sediakan tempat khas dinding, meja atau papan pameran untuk mempamerkan bahan-bahan yang kanak-kanak hasilkan seperti lukisan, papet supaya mereka dapat merasai hasil kerja mereka dihargai oleh guru dan kawan-kawan.

(g) Namakan sesuatu konsep dengan betul seperti menamakan dan melabelkan perkataan dengan betul, kerana kalau sudah biasa membuat kesilapan kanak-kanak sukar untuk berubah.

(h) Kanak-kanak dibenarkan memilih kawasan atau pusat belajar yang mereka minati dan bergerak daripada satu pusat ke satu pusat dengan selesa.

Kanak-kanak mempelajari tingkah laku positif dan boleh berinteraksi dengan orang disekeliling mereka. Peringkat awal mereka mungkin memerlukan orang lain khas ibu bapa dan guru untuk mengenalkan orang lain kepadanya. Pada peringkat awal kanak-kanak memang kekok untuk berkomunikasi dengan orang lain. Kanak-kanak perlu dibimbing tentang nilai positif apabila berhubung dengan orang lain.

Berikut adalah nilai positif yang perlu dipupuk kepada kanak-kanak adalah :

(a) Penyayang: kanak-kanak digalakkan menolong orang lain dan berkongsi barang kepunyaan.

(b) Justifikasi sosial: kanak-kanak menunjukkan minat dalam aktiviti komuniti.

(c) Integriti: kanak-kanak mula membina kepercayaan iaitu berbuat baik kepada orang lain.

(d) Jujur: kanak-kanak mempamerkan kejujuran.

(e) Bertanggungjawab: kanak-kanak menunjukkan tanggungjawab terhadap tugasan yang diberikan kepadanya.

(f) Gaya hidup yang sihat bersama orang lain: menghormati hak orang lain .

5.2.3 Berkongsi

59


Kanak-kanak mempunyai kebolehan emosi berkongsi. Berikut adalah contoh kanak-kanak boleh berkongsi emosi dalam perkara berikut:

(a) Bermain dengan rakan sebaya sesuai dengan perkembangannya

(b) Berinteraksi dengan orang dewasa.

(c) Mengekspresi emosi dan empati dengan orang lain. (d) Mempelajari berbagai budaya, bangsa dan etnik.

Kanak-kanak perlu dibimbing untuk menilai tingkah laku yang positif dan tingkah laku yang negetif. Guru perlu menyedarkan mereka tentang risiko atau akibat yang akan dihadapi sekiranya mereka melakukan sesuatu tindakan yang negetif atau positif.

5.3 ADAPTASI PERASAAN

Adaptasi adalah menyesuaikan fakta yang terkini dan fakta yang terbaru untuk membentuk fakta yang baharu dan lebih seimbang. Contohnya, kanak-kanak tidak pernah nampak kelawar terbang, mereka mengatakannya burung. Apabila diberi tahu bahawa kelawar itu sejenis mamalia maka kanak-kanak akan menukar struktur kognitif iaitu kelawar bukan burung. Kelawar adalah mamalia yang boleh terbang. Kanak memerlukan orang dewasa untuk mengadaptasi sesuatu. Terdapat kanak-kanak yang suka belajar di tadika dan sebaliknya. Mereka merasa cemas dan tidak tahu apa yang berlaku di sekeliling mereka. Apabila guru memperkenalkan satu demi satu konsep, lama-kelamaan skemata mereka akan bertambah dan perkembangan kognitif akan bertambah. Justeru itu keyakinan diri akan bertambah maka emosi takut dan cemas, bimbang semakin berkurangan. Kanak-kanak memerlukan bantuan untuk adaptasi supaya mereka boleh berkembang dan memahami apa yang berlaku di sekeliling mereka. Kanak-kanak yang dapat mengadaptasikan kognitif mereka biasanya akan dapat meningkatkan kecerdasan intrapersonal. Mereka dapat menyesuaikan kehendak persekitaran dengan bantuan orang sekeliling mereka seperti ibu bapa, ahli keluarga, kawan-kawan dan guru. Berikut adalah proses adaptasi kanak-kanak di prasekolah:

(a) Memberi perhatian kepada penerangan guru.

(b) Membezakan warna.

(c) Membuat yang disuruh oleh ibu bapa dan guru.

(d )Menggunakan perkataan untuk melahirkan emosi.

60


(e) Memberi respons untuk membuktikan sesuatu perkara.

(f) Bertanya dan bersoal jawab.

(g) Menonjolkan diri dalam permainan dan main drama.

(h) Kanak-kanak suka memulakan sesuatu kerja daripada menamatkan kerja.

(i) Mengulang tugasan dan rutin seperti bermain di taman permainan.

(j) Menyatakan apa yang disukai dan yang tidak disukai secara terbuka.

(k) Menunjukkan keyakinan diri dan percaya kepada guru di sekolah. (l) Membezakan baik dan buruk berdasarkan model peranan (role model) yang berada

5.3.1 Sendirian

Berikut contoh kanak-kanak mengekpresi emosi dengan caranya tersendiri:

(a) Terdapat kanak-kanak yang bercakap sendirian apabila bersendirian. Contohnya semasa bermain dengan alat permainannya. Mereka akan bercakap-cakap sendiri berkenaan barang mainannya.

(b) Boleh mengintegrasikan antara emosi dan pemikiran serta menggunakan bahasa yang diajar kepada mereka.

(c) Boleh menggantikan emosi dan pemikiran dengan menunjukkan tindakan, imej dan sikapnya, dan melahirkannya perasaan gembira atau sedih atau takut.

(d) Boleh membezakan emosi, keperluan emosi berdasarkan konteks orang yang berlainan. Walaupun tidak secara spontan tetapi kanak-kanak boleh memberi respons kepada orang dewasa, ibu atau bapa atau ahli keluarga sama ada suka atau tidak suka.

(e) Boleh mengesan konsep membuat janji dengannya, harapan, keadilan, percaya, dan empati di kalangan orang dewasa, sebab itu kalau kita berjanji dengan kanak-kanak prasekolah, mereka akan ingat dan menyebut dan menuntut dengan segera terutamanya hadiah dan dia akan menuduh menipu kalau mungkir janji.

(f) Boleh merasa takut, marah, teruja, kecewa apabila barang yang dikehendaki tidak dapat diperolehi terutama sekali bila bersendirian. Contohnya kalau mereka berminat kepada barang permainan tetapi tidak diberikan kepadanya atau disorokkan, mereka akan meminta dengan pelbagai cara.

61


(g) Boleh melabelkan emosi yang positif dan emosi yang negatif, contohnya kanak-kanak boleh mengesan ibunya gembira atau ibunya sedang bersedih. (h) Boleh meningkatkan toleransi terhadap kekecewaan contohnya kanak-kanak hendakkan anak patung besar tetapi apabila dipujuk oleh ibu bapa dia bersetuju untuk tidak membelinya.

5.3.2 Berpasangan

Kanak-kanak belajar dengan berkesan secara berpasangan. Kanak-kanak sangat suka bermain secara berpasangan kerana mereka akan berkongsi pengalaman dan saling berkomunikasi. Mereka merasa lebih gembira bermain berpasangan berbanding dengan bermain berseorangan.

Apabila seseorang itu bermain dengan gembira dan bersungguh-sungguh, ini mencetuskan campuran hormon endorfin yang menaikkan semangat dan gangguan yang menjauhkan diri dari sakit, ketakutan, dan lain-lain bebanan. Secara tidak langsung apabila kanak-kanak bermain dengan orang lain, sama ada mereka rakan-rakan atau orang asing, mereka akan menyedari bahawa mereka tidak bersendirian di dunia ini. Kanak-kanak akan merasa gembira boleh berhubung dengan orang lain dengan cara yang menarik dan bermakna serta tidak merasa kesepian.

5.3.3 Berkumpulan

Kanak suka bermain dalam berkumpulan. Semasa bermain dalam kumpulan selalunya kanak-kanak gembira dan dapat melahirkan emosi masing-masing. Guru boleh merancang aktiviti kanak-kanak bermain mengikut tempat dan kawasan tertentu seperti di padang, taman permainan, kebun bunga, zoo dan sebagainya.

Kanak-kanak belajar mengikut peraturan apabila bermain secara berkumpulan. Mereka akan mula memahami tanggungjawab untuk sesuatu peranan, dapat mengawal diri, belajar menerima kritikan, yang bermaksud bahawa mereka boleh melihat tingkah laku mereka sendiri dan memahami jika mereka melakukan perkara yang betul atau tidak. Mereka akan mula memahami persahabatan dan bijak dalam membuat pilihan yang baik serta

62


belajar mengikuti peraturan. Jika dia membuat pilihan yang salah terangkan dan ingatkan bahawa dia boleh membuat pilihan yang lebih baik esok.

Latihan.

3. Huraikan bagaimana guru dapat memupuk perasaan yang positif dalam diri kanak-kanak ?

4. Cadangkan dan berikan contoh situasi di mana orang dewasa dapat membantu kanak-kanak mengadaptasikan perasaan mereka.

TAJUK 6 PENYELESAIAN KONFLIK (6 JAM)

SINOPSIS:

Topik ini membincangkan tentang penyelesaian konflik, pendekatan ibubapa, dan penyelesaian konflik kanak-kanak. Selain daripada itu proses penyelesaian masalah dan perkembagan kognitif turut diberikan perhatian..



63


1. Menjelaskan definisi penyelesaian konflik dan arahan terus, pendekatan pengurangan ketakutan dan penderitaan senyap dan terbuka;

2. Menjelaskan pendekatan keibupaan iaitu authoritarian,indulgent, autoritatif dan indifferent;

3. Menerangkan tentang penyelesaian konflik kanak-kanak dan struktur masalah;

4. Menghuraikan tentang penyelesaian masalah dan perkembangan kognitif; dan

5. Menjelaskan tentang proses penyelesaian masalah.


6.1 PENYELESAIAN KONFLIK

Konflik diantara kanak-kanak adalah sesuatu yang tidak dapat dielakkan. Adalah penting bagi guru membantu menyelesaikan sesuatu konflik itu secepat mungkin sebelum situasi menjadi lebih buruk. Kanak-kanak terutamanya yang masih melalui fasa adaptasi dalam perkembangan emosi mereka mungkin tidak mempunyai kemahiran untuk menyelesaikan konflik sendiri. Guru boleh membantu mereka dengan mengajar mereka berdamai dan mengelakkan konflik di dalam bilik darjah.

64

PENYELESAIAN KONFLIK


PENDEKATAN IBUBAPA

PENDEKATAN IBUBAPA


KANAK-KANAK


KANAK-KANAK




Rajah 6.1

6.1.1 Arahan Terus

Ibubapa adalah orang yang paling rapat dan mempunyai pertalian darah dengan anak-anak mereka. Penyelesaian konflik menggunakan arahan terus contohnya adalah ibubapa menyuruh anak mereka menggosok gigi sebelum tidur walaupun pada waktu itu kanak-kanak tidak suka melakukannya. Pada peringkat umur tersebut mereka masih belum dapat memikirkan tentang keperluan untuk menggosok gigi kepada mereka tetapi mereka perlu diberi arahan untuk membolehkan mereka melakukan sesuatu perkara yang diharapkan oleh ibupada atau guru untuk kebaikan mereka.

Apabila seseorang guru itu memberikan arahan, semestinya setiap arahan yang diberikan itu tidak bercanggah. Di samping itu apa yang penting juga guru seharusnya ada sikap toleransi terhadap anak muridnya.

