SADRŽAJUvod

1. Faktori naseljenosti na Zemlji2. Kontinentalne i regionalne razlike

2.1 Geografski povoljna područja za naseljenost2.2 Zonalni i regionalni razmeštaj stanovnika

3.. Gustina naseljenosti3.1 Prenaseljeni prostori

3.2 Gusto naseljeni prostori3.3 Srednje naseljeni prostori3.4 Retko naseljeni prostori

3.5 Nenaseljeni prostori4. StatistikaZaključak

UVODDanašnja istraživanja pokazuju nam da je brz porast stanovništva sveta temeljni činilacmnogih privrednih i društvenih teškoća. Zato je važno što više istraživati i uticati na raznenačine, da se što bolje iskoriste naseljivi prostori na Zemljinoj površini. Ostvarenje boljegživota pravo je svakog ljudskog bića. Tema mog rada je geografski razmeštajstanovništva na Zemlji. Izrada rada je koncipirana u četiri poglavlja : faktori naseljenosti na Zemlji,kontinentalne i regionalne razlike, gustina naseljenosti i statistika. Pri obradi ovih poglavljakoristio sam dostupnu literaturu, kartografski materijal i statističke podatke, čijom samanalizom došao do određenih zaključaka, uz primjenu različitih geografskih metoda.

1. FAKTORI NASELJENOSTI NA ZEMLJI

Stanovništvo sveta je neravnomerno razmešteno na Zemljinoj površini. Faktori takveneravnomerne gustine naseljenosti su prirodni i antropogeni. Kod prirodnih faktoranajdominantniji su uticaji:- reljefa (nizije su gusto naseljene – zapodnoevropska nizija, a planinske oblasti su retkonaseljene - Himalaji),- prirodnih izvora (neke oblasti u svetu obiluju prirodnim izvorima – nafta u Iraku, Kuvajtu,a neke su vrlo oskudne u tim izvorima – zemlje Sahela),- klime (neke oblasti su pod uticajem povoljnih klimatskih tipova za život ljudi – zapadnaEvropa sa atlantskom klimom, dok su neke oblasti vrlo surove klime – pustinje ili stalnozaleđene oblasti).Osim prirodnih faktora, na razmeštaj stanovništva deluje i čovek i to preko:- političkih uticaja (neke zemlje su stabilnih političkih prilika i pogodne za život – Nemačka,dok su neke država pod stalnom političkom i, nekada, vojnom presijom – Afganistan),- socijalnih faktora (suživot više različitih etničkih, rasnih i religijskih grupa ne smeta – SAD,ali ima i nacija koje više preferiraju izolovanost – skandinavske zemlje),- ekonomskih faktora (ekonomski razvijeni prostori su oduvek privlačni ljudima za razlikuod zemalja u razvoju, odnosno nerazvijenih regija).Analizom ovih faktora moguće je utvrditi uzroke prevelike koncentracije stanovništva naodređenim područjima, odnosno pojave gotovo nenastanjenih oblasti na Zemlji, kao imogućnost da se odrede oni faktori koji najviše utiču na takvu neravnomjernost. Oko 90%svetske populacije živi na oko 10% kopna na Zemljinoj kugli. Gustina naseljenosti za celuZemlju iznosi 43 st/km².

Karta 1 : Razmestaj svetske populacije :

