142

Retorika at Gramatika

Embed Size (px)

Citation preview

  1. 1. Gramatika sa Proseso ng Mabisang Pagpapahayag Ang retorika ay may tungkuling pagandahin at patimyasin ang isang pahayag, samantalang ang gramatika ay pinangangalagaan ang kawastuhan para maging malinaw ang pagpapahayag.
  2. 2. Tatlong (3) mahahalagang bagay ang sinasaklaw ng wika: Pag-aaral ng anyo uri ng mga salita. Tamang paggamit ng salita Tamang pag-uugnayan ng mga salita sa isang pahayag upang makabuo ng malinaw na kaisipan o ideya.
  3. 3. 1. Pag-aaral ng anyo uri ng mga salita .Kung may kabatiran sa pagpapalawak ng mga salita, nagkakaroon ng pagkakataong makapili at makagamit ng isang angkop na salita. Halimbawa: A. Siniliran niya ng mga pinamili ang bag. (Mahina) B. Sindlan niya ng mga pinamili ang bag. (Pinalakas)
  4. 4. 2. Tamang Paggamit ng Salita .Ang maling gamit ng salita ay maaaring makabawas sa kalinawan ng pagpapahayag at nakapagpapamali sa isang pahayag.mayroong salitang magkasing-anyo o magka- uri subalit may tiyak at ibang pinaggagamitan. Halimbawa: magkaiba ang gamit ng tingin, titig, tanaw, sulyap. A. Tingin - mababaw na pagbibigay-pansin B. Titig - matagal na tingin, may diwa ng pagsusuri. C. Tanaw - pagbibigay-pansin sa isang bagay na malayo. D. Sulyap - panakaw na tingin
  5. 5. 3. Tamang Pag-uugnayan ng mga Salita Ang wastong pagkaka-ugnay ng mga salita ay nakaktulong upang maging maayos ang pagpapahayag. Halimbawa: - ang gamit at katuturan ng mga salita ng magkakasingkahulugan ay di-dapat ipagkamali sa isat isa. A. Bumaba ng bahay ang mga bata. (Mahina) B. Nanaog ng bahay ang mga bata.. (Pinabuti)
  6. 6. Semantika May kinalaman sa interpretasyon ng mga kahulugan ng mga salita at pangungusap. Denotasyon Konotasyon Sinonim Antonim Polisemi - salitang may dalawa o mahigit pang kahulugan na magka-ugnay Hal: marka Homofon Parapreys
  7. 7. Galing sa salitang rhetor na mula sa Griyego na ang ibig sabihin ay guro o isang taong magaling na mananalumpati o isang mahusay na orador. Tumutukoy sa sining at agham maging pasalita o pasulat na pagpapahayag. Ayon kay Socrates, ay isang siyensa o agham ng paghihimok o panghihikayat.
  8. 8. Ayon kay Dr. Jose Villa Panganiban, ay sining ng maayos na pagpili ng wastong salita sa loob ng isang pahayag upang maunawaan, makahikayat at kalugdan ng mga nakikinig o bumabasa. Ayon kay Simplicio Bisa, isang sining o agham sa pagsulat ng kathang pampanitikan.
  9. 9. Sangkap ng Retorika Kaisipang nais ipahayag. Pagbuo ng mga pahayag. Istilo ng pagpapahayag.
  10. 10. Saklaw ng Retorika WIKA SINING LIPUNAN PILOSOPIYA PANAHON AT SITWASYON
  11. 11. bahagi ng pananalita/panalita (Part of speech), o kauriang panleksiko, ay isang lingguwistikong kaurian ng mga salita na pangkalahatang binibigyang kahulugan sa pamamagitan ng sintaktiko at morpolohikong asal ng bahaging panleksikong tinutukoy.
  12. 12. May sampung bahagi ng pananalita. Ang mga ito ay pangngalan, panghalip, pandiwa, pang-uri, pang- abay, pantukoy, pangatnig, pang- ukol, pang- angkop at pandamdam.(Balarila ng Wikang Pambansa (1939;1944) ni Lope K. Santos)
  13. 13. 1. Mga Nominal a. Pangngalan (noun) - mga salitang nagsasaad ng pangalan ng tao, hayop, bagay, pook, katangian, pangyayari, atbp. b. Panghalip (pronoun) - mga salitang panghahali sa pangngalan 2. Pandiwa (verb) - mga salitang nagsasaad ng kilos o nagbibigay-buhay sa isang lipon ng mga salita 3. Mga panuring (mga modifier) a. Pang-uri (adjective) - mga salitang nagbibigay-turing o naglalarawan sa pangngalan at panghalip b. Pang-abay (adverb) - mga salitang nagbibigay-turing o naglalarawan sa pandiwa, pang-uri at kapwa nito pang-abay
  14. 14. 1. Mga Pang-ugnay (Connectives) a. Pangatnig (conjunction) - mga salitang nag-uugnay ng dalawang salita, parirala o sugnay b. Pang-angkop (ligature) - mga katagang nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan c. Pang-ukol (preposition) - mga salitang nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang salita 2. Mga Pananda (Markers) a. Pantukoy (article/determiner) - mga salitang laging nangunguna sa pangngalan o panghalip b. Pangawing o Pangawil (linking o copulative) - salitang nagkakawing ng paksa (o simuno) at panaguri
  15. 15. Pandamdam (interjection) mga salitang nagsasaad ng matinding damdamin
  16. 16. PANG-UGNAY ito ay mga salitang nagpapakita ng relasyon ng dalawang yunit sa pangungusap, maaaring salita, dalawang parirala o ng dalawang sugnay.
