Conta a lenda que en tempos de Rómulo,

primeiro rei da futura cidade (753-716 a.C.), a

falta de mulleres levou ós romanos a raptar as dos seus veciños, os sabinos. Estes, anoxados, atacaron

ós romanos, que se refuxiaron no outeiro

fortificado do Capitolio. Unha muller, Tarpeia,

ofreceu ós sabinos abrirlles as portas dos

muros a cambio do que eles levaban no seu brazo esquerdo, referíndose a uns brazaletes de ouro. Cando lles deixou paso, eles matárona cos seus

escudos, que sostiñan co mesmo brazo: os sabinos

non gustaban dos traidores

A guerra rematou con acordo entre romanos e sabinos, mais o lugar onde

morreu Tarpeia, unha rocha, tomou o seu nome. En certas ocasións, algúns

condenados por traición eran lanzados o vacío desde alí

No ano 509 a.C. Sexto Tarquinio, fillo de Tarquinio o Soberbio, entrou na casa do seu primo Tarquinio Colatino. Foi á habitación de Lucrecia,

esposa daquel, e díxolle: Tace, Lucretia. Sextus Tarquinius sum. Moriere si emiseris vocem (“Cala, Lucrecia. Son Sexto Tarquinio. Se dis unha

palabra, morres”). De seguido, violouna. Ela manda chamar ó seu home, que estaba co exército romano nunha guerra, e ó seu pai. Dilles que se vai matar, posto que, aínda que contra a súa vontade, foi deshonrada; mais failles prometer vinganza contra Sexto Tarquinio e a familia real.

Os dous homes fan vir a un patricio prestixioso, Lucio Xuño Bruto, matan a Sexto Tarquinio e proclaman ó pobo romano a abolición da monarquía. Cando o rei, que tamén estaba na guerra, quixo voltar a Roma, atopou as súas portas pechadas. Viña de comezar a República

Mais o rei non se conformou. Foi a Etruria, rexión situada ó norte de Roma de onde

procedía a súa familia, e conseguiu a axuda de Lars Porsena, que armou un exército contra Roma. Os romanos quixeron curtar a ponte

sobre o río Tíber que daba acceso á cidade. A ponte era de madeira, e di a tradición que mentres algúns soldados a rompían, un só home, Horacio Cocles, mantivo a raia ós

etruscos

Pouco despois un mozo romano, Gaio Mucio,

entrou ás agachadas no campamento etrusco para matar a Porsena.

Capturado, para amosar o pouco medo que tiña á

morte, meteu a man esquerda nun braseiro e permaneceu impasible

mentres se queimaba. Foi alcumado Scaevola, que en latín significa “zurdo

O 16 de xullo do ano 390 a.C. un exército

estranxeiro entrou en Roma por última vez en

800 anos. Foron os celtas no norte de Italia, que os

romanos chamaban galos. Disque unha vez tomada

a cidade, o líder galo Brenno esixiu un pago:

colocou gran cantidade de armas no prato dunha

balanza, e mandou que os romanos depositasen

suficiente ouro no outro prato para equilibrala.

Cando así se fixo, engadiu a súa espada ó prato do ferro, proclamando: Vae

victis!, que en latín quere dicir “Ai dos vencidos!”

A principios do s. III a.C. Roma estaba empeñada en conquistar o sur de

Italia, en mans de cidades gregas moi ricas, mais

sen exército. Pero compraron a forza

armada de Pirro, rei do Epiro (actual Albania).

Este contaba con elefantes, nunca vistos

polos romanos, que perderon a primeira

batalla. Dise que Pirro examinou o campo de

batalla logo da loita e viu que todos os romanos

mortos foran feridos de fronte, e non de costas, polo que se decatou da valentía do seu inimigo.

Pouco despois, era vencido polos romanos e

voltaba ó seu reino

Entre 264 e 241 a.C. Roma mantivo con Cartago a

primeira de tres guerras. Houbo varias batallas navais,

e nunha delas o almirante romano Clodio Pulcro quería atacar á flota cartaxinesa en

Sicilia. Mais antes de entrar en combate, os sacerdotes tiñan que comprobar a vontade dos

deuses mediante a observación duns polos

sagrados. Interpretaron como un mal augurio que non

quixesen comer, co que os plans de Clodio estaban en perigo. Anoxado, tirou os polos pola borda dicindo:

Bibant, si edere nolunt! (“Se non queren comer, que

beban!”). Por certo, perdeu a batalla, pero Roma gañou a

guerra

A mediados do s. II a.C. Roma derrotara definitivamente a Cartago e fixérase co seu

territorio, entre o que estaba a costa mediterránea de Hispania. As tribus do interior hostigaban ós romanos de cando en cando. Un líder moi teimudo foi Viriato,

de Lusitania (gran parte do actual Portugal e Extremadura). Entre 149 e 139 a.C. foi moi molesto

para Roma. Todo rematou cando tres homes de Viriato ofreceron

ós romanos o seu asasinato. Logo de levalo a cabo, foron reclamar

unha recompensa, mais os romanos decidiron executalos. Ó

non comprendelo, dixéronlles: “Roma non paga a traidores”

En 62 a.C. Gaio Xulio César era Pontifex

Maximus, é dicir, o xefe da relixión romana. Un mozo romano, Publio Clodio, foi descuberto

disfrazado de muller no medio duns ritos

reservados a mulleres. Saltou o escándalo e

rumoreouse que Clodio mantiña relacións coa

esposa de César, Pompeia. César disculpou

publicamente á súa muller, mais ó pouco

divorciouse dela. Cando lle preguntaron por qué o fixera, César respostou: “A esposa de César non

só debe ser honesta, senón tamén parecelo”