6.1.2 Pendekatan Pengurangan Ketakutan

65

http://www.google.com.my/imgres?imgurl=http://childdevelopmentinfo.com/wp-content/uploads/2011/09/sibling-rivalry-300x225.jpg&imgrefurl=http://childdevelopmentinfo.com/psychology/teaching-conflict-resolution-to-your-children/&h=225&w=300&sz=17&tbnid=rQLFv3un5Nb2zM:&tbnh=90&tbnw=120&prev=/search?q=children+conflict+resolution&tbm=isch&tbo=u&zoom=1&q=children+conflict+resolution&usg=__m50ls7x077xC4urccYXmCsA9ZuQ=&docid=27REr-IO046vmM&sa=X&ei=TFwsUquiMIOrrAeV7oCoDw&ved=0CDcQ9QEwAQ


Rajah 6.2 : Wajah kanak-kanak dalam ketakutan

Seringkali kita dapati kanak-kanak berasa takut terhadap orang yang tidak dikenali dan takut dengan keadaan yang gelap. Ini adalah perkara yang biasa bagi kanak-kanak. Sebagai seorang guru anda boleh melakukan beberapa strategi untuk mengurangkan ketakutan mereka.

Ibubapa, guru dan orang dewasa perlu bijak menangani perubahan emosi kanak-kanak dan juga rasa ketakutan kanak-kanak supaya mereka merasa lebih selesa dan selamat. . Rasa selamat adalah penting kerana ia menjadi salah satu daripada asas manusia seperti yang dinyatakan di dalam Teori Maslow. Keperluan ini timbul kerana keadaan kanak-kanak yang tidak dapat hidup dengan sendirinya dan memaksa ia bergantung kepada orang dewasa terutama ibu bapa untuk sentiasa dilindungi. Sebagai contoh semasa dalam kesakitan atau ketakutan seorang kanak-kanak amat memerlukan jagaan ibu bapa,guru atau orang dewasa yang dipercayai.

Cara guru dan ibubapa berinteraksi dengan lemah lembut, jujur dan ikhlas seperti yang disarankan oleh Carl Rogers dalam pendekatan kaunseling mungkin dapat membantu meringankan perasaan takut kanak-kanak. Bagi guru pula, mungkin strategi tertentu seperti terapi bermain dapat dilaksanakan untuk membantu mengurangkan ketakutan dan bebanan emosi mereka.

Sikap kepekaan dan keprihatinan seorang ibu atau bapa yang bertanggungjawab diharapkan demi menjaga keselamatannya dan hasil

66

http://www.google.com/imgres?um=1&sa=N&biw=1600&bih=772&hl=en&tbm=isch&tbnid=oDdomOaLS6RkgM:&imgrefurl=http://dyslexiauntied.blogspot.com/2013/02/bullied-children-suffer-lasting.html&docid=Jo-Z4H1wbuOt_M&imgurl=http://2.bp.blogspot.com/-i-pcE1AXBhM/USYCVXMctLI/AAAAAAAA2Ak/M6oY0wQqvds/s320/scared-girl.jpg&w=500&h=500&ei=nqIyUqi5McerrAf69YDgAw&zoom=1&ved=1t:3588,r:79,s:0,i:326&iact=rc&page=3&tbnh=168&tbnw=161&start=59&ndsp=32&tx=67&ty=61

http://www.google.com/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=tmkYRLIQZ7N6jM&tbnid=nQl_cWP9nqweKM:&ved=0CAUQjRw&url=http://futureofeducationsummit.blogspot.com/2012/06/young-kids-and-back-to-school-anxiety.html&ei=FKQyUt3WC4aQrQfywIG4Cg&bvm=bv.52164340,d.bmk&psig=AFQjCNG2udM9gue_C2EVTdoj-DHI6FdRlA&ust=1379136913271532


penyelidikan yang dibuat oleh Harlow dan Zimmerman (1958) berdasarkan kajiannya turut menunjukkan betapa pentingnya perdampingan dan sentuhan orang dewasa kepada seseorang kanak-kanak.

Hal yang sedemikian turut berlaku di dalam kelas. Kanak-kanak memerlukan keselamatan daripada seorang guru iaitu dalam bentuk disiplin. Oleh itu dari peringkat awal lagi, kanak-kanak perlu diajar akan disiplin ini. Mereka tidak boleh dibiarkan mendisiplinkan diri mereka sendiri. Sebagai seorang yang berpengalaman, wajarlah ibu bapa dan guru-guru memainkan peranannya dalam mendidik dan mengajari kanak-kanak akan hal ini. Kanak-kanak juga perlu dilatih dengan kemahiran sosial untuk membantu mereka berinteraksi dengan kawan-kawan dan orang lain dengan bijak. Kemahiran sosial ini akan dapat membantu mereka bertolak ansur dengan orang lain dan boleh mengelakkan daripada berlakunya konflik dalam hubungan mereka dengan orang lain kelak.

Di dalam kelas guru perlu berperanan yang sewajarnya. Keselamatan di dalam kelas dapat dijamin jikalau seseorang guru itu bertindak dengan konsisten. Ini kerana murid-murid akan dapat belajar dengan lebih berkesan jika mereka dapat mengetahui perasaan atau ‘mood’’ guru itu.

Pengurusan pendekatan pengurangan ketakutan lebih berfokus kepada cara untuk mengurangkan ketakutan dalam kalangan kanak-kanak. Kanak-kanak terdedah dengan pelbagai perkara baharu dan orang ramai serta persekitaran yang bervariasi. Mereka memerlukan keyakinan dan keberanian untuk menghadapi hari-hari seterusnya. Justeru,peranan ibu bapa dan guru adalah sangat besar dalam membantu mereka menghadapi hari dewasa dengan baik dan sempurna.

6.1.3 Pendekatan senyap dan terbuka

Apabila sesuatu konflik dan masalah yang dihadapi kanak-kanak tidak dapat diatasi mereka akan sering mengalami penderitaan. Perasaan tidak puas hati yang tidak diluahkan akan menimbulkan kemudaratan kepada seseorang. Contohnya kajian menunjukkan bahawa kanak-kanak yang sering dibuli akan mempunyai kebarangkalian sebanyak tiga kali lebih berkemungkinan untuk mengalami keresahan dan kemurungan daripada rakan-rakan mereka yang lain. Selain daripada itu mereka juga mempunyai kadar kebimbangan yang lebih tinggi, mencederakan diri sendiri, membunuh diri, pemikiran dan kesihatan fizikal menjadi semakin lemah, prestasi akademik terjejas dan

67


seringkali tidak hadir ke sekolah. Bagi sesetengah kanak-kanak, kebimbangan dan kemurungan akan selesai dengan sendiri apabila dia tidak lagi dibuli. Bagi sebahagian kanak-kanak yang lain, mungkin kesan tersebut tidak hilang dengan mudah. Campur tangan oleh guru-guru dan profesional yang lain yang diperlukan untuk membantu mengurangkan bahaya daripada perasaan pengasingan, kesusahan dan kemarahan yang boleh mengakibatkan kanak-kanak mengalami penderitaan.

Bagi kanak-kanak yang mempunyai personaliti introvert akan menderita di dalam senyap. Contohnya kanak-kanak yang sering dipaksa melakukan sesuatu yang tidak disukaiakan mengalami penderitaan secara senyap. Maksudnya mereka tidak merungut atau membantah tetapi sangat tidak gembira dengan tugas yang terpaksa dilakukan.

Manakala kanak-kanak yang mempunyai personaliti ekstrovert akan membantah dan menentang secara lisan dan perlakuan. Mereka akan menunjukkan rasa tidak suka dan tidak setuju dengan tugasan yang diberi. Luahan rasa hati yang negatif ini akan mengurangkan penderitaan konflik yang dialami. Apabila diluahkan orang yang disasarkan kemarahan akan memahami perasaan kanak-kanak ini.

Sekiranya berlaku konflik di dalam bilik darjah, guru perlu menanganinya dengan adil dan bijaksana.

Diantara langkah yang boleh diambil sekiranya berlaku konflik adalah :

1. Mengenal pasti bahawa kanak-kanak sedang mengalami konflik. Apabila anda mendengar suara kanak-kanak itu semakin meninggi , tenangkan dia dan katakan sesuatu seperti , "Saya mendengar bahawa awak ada masalah dengan Sarah. Kita perlu faham apa yang membuatkan Sarah marah? " Ia boleh jadi sukar untuk kanak-kanak memahami sesuatu hujah tertentu. Dengan mengenal pasti bahawa terdapat masalah, anda boleh membimbing mereka untuk mengambil langkah berfikir dan bertenang.

68


2. Sekiranya sampai ketahap yang lebih teruk, duduk dengan kanak-kanak tersebut dengan melutut , atau duduk di kerusi yang rendah. Postur anda memberitahu anak anda bahawa semua orang di sini adalah sebahagian daripada orang yang bersama dalam menyelesaikan konflik tersebut. Apabila anda berdiri dari atas , anda mengambil kuasa dari kanak-kanak itu dan memindahkannya kepada diri sendiri.

3. Mendengar masalah kanak-kanak bergilir-gilir. Mula dengan memberitahu mereka bahawa masing-masing akan mendapat giliran dan mengganggu adalah tidak dibenarkan.

4. Mengulangi apa yang kanak-kanak beritahu anda dengan perkataan anda sendiri supaya mereka tahu anda memahami keadaan dan perasaan mereka.

5. Minta idea tentang kompromi. Minta setiap kanak-kanak memberikan jawapan sendiri untuk mengetahui bagaimana dia melihat konflik itu boleh diselesaikan.

6. Jangan memberitahu kanak-kanak bagaimana untuk menyelesaikan konflik , ini tidak akan mengajar mereka apa-apa. Kanak-kanak secara semula jadi akan membuang idea-idea mereka. Ini seolah-olah tidak adil dan mereka perlu diberi diberi masa untuk berfikir dan berbincang.

7. Melihat semula konflik dan penyelesaian yang kanak-kanak fikirkan. Ini akan membantu mengukuhkan dan memberi pengajaran kepada kanak-kanak. Mereka dapat melihat dengan jelas bagaimana mereka mereka dapat membuat penyelesaian konfllik melalui kompromi dengan pihak lain.

Kesejahteraan emosi kanak-kanak adalah berkaitan dengan cara kanak-kanak menanggap dirinya. Mereka melihat diri mereka sebagai berkebolehan dalam

69


mengendali cabaran hidup. Mereka membanding secara positif atau negatif dengan orang-orang di sekeliling mereka serta melihat penerimaan orang di persekitaran mereka sama ada suka atau tidak terhadap tindakan mereka.

6.2 PENDEKATAN IBUBAPA

Penyelidikan telah mendapati bahawa gaya keibubapaan yang dapat difahami melalui empat pendekatan yang berbeza yang mempunyai implikasi penting kepada kanak-kanak. Setiap gaya mempengaruhi keseluruhan semua pertumbuhan emosi dan psikologi kanak-kanak. Ini termasuklah corak yang berbeza dari segi tindakan disiplin, kemesraan, kaedah komunikasi, kawalan dan tahap kematangan. Setiap gaya berbeza termasuklah dari aspek cara-cara untuk melaksanakan kaedah latihan kepada kanak-kanak.

6.2.1 Autoritarian

Ibu bapa autoritarian mempunyai harapan yang tinggi terhadap anak-anak mereka dan menetapkan peraturan yang ketat serta menjangka anak-anak mereka akan mengikutinya tanpa syarat. Gaya keibubapaan ini sering menggunakan hukuman dan bukannya disiplin, tetapi ada kalanya tidak menjelaskan alasan di sebalik peraturan mereka.