2. KONTINENTALNE I REGIONALNE RAZLIKE Evropa je kontinent sa pogodnim klimatskim uslovima koji su imali i imaju veliki uticaj nanaseljenost i privredni razvoj, ali se moze reći da je stanovništvo dosta neravnomernoraspoređeno, gde se smatra da živi 8/10 stanovništva Evrope. Takođe za ova područja možese reći da imaju velike industrijske energije i da zbog toga ova područja su gusto naseljena pa i prenaseljena.Međutim, za stanovništvo Evrope može se reći da većina živi u gradovima.Smatra se da u Evropi ima više od 50 gradova koji imaju preko milion stanovnika, a 12gradova koji imaju više od 2 miliona stanovnika. Od svih Evropskih zemalja najvećunaseljenost imaju Holandija i Belgija, a najmanju naseljenost ima Island. Međutim, kada segleda razmeštaj stanovništva Evrope onda je interesantno posmatrati severnu, zapadnu, južnu i srednju Evropu i Rusku Federaciju.Severna Evropa je slabo naseljen prostor. Zauzima površinu oko 1,3 mil. km² koja jegotovo jednaka površini Francuske, Njemačke, Velike Britanije, Italije. Na ovom prostoru živi oko 24 miliona stanovnika. Razmeštaj stanovništva je u skladu sa prirodnim osobinama Severne Evrope. Ogromna većina stanovništva živi u južnim i primorskim krajevima. U ovim delovima se nalaze gotovo svi važniji gradovi igustina naseljenosti prelazi 50 stanovnika na 1 km² . Ostali delovi severne Evrope su retkonaseljeni zbog nepovoljnih prirodnih uslova.Zapadna Evropa je najgušće naseljen deo Evrope 153 stanovnika na 1 km ². U svimzapadno Evropskim zemljama najgušće su naseljeni industrijski regioni, plodne poljoprivredne površine a najmanje planinska područja. Smatra se da većina stanovništva živiu gradovima, npr.u Velikoj Britaniji. U gradovima živi 160 mil. stanovnika i ovo područjeEvrope je dosta neravmomerno naseljeno npr. Njemačka je najgušće naseljeno područje 230 stanovnika na 1 km² dok Slovačka ima 82stanovnika na 1 km². U ostalim delovima naseljenost se kreće od 100 -160 na 1 km².I uovom delu Evrope gradovi i industrijski regioni okupljaju oko ¾ ukupnog stanovništva ovogdela Evrope. Takođe planinski predeli su slabo naseljeni.Južna Evropa, region južne Evrope čine severni dielovi Mediterana sa Pirinejskim,Apeninskim i Balkanskim poluostrvom. Ovo područje ima površinu od 1,6 mil km² i to čininegde oko 17 % ukupne površine Evrope. Na ovom prostoru živi oko 160 milionastanovnika što čini ¼ ukupnog stanovništva Evrope. Najgušće naseljeni prostori su primorski pojas posebno Mediteran. Gustina naseljenosti u ovom delu Evrope naglo opada.Geografskom području istočne Evrope pripadaju zemlje istočne Evrope, zemlje bivšegSSSR-a i Ruska Federacija. Zemlje istočne Evrope zajedno sa zapadnim delom RuskeFederacije zahvataju polovinu Ruskog kontinenta. Bez Rusije imaju oko 1 mil. km². Smatrase da je Ruska Federacija najveća država na svijetu i prostire se na 2 kontinenta. Stanovništvoistočne Evrope je neravnomerno naseljeno. Gustina naseljenosti raste od sjevera prema jugu i prema zapadu. Najveću gustinu ima Moldavija 131 stanovnika na 1 km².Azija ie najrasprostranjeniji kontinent na Zemlji. Ima površinu od oko 44,4 mil km² izauzima 30% ukupnog prostora na zemlji. Smatra se da danas u Aziji živi preko 3,8 do 4milijarde stanovnika. To je blizu 60 % ukupnog stanovništva na svetu. I za ovaj kontinentmože se kazati da je gustina naseljenosti dosta neravnomerna na šta utiču mnogi faktori: prirodni, ekonomski. društveni i dr. Smatra se da su ¾ azijske povrsine praktično prazne jer unjima živi 1 stanovnik na 1 km². Međutim nasuprot tome, južna i jugoistočna periferija ovogkontinenta je veoma gusto naseljena naročito ravnice, delte, velikih reka pa se smatra da unekim nizijskim gusto naseljenih prostora pa prelaze 1000 – 1500 stanovnika na 1km².

Jugozapadna Azija: Različiti prirodni uslovi ove regije su glavni razlozi da imaneujednačenu naseljenost. Na ovim prostorima živi oko 210 miliona stanovnika prosečnanaseljenost iznosi oko 60 stanovnika na 1 km². Smatra se da polovina stanovnika ove regiježivi na uskom pojasu „plodnog polumeseca“. Pošto ovo područje ima pustinjske predjele paova područja nisu naseljiva. Na severu afričkog kontinenta, u dolini reke Nil gustina naseljenosti je iznad 1000stanovnika na 1 km². Smatra se da u Egiptu preko 95% ukupnog stanovništva živi u rejonu ilislivu reke Nil, dok npr.u Libiji skoro 95% stanovništva živi na obali sredozemnog mora.Oaze koje se pojavljuju u pustinjskim krajevima severne Afrike pokazuju da su se dosta povećala područja za naseljenost određenog broja stanovništva. Smatra se da u Sahari koja ima9 miliona km²,živi oko 2 miliona stanovnika. Što se tiče tropskih prašuma koje se prostiru uz reke centralne i južne Afrike, gde je temperatura negde prosečno oko 27° C igdje je raznovrstan biljni i životinjski svijet, ta su područja dosta interesantna za naseljavanje.Sličan slučaj je sa Kanadom gde u dolini reke San Lorens živi više od 95% ukupnogstanovništva. Ako gledamo kontinentalno primorje onda se može kazati da je ono dostanaseljeno naročito kada gledamo severoistok SAD-a, Kaliforniju itd. Smatra se da su na području reke Amazon istraživanja počela 1950. godine i da su se početkom 19. stoljeća počela stvarati određena naselja. Medutim i pored toga ta su područja do danas bila,uglavnom ne naseljena. Danas izgradnjom železnica, puteva dolazi do urbanizacije ovih, područja pa postaju dosta atraktivna za stvaranje naselja i za stvaranje života u ovim područjima.Prema broju stanovnika smatra se da su najnaseljenija područja današnje države Monako,Singapur, Bangladeš, zatim Južna Koreja, Holandija, Indija, Japan, Izrael... Prosečnonaseljene države su Italija, Švajcarska, dok su ispod proseka Kina, Poljska, Francuska,Španija. Najmanje naseljene države su Rusija, Kanada, Australija. Od ukupne površine kopnagde sjevernoj polulopti pripada 96,3 mil.km² Smatra se da je prosečna gustina naseljenostioko 53 stanovnika na 1 km².