  17. 17. PANG-UKOL (preposition) ito ay kataga o salitang nag-uugnay sa pangngalan o panghalip sa ibang salita sa pangungusap. sa para sa ayon para kay tungkol sa na may Halimbawa: Ang kanyang nilutong tinola ay para sa kanyang asawa at mga anak.
  18. 18. Mga Gamit ng Pang-ukol Nagpapakita ng kinalalagyan o patutunguhan ng isang bagay. Halimbawa: Ang pera ay nasa loob ng kuwarto ni Coby. Upang ipakita ang dahilan o pagmamay-ari. Halimbawa: Ang bagong damit ay para kay Lita. Ang layon ng pang-ukol ay maaaring pangngalan o panghalip. Halimbawa: Ang kanyang talumpati ay para sa kababaihan.
  19. 19. PANGATNIG (Conjunction) Ito ang tawag sa mga kataga o salitang naguugnay sa dalawang salita, parirala o sugnay na pinagsusunod-sunod sa pangungusap: at pati saka o ni maging subalit ngunit kung bago upang sana dahil sa sapagkat
  20. 20. Gamit ng Pangatnig Dalawang salitang pinag-ugnay Halimbawa: Ang langis saka tubig ay hindi mapagsama. Dalawang pariralang pinag-ugnay Halimbawa: Ang paglalaba ng damit at paglilinis ng bahay ang kanyang hanapbuhay.
  21. 21. Uri ng Pangatnig 1. Panimbang -Ito ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, o sugnay. at saka pati ngunit maging datapuwat subalit Halimbawa: Gusto niyang bumili ng damit, ngunit wala siyang pera. Naglinis muna si Hannah, saka siya nagluto. 2. Pantulong -Ito ay nag-uugnay ng di-magkapantay na salita, parirala o sugnay. kung kapag upang para nang sapagkat dahil sa Halimbawa: Nag-trabaho siya ng mabuti, para makabili siya ng damit. Umasenso ang kanyang buhay, dahil sa kanyang pagsisikap.
  22. 22. PANG-ANGKOP (Ligatures) Ito ay ang salitang nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan. Tatlo ang pang-angkop na ginagamit: na, -g, at -ng.
  23. 23. Wastong Paggamit ng Pang-angkop Inilalagay ang na sa pagitan ng salitang naglalarawan at inilalarawan na ang nauuna'y nagtatapos sa katinig maliban sa n. Halimbawa: masarap na pagkain, malinis na bahay, masinop na tao, maayos na pamumuhay. Ikinakabit ang -g sa nauunang salitang nagtatapos sa letrang n sa magkasunod na salitang naglalarawan at inilalarawan. Halimbawa: mahinahong pakikipag-usap, maalinsangang lugar,
  24. 24. Ikinakabit ang -ng sa nauunang salitang nagtatapos sa patinig (a, e, i, o, u) sa magkasunod na salitang naglalarawan at inilalarawan. Halimbawa: bagong bayani, mabuting anak, masayang naglalaro.
  25. 25. 1. Nang ginagamit bilang pangatnig sa mga hugnayang pangungusap; katumbas ng when sa Ingles. Halimbawa: Tulog na ang mga anak nang dumating ang kanilang ina. ginagamit sa gitna ng dalawang salitang-ugat na inuulit. Halimbawa: tapon nang tapon Nagmula sa na at inaangkupan ng ng at inilalagay sa pagitan ng pandiwa at pang-abay. Halimbawa: Nag-aral nang mabuti si Juan.
  26. 26. Bilang salitang nangangahulugan din ng para o upang . Halimabawa: Sumulat ka nang sumulat ng mga kuwento nang manalo ka sa patimpalak. ginagamit bilang pangatnig sa mga hugnayang pangungusap; bilang panimula ng katulong na sugnay o sugnay na di makapag-iisa. Halimbawa: Nang siyay umalis, dumating ang panauhin. ginagamit bilang pangatnig sa mga hugnayang pangungusap; bilang panimula ng katulong na sugnay. Halimbawa: Maghugas ka ng pinggan nang makakain na kayo.