O 29 de xuño do 49 a.C. tivo lugar na chaira de Farsalia, en Grecia, a batalla decisiva da guerra civil entre César e Pompeio. A forza deste último residía na cabaleiría, formada

por mozos da nobreza romana. César instruíu ós seus soldados para que no combate

apuntasen coas súas lanzas ós rostros dos xinetes. Ó facelo así, moitos retrocederon,

temendo ser desfigurados

Logo de vencer, César perseguiu a Pompeio ata Exipto, un Estado protexido por Roma. Alí

loitaban polo poder o faraón Tolomeo e a súa irmá Cleopatra. Esta, vendo en César o

dominador do mundo romano, quixo gañar o seu favor, mais sabía que o seu irmán non lle

permitiría achegarse a César. Por iso se envolveu nunha alfombra que mandou levar como regalo a César. Cando a desenrolaron,

apareceu, deixando abraiado ó romano

O primeiro Emperador, Augusto, quixo incorporar ó Imperio o territorio comprendido entre os ríos Rhin e Elba. Alí enviou, no 9 d.C., ó xeneral Publio Quintilio Varo, quen entrou en contacto cun líder xermano, presuntamente

amistoso, chamado Arminio. Éste convenceuno para que saíse das fortificacións do Rhin e guiouno ata un bosque no que un exército xermano estaba listo para atacar. Tres lexións (entre 15.000 e 20.000 homes) foron

aniquiladas. A amargura de Augusto foi enorme; disque ía berrando polo seu pazo: Quintili Vare, legiones redde! (“Quintilio Varo, vólveme as miñas

lexións!”)

A familia de Augusto deu os cinco primeiros Emperadores. O terceiro deles foi alcumado Calígula porque

seu pai, sobriño do Emperador Tiberio, o levou de neno a unha campaña militar. Os soldados regaláronlle unhas pequenas

sandalias, que en latín se chaman caligae; caligula é un deminutivo

A pesar dun bo comezo, no ano 38 d.C. Calígula

enfermou e a súa mente quedou trastornada:

pretendeu ser un deus, ordenaba execucións arbitrarias, e mesmo

chegou a nomear cónsul ó seu cabalo. Unha conspiración militar

asasinouno no ano 41

Os soldados que mataron a Calígula atoparon ó seu tío Claudio agochado tras

dunhas cortinas e proclamárono Emperador.

Pensaban poder manexalo, xa que era tatexo e tiña fama de

deficiente mental. Mais o seu goberno foi bastante axeitado, invertindo gran parte do presuposto en obras públicas. O seu

problema foron as mulleres. Unha das súas

esposas, Mesalina, rivalizaba coas prostitutas de Roma en capacidade

sexual. A seguinte, Agripina, convenceuno

para que nomease sucesor ó seu fillo e logo,

segundo parece, envenenouno no ano 54

Nerón sucedeu a Claudio, pero semellaba máis interesado na

poesía e no teatro. Só vivía para cumprir os seus caprichos: como a súa nai intentaba manipulalo, mandou matala. Ela díxolles ós

soldados que viñan asasinala que a apuñalasen no ventre, onde

xestara ó seu fillo.

No ano 64 produciuse un gran incendio en Roma, que Nerón presenciou desde o seu pazo

tocando a lira. Isto fixo pensar que el fora o seu causante, e el

pretendeu que foran os cristiáns. Pouco despois, no ano 68, varios

xenerais do exército subleváronse contra el, que se

suicidou. Disque as súas últimas palabras foron: “Que gran artista perde o mundo!” Foi o derradeiro Emperador da familia de Augusto

No ano 69 Vespasiano inauguraba a dinastía

Flavia, que reorganizou o goberno. Como era

costume que o Senado divinizase ós

Emperadores logo da súa morte, dise que

Vespasiano, nos últimos intres da súa vida, no ano 79, dixo: Vae, puto, deus

fio (“Ai, creo que me estou a converter en

deus”).

Ese mesmo ano, xa co seu fillo Tito como Emperador,

tivo lugar a erupción do Vesubio que sepultou

Pompeia. Nela morreu o escritor Plinio, levado da súa curiosidade por ver o

fenómeno

Entre o 98 e o 192 gobernaron Emperadores da familia dos

Antoninos. Algúns deles cultivaron a literatura, como

Marco Aurelio ou Hadriano, do que se cita o poemas que

verás de seguido. Todos foron ben xulgados pola Historia,

menos o derradeiro. Cómodo pareceuse máis a Nerón e

Calígula: gustaba de combater como un gladiador; iso si, contra animais ós que, por exemplo, lles extraeran os

dentes e as gadoupas

En 306 Constantino foi proclamado Emperador

polas lexións de Britania, pero había máis

candidatos ó trono. No ano 312 invadiu Italia e

enfrontouse en Roma, nas beiras do Tíber, co

xeneral Maxencio, ó que venceu. Xa sen rivais, no seu goberno favoreceu ós

cristiáns, que xa eran unha forza social

considerable. Anos despois contábase que pouco antes da batalla

contra Maxencio vira unha cruz no ceo con estas palabras: In hoc signo

vinces (“Con este signo has vencer”). Mais non se bautizou ata o momento

da súa morte, en 337