Grafikon 1 : Učešće svetske populacije

2.1 Geografski povoljna područja za naseljenostZanimljiva je i razlika u gustoći naseljenosti između rubnih i unutrašnjih delovakontinenata. Kontinentalna primorja u celini su dva puta naseljenija od unutrašnjostikontinenata, usled povoljnih prirodnih uslova za naseljenost i ljudsku aktivnost na primorju. Najveća populacijska jezgra na Zemlji se nalaze duž kontinentalnih primorja; u jugoistočnoj i južnoj Aziji, zapadnoj Evropi i na severoistoku SAD-a. Te tri velike regije zahvataju samoosminu površine naseljenog kopna, a u njima živi gotovo sedam desetina čovečanstva. Ostalarazmerno značajne populacijska jezgra su Kalifornija, srednje primorje Brazila, donje porečje La Plate, evropski deo Rusije, jugoistočna Afrika znatno su manje.Veća je naglašenost meridionalnog pravca kontinentalnih obala od zonalnog uslovila i jaču meridionalnu naseljenost njihovih primorja. No, ovde je značajan diskontinuitetnaseljenosti posledica nepovoljnih modifikatora prirodne sredine, kao što su Atakama uAndskom primorju, Namib i Kalahari u jugozapadnoj Africi, Arabijska pustinja u jugozapadnoj Aziji, pustinja u severozapadnoj Australiji, Mauritanija u zapadnoj Africi idrugi suvi krajevi. Ponegdje je navedeni diskontinuitet naseljenosti posledica naglašenijegzonalnog pružanja kontinentalne obale, kao u Venezueli, Kolumbiji, Magrebu i drugde. Tako je čovek izbegavao predele nepovoljnog prirodnog, a one s povoljnim modifikatorima kaošto su Island, Skandinavija i Britanski otoci, obimno je iskoristio prilagodivši se životu iopstajanju u tim prostorima.Spoj kopnene i vodene mase bez sumnje je faktor naseljenosti i od bitnog je značenja urazmještaju čovečanstva. To se vidi ne samo u kontinentalnim primorjima nego i u mnogimkrajevima u njihovom zaleđu gde se duž rieka i oko jezera koncentrisu brojne i značajnenaseobine populacije s odgovarajućim privrednim funkcijama. Takvi su primerisevernoamerička Velika jezera (Gornje, Huron, Michigan, Erie, i Ontario), istočno afrička jezera (Viktorija, Tanganjika, Albertovo i Rudolfovo), jezera u Šajcarskoj (Ženevsko, Ciriško,Bodensko i dr.), andska jezera (Titicaca) i druga. Od reka su takve u prvom redu Rajna,Dunav, Sena, Volga, Rona, Temza, Laba, Sava i druhe u Evropi, Nil, Niger i Kongo u Africi,La Plata u Južnoj Americi, Hudson, Lovrijenac Mississippi u Angloamerici, a Ganges,Hoangho, Biserna rijeka i druge u Aziji. Naseljenost Zemlje se ogleda i u nejednakom visinskom razmeštaju čovečanstva.Procjenjuje se da oko 75% stanovništva živi na nadmorskoj visini ispod 500 metara. Iznad500 metara živi oko 25% stanovništva.to pokazuje da reljef u cjelini, izuzev ekvatorijalnih I tropskih područja, nepovoljno utiče na naseljenost stanovništva.Jača naseljenost opaža se i duž transkontinentalnih prometnica, narocito nakon izgradnježeleznica i puteva. U starom i srednjem vieku nicala su i razvijala se uporišta i naselja uzkaravanske puteve, a u novom veku, nakon industrijske revolucije, duž železničkih pruga(transsibirske, transameričke, transaustralijske..) i autobuskih puteva. Primer su naseljavanje iekonomsko iskorišćavanje prostora kontinentalne unutrašnjosti Azije i Angloamerike.Karakteristična je još i oazna naseljenost u pustinjskim krajevima severne i severoistočneAfrike i jugozapadne i centralne Azije. Primer su Sahara, Nubija, Arabija... na oaznunaseljenost nalazimo i u hladnim oblastima sjeverne Azije, Sjeverne i Južne Amerike.Očigledna je i razlika u gustini naseljenosti Starog i Novog sveta. U Starom svetu, Aziji,Africi i Evropi (63% naseljenog kopna) živi 86% čovečanstva, a u Novom svetu – Angloamerici, Latinskoj Americi i Australiji s Okeanijom samo 14%, iako taj deo ekumenezahvata 37% površine naseljenog kopna.