  27. 27. 2. Ng ginagamit bilang pananda sa tuwirang layon ng pandiwang palipat. Halimbawa: Nagtanim ng palay si Jesusa na isang magsasaka. ginagamit ang ng bilang pananda ng aktor o tagaganap ng pandiwa. Halimbawa: Tinulungan ng dalaga ang kanyang lola sa pagtawid. Ginagamit ang ng kapag nagsasaad ng pagmamay-ari ng isang bagay o katangian. Halimbawa: Ang boses ng bayan ang dapat na mananaig.
  28. 28. ginagamit bilang pantukoy Halimbawa: Maluwag ang looban ng simbahan. ginagamit bilang pang-ukol na ang katumbas at tamang pagkaka- ugnay ng mga salita sa isang pahayag upang makabuo ng malinaw na kaisipan o diwa. Halimbawa: Pinalo niya ng kahoy ang magnanakaw. ginagamit bilang pang-ukol na ang katumbas ay sa. Halimbawa: Ang mga mag-aaral ay nagpunta ng Baguio.
  29. 29. ginagamit bilang pang-ukol na nagpapakilala ng pangngalang paari. Halimbawa: Tumatanggap ng plake ang kanyang anak. ginagamit bilang tagatanggap ng kilos. Halimbawa: Ayaw siyang layuan ng agam-agam.
  30. 30. 3. May ginagamit kapag sinusundan ng pangngalan. Halimbawa: May kasalanang ginawa sina Flor at Liza kagabi. ginagamit kapag sinusundan ng pandiwa. Halimbawa: May tumawa dahil sa nasabing balita. ginagamit kapag sinusundan ng pang-uri. Halimbawa: May magandang karanasan si Maja tungkol sa pag-ibig.
  31. 31. ginagamit kapag sinusundan ng pantukoy. Halimbawa: May mga panoorin sa patyo ng simbahan. ginagamit kapag sinusundan ng pang-ukol na sa. Halimbawa: May sa daga ang anak mong iyan.
  32. 32. 4. Mayroon ginagamit kung sinusundan ng panghalip. Halimbawa: Mayroon kayong libreng gamot sa baranggay. ginagamit kung sinusundan ng kataga.(po, pa, din, rin) Halimbawa: Mayroon po kaming ipagtatapat sa inyo. ginagamit ang mayroon bilang panagot sa isang tanong. Halimbawa: May pera ka ba? Mayroon.
  33. 33. ginagamit kung nanganghulugan ng pagka-maykaya o mayaman. Halimbawa: Ang mga Malate ay mayroon sa probinsya ng Bicol.
  34. 34. 5. Kung ginagamit bilang isang pangatnig sa mga hugnayang pangungusap; katumbas ng if sa Ingles. Halimbawa: Kung may problema ka, puntahan mo lang ako. 6. Kong ginagamit bilang panghalip panaog na ko at ng. Halimbawa: Ang tangi kong hangad ngayong taon ay ang makapasa sa L.E.T.
  35. 35. 7. din/daw ginagamit kung ang salitang sinusundan ay nagtatapos sa katinig maliban sa w at y. Halimbawa: Magpapatingin daw siya sa doktor ngayon. 8. rin/raw ginagamit kung ang salitang sinusundan ay nagtatapos sa patinig at malapatinig na w at y. Halimbawa: Ikaw raw ay makakasama sa bakasyon patungong Baguio. May handa raw tayo sa darating na kaarawan ni tatay.
  36. 36. 9. Sina ginagamit kapag ito ay sinusundan ng mga pangngalan na tinutukoy sa pangungusap. Halimbawa: Naglilinis sina Gel at Lissette ng bahay. 10. Sila ginagamit bilang panghalip na panao; katumbas ng they sa Ingles. Halimbawa: Umalis na sila kanina pang umaga.
  37. 37. 11. Pinto ginagamit bilang bahagi ng daanan na isinasara at ibinubukas. Halimbawa: Isinasara niya ang pinto upang hindi makapasok ang magnanakaw. 12. Pintuan ginagamit bilang kinalalagyan ng pinto. Halimbawa: Hindi pa napipinturahan ang pinto sa pintuan.
  38. 38. 13. Pahiran Lagyan ng isang bagay sa pamamagitan ng pamunas o sa pamamagitan ng kamay. Halimbawa: Pahiran mo ng langis ang natutuyo mong balat. 14. Pahirin Alisin sa pamamagitan ng pamunas o sa pamamagitan ng kamay.
  39. 39. 15. Subukin may bagay na nais patunayan to try. Halimbawa: Subukin mong gumamit ng Ariel sa paglalaba. 16. Subukan May mga bagay na tinitingnan nang palihim. Halimbawa: Subukan mo kung ano ang ginagawa niya sa aklatan.