Ciri-ciri ibubapa yang menggunakan pendekatan autoritarian adalah :

1. Mempunyai peraturan dan harapan yang ketat.

2. Sangat mencabar, tetapi tidak responsif.

3. Kurang menunjukkan luahan perasaan .

4. Menggunakan hukuman tetapi kurang penjelasan atau tiada langsung.

5. Tidak memberi anak-anak pilihan

Kesan Pendekatan Keibubapaan Indulgent kepada kanak-kanak :

70


Oleh kerana ibubapa autoritarian sering mengharapkan ketaatan daripada anak-anak mereka, kadang kala kanak-kanak yang autoritarian menunjukkan sikap yang baik pada keadaan tertentu. Walau bagaimanapun, mereka mungkin kurang disiplin diri kerana mereka kurang mendapat galakan untuk meneroka dan bertindak secara bebas . Sesetengah kanak-kanak memaparkan tingkah laku yang lebih agresif di luar rumah, bertindak terlalu penakut atau terlalu pemalu dengan orang lain . Kebiasaannya mereka menunjukkan sikap yang taat dan menurut perintah tetapi mempunyai harga diri yang rendah dan sukar berinteraksi dalam situasi sosial.

6.2.2 Indulgent

Pendekatan keibubapaan Indulgent kadang-kadang dirujuk sebagai ibubapa permisif. Mereka menetapkan harapan yang tinggi terhadap anak-anak mereka. Ibu bapa ini jarang mendisiplinkan anak-anak mereka serta kurang kematangan dan kawalan diri. Menurut Baumrind (1991) ibu bapa Indulgent adalah lebih responsif daripada menuntut. Mereka bukan bersikap terlalu tradisional dan toleran, tidak memerlukan tingkah laku matang, membenarkan anak-anak mengambil tindakan sendiri, dan mengelakkan konfrontasi. Ibu bapa indulgent umumnya memupuk sikap kasih sayang dan berkomunikasi dengan anak-anak mereka dan sering mengambil status sebagai rakan lebih daripada ibu bapa.


1. Kurang disiplin diri

2. Kadang-kadang mempunyai kemahiran sosial yang lemah.

3. Mungkin suka melibatkan diri dalam aktiviti yang mencabar

4. Mungkin berasa tidak selamat kerana kekurangan sempadan dan bimbingan

6.2.3 Autoritatif

Ibubapa autoritatif biasanya bertindak sebagai role model dan mempamerkan tingkah laku yang sama dengan apa yang diharapkan terhadap anak-anak mereka. Kanak-anak lebih cenderung untuk memahami tingkah laku ibubapa mereka. Peraturan yang konsisten dan disiplin

71


membolehkan kanak-kanak mengetahui apa yang diharapkan.

Kerana ibu bapa mengawal anak-anak mereka dan mempamerkan pemahaman emosi yang baik, kanak-kanak juga belajar untuk menguruskan emosi mereka sendiri dan belajar untuk memahami orang lain. Ibu bapa yang autoritatif juga membolehkan kanak-kanak untuk bertindak secara bebas, mengajar mereka mampu mencapai perkara diharapkan, dan membantu memupuk harga diri yang tinggi dan keyakinan diri.


1. Mudah memahami orang lain

2. Lebih bertimbang rasa

3. Berani mengeluarkan pendapat sendiri

4. Boleh membuat keputusan sendiri

5. Bersikap adil dan mudah berbincang.

6. Berdisiplin

7. Mempunyai keyakinan diri yang tinggi

8. Bersikap lebih flexible

6.2.4 Indifferent

Pendekatan Keibubapaan Indifferent dicirikan sebagai mempunyai tindak balas yang paling rendah diantara keibubapaan yang lain(Pellerin, 2005). Ibu bapa Indifferent tidak memantau aktiviti dan tingkah laku kanak-kanak . Harapan ibu bapa adalah rendah kerana ibu bapa kurang mendisiplinkan anak-anak mereka dan tidak bersikap konsisten dengan hukuman yang diberikan. Mereka tidak mengambil tindakan tegas sekiranya anak-anak mereka mengambil tindakan yang melampau. Ibubapa ini kurang berkomunikasi dengan anak mereka. Walaupun ibu bapa memenuhi keperluan asas kanak-kanak, mereka biasanya memisahkan diri dari

72


kehidupan anak mereka. Dalam kes-kes yang melampau, ibu bapa juga boleh menolak atau mengabaikan keperluan anak-anak mereka. Mereka mengharapkan kanak-kanak tersebut menjaga diri mereka sendiri. Kadang-kadang ini adalah disebabkan oleh isu-isu kesihatan mental ibu bapa atau masalah penyalahgunaan dadah. Mereka juga mungkin kurang pengetahuan mengenai keibubapaan dan perkembangan kanak-kanak atau mungkin menghadapi tekanan dengan masalah-masalah lain dalam kehidupan.

Ibu bapa terbabit biasanya kurang cenderung tentang apa yang anak-anak mereka lakukan dan harapkan daripada mereka. Kanak-kanak biasanya kurang mendapat perhatian daripada ibubapa Indulgent ini.


1. Kurang cekap berbanding rakan-rakan kerana kurang bimbingan ibubapa.

2. Kanak-kanak biasanya menunjukkan harga diri yang rendah

3. Prestasi akademik kanak-kanak menurun.

4. Mempamerkan masalah tingkah laku

5. Mudah mengalami tekanan perasaan.

6. Kurang kawalan diri

6.3 PENYELESAIAN KONFLIK KANAK-KANAK

Kemahiran penyelesaian konflik ketara penting untuk kesejahteraan dan keyakinan diri kanak-kanak. Guru boleh mengajar anak-anak bagaimana untuk menyelesaikan perbezaan mereka dengan orang lain supaya kehidupan mereka akan dipenuhi dengan ketenteraman dan keharmonian.

Menyelesaikan konflik adalah kemahiran yang akan diperlukan sepanjang hayat kanak-kanak. Kemahiran ini diperlukan kerana kanak-kanak akan membesar menjadi orang dewasa yang bijak mengelakkan konflik,tidak membenarkan orang lain untuk membuli mereka atau mereka akan mengawal orang lain dengan konflik.

73


Perkara pertama yang perlu dilakukan dalam mengajar anak-anak tentang bagaimana untuk menyelesaikan konflik adalah untuk mengajar mereka mengakui adanya masalah. Dengan cara ini, mereka tidak akan menyembunyikan sesuatu masalah dan membiarkannya berlanjutan. Mengajar kanak-kanak untuk menangani konflik secara langsung dan membiarkan orang lain tahu akan perasaan mereka sebenarnya. Perkara seterusnya adalah untuk memastikan untuk membawa kedua-dua pihak yang terlibat bersemuka. Ini perlu dilakukan tanpa perasaan yang negatif atau mempertahankan diri. Ini adalah kerana kanak-kanak belajar untuk meluahkan perasaan dan bercakap perkara yang sebenar tanpa perlu bertindak balas secara negetif.

Mengikut tahap perkembangan psikososial Erikson kanak-kanak pada umur 3 tahun hingga 6 tahun berinisiatif untuk melakukan sesuatu tetapi kadang kala merasa bersalah terhadap tindakan yang telah dilakukan. Ini menyebabkan kanak-kanak menghadapi konflik psikologi dan sosial dalam kehidupan mereka.

6.3.1 STRUKTUR MASALAH

Struktur masalah yang bersifat konflik berlaku pada setiap perkembangan manusia mengikut Erikson, seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 6.1.

Jadual 6.1: Perkembangan Psikososial Erikson dari Lahir hingga 6 Tahun Konflik Perkembangan

Umur Deskripsi

� Percaya lawan Tidak Percaya � Lahir hingga 12-18 bulan.

� Bayi perlu membentuk hubungan kasih sayang dan kepercayaan dengan penjaganya atau ia akan membina perasaan tidak percaya.

74


� Autonomi lawan Sangsi/rasa malu � 18 bulan lawan 3 tahun.

� Tenaga kanak-kanak diarah untuk membina kemahiran fizikal termasuk belajar berjalan dan memegang benda. Kanak-kanak belajar mengawal diri jika tidak dapat ditangani dengan baik ia akan membina perasaan malu dan sangsi.

� Inisiatif lawan Rasa Bersalah � 3-6 tahun � Kanak-kanak terus menjadi lebih asertif dan berinisiatif tetapi jika terlalu tertekan akan merasa bersalah.

Jadual 6.1

Selain daripada konflik yang berlaku di tahap perkembangan, masalah juga timbul daripada punca luaran contohnya seperti berikut:

(a) Ibu memberi tekanan kepada anak kerana tugasan keibubapaan adalah bukan kerja sukarela dan ibu bapa juga kurang persediaan dan panduan menjadi ibu bapa. Ibu bapa menggunakan strategi mendidik anak mengikut cara mereka dididik semasa kecil tanpa pengetahuan khusus dalam kemahiran keibubapaan.

(b) Ramai orang berpendapat dan percaya bahawa seorang ibu yang mempunyai anak telah tahu bagaimana menjadi ibu tetapi bukan semua bapa tahu menjadi bapa. Ini adalah satu stereotype umum terhadap tanggungjawab ibu bapa. Ibu bapa perlu tahu tanggungjawab masing-masing supaya semua punca masalah anak-anak dapat diselesaikan dengan sempurna.

(c)Bapa juga menghadapi permasalahan seperti menyediakan tempat tinggal, mencari nafkah makanan dan pakaian untuk anak isteri, memberi pelajaran agama dan persekolahan untuk anak serta menjamin keselamatan kepada anak dan isteri. Ini juga menyebabkan bapa juga memberi masalah kepada anak kerana kesan tekanan yang dihadapinya.

75


Penyelesaian Masalah dan Perkembangan Kognitif

Kanak-kanak tidak hanya berkembang secara fizikal semasa awal kanak-kanak, mereka juga membangunkan kebolehan kognitif baru apabila mereka semakin membesar dan matang.

76


Pada peringkat awal kanak-kanak iaitu semasa berumur 2 hingga 6 tahun beberapa perkembangan metakognisi dan strategi kognitif juga dapat dilihat.

(a) Metakognisi ialah pengetahuan dan kepercayaan mengenai proses kognitif seseorang serta usaha untuk melaras proses kognitif untuk memaksimumkan pembelajaran dan ingatan.

(b) Strategi kognitif ialah proses mental yang spesifik yang digunakan manusia untuk memperoleh dan memanipulasi maklumat. Setelah kanak-kanak membina proses mental dan mereka akan gunakan maklumat untuk menyelesaikan masalah, seterusnya strategi kognitif akan menjadi lebih sofistikated dan berkesan.

Pada peringkat umur ini beberapa kebolehan memproses maklumat asas dapat diperhatikan seperti tertera di Jadual 6.2.

Jadual 6.2: Kebolehan Asas Memproses Maklumat Peringkat Umur

Ciri- Ciri Implikasi

Awal kanak-kanak (2-6 tahun) � Tahap penumpuan yang singkat.

• � Selalu ubah

aktiviti.

� Mudah terganggu. • � Pastikan

gangguan minima semasa pembelajaran.

� Pemahaman sedikit dan penggunaan 77ymbol.

• � Menyediakan

pengalaman pelbagai seperti lawatan ke tempat-tempat tertentu seperti bomba, perpustakaan, zoo dan lain-lain untuk memperkayakan asas pengalaman kanak-kanak.

� Asas pengetahuan terhad untuk menginterpretasi pengalaman baru.

Jadual 6.2

77


Peperiksaan teliti tentang kebolehan kognitif ini diperoleh terutamanya melalui aktiviti bermain kerana bermain adalah satu pembelajaran kepada kanak-kanak.

6.3.3 PROSES PENYELESAIAN MASALAH

Rajah 6.3

Cara kanak-kanak menyelesai masalah dilihat daripada sudut bagaimana kanak-kanak berfikir dan seterusnya menyelesaikan masalah. Pada peringkat praoperasi perkembangan kognitif, kanak-kanak menggunakan simbol. Ini meningkatkan kebolehan kanak-kanak mengambil kira pengalaman masa lalu dan masa akan datang untuk meramal hasil tindakan dan berfikir secara fleksibel.