2.2 Zonalni i hemisferni razmeštaj stanovništva

Velike su razlike u gustini naseljenosti pojedinih pojasa Zemlje i između severne i južnehemisfere. Posmatranje populacijske karte sveta pokazuje da se može govoriti o takvojzonalnoj podeli i diferencijaciji razmeštaja čovečanstva. To potvrđuju i sljedeći podaci : U pojasu od 20. do 40. stepeni sjeverne i južne geografske širine živi oko šest desetinačovječanstva, u pojasu od 0. do 20. stepeni obadveju geografskih širina samo dvie desetine, a od40. do 60. stepeni dve i po desetine čovečanstva. Severnije i južnije od 60. stepenigeografske širine živi manje od 1% stanovništva svijeta. Radi se o izrazitoj zonalnostirazmještaja čovječanstva, čija se većina skoncentrisala u umerenim pojasima Zemlje. Pored zonalnog razmeštaja karakterističan je i odnos naseljenosti severne i južnehemisfere. Neravnoteža je očigledn. Na severnoj hemisferi živi devet desetina čovečanstva, a blizu svaki deseti stanovnik Zemlje živi na njenoj južnoj polovini. Od ukupne površinekopna, gde severnoj polulopti pripada 96,3 mil.km², smatra se da je prosečna gustinanaseljenosti oko 53 stanovnika na 1 km². Na južnoj polulopti ukupne površine 37 km² smatrase da živi oko 13% stanovnika, odnosno da je oko 21 stanovnik na 1 km².