  40. 40. 1. Nasasalamin _____ sa mga kabataan ang pagiging pag-asa ng bayan. a. daw c. din b. raw d. rin 2. Pinakiusapan ______ ng mayor ang mga tao na huminahon. a. din c. rin b. raw d. daw
  41. 41. 4. Humahagulhol ______ malakas ang namatayan. a. nang c. ng b. daw d. raw 5. Nilamon siya ____ alon haang namamangka. a. nang c. ng b. din d. daw
  42. 42. Idyoma Ito ay may di-tuwiran o di-tahasang pagpapahayag na may kahulugang patlinhaga. Ito ay di-literal kung kaya nangangailangan ng konotatibo at mallim na pagpapakahulugan. Halimbawa: putok sa buho - anak sa pagkadalaga mababaw ang luha - madaling umiyak naglulubid ng buhangin- nagsisinungaling hilong talilong - litung-lito pabalat-bunga - hindi totoo
  43. 43. Tayutay Ito ay ang sinadyang paglayo sa karaniwang paraan ng paggamit ng mga salita sa layuning gawing makulay, kaakit-akit at lalong mabisa sa pagpapahayag. May ibat ibang uri ng tayutay ito ay ang mga sumusunod:
  44. 44. 1. Pagtutulad (simile) Paggamit ng di-tuwirang pagkukumpara ng dalawang bagay na magkaiba ng uri at gumagamit ng mga parirala tulad ng tulad ng, kawangis ng, gaya ng, animoy at iba pa. Halimbawa: Tulad ng isang ibon, tao rin ay namamatay. 2. Pagwawangis (metaphor) Paggamit ng mga pahayag na nagpapahaiwatig ng pagkukumpara ng dalawang bagay na magkaiba ng uri. Hindi na ito ginagamitan ng mga pariralang tulad ng, kawangis ng, gaya ng, animoy at iba pa. Halimbawa: Ang kanyang buhay ay isang bukas na aklat.
  45. 45. 3. Pagbibigay-katauhan (personification) Pagsasalin ng mga katangian ng tao sa isang bagay. Naipahayag ito sa pamamagitan ng paggamit ng pandiwa. Halimbawa: Sumasayaw ang mga alon sa karagatan. 4. Pagmamalabis (hyperbole) Isang pahayag na eksaherado o labis sa katotohanan. Halimbawa: Nagliliyab ang mga mata ng galit na galit na lalaki.
  46. 46. 5. Pagtawag (apostrophe) Isang pagbulalas ng pagkausap sa isang tao (karaniwang patay o wala sa isang tiyak na pook) o isang bagay o bahagi ng kaligtasan na binibigyan ng katangiang pantao. Halimbawa: Tukso, layuan mo ako. 6. Pagpapalit-tawag (metonymy) Paggamit ng isang salitang panumbas o nagpapahiwatig ng kahulugan ng di tinutukoy na salita; ang pagpapalit ng katawagan sa bagay na tinutukoy. Halimbawa: Si Jessa ang tala ng kanilang nayon.
  47. 47. 7. Pagpapalit-saklaw (synecdoche) Pagbanggit ng bahagi bilang pagtukoy sa kabuuan; maaari namang nag-iisang tao ang kumakaktawan sa ibang pangkat. Halimbawa: Isang kayumanggi ang pinangaralan sa larangan ng boksing. 8. Paghihimig (onomatopoeia) Paggamit ng tunog o himig ng salita ay nagagawang maihatid ang kahulugan nito. Halimbawa: Kumabog sa matigas na lupa ang bumagsak na kargamento mula sa trak.
  48. 48. 9. Pagtatambis (oxymoron) Paglalahad ng mga bagay na magkasalungat upang higit na magkatingkad ang bisa ng pagpapahayag. Ito ay kadalasang mahaba. Halimbawa: Ang buhay sa mundo ay tunay na nakakatawa: may lungkot ay may ligaya, mmay dilim at may liwanag, may tawa at may luha. 10. Pagsalungat (epigram) Ito ay may kahawig ng pagtatambis kaya nga lamang ay maikli at matalinhaga. Halimbawa: Natalo siya upang muling manalo.
  49. 49. 11. Paglulumanay (euphemism) Paggamit ng mga salitang nagpapaganda ng pangit na pahayag. Halimbawa: Ang lalakeng naglalaro ng apoy ay humantong sa isang makabagbag damdaming tagpo sa harap ng kapitbahay. 12. Parelelismo (parallelism) Isang pagpapahayag na may halos iisang istruktura. Halimbawa: Sama-samang nabubuhay, Sama-samang namamatay.