Berfikir pada peringkat preoperasi boleh dijelaskan menggunakan tugas perbualan yang dilakukan kanak-kanak. Melalui tugasan ini kanak-kanak didapati boleh diperbodohkan melalui rupa bentuk benda-benda yang cantik lebih menarik minat kanak-kanak. Kanak-kanak prasekolah cenderong berfikir berpusatkan ego sendiri dengan mengandaikan perspektif orang lain sama dengan perspektif diri mereka. Kanak-kanak mempunyai daya ingatan yang pendek kerana lebih mudah terganggu, tidak menggunakan strategi ingatan secara konsisten dan kurang memantau prestasi mereka.

Kanak-kanak cenderong membina ingatan yang baik jika ingatan itu berdasarkan pengalaman signifikan yang selalu dialami. Kanak-kanak mudah keliru antara situasi sebenar dan yang berpura-pura. Perkembangan kognitif

78

http://www.google.com.my/imgres?imgurl=http://www.more4kids.info/uploads/Image/Jan/two-upset-friends.jpg&imgrefurl=http://www.more4kids.info/694/helping-kids-resolve-conflict/&h=238&w=333&sz=14&tbnid=G8DyNsWSa9dGsM:&tbnh=90&tbnw=126&prev=/search?q=children+conflict+resolution&tbm=isch&tbo=u&zoom=1&q=children+conflict+resolution&usg=__uxMbPTysJSJyPspGfJCay7Sarek=&docid=fX-B8dJSml61gM&sa=X&ei=TFwsUquiMIOrrAeV7oCoDw&ved=0CDoQ9QEwAg&dur=315


kanak-kanak dipengaruhi oleh pengasuh mereka yang selalu memberi maklumat budaya dan mengarah pengalaman belajar kanak-kanak. Kanak-kanak akhirnya mengarah tindakannya melalui pertuturan sama seperti yang ditunjukkan oleh pengasuhnya. Kanak-kanak boleh membina kemahiran kognitif melalui pendedahan kepada program prasekolah dan televisyen pendidikan.

Proses penyelesaian masalah terbahagi kepada beberapa tahap iaitu:

(a) mengambil orientasi penyelesaian masalah;

(b) mendefinisi masalah dan menetapkan matlamat;

(c) membina alternatif penyelesaian masalah;

(d) menetapkan penyelesaian terbaik;

(e) melaksanakan penyelesaian tersebut dan menilai kesannya. Prosedur

ini ditunjukkan di dalam Rajah 6.4.

Rajah 6.4

(a) Tahap 1: Mengambil Orientasi Penyelesaian Masalah 79


Adalah penting kanak-kanak mengenalpasti masalahnya dan mengambil tindakan sewajarnya untuk mencari alternatif kepada penyelesaian masalah tersebut.

(b) Tahap 2: Mendefinisi Masalah dan Menetapkan Matlamat Kanak-kanak perlu diberi peluang berfikir untuk mendefinisi masalahnya

dan menetapkan serta mengambil keputusan untuk mencari penyelesaian masalahnya.

(c) Tahap 3: Mencari Alternatif Penyelesaian Masalah

Pada tahap ini kanak-kanak diajak mencari alternatif kepada penyelesaian masalah berdasarkan tahap pemikirannya dengan dibantu oleh orang dewasa seperti guru dan ibu bapa.

(d) Tahap 4: Membuat Keputusan Tentang Penyelesaian Terbaik Keputusan memilih penyelesaian terbaik adalah boleh dilihat dari kesan keputusan yang dibuat. Apakah kesan jangka pendek dan jangka panjang kepada kanak-kanak dan orang di sekelilingnya.

(e) Tahap 5: Melaksanakan Penyelesaian dan Menilai Kesannya Kanak-kanak menilai kesan kepada penyelesaian yang diambil kerana pada tahap umur ini kanak-kanak telah membina metakognisi dan strategi kognitif yang sesuai dengan umurnya.

Soalan perbincangaN

1.Apakah kemahiran yang diperlukan untuk menyelesaikan konflik dengan berkesan?

2. Huraikan dengan memberikan contoh situasi konflik di prasekolah dan

bagaimana anda menyelesaikan konflik tersebut dengan menggunakan

teknik Penderitaan Senyap dan Terbuka.

80


TAJUK 7 CIRI-CIRI KELUARGA YANG CEMERLANG (4 JAM)

SINOPSIS :

Topik ini akan membincangkan mengenai motivasi keibubapaan yang merangkumi ibu bapa sebagai motivator dan pembimbing, ibu bapa yang bijak mengurus tekanan, yang mempunyai ilmu pengetahuan, ibu bapa beriman, yang mampu menggunakan unsur luaran sebagai rangsangan positif dan yang peka terhadap perkembangan anak. Topik ini juga menyentuh aspek sahsiah keluarga dan ibu bapa menjadi role model yang berkesan kepada kanak-kanak.



1. Menjelaskan motivasi keluarga dalam pendidikan kanak-kanak

2. Menghuraikan peranan ibu bapa sebagai motivator dan pembimbing

3. Menjelaskan ciri-ciri ibu bapa yang mempunyai ilmu pengetahuandan tahu menggunakan unsur luaran sebagai rangsangan positif

4. Menghuraikan lsahsiah keluarga dan ibu bapa sebagai role model yang berkesan

KERANGKA TAJUK

81

CIRI-CIRI KELUARGACEMERLANG

MOTIVASI SAHSIAH

KELUARGA DAN IBU BAPA

PERSEKITARAN KELUARGA

CEMERLANG

MENGENALI KANAK-KANAK

BERKEPERLUAN KHAS


7.0. Motivasi

Perkataan motivasi adalah berasal daripada perkataan Bahasa Inggeris "motivation". Perkataan asalnya ialah "motive" yang juga telah dipinjam oleh Bahasa Melayu / Bahasa Malaysia kepada motif, yakni bermaksud tujuan.

Motivasi adalah bermaksud sebab, tujuan atau pendorong, maka tujuan seseorang itulah sebenarnya yang menjadi penggerak utama baginya berusaha keras mencapai atau mendapat apa juga yang diinginkannya sama ada secara negatif atau positif.

Oleh itu, motivasi adalah suatu dorongan dalam diri manusia dan faktor persekitaran untuk mengurus kehidupan demi masa depan.

7.1. Ibu bapa sebagai motivator dan pembimbing

Kanak-kanak memerlukan sokongan dan dorongan daripada ibu bapa sejak dari kecil untuk membantu pertumbuhan dan perkembangan. Ibu bapa berperanan sebagai pemberi motivasi kepada anak-anak untuk berjaya dalam pelajaran selain menyediakan persekitaran kehidupan keluarga yang sihat merangkumi aspek fizikal, mental dan rohani. Ibu bapa merupakan guru dan pembimbing pertama dalam kehidupan kanak-kanak. Dorongan dan bimbingan daripada ibu bapa dapat membentuk keyakinan diri kanak-kanak terutama ketika mereka sedang membesar dan memahami persekitarannya. Pada usia yang muda, dalam proses pembelajaran, naluri ingin tahu kanak-kanak sangat tinggi dan memerlukan sokongan dan motivasi terutama daripada ibu bapa dan ahli keluarga yang lain. Ibu bapa perlu menjadi pendorong yang baik dalam memotivasikan kanak-kanak dalam pembelajaran.

Ibu bapa perlu menetapkan matlamat dan misi hidup keluarga dalam usaha memotivasikan kanak-kanak untuk pembelajaran. Kanak-kanak perlu dibimbing dan diberi tunjukajar dalam menentukan hala tuju kehidupan. Oleh mereka akan lebih bersemangat untuk mengikuti pembelajaran di sekolah. Ibu bapa harus sentiasa mendampingi anak-anak serta bertindak sebagai penyuntik semangat dan paling penting menjadi role model untuk mereka terus berusaha seterusnya berjaya,

82


7.2. Tekanan

Tekanan atau stress yang dihadapi boleh dibahagikan kepada tekanan atau stress yang positif dan tekanan yang negatif. Stress atau tekanan yang positif mampu memberi tenaga atau motivasi untuk menghadapinya seterusnya mencapai matlamat yang diingini. Manakala stress atau tekanan negatif menimbulkan kesan sebaliknya jika tidak dikendalikan dengan baik. Tekanan negatif boleh mencetus kesan yang hebat kepada mental, fizikal, spiritual dan emosi. Masalah kesihatan seperti sakit kepala, sakit perut, tekanan darah tinggi, malah penyakit jantung dan strok timbul akibat tekanan yang melampau.

7.2.1 GejalaTekanan

kebimbangan dan ketakutan takutan

kemurungan atau angin kurang ceria

kecenderungan untuk menangis

cepat marah

Ketidak mampuan membuat keputusan

• Ketidak mampu untuk membuat analisis

7.2.2. Ibu bapa bijak mengurus tekanan

Dalam kehidupan serba moden yang penuh mencabar pada hari ini, tekanan perasaan atau stres sudah menjadi sebahagian daripada hidup individu. Menjadi ibu bapa bukanlah satu pengalaman yang mudah dan tidak memerlukan usaha bersungguh-sungguh dalam kehidupan terutama dalam pendidikan anak-anak. Ibu bapa yang hebat perlu mempunyai cita-cita dan matlamat membahagiakan anak-anak. Dalam usaha mendidik dan membimbing anak-anak, pelbagai rintangan dan halangan yang perlu dihadapi oleh ibu bapa Rintangan dan halangan yang wujud ini akan menimbulkan tekanan yang hebat dan memerlukan ketabahan serta kecekalan ibu bapa bagi menghadapi dan menanganinya.

83


Sehubungan itu, ibu bapa perlu bijak dalam menangani tekanan hidup demi meneruskan usaha membimbing dan mendidik anak-anak, seterusnya kehidupan menjadi lebih selesa dan aman.

Antara usaha dan langkah bagi menghadapi stress :

• Kenalpasti punca masalah yang dihadapi

• Berfikiran positif terhadap tekanan

• Tidak meletakkan kesalahan kepada orang lain.

• Tetapkan matlamat yang realistik untuk diri sendiri

• Berusaha melakukan yang terbaik dan termampu

• Meluahkan perasaan kepada seseorang yang dipercayai

• Bersikap tegas terhadap perkara yang tidak mampu

dilaksanakan.

- Sumber: Kementerian Kesihatan Malaysia -

7.2.3. Tekanan kanak-kanak

Terdapat beberapa sebab kanak-kanak mengalami tekanan

berpunca dari keluarga .

• Keganasan keluarga

• Penceraian ibu bapa

• Kelaparan-tiada makanan

• Kemiskinan dan tiada rumah tempat tinggal tinggal

• Pengangguran bapa

• Pergaduhan kejiranan / keluarga

• Kematian keluarga

• penderaan

Bapa atau ibu terlibat dalam jenayah, rasuah dan menyebabkan mereka

84


ditangkap dan dipenjarakan. Keadaan ini menimbulkan gangguan emosi kepada kanak-kanak kerana berpisah dengan ibu atau bapa mereka.

7.2.4. Tekanan dari guru

• Diskriminasi guru di prasekolah

• Memberi kerja- kerja yang tidak sesuai dengan perkembangan

kanak-kanak • aktiviti tidak diminati kanak-kanak

• Masa yang singkat untuk menyiapkan kerja membuat mereka

tertekan.

Tindakan guru mengurangkan tekanan kanak-anak:

• Guru menunjukkan kasih dan sayang dan ambil berat ke atas

kanak-kanak

• Guru memberi peluang kepada kanak-kanak memilih alat

permainan.

• Guru memberi tugasan yang sesuai mengikut tahap perkembangan

kanak-kanak.

• Guru peka kepada perasaan kanak-kanak, memberi peluang

kanak-kanak memberi pendapat dan mencurahkan perasaan mereka.

• Guru menggalakkan kanak-kanak bekerja dalam kumpulan dan

menghormati setiap ahli kumpulan.