3. GUSTINA NASELJENOSTI

GUSTINA NASELJENOSTI JE RELATIVAN POJAM I ODNOSI SE NA BROJ STANOVNIKA NA JEDINICI POVRŠINE.U PROMATRANJU GUSTINE NASELJENOSTI OBIČNO SE RAZLIKUJU: ARITMETIČKA (RELATIVNA) GUSTINA POKAZUJE BROJ STANOVNIKA NA JEDINICI POVRŠINE; FIZIOLOŠKA GUSTINA JE BROJ STANOVNIKA NA JEDINICIZA OBRADU POGODNE POVRŠINE – TAKO JE KRAJEM 2004. ONA IZNOSILA U JAPANU OKO 1 510, UŠVAJCARSKOJ OKO 1 050, U EGIPTU 910, U VELIKOJ BRITANIJI OKO 700 I U DANSKOJ OKO 200;POLJOPRIVREDNA GUSTINA JE BROJ POLJOPRIVREDNIH STANOVNIKA NA JEDINICI POLJOPRIVREDNIH POVRŠINA;AGRARNA GUSTINA BROJ AGRARNIH STANOVNIKA NA JEDINICI ORANIČNIH POVRŠINA. DANAS JE NAJVEĆI RAST BROJA STANOVNIKA PRISUTAN U NERAZVIJENIM ZEMLJAMA AFRIKE, GDE JESTOPA RASTA OKO 3% GODIŠNJE, U LATINSKOJ AMERICI I JUŽNOJ AZIJI, OKO 2,1%. GODIŠNJI PORASTSTANOVNIŠTVA U NERAZVIJENIM ZEMLJAMA JE IZMEĐU 1,9% I 5%. NASUPROT TOME, EVROPI JE RASTSTANOVNIŠTVA OPAO NA 0,2%; U RUSKOJ FEDERACIJI NA 0,8% I U ANGLOAMERICI NA 0,8%. OVAKAVNERAVNOMERAN RAST UZROKUJE I NERAVNOMERAN RASPORED STANOVNIŠTVA NA ZEMLJI.RAZLIKE IZMEĐU GUSTINE NASELJENOSTI EVROPE I AZIJE NA JEDNOJ STRANI,A OSTALIH KONTINENATA NADRUGOJ STRANI POTVRĐUJU VISOK STEPEN KONTINENTALNE POPULACIJSKO-GEOGRAFSKE DIFERENCIJACIJE.RAZLIKE SU NAJVEĆE IZMEĐU AZIJE (105 ST/KM²) I AUSTRALIJE (3 ST/KM²). TAKO ŠIROKA LESTVICAUPUĆUJE NA MEĐUZAVISNOST PRIRODNIH I DRUŠTVENIH ELEMENATA I FAKTORA, SKREĆUĆI PAŽNJU NA POPULACIJSKE TEŠKOĆE AZIJSKOG I POTENCIJALNE MOGUĆNOSTI AUSTRALIJSKOG PROSTORA.ZEMLJE AZIJE, BEZ RUSKE FEDERACIJE, IMAJU VIŠE OD POLOVINE UKUPNOG SVETSKOG STANOVNIŠTVA.RETKO I SKORO JE NENASELJENA AUSTRALIJA, LATINSKA AMERIKA JE, TAKOĐE, SLABO NASELJENA, A JOŠ VEĆE SU RAZLIKE AKO UPOREDIMO GUSTINU NASELJENOSTI PO POJEDINIM PODRUČJIMA UNUTAR KONTINENATA. GUSTINA NASELJENOSTI STANOVNIŠTVA U DOLINAMA DELTI AZIJSKIH REKA DOSTIŽE 600 DO1 200 ST/KM², ALI JE, ISTOVREMENO, UNUTRAŠNJOST AZIJE (TIBETSKA VISORAVAN, MONGOLIJA,AFGANISTAN) TAKOREĆI NENASELJENA. NERAVNOMERAN RAZMEŠTAJ STANOVNIŠTVA IMAJU AFRIKA I TO USAHARI, SUDANU, ČADU, DELTI NILA, U NIGERIJI I PLANINSKI ZAPAD U SJEVERNOJ AMERICI. ZNAČAJNO JE DA TE RAZLIKE U NASELJENOSTI NISU SAMO REZULTAT PROIZVODNIH ODNOSA, NEGO SU NASTALE PODUTICAJEM ISTORIJSKOG, DRUŠTVENOG I TEHNOLOŠKOG RAZVOJA. NAJGUŠĆE NASELJENA PODRUČJA UEVROPI SU INDUSTRIJSKE ZONE, DOK SU U MONSUNSKOJ AZIJI TO NAJRAZVIJENIJA AGRARNA PODRUČJA.RETKO NASELJENI PROSTORI SU ONI S MANJE OD 10 STANOVNIKA NA KM², POKRIVAJU 67% KOPNA, A NANJIMA PREBIVA SAMO 12,5% STANOVNIŠTVA. SREDNJE NASELJENI PROSTORI SU ONI OD 10 DO 50STANOVNIKA NA KM², POKRIVAJU 21% KOPNA, A NA NJIMA ŽIVI 20% ČOVEČANSTVA. GUSTO NASELJENIOD 51 DO 100 STANOVNIKA NA KM², POKRIVAJU 5% POVRŠINE ZEMLJE, A NA NJIMA PREBIVA 14%STANOVNIŠTVA, A PRENASELJENI BI BILI PROSTORI S VIŠE OD 100 STANOVNIKA NA KM², POKRIVAJU OKO 7%KOPNA I NA NJIMA ŽIVI OKO 50% ČOVEČANSTVA.

Grafikon 2 : Svetska populacija po regionima

3.1 PRENASELJENI PROSTORI

OKO 75% STANOVNIŠTVA SVETA POSTOJI U USLOVIMA NISKE DRUŠTVENO-PRIVREDNE RAZVIJENOSTI,ONDA POSTAJE JOŠ OČIGLEDNIJE KOLIKE SU TEŠKOĆE ŠTO IZLAZE IZ TE NERAVNOMERNOSTI. TEŠKOĆE SUNAROČITO VELIKE U JUŽNOJ I JUGOISTOČNOJ AZIJI GDE SU REGIONALNE GUSTINE NASELJENOSTI VRLO VELIKEI DOSEŽU DO 600 STANOVNIKA NA 1 KM² (BANGLADEŠ, MALABARSKO PRIMORJE, HINDUSTANSKA NIZIJA,JAVA, TONKIN, JUŽNA KINA, DOLINA JANGCE, NIZIJA KANTO I DR.). IAKO JE REČ O VRLO PLODNIM IUGLAVNOM INTENZIVNO OBRAĐENIM KRAJEVIMA, ČESTO NEPOVOLJAN MONSUNSKI RITAM, TAJFUNI I DRUGEVREMENSKE NEPOGODE IZAZIVAJU NEPREKIDNU OPASNOST I GLAD. DELOVI INDIJE, BANGLADEŠA,PAKISTANA, ŠRI LANKE, MALEZIJE, INDONEZIJE I FILIPINA POUČNI SU PRIMJERI IZ NAJNOVIJEG DOBA.ZBOG TOGA SU TI KRAJEVI U USLOVIMA NEDOVOLJNE RAZVIJENOSTI ŽARIŠTA SAVREMENE POPULACIJSKOEKONOMSKE PROBLEMATIKE ČOVEČANSTVA. APSOLUTNO NAJGUŠĆE NASELJENI DELOVI SVETA SU PRIOBALJA OKEANA I MORA U UMERENOM I SUPTROPSKOM KLIMATSKOM POJASU (SAD, SREDNJAAMERIKA, OBALA BRAZILA, PRIATLANTSKA NIZIJA EVROPE, JUG I JUGOISTOK AZIJE). KADA SE POSMATRA PO DRŽAVAMA, UBEDLJIVO NAJVEĆE GUSTINE NASELJENOSTI IMAJU TZV. PATULJASTE DRŽAVE, KOJE IMAJUVELIKI BROJ STANOVNIKA, A MALU TERITORIJU (NPR. MONAKO SA 23 600 ST/KM²), POTOM SLEDE DRŽAVEZNATNO VEĆIH TERITORIJA (BANGLADEŠ SA 985 ST/KM², JUŽNA KOREJA SA 480 ST/KM², HOLANDIJA SA 392ST/KM², BELGIJA 341 ST/KM², JAPAN SA 339 ST/KM²), KAO I NEKE VRLO VELIKE DRŽAVE (INDIJA SA 336ST/KM²).