  50. 50. 13. Pagpapalit-wika (transferred epithets) ang pang-uring ginagamit lamang sa tao ay inililipat sa mga bagay. Halimbawa: Ang mapagkandiling plato ay naghain sa kanya ng pagkain. 14. Pag-uyam (Irony o Sarcasm) paggamit ng mga salitang kabaligtaran na kahulugan at taliwas sa katotohanan. Halimbawa: Siya ay may magandang mukha na kung saan tanging ina niya lang ang humahanga.
  51. 51. 15. Pagtanggi (Litotes) Gumagamit ng panangging HINDI upang maipahayag ang makabuluhang pagsang-ayon. Halimbawa: Hindi ko sinasabing ayaw ko sa kanya pero suklam na suklam ako sa kanya. 16. Pagdaramdam Nagsasaad ng hindi pangkaraniwan damdamin. Halimbawa: Nakakaawa ang sinapit niya. Dahil sa pagtataksil niya ay iniwan siya ng kanyang asawa.
  52. 52. 17. Tambisan (Antithesis) Paglalahad ng mga bagay na magkakasalungatan upang higit na mapatingkad ang bisa ng pagpapahayag. Halimbawa: Siyay isang taon napanday ng panahon. Naranasan niya ang maghirap at yumaman, nakilala, at di-ppansin, lapitan ng mga kaibigan sa panahong mayroon siya at itakwil sa kawalan niya. Kaya handa naniyang harapin ang pakikibaka sa buhay.
  53. 53. 18. Tanong Retorikal Ito ay isang tanong na hindi naman talaga kakailanganin ng sagot kundi ang layunin ay maikintal sa isipan ng nakikinig ang mensahe. Halimbawa: Natutulog ba ang Diyos? 18. Pag-uulit (Alliteration) Pag-uulit ng mga tunog-katinig o magkatulad na titik o pantig sa inisyal na bahagi ng salita. Halimbawa: Makikita sa mga mata ni Maria ang mga masasayang nangyari sa kaniya kasama ni Marco. (makikita, mga, mata, Maria, masasayang, Marco)
  54. 54. 19. Konsonans Pag-uulit ng mga tunog-katinig o magkatulad na titik o pantig sa pinal na bahagi ng salita. Halimbawa: Ang aking pagmamahal para kay Rosal ay lalong tumatatag habang tumatagal. (pagmamahal, Rosal, tumatagal) 20. Asonans Pag-uulit ng mga tunog-katinig o magkatulad na titik o pantig sa alinmang bahagi ng salita. Halimbawa: Ang aking alagang aso ay agad kong pinaliguan pagdating ko sa amin. (ang, aking, alagang, aso, agad, amin)
  55. 55. 21. Anapora Pag-uulit sa unang bahagi ng pahayag o ng isang taludtod. Halimbawa: Ikaw ang aking pangarap. Ikaw ang bigay ng Maykapal. Ikaw ang lahat sa akin. -LET
  56. 56. 22. Epipora Pag-uulit naman ito sa huling bahagi ng pahayag o ng isang taludtod. Halimbawa: Ang Konstitusyon ay para sa mamamayan. Gawa ng mamamayan. At mula sa mamamayan. 23. Anadiplosis Kakaiba ito sapagkat ang pag-uulit ay sa unat huli. Halimbawa: Ang mahal ko ay ikaw Ikaw ay nagbibigay ng ilaw Ilaw sa gabi ng dilim Dilim man o liwanag, ikaw ay mahal parin.
  57. 57. 24. Pagsususkdol (Climax) Baitang-baitang na pagsasaad ng mga bagay o pangyayari hanggang sa umabot sa pinakamahalaga. Halimbawa: Unang nararamdaman niya ang butil-butil na pawis sa kanyang noo. Kasunod noon ang panlalamig ng buo niyang katawan. Nagdilim ang buong paligid at siya ay bumagsak.
  58. 58. Panitikan Ito ay ang katipunan ng mga akdang nasusulat na makilala sa pamamagitan ng malikhaing pagpapahayag, aestetikong anyo, pandaigdigang kaisipan at kawalang-maliw. (Webster, 1974) Ito ay katumbas ng literatura sa wikang kastila. Ito ay mula sa salitang Latin na litera na a ng ibig sabihin ay letra o titik. (Mateo, 1996). Salamin ng buhay.
  59. 59. Anyo ng Panitikan
  60. 60. Anyong Tuluyan Anyo ng panitikan napatala o karaniwang takbo ng pangungusap at gumagamit ng payak at direktang paglalahad ng kaisipan.
  61. 61. Uri ng Anyong Tuluyan NOBELA -mahabang salaysay na nahahti sa kabanata. MAIKLING KUWENTO -maikling katha na nagsasalaysay ng pang-araw-araw na buhay na may iilang tauhan lang, pangyayari, at may isang kakintalan.