• Guru perlu mengenal pasti i punca tekanan kanak-kanak dan

mencari jalan penyelesaiannya.

7.2.6 Harapan

Harapan adalah hasrat daripada ibu bapa kepada anak mereka. Kanak-kanak mempunyai harapan iaitu apa yang diinginkan akan tercapai.

85


Berikut adalah harapan kanak-kanak kepada ibu bapa :

• memerlukan perlindungan dan keselamatan daripada

ibu bapa.

• mendapatkan penjagaan yang sempurna dari segi

pelajaran dan kemudahan.

• memerlukan kasih ssayang.

• mengharapkan penghargaan daripada ibu bapa.

• mempunyai cita-cita dan harapan untuk

7.2.7 Unsur Luaran

• Aspek kebersihan, kekemasan, ketepatan waktu merupakan

unsur luar yang menjayakan kecermerlangan keluarga.

• Tahap pendidikan rendah ibu bapa, latar belakang keluarga

yang miskin, ibu atau bapa tunggal menjejaskan kecemerlangan keluarga berbanding dengan keluarga yang kukuh.

• Kanak-kanak yang melakukan tugasan dengan konsisten

boleh menyesuaikan diri berbanding dengan kanak-kanak yang lambat menyesuaikan diri dan emosi.

• Sifat Kanak-kanak lelaki lebih aktif, suka membuat bising,

jangka tumpuan pendek dan kurang pencapaian berbanding kanak-kanak perempuanyang lebih sistematik.

Ibu bapa perlu merancang aktiviti yang seronok, kreatif supaya diminati oleh kanak-kanak. Rutin yang biasa akan menyebabkan kanak-kanak bosan dan tertekan. Aktiviti belajar melalui lawatan luar kelas di kawasan persekitaran tempat tinggal atau di luar kawasan prasekolah adalah sesuai untuk mencabar fikiran kanak-kanak.

86


7.3. Role Model

Ibu bapa a d a l a h role model kepada anak-anak. Mereka akan belajar atau meniru ibu bapa dari aspek berikut :

• Tingkah laku

• Percakapan

• Peraturan-peraturan yang diarahkan

• Persekitaran kkeluarga

• Menjadi idola atau model

Ini bermakna orang yang diperhatikan oleh kanak-kanak akan menjadi ikutan kanak-kanak. Status sosioekonomi kanak-kanak ada kaitan dengan cara ibu bapa bercakap dan berinteraksi dalam keluarga. Guru sebagai seorang individu dalam sesuatu kumpulan boleh mengubah kumpulan tersebut dengan cara interaksi guru tersebut dalam kumpulannya.

7.4 Diri

Jenis-jenis diri adalah seperti berikut :

(a) Konsep diri(b) Kawalan diri

(c) Keazaman diri

(d) Pendedahan kendiri (e) Penghargaan kendiri (f) Pembaikan diri(g) Pengurusan diri

87


Jadual 7.4: Jenis-jenis Diri

Bil Jenis Diri Ciri-ciri Diri1 Diri sebenar Mencapai potensi diri, bercakap, mendengar,

menulis dan membaca dan boleh memimpin diri 2 Perbandingan Membezakan diri sendiri dan orang lain3 Konsep kendiri Siapa saya atau mengenal diri4 Keyakinan diri Berani dan kuat semangat5 Efekasi diri Kecekapan diri6 Estim kendiri Menghargai diri7 Penilaian diri Menilai diri sendiri8 Ekspresi diri Pendedahan kendiri9 Pemenuhan diri Memenuhi kepuasan diri10 Instruksi diri Boleh mengarah diri11 Pengurusan diri Boleh mengurus diri12 Pembelajar

an kendiriBelajar menggunakan modul dan belajar sendiri

88


7.5 Keluarga

Perlindungan daripada keluarga terhadap kanak-kanak adalah sangat penting. Berikut adalah senario keluarga yang penting kepada kanak-kanak:

(a) Kanak-kanak memerlukan sokongan daripada keluarga dari segi tempat tinggal dan makanan.

(b) Kanak-kanak berkongsi kesusuhan dan kesenangan dengan keluarga.

(c) Mereka akan belajar bertanggungjawab sekiranya mereka diberi peranan dalam keluarga.

(d) Kanak-kanak gembira dapat membantu ibu bapa seperti membasuh dan menyapu serta mengemaskan rumah.

(e) Sejak lahir, kanak-kanak belajar melalui interaksi dengan keluarga.

(f) Banyak kemahiran yang diperoleh daripada interaksi bersama ibu, bapa abang dan kakak, datuk nenek dan saudara mara.

(g) Kanak-kanak akan melahirkan perasaan kepada ibu dan bapa dengan penuh keyakinan.

(h) Kanak-kanak perlu menurut perintah ibu bapa.

(j) Mereka perlu berkongsi pendapat dengan keluarga.

89

13 Bercakap Hati kecil berkata-kata tentang diri14 Refleksi diri Muhasabah diri-mencari kekuatan dan

kekurangan diri, memperbaiki diri15 Imej diri Gambaran/keterampilan diri/personaliti


7.6 Idola

Ibu bapa adalah idola yang terbaik

(a) Ibu bapa menjadi idola kanak-kanak patutnya memaparkan segala perkataan yang baik, bahasa yang sopan santun dan tingkah laku yang dihormati.

(b) Keluarga yang bercerai, anak-anak akan mengalami kesusahan, sedih, mereka tertekan dan tidak dapat menjadi role model.

(c) Penderaan seperti kesakitan, penderaan fizikal, luka, dan cedera pada badan, penderaan emosi oleh ibu bapa akan membuat ibu bapa tidak lagi jadi idola.

Ibu bapa gagal menjadi idola sekiranya mereka melakukan perbuatan berikut:

(a) Penderaan yang dilakukan oleh ibu bapa tanpa belas kasihan adalah satu bentuk kezaliman yang menggugat keharmonian keluarga.

(b) Anak yang hilang tempat bergantung dan membesar dalam perkembangan yang tidak sempurna menganggap ibu bapa bukanlah idolanya.

7.7 PERSEKITARAN

Persekitaran adalah penting bagi kanak-kanak. Ini kerana kanak-kanak suka bermain dan bermain adalah kerja kanak-kanak.

(a) Bermain adalah naluri semula jadi untuk kanak-kanak belajar dan mengembangkan potensi kognitif dan sosioemosi.

(b) Persekitaran bermain memberi peluang kanak-kanak mereka-cipta dan belajar mengenai dunianya.

(c) Melalui bermain mereka dapat memahami orang lain.(d) Mereka akan menikmati pengalaman baru dan mendapat

90


kepuasan dan keseronokan bersama rakan sebaya.

91

7.8 Komuniti

Komuniti adalah penduduk disesuatu tempat kediaman di mana semua kumpulan masyarakat hidup dengan aktiviti yang dilaksanakan bersama.

Rajah 7.1 menunjukkan jenis-jenis komuniti.

Rajah 7.1: Jenis komuniti

Berikut adalah ciri-ciri komuniti luar bandar:

a) Terpencil

b) Homogenous

c) Petani

d) Ekonomi hanya cukup untuk menyara diri

e) Cara hidup konventional

f) Spontan

g) Tidak kritikal

Dalam konteks komuniti, penglibatan ibu bapa dan komuniti adalah dalam aspek pendidikan di sekolah iaitu:

(a) Kanak-kanak perlu belajar mengenai peraturan dalam budaya masing-masing di sekeliling mereka.

(b) Kanak-kanak perlu didedahkan dengan identiti budaya dari segi persamaan dan perbezaan budaya, sikap, kepercayaan perasaan mengikut budaya dan perlu menghormati budaya orang lain.

7.9 Keluarga

Semua kanak-kanak rasa bangga dengan keluarga masing-masing. Mereka perlu merasa dirinya dihargai oleh keluarga. Mereka rasa selamat, penuh keyakinan, tidak dibuli dan tidak didera oleh mana-mana pihak.

7.10 Institusi

Institusi bermaksud sekolah atau premis yang dibina oleh pihak tertentu atau agensi untuk memberi peluang kepada kanak-kanak belajar. Guru yang bertugas di institusi ini akan melaksanakan pengajaran dan pembelajaran untuk kanak-kanak.

Di Malaysia Kementerian Pelajaran telah menjelaskan bahawa prasekolah adalah sebagai satu sistem pendidikan dalam institusi pendidikan di Malaysia dan termaktub dalam Akta Pendidikan1991 dan pindaan Akta Pendidikan 1996.

(a) Pusat Perkembangan Kurikulum Malaysia telah menggubal Huraian Sukatan Pendidikan Prasekolah dan Garis Panduan Pendidikan Prasekolah.

(c) Di seluruh negara pada tahun 1991 untuk digunakan oleh semua pusat prasekolah.

(c) Setiap penubuhan premis prasekolah sama ada anjuran kerajaan, separa kerajaan dan swasta wajib berdaftar di Jabatan Pendidikan Negeri di setiap negeri masing-masing.

(d) Menggunakan kemudahan yang ada di sekolah rendah kebangsaan dan sekolah rendah jenis kebangsaan di sekolah rendah.

(e) Kementerian telah melatih ramai guru peringkat sijil, diploma, ijazah, ijazah lanjutan dalam pengkhususan prasekolah.

(f) Institusi prasekolah amat memerlukan guru yang mempunyai ilmu pengetahuan dan kemahiran serta kelayakan dalam mendidik kanak-kanak prasekolah supaya pengajaran dan pembelajaran bersesuaian dengan perkembangan kanak-kanak.

7.11. Pendidikan Khas

Kanak-kanak keperluan khas memerlukan sekolah khas supaya mereka boleh belajar dengan selesa mengikut keperluan masing-masing daripada guru-guru pakar. Walau bagaimanapun guru perlu mengenali ciri-ciri kanak-kanak keperluan khas supaya dapat mengenal pasti keperluannya.

Berikut dihuraikan secara ringkas mengenai kanak-kanak keperluan khas:

(a) Ciri-ciri AD(H)D (Le Francois,1994)

• Gelisah

• Tidak mudah duduk diam di kerusi

• Mudah terganggu perasaan, cemas, bimbang dan tidak tentu arah

• Susah untuk menunggu giliran semasa bermain dalam kumpulan

• Jawapan lain dari apa yang ditanya

• Tidak memahami arahan

• Susah untuk menyiapkan tugasan kerana kurang tumpuan

• Tidak dapat menyiapkan tugasan kerana telah melakukan kerja lain

• Tidak boleh bermain dengan senyap

• Bercakap tanpa butiran yang jelas

• Selalu mengganggu orang lain

• Tidak mendengar apa yang dikatakan padanya

• Selalu hilang barang

• Melakukan sesuatu tanpa memikirkan akibatnya

(b) Kanak-kanak Autisme (Powell, 2000)

• Lebih mementingkan maklumat ruang (spatial) daripada abstrak-

contoh memberi tahu kanak-kanak autism supaya menggunakan jam digital daripada jam analog (analogue)

• Perlu hubungan guruămurid yang berkesan supaya kanak-kanak

dapat mengenal pasti apa yang dipelajari

• Gunakan pembelajaran berasaskan komputer (computer-

based) daripada penerangan guru• Persekitaran pembelajaran memerlukan aktiviti ramalan

• Menggunakan lima deria secara berkesan daripada

menggunakan visual dan audio sahaja• Sediakan sudut tertentu untuk aktiviti tertentu supaya

persekitaran memberi ruang dan rasa bebas untuk menjalankan aktivitinya (a feeling of power and independence)

• Beri peluang kanak-kanak autism untuk melengkapkan

permainan puzzle jig saw dengan kawan-kawannya.

(c) Kanak-kanak Disleksia

• Tidak boleh membaca, mengeja dan menulis tapi boleh melihat dan

mengenal huruf.

