L-Ekonomjija x’inhi?

Attivita’ maħluqa mil-bniedem biextipproduċi u tagħti servizz.

L-Ekonomija ibbażata fuq ix-xogħol

Is-Setturi tax-Xogħol fl-EkonomijaLiema huma dawn is-setturi?

Primarju

Sekondarju

Terzjarju

Kwaternarju

1. Is-Settur Primarju Il-bniedem ifittex il-materja prima / riżorsi

naturali biex:

Jużahom hekk kif inhuma eż: ħut, ilma, ħaxix u frott

Jipproduċi xiħaġa bihom eż: injam, ħadid.

Is-settur l-iktar bażiku u primittiv li permezztiegħu jista’ jgħix il-bniedem.

F’Malta:

Biedja – trobbija tal-annimali u agrikultura, is-sajd –fishfarms, barrieri – ġebla tal-franka.

2. Is-Settur Sekondarju L-istadju fejn il-materja prima tiġi pproċessata biex

jinħoloq prodott minnha

eż: l-injam maqtugħ mis-siġar jiġi pproċessat f ’għamara– fabbriki b’użu tat-teknoloġija u makkinarju.

Kull ħaġa tanġibbli toħroġ minn dan is-settur – ħwejjeġ, karozzi, TV, computers.

3. Is-Settur Terzjarju Xogħol ta’ servizz eżempju:

servizz bankarju

ristoranti

tobba

għalliema

skrivani

mekkaniks

xufiera

avukati, nutara, periti

4. Is-Settur KwaternarjuQasam tar-riċerka u l-iżvilupp fil-

qasam tal-industrija eż: xjentisti u riċerkaturi.

Xogħolijiet relatati mat-teknoloġijaeż: programmers, systems analysts, IT administartors.

Riżorsi f’Malta X’riżorsi naturali għandna f’Malta?

Xemx

Baħar

Bajjiet

Attrazzjoni Turistika:

Minħabba fin-nuqqas ta’ riżorsi, Malta tiddependiħafna fuq is-settur terzjarju: Servizzi speċjalment mit-turiżmu

Sistemi Ekonomiċi

1) Ċentralizzata:

Kollox ikkontrollat u rregolat mill-istat –prezz, produzzjoni u pagi.

2) Ħielsa:

L-individwu ħieles li jixtri, jbigħ u jinnegozja kif irid u kemm irid. Ekonomija tas-suq – għax is-suq huwa l-uniku kontroll. Skont is-suq jitla u jinżel il-prezz tal-oġġett (demand & supply) – privatizzata.

Sistemi Ekonomiċi3) Imħallta:

Bilanċ bejn sistema ħielsa u ċentralizzata. Kemm il-privat u kemm l-istat għandhom irwol importanti.

L-istat jikkontrolla l-kundizjonijiet miniminazzjonali eż: paga u sigurta’ li s-settur privat irid isegwi.

X’taħsbu li hija s-sitwazzjoni f ’Malta?

Malta - riesqa minn ekonomija mħallta għal waħdaħielsa fi ħdan l-Unjoni Ewropeja.

Worksheet F’liema settur tal-Ekonomija jaħdmu dawn in-

nies?

WorksheetXogħol Primarju Sekondarju Terzjarju Kwaternarju

Bennej

Sajjied

Programmer

Hairdresser

Minjiera tad-Deheb

Foreman ġo fabrika

Għalliem

Mastrudaxxa

Kok

Xjentist

Pulizija

Tabib

Kompli s-sentenzi

Andrew mar jixtri l-gazzetta iżda ma kellux wisq

minn fejn jagħżel. Gazzetta waħda biss sab għal-bejgħ

– dik maħruġa mil-gvern. F’din is-sitwazzjoni hemm

tip ta’ Ekonomija

Ċentralizzata

Grazzi għal-liġijiet il-ġodda dwar is-Saħħa u s-

Sigurta’ fuq il-post tax-xogħol, il-ħaddiema ’ngħataw

ilbies protettiv għax-xogħol li jwettqu fil-fabbrika

privata fejn jaħdmu. F’din is-sitwazzjoni hemm tip

ta’ Ekonomija

Imħallta

Mark mar jixtri videogame minn ħanut fil-viċin.

Kienet għolja fil-prezz u għalhekk iddeċieda li jżur

ħwienet oħra qabel ma jixtriha. Mar minn ħanut

ieħor iżda xorta talbu prezz għoli. Iddeċieda li

jordnaha on-line wara kollox minn hemmek isibha

irħas żgur. Din tissejjaħ Ekonomija

Ħielsa

Konklużjoni

Ekonomija

Is-Setturi tal-Ekonomija

Malta – Settur terzjarju – turiżmu

Sistemi Ekonomiċi: Ċentralizzata, Ħielsa, Imħallta