  62. 62. DULA - sinasadula at tinatangahal sa tanghalan. ALAMAT - nagsasalaysay sa pinagmulan ng isang bagay. PARABULA - katha mula sa Bibliya
  63. 63. PABULA - kuwentong may aral at hayop ang pangunahing tauhan. TALAMBUHAY - akda ng kasaysayan ng buhay ng isang tao. SANAYSAY - akdang tumatalakay sa isang paksa at naglalayong maglahad ng opinyon o pananaw.
  64. 64. TALUMPATI binibigkas sa harap ng madla. BALITA naglalahad sa mga pang-araw-araw na mga pangyayari sa lipunan, pamahalaan, industriya at iba pang paksang nagaganap sa buong bansa. ANEKDOTA kuwento na ang pangyayari ay hango sa tunay na karanasan, nakawiwili, at kapupulutan ng aral.
  65. 65. EDITORYAL isang sanaysay na naglalahad ng kuru- kuro o opinyon ng isang editor. KASAYSAYAN itoy tala o mga nakasulat tungkol sa mga pangyayari ng nakaraan.
  66. 66. ULAT nasusulat bunga ng isinagawang pananaliksik, pagsusuri, pag-aaral, at iba pa. MITOLOHIYA kuwento hinggil sa pinagmulan ng sansinukuban, Diyos, Diyosa, at iba pang mga mahiwagang nilikha.
  67. 67. Anyong Patula Anyo ng panitikan na pataludtod, may sukat at tugma o malayang taludturan at gumagamit ng masining at matalinhagang.
  68. 68. Uri ng Anyong Patula TULANG LIRIKO -tulang naglalahad ng mga masidhing damdamin, imahinasyon at karanasan ng tao at kadalasang inaawit. TULANG PASALAYSAY -nagsasalaysay ng mga pangyayari sa paraang pataludtod.
  69. 69. TULANG PADULA tulang sinadyang isulat upang itanghal sa entablado. TULANG PATNIGAN tula sa pagtatalo, pangangatuwiran, at tagisan ng talino.
  70. 70. Uri ng Tulang Liriko PASTORAL DALIT PASYON ODA ELEHIYA SONETO KANTA
  71. 71. PANUBONG - mahabang tula ng nagpaparangal o paghahandog sa isang taong nagdaraos ng kaarawan o kapistahan
  72. 72. Uri ng Tulang Pasalaysay EPIKO - mahabang tula tungkol sa pakikipagsapalaran at kabayanihan ng isang taong may pambihirang katangian. AWIT - tulang romansa kung saan nakaharap sa mga pakikipagsapalaran ng mga tauhan at hango sa tunay na buhay. Halimbawa: Florante at Laura
  73. 73. KORIDO - tulang romansa kung saan ang mga tauhan ay may kakayahang supernatural. Halimbawa: Ibong Adarna
  74. 74. Uri ng Tulang Padula ZARZUELA - dulang musikal na karaniwang binubuo ng tatlong akto tungkol sa pag-ibig, kasakiman at poot. MORO-MORO - nagpapakita ng hidwaan at labanan ng Kristyano at di-Kristyano
  75. 75. TIBAG - ang paghahanap nina Reyna Elena at Constatino sa krus na pinagpakuan ni Hesus. PANUNULUYAN - nagpapakita ng pagahahanap ng matutuluyan nina Maria at Jose para doon isilang ang sanggol na si Jesus.
  76. 76. SENAKULO - pagtatanghal tungkol sa paghihirap at kamatayan ni Hesus.
  77. 77. Uri ng Tulang Patnigan DUPLO - paligsahan sa pangangatuwiran na kadalasang masaksihan sa paglalamay sa patay. BALAGTASAN - tagisan ng talino sa pamamagitan ng katwiran sa pamamaraang patula
  78. 78. KARAGATAN - dula tungkol sa isang prinsesa na sadyang humulog sa isang singsing sa dagat. Kung sinuman ang lalaking makakakuha ng singsing ay pakakasalan niya.
  79. 79. Aklat ng mga Araw - batayan ng pananampalataya ng mga Intsik Aklat ng mga Patay - naglalarawan ng mga kulto ni Osiris at tumatalakay sa mitolohiyang Ehipto. Awit ni Rolando - isinasalaysay dito ang gintong panahon ng Kristyanismo sa Pransya.
  80. 80. Bibliya - ang pinakabatayan ng pananampalatayang Kristyano. Canterbury Tales - naglalarawan ng pananampalataya at pag- uugali ng mga Ingles noong unang panahon.
  81. 81. Divina Comedia nagpapahayag ng pananampalataya at pag-uugali ng mga Italyano noong unang panahon. El Cid Campeador naglalarawan sa katangian ng mga Kastila at kasaysayan ng mga Espanya.