KARTA 2 : PODRUČJA NAJGUŠĆE NASELJENOSTI

3.2 GUSTO NASELJENI PROSTORI

ONI SU NAJZASTUPLJENIJI U EVROPI I AZIJI. OSTALE KONTINENTSKE CELINE DOSTA ZAOSTAJURAZMERNIM UDELOM POVRŠINE I STANOVNIŠTVA GUSTO NASELJENIH PODRUČJA. IZVAN EVROPE I JUGOISTOČNE AZIJE RAZMERNO ZNAČAJNIJE KONCENTRACIJE STANOVNIŠTVA S GUSTINOM OD 51 DO 100ST/KM², POSTOJE U SEVEROISTOČNOM PROSTORU SAD-A, GDE NA DVADESETPETINI POVRŠINE ŽIVIGOTOVO ČETVRTINA STANOVNIŠTVA, U SSSR-U, DONEKLE U JUGOISTOČNOM DELU BRAZILSKOG PRIMORJA IOKO LA PLATE. GUŠĆE NASELJENI DELOVI SSSR-A SU KAVKAVSKE REPUBLIKE (GRUZIJA, ARMENIJA IAZERBEJDŽAN) I, DELOM, PRIBALTIČKE REPUBLIKE (LITVA), PODMOSKOVLJE I CRNOMORSKOPRIMORJE. S OBZIROM NA STEPEN PRIVREDNE RAZVIJENOSTI SAD-A, SSSR-A I EVROPE MOŽE SESMATRATI DA JE GUSTINA DO STO STANOVNIKA NA NA 1 KM² ISPOD NJIHOVIH MOGUĆNOSTI I DA SE TEŠKOĆEZBOG TOLIKOG BROJA STANOVNIKA NA JEDINICI POVRŠINE SUSREĆU ZASADA ISKLJUČIVO U NEDOVOLJNORAZVIJENIM DELOVIMA SVIJETA, I TO U JUGOISTOČNOJ AZIJI, U AFRICI I U LATINSKOJ AMERICI.

3.3 SREDNJE NASELJENI PROSTORI

RELATIVNO SU SLABIJE ZASTUPLJENI U EVROPI, JUŽNOJ I ISTOČNOJ AZIJI, SSSR-U I U AUSTRALIJI.BUDUĆI DA JE PROSEČNA NASELJENOST KOPNENOG DELA ZEMLJE 30 ST/KM² (BEZ POLARNIH KRAJEVA35 ST/KM²), GUSTINA NASELJENOSTI OD 10 DO 50 ST/KM², UZETA U GLOBALU ZAISTA JESREDNJA. PROSTORI SREDNJE GUSTINE NASELJENOSTI ČETIRI I PO PUTA SU PROSTRANIJI OD ONIH S GUSTOMNASELJENOŠĆU, A VIŠE OD TRI PUTA OD PRENASELJENIH. OD SREDNJE NASELJENIH KRAJEVA EKUMENE PROSTRANIJI SU JEDINO RETKO NASELJENI PROSTORI. SREDNJE NASELJENIH PODRUČJA IMA U UNUTRAŠNJOSTIKONTINENATA I U PRIMORJIMA U NIŽIM I VIŠIM GEOGRAFSKIM ŠIRINAMA. IMA IH I U TROPIMA BURME IKAMPUĆIJE, NIGERIJE, GANE, UGANDE, TOGA, LIBERIJE, BENINA (DAHOMEJ), GORNJE VOLTE,SENEGALA, KENIJE, GVINEJE, OBALE SLONOVAČE, GVATEMALE, KOSTARIKE, HONDURASA, EKVADORA,PANAME, IRSKE, BALTIČKIH ZEMALJA, BELORUSIJE, UZBEKISTANA, TADŽIKISTANA, KIRGIZIJE I U VELIKOM DELU RUSKE FEDERACIJE, TURSKE, IRANA I AFGANISTANA. IMA IH I U AUSTRALIJI (VICTORIA),SEVERNOJ AMERICI (SREDNJI SEVEROZAPAD, SREDNJI JUGOZAPAD, SREDNJI JUGOISTOK, SEVERNO PACIFIČKO I JUŽNO ATLANTSKO PRIMORJE SAD-A), AFRICI I U LATINSKOJ AMERICI. IMA IH I U PROHLADNIM SUBPOLARNIM KRAJEVIMA EVROPE (ŠVEDSKA, FINSKA, NORVEŠKA) I U KANADI (NOVAŠKOTSKA). MNOGA SREDNJE NASTANJENA PODRUČJA, POSEBNO ONA U TROPIMA, POTENCIJALNO SU VEOMAIZDAŠNA I BOGATA, PA VALJA PRETPOSTAVITI DA ĆE SE TAMOŠNJE VREDNOSTI U BLISKOJ BUDUĆNOSTIISKORIŠĆAVATI BRŽE I OBILNIJE.