• Tidak dapat mengenal huruf dengan betul (konsep tulisan cermin)

terdapat kebalikan huruf.• Menghadapi masalah mengeja (spelling error) maka guru perlu

menekankan pembelajaran perulangan yang konsisten.

• Menghadapi masalah menulis (writing error)

(d) Kanak-kanak “Gifted”

• Menunjukkan kesanggupan untuk mengemukakan idea.

• Mempamerkan intelek yang tinggi.

• Menunjukkan minat kepada sesuatu dengan mendalamăcontoh

matematik.

• Belajar dengan cepat dan mudah dan mudah ingat (learns quicly

and easily).• Kreativiti yang tinggi contoh muzik, art, tarian (Gardner, 1983).

• Menunjukkan inisiatif yang tinggi untuk menghasilkan kerja yang

original.

• Boleh mengambil masa yang panjang dan memberi tumpuan yang

lama untuk menghasilkan kerja-kerja akademik.

(e) Kanak-kanak Masalah Pembelajaran (Learning Disable)

• Mereka memerlukan pemulihan (remidiation) dengan

menggunakan strategi compensatori (compensatory) seperti berikut:

• Membacaămenggunakan rakaman suara, lawatan, soal jawab

dan gambar.

• Kemahiranămenggalakkan percambahan fikiran, web dan peta

minda.• Produktivit, gunakan kalkulator dan komputer untuk menarik

minat mereka dalam mengatasi masalah membaca dan menulis.

• Ingatan jangka pendek (short term memory) ă gunakan teknik

nemonik dan teknik pandang dan dengar (visualisation).

7.11. KEUNIKAN DAN POTENSI KANAK-KANAK

Penerimaan

Guru harus menerima dan membantu kanak-kanak istimewa. Guru tidak menyisihkan mereka. Kanak-kanak ini memerlukan kasih sayang, kesefahaman dan bantuan orang dewasa. Rasa kasihan atau perlindungan yang keterlaluan perlu dielakkan. Kanak-kanak istimewa harus diajar bergaul dengan orang ramai dan situasi-situasi biasa yang dialami oleh kanak-kanak lain. supayadapat belajar mengatasi kesukaran-kesukaran yang dialami seharian.

TAJUK 8 HUBUNGAN GURU DAN KELUARGA (6 JAM)

SINOPSIS:

Topik ini membincangkan tentang aspek komunikasi diantara guru dan keluarga, aktiviti dan penglibatan keluarga serta perluasan pembelajaran.



1. Menjelaskan definisi komunikasi bersemuka, teknologi dan bertulis;

2. Mengenal pasti aktiviti penglibatan dari segi keperluan, jenis dan impak

penglibatan.

3. Mengenalpasti perluasan pembelajaran; dan

4. Menghuraikan pelaksanaan perluasan pembelajaran.


8.0 HUBUNGAN GURU DAN KELUARGA

Menurut sintesis penyelidikan yang dilakukan oleh Makmal Pembangunan Pendidikan Barat Daya, penglibatan keluarga mampu meningkatkan kejayaan murid di prasekolah tanpa mengira faktor-faktor tahap ekonomi, kaum atau etnik. Manfaat ini mungkin termasuk, markah ujian yang lebih baik, mengambil kelas lebih mencabar dan pencapaian akademik yang lebih baik. Anak-anak mendapat manfaat yang lebih apabila ibu bapa menyokong pembelajaran di rumah secara berterusan dengan tahap penglibatan yang lebih tinggi.

HUBUNGAN GURU DAN KELUARGA

HUBUNGAN GURU DAN KELUARGA

AKTIVITI PENGLIBATAN

AKTIVITI PENGLIBATAN

PERLUASAN PEMBELAJARAN

PERLUASAN PEMBELAJARAN

KOMUNIKASIKOMUNIKASI

Penglibatan ibu bapa, penjaga dan komuniti adalah sangat digalakkan kerana ia adalah elemen penting dalam pelaksanaan kurikulum prasekolah. Permuafakatan antara guru dan ibu bapa, penjaga dan komuniti telah dapat membantu dalam perkembangan dan kemajuan murid secara berterusan ke arah melahirkan warganegara yang baik dan bertanggungjawab.

Rajah 8.1 : Ibubapa berbincang tentang pencapaian anak mereka dengan guru prasekolah

8.1 KOMUNIKASI

Komunikasi dengan baik adalah faktor utama dalam menjalin hubungan diantara guru dan keluarga. "Komunikasi di kedua-dua belah pihak adalah amat penting," . Ibu bapa memerlukan maklumat mengenai apa dan bagaimana anak-anak mereka belajar, dan guru pula memerlukan maklum balas penting daripada ibu bapa tentang pencapaian akademik dan sosial kanak-kanak.

Tetapi berkomunikasi secara berkesan dengan guru yang sibuk, yang mungkin mempunyai bilangan murid yang ramai di dalam kelas adalah agak mencabar. Bilakah masa yang sesuai untuk bercakap atau berbincang? Bagaimana anda boleh mendapatkan perhatian dia? Apa yang perlu anda membawa dengan beliau dengan dan apa yang perlu dibiarkan sahaja?

http://everydaylife.globalpost.com/DM-Resize/photos.demandstudios.com/getty/article/81/99/76763335.jpg?w=600&h=600&keep_ratio=1

http://www.google.com.my/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=images&cd=&cad=rja&docid=ehuv9HRNjDMskM&tbnid=OGRhhQCtm-rDpM:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.pbs.org/parents/education/going-to-school/parent-involvement/parent-teacher-partnership/&ei=jrwoUrSaB4iWrAe6q4DYBQ&psig=AFQjCNE1qWPVQoZWP05-fz72SgiRj_50WA&ust=1378487797617972

Bagaimana anda mewujudkan hubungan dengan seseorang yang anda hanya boleh melihat beberapa kali sahaja dalam setahun? Komunikasi yang berkesan boleh memberikan kebahagiaan kepada ibu bapa serta mencabar kerana itu ibu bapa perlu mencari cara yang berkesan untuk berkomunikasi dan mendidik anak-anak mereka.

Terdapat 3 cara komunikasi dapat dijalankan diantara guru dan keluarga murid ialah:

1. Bersemuka

2. Bertulis

3. Teknologi

8.1.1 Bersemuka

Melalui cara bersemuka ibubapa akan berbincang secara langsung dengan guru untuk membincangkan masalah anak mereka. Pertemuan ini akan dapat membantu guru mengenali dan memahami murid tersebut dengan lebih baik . Pertemuan di antara ibubapa biasanya diadakan di prasekolah. Mengikut kesesuaian masa guru ,perbincangan dan pertemuan ini juga boleh diadakan di rumah murid sendiri apabila guru mengadakan lawatan ke rumah murid. Pada masa tertentu mungkin guru akan menziarahi murid atau keluarga murid yang sakit. Masa ini boleh digunakan untuk berbincang tentang perkembangan atau masalah murid dengan keluarganya. Ini secara tidak langsung dapat mengeratkan lagi hubungan murid dengan ibubapa mereka.

8.1.2 Bertulis

http://www.google.com.my/imgres?q=writing&hl=ms&biw=1366&bih=641&tbm=isch&tbnid=tVa6GgZC_fj19M:&imgrefurl=http://www.washingtonpost.com/blogs/answer-sheet/wp/2013/05/02/grading-writing-the-art-and-science-and-why-computers-cant-do-it/&docid=afTlHAE04JZsSM&imgurl=http://www.washingtonpost.com/blogs/answer-sheet/files/2013/05/writing.jpg&w=480&h=270&ei=KM04UtWNIcznrAeY4oDYBQ&zoom=1&ved=1t:3588,r:13,s:0,i:115&iact=rc&page=1&tbnh=168&tbnw=272&start=0&ndsp=18&tx=128&ty=56

http://www.google.com.my/imgres?q=writing&hl=ms&biw=1366&bih=641&tbm=isch&tbnid=mj_fkXd344bQXM:&imgrefurl=http://www.open.ac.uk/opencetl/practice-based-professional-learning/activities-projects/funded-projects-and-investigations/writing-professional-practice-the-wo&docid=T9-J4K-YkwT7oM&imgurl=http://www.open.ac.uk/opencetl/files/opencetl/image/writing_as_professional.jpg&w=1276&h=882&ei=KM04UtWNIcznrAeY4oDYBQ&zoom=1&ved=1t:3588,r:86,s:0,i:342&iact=rc&page=4&tbnh=171&tbnw=270&start=64&ndsp=23&tx=111&ty=50

Surat adalah satu daripada cara guru dapat berkomunikasi dengan ibubapa atau keluarga murid. Kadang-kala terdapat maklumat yang ingin disampaikan, guru boleh mengirimkan surat melalui anak mereka. Bagi aktiviti tertentu , surat amat perlu untuk memohon kebenaran daripada waris atau penjaga murid contohnya bagi mengadakan lawatan di luar kawasan sekolah.

Surat ini boleh dijadikan sebagai suatu dokumen sokongan sekiranya berlaku kemalangan atau perkara-perkara yang tidak diingini.

Terdapat tiga jenis surat yang perlu diketahui iaitu :

a) Surat makluman

- memberitahu tentang cuti sekolah, peristiwa ,maklumat lawatan atau hari sukan.

b) Surat panggilan

-surat panggilan untuk menjemput ibubapa hadir mesyuarat prasekolah sebaik-baiknya dihantar sebulan minggu lebih awal.

c) Surat jemputan- menjemput ibubapa hadir ke sesuatu majlis. –lampirkan borang hadir atau tidak untuk memudahkan urusan.

8.1.3 Teknologi

http://www.google.com.my/url?sa=i&rct=j&q=writing+emails&source=images&cd=&docid=ohvKQBzF-oGPHM&tbnid=npcJ06sX2ITl1M:&ved=0CAUQjRw&url=http://www.whitesmoke.com/how-to-write-a-business-email&ei=qM44Upm-CYmMrQfX5oFQ&psig=AFQjCNFTX2bsJHs34YmZvrSfrUFJAE6GWw&ust=1379540852477986

http://www.digitaldutch.com/arles/screenshots/image2.htm

Guru dapat berkomunikasi dengan keluarga melalui penggunaan peralatan teknologi seperti :

a) Laman Web

Berita, peristiwa atau laporan bagi aktiviti yang dijalankan di prasekolah boleh disampaikan dengan menggunakan majalah atau dokumentasi. Senarai nama Ahli jawatankuasa atau maklumat berkaitan ibubapa turut disertakan. Semua maklumat ini boleh disampai melalui laman web yang boleh dimuat turun oleh ibubapa dan keluarga murid.

b) E-mail

Guru perlu menyimpan semua senarai nama berserta dengan alamat e-mail ibubapa dan penjaga murid. Ini adala perlu untuk memudahkan guru menyampaikan sebarang maklumat melalui e-mail kepada ibubapa.

c) Telefon dan Pesanan ringkas (SMS)

Maklumat boleh disampaikan dengan mudah melalui penggunaan telefon dan juga melalui pesanan ringkas (SMS) kepada penjaga dan ibubapa. Penggunaan telefon adalah salah satu cara untuk menyampaikan maklumat secara yang paling pantas kepada ibubapa.

http://www.google.com.my/url?sa=i&rct=j&q=hand+phone&source=images&cd=&docid=tatujCfhX0GihM&tbnid=NYfSF8PYuF2dFM:&ved=0CAUQjRw&url=http://kamistad.net/cell-phone-buying-guide-cnet-reviews.html&ei=udA4UqzrI86HrgfV-oHQBw&psig=AFQjCNH97JCQ_clKrRSQwjQE8dmjKI8xbQ&ust=1379541525534522

d) Buletin

Buletin boleh disediakan secara bulanan atau tahunan. Segala aktiviti boleh didokumentasikan untuk dibaca oleh murid dan keluarga dirumah. Gambar-gambar aktiviti boleh dirakamkan dan disimpan untuk kenang-kenangan. Selain daripada dihantar kepada ibubapa, ia juga boleh ditampalkan di papan kenyataan di luar bilik darjah prasekolah. Maklumat ini boleh dilihat oleh ibubapa melaui laman web atau blog prasekolah atau dicetak untuk perhatian ibubapa dan murid.