  82. 82. Illiad at Odyssey nagsasalaysay sa mitolohiya at alamat ng Gresya Isang Libo at Isang Gabi naglalarawan ito sa pamahalaan at lipunan ng Arabia at Persia
  83. 83. Koran batayan ng pananampalataya ng mga Muslim Mahabharata pinakamahabang epiko ng buong daigdig na naglalarawan sa kasaysayan ng pananampalataya sa India.
  84. 84. Uncle Toms Cabin nagbukas ng mga mata ng amerikano sa kaapihan ng mga lahing itim at naging simula ng paglaganap ng demokrasya sa buong daigdig.
  85. 85. Panitikan Bago Dumating ang mga Kastila Alibata o Baybayin ang tawag sa unag sistema ng pagsulat ng mga sinaunang Pilipino. Mga Awiting Bayan: 1. An-anoy - inaawit habang ang mga magsasaka ay gumagawa ng pilapil sa kanilang bukirin. 2. Ayoweng - inaawit sa pagkabyaw ng tubo. 3. Daeleng - awit tungkol sa mga pista o pagdiriwang.
  86. 86. 4. Dalit o Himno - awit sa pagpuri o pagsamba. Ito ang isa sa pinakamatandang awit ng pagdalangin sa Birhen. 5. Danyo - awit sa pagsasamba o pananampalataya. 6. Diona - awit sa panliligaw o kasalan 7. Dung-aw- awit sa pagpapahayag ng kalungkutan at pagdurusa. 8. Kumintang - awit sa pakikidigma hanggang naging awit sa pag-ibig. 9. Kundiman at Balitaw- awit sa pag-ibig 10. Oyayi - awit sa pagpapatulog sa bata o paghehele sa sanggol
  87. 87. 11. Sambotani - awit sa tagumpay 12. Soliranin - awit sa paggaod ng bangka 13. Umbay - awit sa paglilibing 14. Papag - inaawit sa tuwing may bayuhan ng palay.
  88. 88. Epiko Bago Dumating Ang Mga Kastila Epiko Ng Ifugao ALIM - kahawig ng Ramayan ng India. HUDHUD pakikipagsapalaran ni Aliguyon. Epiko ng Muslim BIDASARI BANTUGAN INDARAPATRA at SULAYMAN Epiko ng Tagalog KUMINTANG
  89. 89. Epiko ng Tagalog KUMINTANG Epiko ng mga Bisaya HINILAWOD LAGDA MARAGTAS Epiko ng Bikolano IBALON at ASLON Epiko ng Ilokano BIAG NI LAM-ANG
  90. 90. Panitikan sa Panahon ng mga Kastila Akdang Panrelihiyon at Pangkagandahang Asal: 1. Doctrina Cristiana -unang aklat na nailimbag sa Pilipinas 2. Nuestra Seora Del Rosario ikalawang aklat na nailimbag sa Pilipinas 3. Urbana at Feliza - isinulat ni Padre Modesto de Castro. Kagandhangasal at wastong pag-uugali.
  91. 91. Anyo ng Dula sa Panahon ng Kastila 1. Karagatan 2. Duplo 3. Juego de Prenda 4. Moro-moro 5. Zarzuela
  92. 92. Mga Tulang Romansa 1. Awit 2. Korido
  93. 93. Panitikan sa Panahon ng Propaganda at Himagsikan Tatsulok ng Kilusang Propaganda: 1. JOSE P. RIZAL Dakilang Manunulat Iilang akda: Sa Aking Mga Kabata Noli Me Tangere El Filibusterismo Mi Ultimo Adios
  94. 94. 2. MARCELO H. DEL PILAR Dakilang Political Analyst Iilang akda: Caiingat Cayo Dasalan at Tocsohan Sagot sa Espanya sa Hibik ng Pilipinas
  95. 95. 2. GRACIANO LOPEZ JAENA Dakilang Mananalumpati Iilang akda: Fray Botod El Bandolerismo sa Pilipinas Anak ng Prayle
  96. 96. Manunulat Panahon ng Himagsikan: 1. ANDRES BONIFACIO Ama ng Demokrasyang Pilipino Iilang akda: Huling Paalam Katapusang Hibik ng Pilipinas Pag-ibig sa Tinubuang Lupa
  97. 97. 2. EMILIO JACINTO Utak ng Katipunan Iilang akda: Kartilya ng Katipunan A La Patria Liwanag at Dilim
  98. 98. 3. APOLINARIO MABINI Utak ng Himagsikan Iilang akda: Ang Himagsikang Pilipino El Liberal El Verdadero Decalogo