3.4 RETKO NASELJENI PROSTORI

KARAKTERISTIČNI SU ZA SVE KONTINENTE, OSIM EVROPE. PROSTIRU SE OD SUROVIH SUBPOLARNIH DOSPARNIH TROPSKIH ŠIRINA I NA SVIM GEOGRAFSKIM DUŽINAMA.NAJČEŠĆI UZROK OVAKO MALIH GUSTINANASELJENOSTI JESTE UTICAJ PRIRODNE SREDINE (KLIMA, RELJEF), DOK SU ZNATNO REĐI PRIMERI GDE JEANTROPOGENI FAKTOR BIO DOMINANTAN. NAJPROSTRANIJI SU U SEVERNOJ, SREDNJOJ I JUGOZAPADNOJAZIJI (SPOLJNA KINA, MONGOLIJA, SIBIR, ARABIJA, DELOVI IRANA I AFGANISTANA), U AUSTRALIJI(VECINA KONTINENTA, OSIM JUGOISTOČNOG PRIMORJA I ZAPADNE OBALE), U SEVERNOJ AFRICI (SAHARA,LIBIJA, NUBIJA), I U ANGLOAMERICI (GOTOVO ČITAVA KANADA, OSIM JUGOISTOČNOG RUBA, ALJASKA I PLANINSKO-PUSTINJSKI ZAPAD SAD-A). ZNAČAJNI SU I U PRAŠUMAMA LATINSKE AMERIKE(AMAZONIJA, PAMPAS, PLANINE BOLIVIJE; PERUA I ČILEA). NASELJENOST JE U TIM PROSTORIMA VEOMARAŠTRKANA U POVOLJNIJIM LOKALITETIMA. PROSEČNA GUSTINA NASELJENOSTI OD SAMO 6 ST/KM² SVEDOČIDA SU GOTOVO DVE TREĆINE KOPNA NA ZEMLJI DEMOGRAFSKA PUSTOŠ (ANEKUMENA) I POLUPUSTOŠ(SUBEKUMENA). SAMO MALI DEO IMA OSOBINE NASELJENOG PROSTORA.

3.5 NENASELJENI PROSTORI

TOJ KATEGORIJI PRIPADAJU UGLAVNOM KLIMATSKI SUROVI, ARIDNI, BILJNO-GEOGRAFSKI OGOLELI I PETROGRAFSKI NEPLODNI PROSTORI. MAHOM SU TO NAJVIŠI DELOVI VISOKIH PLANINSKIH PODRUČJASREDNJE AZIJE, SEVEROISTOČNOG SIBIRA, SEVEROZAPADNE ANGLOAMERIKE, SEVERNE EVROPE IKRAJNJEG JUGA JUŽNE AMERIKE. TO SU PODRUČJA ARKTIKA I ANTARKTIKA, NA KOJE OTPADA NAJVEĆI DEOANEKUMENE. HLADNOĆA, RAZREĐENI VAZDUH I NEPLODNOST GLAVNI SU UZROCI NENASELJENOSTI TIH PODRUČJA ZEMLJE. ZNAČAJAN JE FAKTOR NENASELJENOSTI I SPARNA, TEŠKO PODNOŠLJIVA KLIMA VLAŽNIHEKVATORIJALNIH PRAŠUMA. ZATO DELOVI TIH PODRUČJA AFRIKE, AZIJE I LATINSKE AMERIKE NISUNASELJENI. UZ KRAJNJE RAŠTRKANE I MEĐUSOBNO ODVOJENE MANJE LJUDSKE ZAJEDNICE, ONDE SU UNOVIJE VRIJEME SVE KARAKTERISTIČNIJE NASEOBINSKE OAZE KOJE JE STVORIO INDUSTRIJSKI KAPITAL ZAISKORIŠĆAVANJE RUDI I ZA GAJENJE KONJUNKTURNIH INDUSTRIJSKIH KULTURA (RUDNICI BAKRA U VISOKIMI SUROVIM ANDAMA, URANA U STUDENOM KANADSKOM I AMERIČKOM ARKTIKU, NAFTNA POLJA ALJASKE,SEVERNOG SIBIRA, PLANTAŽE KAUČUKOVCA I DR. U EKVATORIJALNIM NIZINAMA MALEZIJE I DRUGDE).