Kesimpulannya guru perlu mempunyai penguasaan kemahiran ICT dan kemahiran teknologi yang baik untuk memudahkan hubungan komunikasi dengan ibubapa dan keluarga murid.Telefon bimbit,internet ,radio dan televisyen adalah di antara alat perhubungan yang canggih dan berguna. Internet pula membolehkan kita melayari laman web untuk mencatatkan maklumat berkaitan dengan prasekolah dan juga menyampaikan maklumat kepada semua pihak.

8.2. AKTIVITI PENGLIBATAN

Guru boleh membantu membina hubungan dengan ibu bapa, keluarga dan murid dengan memikirkan perkara berikut:

o Membimbing dan menawarkan ibu bapa peluang untuk melibatkan

diri dalam pengalaman bilik darjah.

o Melihat ibu bapa sebagai pihak yang penting dalam proses mendidik

anak-anak mereka.

o Adakah perbualan dengan ibu bapa bukan hanya memberi laporan

kepada ibu bapa tentang anak-anak mereka.

o Jangan fikir bahawa guru mempunyai semua jawapan - ibu bapa

telah banyak menyumbang dalam kehidupan anak-anak mereka. Ibubapa juga yang boleh membantu anda memahami cara terbaik untuk mengajar anak-anak mereka.

o Menjadi diri anda yang sebenarnya, bersikap jujur dan mudah

didekati.

o Memahami bahawa kanak-kanak dapat mencapai prestasi yang

terbaik apabila ibu bapa dapat berkoloborasi dengan guru sebagai rakan kongsi dalam pendidikan anak mereka.

o Menyedari bahawa awal kanak-kanak adalah masa yang kritikal dalam

pendidikan kanak-kanak dan belajar untuk memahami peringkat umur dan peringkat perkembangan kanak-kanak.

o Tahu apa tentang pelbagai stragegi dan teknik yang boleh anda

lakukan untuk meningkatkan pembangunan akademik dan sahsiah murid anda.

o Berusaha untuk berhubung dengan ibubapa dan menyampaikan

maklumat penting tentang masalah atau perkembangan anak mereka.

o Memberi sokongan kepada ibubapa untuk melibatkan diri dalam

pengalaman pembelajaran kanak-kanak iaitu dengan melatih ibubapa tentang cara yang berkesan untuk membantu anak-anak mereka di sekolah dan di rumah.

8.2.1 Keperluan penglibatan

Berikut adalah keperluan penglibatan ibu bapa:

o Mengekalkan kejayaan sesuatu program prasekolah melalui

penglibatan yang aktif.

o Menolong meningkatkan prestasi akademik anak-anak mereka.

o Meningkatkan kendiri positif anak-anak mereka.

o Menyediakan persekitaran bahasa yang memberansangkan.

8.2.2 Jenis penglibatan

Jenis penglibatan keluarga bukanlah berbentuk hieraki tetapi ia merupakan suatu kerangka untuk menghubungkan keluarga, ahli masyarakat dan ahli profesional pendidikan awal kanak-kanak.

Enam jenis penglibatan ibu bapa mengikut Epstein ialah :

• Jenis 1 : Keibubapaan – membantu keluarga menguasai kemahiran

keibubapaandan memahami perkembangan kanak-kanak.

• Jenis 2 : Komunikasi – mengamalkan pelbagai cara komunikasi yang

berkesan diantara sekolah dan keluarga.

• Jenis 3 : Kesukarelawan – menggalakkan keluarga berkhidmat

secara sukareladengan pelbagai cara.

• Jenis 4 : Pembelajaran di rumah – melibatkan keluarga menyokong

aktivitipembelajaran di rumah.

• Jenis 5 : Membuat keputusan – melibatkan keluarga dalam

pengurusanprasekolah dan organisasi berkaitan.

• Jenis 6 : Kolaborasi dengan masyarakat – menyelaras perkhidmatan

masyarakat untuk kebaikan bersama.

Proses keibubapaan dan keluarga perlu dilihat dari sudut mikro dan makro. Kemahiran keibubapaan adalah asas kepada kesejahteraan keluarga, masyarakat dan negara. Keibubapaan tidak terhad kepada ibubapa tetapi juga berhubungkait dengan kematangan dan kesediaan institusi-institusi lain untuk bekerjasama.

8.2.3 Impak

Kajian oleh Rutter et al. (1970) melihat peningkatan hubungan di antara faktor-faktor yang berkaitan dengan keluarga terhadap pencapaian literasi kanak-kanak. Ini menunjukkan penglibatan ibu bapa dan keluarga amat penting dalam menentukan pencapaian kanak-kanak di sekolah.

Menurut Henderson dan Berla (1994), "ramalan bagi pencapaian murid di sekolah bukanlah berdasarkan pendapatan atau status sosial tetapi kerana sejauh mana keluarga murid tersebut dapat:1. Mewujudkan persekitaran rumah yang menggalakkan pembelajaran

2. Harapan keluarga yang tinggi (tetapi tidak realistik) jangkaan pencapaian anak-anak mereka dan kerjaya masa depan.3. Melibatkan diri dalam pendidikan anak-anak mereka di sekolah dan di dalam komuniti.

Henderson dan Berla (1994) telah mengkaji dan menganalisis lapan puluh lima kajian yang didokumenkan berkaitan dengan manfaat menyeluruh penglibatan ibu bapa dalam pendidikan anak-anak. Kajian menunjukkan bahawa perancangan aktiviti-aktiviti dan penglibatan ibu bapa yang berkesan memberi banyak manfaat yang besar kepada anak-anak, ibu bapa, pendidik, dan sekolah.

Manfaat untuk Kanak-kanak

o Kanak-kanak lebih cenderung menunjukkan pencapaian yang baik

tanpa mengira latar belakang etnik atau kaum, status sosio-ekonomi, atau tahap pendidikan ibu bapa.

o Kanak-kanak secara amnya mencapai gred yang lebih baik, dari segi

markah ujian, dan kehadiran.

o Kanak-kanak akan sentiasa menyiapkan kerja rumah mereka.

o Harga diri kanak-kanak meningkat menjadi lebih baik,lebih berdisiplin,

dan menunjukkan aspirasi dan motivasi ke arah pencapaian yang lebih tinggi.

o Kanak-kanak bersikap positif tentang sekolah seterusnya

meningkatkan tingkah laku yang lebih baik di sekolah dan kurang menunjukan masalah disiplin.

o Kurang kanak-kanak yang diletakkan dalam pendidikan khas dan

kelas pemulihan.

o Kanak-kanak dari pelbagai latar belakang budaya cenderung untuk

melakukan aktiviti yang lebih baik apabila ibu bapa dan ahli profesional bekerjasama untuk merapatkan jurang antara budaya di rumah dan budaya di sekolah.

o Murid prasekolah yang melihat penglibatan ibu bapa mereka

diprasekolah akan kurang menunjukkan kecenderungan untuk keluar dan lebih gembira belajar di prasekolah.

8.3 PERLUASAN PEMBELAJARAN

Konsep perluasan pembelajaran adalah seperti berikut:

Prinsip pembelajaran kanak-kanak perlu difaham oleh pendidik yang terlibat dengan pendidikan awal kanak-kanak. Pendidik perlu menggalakkan pembelajaran melalui proses berikut:

(a) Mendengar dan melayan kanak-kanak. (b) Berbual dengan kanak-kanak. (c) Menggalakkan kanak-kanak menyiapkan kawasan untuk bermain.

(d) Memastikan kanak-kanak mempunyai tugasan yang jelas.

(e) Menolong semua kanak-kanak terlibat dalam aktiviti yang dijalankan.

(f) Membuat laporan selepas aktiviti mengenai kanak-kanak yang perlu diberi perhatian.

(g) Beri peluang kanak-kanak berfikir tentang apa yang mereka lakukan.

(h) Memberi peluang kanak-kanak bermain dengan apa yang mereka minati dan puas hati.

(i) Kanak-kanak melakukan sesuatu dengan harapan berjaya, dan akhirnya berjaya.

(j) Memastikan kanak-kanak menyumbang yang benar atas kerjanya sendiri.

(k) Kanak-kanak berminat terhadap dunianya.

(l) Beri peluang bermain dengan bahan yang konkrit.

(m) Bermain dengan perkembangan kawalan motor yang sesuai.

(n) Jangan lupa beri peneguhan kepada kanak-kanak.

(o) Kurangkan menulis.

(p) Objektif pengajaran dan pembelajaran mestilah realistik.

(q) Galakkan hubungan dengan guru.

(r) Elakkan imej yang sama.

(s) Galakkan pelajar menambah alat dalam permainan.

(t) Galakkan kanak-kanak menghabiskan tugasan dan cerita semula tugasan tersebut.

(u) Kerja kanak-kanak mestilah dipamerkan di hadapan kelas.

(v) Guru perlu ada masa untuk kontrak kanak-kanak bermain dalam kumpulan dan beri hadiah kepada semua kanak-kanak.

(w) Permainan ulangan adalah kurang digalakkan.

(x) Pemikiran kreatif dan pemikiran bercapah sangat digalakkan.

8.3.1 Perancangan

Sebelum menjalankan sebarang aktiviti di prasekolah, setiap guru perlu merangka dan membuat perancangan terlebih dahulu.Dalam membuat perancangan terdapat perancangan jangka pendek dan perancang jangka panjang.

(a) Perancangan jangka panjang adalah perancangan untuk tahunan dan semester dan perancangan jangka pendek adalah untuk mingguan dan harian. (b) Perancangan pembelajaran sangat penting dalam pendidikan awal kanak-kanak.

(c) Banyak tajuk yang mesti dihabiskan dalam peruntukan masa di prasekolah jika kita mengikut Huraian Sukatan Pelajaran Prasekolah dan Panduan Kurikulum Prasekolah yang disediakan.

(d) Pusat Perkembangan Kurikulum untuk Prasekolah mencadangkan kerja yang dapat membantu memudahkan tugas guru di prasekolah adalah seperti setiap hari guru boleh menggunakan dua teks yang disediakan dan guru boleh membuat perancangan dengan baik.

(e) Anda boleh gunakan senarai semak ketika membuat perancangan untuk kanak-kanak prasekolah ke arah kemahiran berfikir, dan mengesan kecerdasan pelbagai.

(f) Dalam perancangan, fokus utama adalah penghuraian konsep. Konsep ada hubung kait dengan bahan yang disediakan oleh guru.

Cara hendak memperkenalkan konsep perlu sesuai dengan tahap perkembangan kanak-kanak:

(a) Beri peluang kanak-kanak kenal dan menyebut bahan yang diedarkan di hadapan kelas.

(b) Beri peluang kanak-kanak menyatakan kepentingan barang itu kepada manusia atau haiwan.

(c) Beri peluang kanak-kanak membezakan kualiti dan ciri-ciri bahan-bahan tersebut kepada kawan-kawan.