  99. 99. Mga Kilalang Manunulat JOSE CORAZON DE JESUS Makata ng Pag-ibig at Hari ng Balagtasan Iilang Akda: Isang Punungkahoy Maggagawa Bayan Ko
  100. 100. ALEJANDRO ABADILLA Akda: Ako ang Daigdig LOPE K. SANTOS Ama ng Balarila Iilang Akda: Banaag at Sikat Pangginggera
  101. 101. AMADO HERNANDEZ Makata ng Manggagawa Akda: Isang Dipang Langit Bayang Malaya Ibong Mandaragit Luha ng Buwaya
  102. 102. Ildefonso Santos Iilang Akda: Ang Guryon Gabi Tatlong Inakay Sa Tabi ng Dagat
  103. 103. DEOGRACIAS ROSARIO Ama ng Maikling Kuwento sa Pilipinas Akda: Dahil sa Pag-ibig Walang Panginoon Ang Geisha Dalawang Larawan Bulaklak ng Inyong Panahon
  104. 104. SEVERINO REYES Ama ng Zarzuelang Tagalog Iilang Akda: Walang Sugat Mga Bihag ni Kupido Huling Pati Halik ng Isang Patay Kalupi
  105. 105. Mga Kilalang Manunulat LIWAYWAY ARCEO Iilang Akda: Uhaw ang Tigang na Lupa Canal dela Reina Ang Mag-anak na Cruz
  106. 106. JULIAN BALMACEDA Iilang Akda: Sino Ba Kayo? Dahil sa Anak Ang Palabas ni Suwan
  107. 107. FRANCISCO RODRIGO Iilang Akda: Sa Pula, Sa Puti NARCISO REYES Iilang Akda: Lupang Tinubuan
  108. 108. N.V.M. GONZALES Iilang Akda: Lunsod, Nayon at Dagat-dagatan
  109. 109. GENONEVA EDROZA MATUTE Iilang Akda: Akoy Isang Tinig Kuwento ni Mabuti TEODORO AGONCILLO Iilang Akda: Maikling Kuwentong Tagalog Mga Kilalang Manunulat
  110. 110. ELPIDIO KAPULONG Iilang Akda: Planeta, Buwan, at Mga Bituin AMADO HERNANDEZ Iilang Akda: Luha ng Buwaya
  111. 111. LIWAYWAY ARCEO Iilang Akda: Nagbabagang Paraiso DOMINADOR MIRASOL Iilang Akda: Mga Halik sa Alikabok
  112. 112. LUALHATI BAUTISTA Iilang Akda: Bata, Bata, Paano ka Ginawa? Gapo Sakada Dekada 70 Bulaklak ng City Jail
  113. 113. EMILIO AGUINALDO - Rosalia Magdalo,Magdalo VIRGILIO ALMARIO - Rio Alma CECILIO APOSTOL - Catulo, Calipso, Calypso FRANCISCO BALTAZAR - Balagtas
  114. 114. ANDRES BONIFACIO - Agapito Bagumbayan, Maypagasa, Magdiwang FELIPE CALDERON -Simoun, Elias JOSE CORAZON DE JESUS - Huseng Batute, Pusong Hapis, Luksang Paroparo
  115. 115. JOSE DELA CRUZ -Huseng Sisiw EPIFANIO DELOS SANTOS - G. Solon NESTOR VICENTE MADALI GONZALES - N.V.M. Gonzales SEVERINO REYES - Lola Basyang
  116. 116. MARCELO H. DEL PILAR - Plaridel, Dolores Manapat, Piping Dilat, Siling Labuyo, Kupang, Haitalaga, Patos, M. Dati. Carmelo, D.A. Murgas, L.O. Crame, D.M. Calero, Hilario, FERNANDO MA. GUERRERO -Fluvio Gil, Florisel
  117. 117. AMADO HERNANDEZ - Amante Ernani, Herninia de la Rivia, Julio Abril EMILIO JACINTO - Dimas-ilaw, Pingkian NICK JOAQUIN - Quijano de Manila GRACIANO LOPEZ JAENA - Bolivar, Diego Laura
  118. 118. ANTONIO LUNA - Taga-ilog JUAN LUNA - J.B. , Buan APOLINARIO MABINI - Bini, Paralitico, Katabay JOSE MARIA PANGANIBAN - Jomapa, J.M.P.
  119. 119. JOSE PALMA - Ana-haw, Esteban Estebanes, Gan Hantik PASCUAL H. POBLETE - Anak-Bayan MARIANO PONCE - Nanding, Tikbalang, Kalipulako JOSE GARCIA VILLA -Doveglion
  120. 120. LOPE K. SANTOS - Anak-Bayan, Doktor Lukas, Lakandalita Dr. PIO VALENZUELA - Madlang-Away Dr. JOSE PROTACIO RIZAL MERCADO y ALONZO REALONDA - Jose Rizal, Dimas-alang, Laong-Laan, Agno, Calambeo