Statistika

Zemlja sa:•

najvišom gustinom stanovništva: Monako 16.410 stanovnika/km²•

najnižom gustinom stanovništva: Grenland 0,025 stanovnika/km²Gustina naseljenosti za sve kontinente osim Antarktika: (podaci iz 2000. godine) :

1.Evropa – 110 stanovnika/km² ;2.Azija – 136,6 stanovnika/km² ;3.Afrika – 26,1 stanovnika/km² ;

4.Severna Amerika – 16,3 stanovnika/km² ;5.Južna Amerika – 25,4 stanovnika/km² ; i

6.Australija – 3,1 stanovnika/km² .Lista 23 zemlje u svetu sa najvećom populacijom, (podaci iz 2008. godine):

1.Kina - 1,330,044,5442.Indija - 1,147,995,904

3.SAD - 303,824,6404.Indonezia - 237,512,352

5.Brazil - 196,342,5926.Pakistan - 172,800,048

7.Bangladeš - 153,546,8968.Nigerija - 146,255,3129.Rusija - 140,702,09610.Japan - 127,288,416

11.Mexiko - 109,955,40012.Filipini - 96,061,680

13.Vijetnam - 86,116,56014.Etiopija - 82,544,840

15.Nemačka - 82,369,55216.Egipat - 81,713,52017.Turska - 71,892,808

18.Demografska Republika Kongo - 66,514,50419.Iran - 65,875,224

20.Tajland - 65,493,29621.Francuska - 64,057,792

22.Velika Britanija - 60,943,91223.Italija - 58,145,320

Zakljucak

Kao što je već istaknuto, danas se procenjuje da na Zemlji živi negde oko 6,5 milijardistanovnika. Smatra se da je između 1995. godine i 2000. godine broj stanovnika godišnje

rastao za 1,3% ili za 78 miliona. Danas demogeografi procenjuju da će u 21 veku brojstanovnika iznositi oko 7,3 milijarde po jednoj varijanti, dok je 10,7 milijardi po drugoj

varijanti.Problem današnje naseljenosti nije u velikom broju stanovnika već u velikim regionalnim

razlikama i velikoj koncentraciji stanovnika na relativno malom prostoru. Procenjuje se da je80 % svjetskog stanovništva smešteno u manje razvijenim područjima dok u visoko

razvijenim živi oko 20%. Procenjuje se da u Aziji živi čak 61 %, a po broju stanovnika dolaziAfrika, Evropa je tek na 3. mjestu. Takođe se procenjuje da više od polovine stanovnika živi

u gradovima. Prema nekim procenama do 2025. godine 2/3 svetske populacije živet će ugradovima koji zauzimaju negde oko 2 % zemljine površine.

Takođe postoji velika razlika kada je u pitanju broj stanovnika između severne i južne polulopte i smatra se da oko 90 % stanovnika živi na severnoj polulopti, dok na južnoj živi

svega 10 % stanovnika. U starom svietu (Azija, Afrika, Europa) živi oko 86 % stanovnikadok u Novom svetu živi oko 14 %. Također je prisutna velika razlika unutar pojedinih

kontinenata, i te su razlike jako velike.Zemlju u celini karakterisu demogeografski ekstremi. Na jednoj strani su retko

naseljeni prostori, a na drugoj razmerno skučeni, gusto naseljeni i prenaseljeni krajevi.Između ta dva ekstrema postoji široka lestvica regionalne i lokalne gustine naseljenosti. Iz

takvih neravnomernosti izlaze brojne teškoće i problemi savremenog sveta, koji uz sveostalo iziskuje napore na ravnomernijem i racionalnijem razmeštaju stanovništva sveta. To

se naročito odnosi na gusto naseljene krajeve i zemlje ekonomski nerazvijenijeg delačovečanstva. Ali ravnomerniji razmeštaj stanovništva trebalo bi da prati i ravnomernija

raspodela dobara i pravedniji ekonomski odnosi između razvijenijih i onih u razvoju. Ovdje je težište problema, jer samo na dvanaestini ekumene u nerazvijenoj jugoistočnoj Aziji živi

polovina čovečanstva.

Radili :Aleksa BerisavacAleksandar Beloica