8.3.2 Pelaksanaan

Konsep amalan yang bersesuaian dengan pembelajaran kanak-kanak yang boleh dilaksanakan adalah dengan mengemukakan pertanyaan yang bersesuaian dengan perkembangan kognitif kanak-kanak. Antaranya adalah seperti berikut:

� Apa yang kita perhatikan

� Apa yang kita nampak

� Di mana kita nampak

� Bila kita nampak

� Apa warnanya

� Cantik tak

� Apa rasa bila dipegang

� Kesat

� Lembut

� Halus

� Kasar

� Kenapa kita mesti sayang kasut kita

� Kenapa perlu hormat orang tua

� Kenapa sayang kucing

� Kenapa suka bunga

� Kenapa suka kawan

� Apa perasaan kalau bapa tiada

� Apa guna kaki

� Apa jadi kalau tiada kaki

� Apa cara untuk jaga kaki

� Kenapa kaki patah

� Apa guna hidung

� Bayangkan kalau tiada hidung

8.3.3 Maklum Balas Pembelajaran

Maklum balas pengajaran diperoleh melalui maklumat daripada ibu bapa serta murid-murid berdasarkan pencapaian objektif pengajaran dan pembelajaran serta penilaian perkembangan tingkah laku kanak-kanak. Maklumbalas ini dapat membantu guru meningkatkan kemahiran pengajaran dan pembelajaran guru serta membantu guru memahami masalah yang dihadapi oleh murid-murid di kelas prasekolah.

Guru boleh mendapat maklum balas tentang murid melalui: (a) Pemerhatian secara berterusan. (b) Penglibatan dalam aktiviti.

(c) Keputusan penilaian guru.

(d) Tingkah laku yang dipamerkan.

(e) Laporan daripada ibu bapa.

Beberapa teori dan kajian telah dijelaskan kepada ibu bapa ini mengenai penglibatan ibu bapa dalam kejayaan anak mereka. Teori Arnold (2008) dan Izzo et al. (1999) menunjukkan bahawa penglibatan ibu bapa yang lebih tinggi menentukan membantu meningkatkan pencapaian akademik kanak-kanak. Manakala Conway (2003) menyatakan penglibatan ibu bapa perlu dan digalakkan kerana memberi kesan yang mendalam terhadap perkembangan sosial dan kejayaan akademik kanak-kanak. Satu lagi dapatan Marcon (1999) juga menyatakan bahawa penglibatan ibu bapa yang berkaitan dengan perkembangan kemahiran berbahasa kanak-kanak, perkembangan sosial, motor, dan adaptif yang lebih baik sudah cukup membuktikan kepentingan penglibatan ibu bapa dalam akademik anak –anak mereka.

Soalan perbincangan

1. Jelaskan bagaimanakah cara guru boleh melibatkan ibubapa dalam aktiviti yang melibatkan kemahiran profesional mereka.

2. Huraikan bagaimana guru dapat mengenalpasti melaksanakan perluasan pembelajaran di prasekolah.

TAJUK 9 SUMBANGAN KOMUNITI DAN KELUARGA (5 JAM)

SINOPSIS:

Topik ini membincangkan sumber komuniti yang terdiri daripada agensi, perkhidmatan dan kolaborasi. Agensi yang terlibat dengan prasekolah seperti agensi kerajaan, swasta dan pertubuhan sukarela dapat memberi sumbangan pendidikan kepada pendidikan awal kanak-kanak. Dibincangkan juga perkhidmatan yang ditawarkan oleh komuniti kepada program dan aktiviti pendidikan awal kanak-kanak. Seterusnya dibincangkan kolaborasi antara institusi pendidikan awal kanak-kanak dengan komuniti dalam aspek pertukaran maklumat dan perkhidmatan untuk tujuan keharmonian.



1. Membincangkan kepentingan sumber komuniti dalam pendidikan awal kanak-kanak;

2. Menyatakan sumber perkhidmatan komuniti dari segi kepakaran, kemudahan dan peralatan; dan

3. Menyatakan kolaborasi antara tadika dan komuniti dari segi pertukaran maklumat, pertukaran perkhidmatan dan keharmonian.


SUMBANGAN KOMUNITI DAN

KELUARGA

SUMBANGAN KOMUNITI DAN

KELUARGA

3.1 PERKHIDMATAN

Perkhidmatan sumber komuniti bermaksud sumbangan daripada berbagai-bagai punca yang boleh diperolehi mengikut keadaan komuniti. Sumbangan boleh terdiri daripada kepakaran, kemudahan dan peralatan yang terdapat di komuniti setempat. Perkhidmatan yang diberi oleh pihak agensi kerajaan biasanya secara percuma. Agensi swasta pula biasanya menawarkan perkhidmatan berbayar.

3.1.1 Kepakaran

Kepakaran dalam bidang tertentu boleh diperoleh menerusi sumber komuniti yang terdiri daripada agensi kerajaan, agensi swasta dan pertubuhan sukarela. Kepakaran yang boleh disumbangkan adalah untuk bidang berikut;

(a) Klinik Kesihatan

(b) Pendidikan

(c) Keselamatan Awam

(d) Keselamatan Jalanraya

(e) Balai polis

(f) Pemakanan

(g) Balai bomba

(h) Teknologi

(i) Kerjaya

(j) Pertanian

(k) Ternakan

(l) Perpustakaan

Pihak institusi tadika boleh merujuk kepada agensi dan pertubuhan yang mempunyai kepakaran dalam bidang yang diperlukan. Perancangan program dan aktiviti pendidikan awal kanak-kanak dijalankan berdasarkan keperluan dan perkhidmatan yang akan diperolehi menerusi agensi dan pertubuhan sukarela.

KOLABORASIKOLABORASI KEHARMONIANKEHARMONIANPERKHIDMATANPERKHIDMATAN

3.1.2 Kemudahan

Kemudahan sebagai sumber komuniti bermaksud premis-premis yang disediakan untuk kegunaan awam secara percuma atau berbayar. Kemudahan awam yang tidak berbayar adalah seperti taman permainan dan perpustakaan. Pihak institusi boleh menggunakan kemudahan awam seperti taman permainan untuk menjalankan aktiviti prasekolah. Kemudahan awam yang berbayar pula boleh dirundingkan dengan agensi yang terbabit sama ada mendapatkan pengecualian pembayaran atau mengenakan bayaran yang minima kepada murid-murid prasekolah.

Di antara kemudahan awam yang tidak berbayar yang boleh digunakan oleh institusi taska:

(a) Taman permainan

(b) Perpustakaan awam

(c) Padang permainan

(d) Gelanggang permainan

(e) Dewan permainan

(f) Balai atau dewan orang ramai

Penggunaan kemudahan awam biasanya boleh digunakan pada bila-bila masa tanpa dimaklumkan kepada agensi yang menguruskan tempat kemudahan awam tersebut. Walau bagaimana pun ada sesetengah tempat kemudahan awam yang perlu dimaklumkan terlebih dahulu untuk mendapatkan kebenaran menggunakannya seperti perpustakaan awam, dewan atau balai dan sebagainya. Kemudahan agensi swasta memerlukan kerjasama dari segi bayaran yang dikenakan. Budi bicara pihak agensi adalah diperlukan untuk mendapatkan bayaran yang sesuai. Kadangkala pihak agensi swasta akan memberi tajaan meggunakan premisnya untuk sesuatu program.

3.1.3 Peralatan

Perkhidmatan peralatan bermaksud menyediakan alat keperluan pendidikan awal kanak-kanak. Pihak agensi kerajaan, agensi swasta dan pertubuhan sukarela dapat membantu membangunkan institusi prasekolah.

Peralatan yang dapat disumbangkan;

(a) Komputer

(b) Buku dan poster

(c) Peralatan manupulatif

(d) Kerusi, meja dan khemah

(e) Peralatan permainan luar

(f) Peralatan permaian dalaman

(g) Radio, televisyen,kaset dan CD

(h) Berus lukisan, warna dan kertas

(i) Pensil, pembaris dan buku tulis

Peralatan boleh diperoleh menerusi sumbangan komuniti sama ada daripada agensi kerajaan, agensi swasta dan pertubuhan sukarela. Perancangan perlu dilakukan oleh pihak institusi tadika bersama dengan agensi yang terlibat. Perkara yang diperlukan oleh pihak institusi tadika perlu dinyatakan.

3.2 KOLABORASI

Kolaborasi merupakan kerjasama di antara institusi tadika dengan komuniti. Kerjasama ini penting untuk mewujudkan persefahaman antara institusi tadika dan komuniti dalam menjayakan program dan aktiviti. Di luar negara seperti di Itali program Reggio Emilia merupakan jalinan kerjasama antara institusi tadika dan komuniti. Kerjasama antara komuniti dan institusi tadika telah menghasilkan program pendidikan awal kanak-kanak yang berkesan.

3.2.1 Pertukaran Maklumat

Pertukaran maklumat adalah kerjasama di antara institusi pendidikan awal kanak-kanak dengan agensi kerajaan, agensi swasta dan pertubuhan sukarela. Maklumat boleh dibahagikan kepada dua iaitu maklumat peribadi

yang tidak boleh disebarkan tanpa kebenaran diri individu dan maklumat umum yang boleh dikongsikan dengan pihak lain.

Antara perkongsian maklumat umum yang boleh dilakukan:

(a) Jumlah pendaftaran murid

(b) Jumlah tenaga pengajar

(c) Kelayakan tenaga pengajar

(d) Peralatan yang diperlukan

(e) Kurikulum

(f) Kesihatan murid

(g) Pengurusan

Maklumat yang diperoleh boleh digunakan oleh pihak agensi kerajaan, agensi swasta dan pertubuhan sukarela untuk membantu keperluan institusi tadika.

3.2.2 Pertukaran Perkhidmatan

Pertukaran perkhidmatan bermaksud sumbangan yang memberi keuntungan kepada kedua belah pihak. Misalnya institusi pendidikan awal kanak-kanak boleh membenarkan premisnya digunakan untuk agensi swasta meletakkan papan iklan pengeluaran makanan dan minumuan. Sebagai balasan, pihak agensi swasta akan memberi bantuan berupa tajaan makanan atau minuman.

Antara pertukaran perkhidmatan yang boleh dilakukan:

(a) Pengiklanan

(b) Kesihatan

(c) Penyelidikan

(d) Pemasaran

(e) Pengurusan dan pentadbiran

Kerjasama dalam aspek perkhidmatan dapat memberi faedah kepada institusi tadika dan komuniti. Tanggunjawab sosial oleh komuniti dapat meningkatkan keberkesanan program pendidikan awal kanak-kanak.

3.3 KEHARMONIAN

Keharmonian bermaksud hubungan mesra antara institusi prasekolah/tadika dengan komuniti. Keceriaan sesebuah prasekolah/tadika dapat dilihat menerusi hubungan yang sihat di antara institusi prasekolah/tadika dengan komuniti. Pihak institusi prasekolah/tadika mudah mendapat kerjasama dengan agensi kerajaan, agensi swasta dan pertubuhan sukarela. Program yang dirancang dapat sokongan dan berjalan dengan berkesan. Pihak institusi dan komuniti merancang untuk membina keharmonian dalam berbagai aspek.

(a) Keharmonian Keluarga

Ahli komuniti dan institusi prasekolah/tadika boleh menyumbang kepakaran kepada mereka yang memerlukan perkhidmatan khidmat nasihat demi keharmonian keluarga. Khidmat boleh diperolehi dalam bentuk;

(i) Kesihatan kanak-kanak

(ii) Perkembangan kanak-kanak

(iii) Pendidikan kanak-kanak

(iv) Kekeluargaan

(b) Keharmonian Institusi

Ahli komuniti boleh menyumbang untuk membina program dan aktiviti di institusi tadika, contohnya:

(i) Kerjasama institusi tadika dan keluarga

(ii) Merancang aktiviti institusi tadika

(iii) Membina persekitaran kondusif di institusi tadika

(iv) Kemudahan peralatan pengajaran dan pembelajaran

(v) Kemudahan bahan pengajaran dan pembelajaran

(vi) Meningkatkan pembangunan fizikal institusi taska

Keharmonian tercapai apabila terdapat hubungan mesra antara institusi tadika dan komuniti. Permasalahan diselesaikan menerusi suasana mesra. Pihak institusi tadika dan komuniti bersama-sama bertanggungjawab untuk meningkatkan kualiti pendidikan awal kanak-kanak.

Education

Penglibatan keluarga dalam pendidikan prasekolah