Russen en Nederlanders in de 17e eeuw (Bert Wiskie)

Russen en Nederlanders in de 17e eeuw

Introductie 1

I. 300 jaar betrekkingen?

Republiek – Rusland

Grootmacht Macht in opkomst Klein territorium Groeiend gebied Zeevarend Ingesloten Republiek Autocratie Modern Onderontwikkeld Protestant; (Katho.) Orthodox


Introductie 2

II. Aanknopen van betrekkingen in de 17e eeuw

Bijeenkomst I:

a. ontwikkeling van de 'moeder-negotie' sinds de 15e eeuwb. rond 1600 zoektocht route naar Azie om 'de Noord' c. Moskovie ('Rusland') als handelspartner; Isaac Massa e.a. d. veranderende situatie in de Oostzee vereist diplomatie


Introductie 3

II. Intensivering en verandering van betrekkingen in de 17e eeuw

Bijeenkomst II:

a. diverse reizende ambassades in de 17e eeuw b. eind 17e eeuw permanente vertegenwoordigingc. rol van handelaren, Nicolaas Witsen e.a. d. wederzijdse beeldvorming


De Republiek en Moskovie in Europa rond 1600


Introductie 4

Bijeenkomst III: Een tsaar en timmerman a. een Grote Russische Ambassade? b. wat deed de Russische tsaar hier? c. wie ontmoette hij hier? d. welke resultaten had zijn bezoek?

Bijeenkomst IV: bezoek aan de Hermitage


De 'moeder-negotie': handel op de Oostzee

1. belang volgens de 'Deductie' van Johan De Witt 2. de Sont; tolheffing; concurrentie met de Hanze, Danswijck3. spelers: Denemarken; Polen-Litouwen; Zweden; Moskovie4. discussie over relatie Antwerpen-Amsterdam5. producten

De alternatieve weg naar 'Indie': rondom de 'Noord'a. vanaf 1565 Hollanders; handelshuizen, Archangelskb. waarom rondom de 'Noord'?


Danswijck – Danzig – Gdansk


Moskovie rond 1600: Tijd der Troebelen

Ivan IV 'de Verschrikkelijke'; Rusland uitgeput (Lijflandse oorlog en de binnenlandse terreur); kwestie van opvolging....

Fjodor zwakzinnig; Dimitri en Maria Nagaj; Boris Godoenov; misoogsten; verschillende opstanden; Valse Dimitri en de Polen Tsaar Sjoejski; steun van de Zweden; oorlog tussen Moskovie en Zweden; eerste Nederlandse beschrijving door Johan Danckaert (1615);

Filmpje Rusland in de Tijd der Troebelen


Isaac Massa (1586-1643)


Russische delegaties in Den Haag 1613 en 1615

a. Wat willen de beide partijen? Republiek wil handel – Moskou wil steun in oorlogvoering

b. resultaten 1613: Michael als 'keizer' erkend; Republiek wil bemiddelen Republiek krijgt geen toezegging handelsvoorwaarden Resultaten 1615: Nihil; wel besluit de Republiek Massa in te schakelen

c. bijzonderheden Russische delegatie 1613 na terugkeer gestraft


Republiek bemiddelt tussen Moskovie en Zweden (1615-1616)

gezantschap Reinoud van Brederode c.s.;

Motieven: Staten-Generaal; persoonlijk belang; instructie; omstandigheden; verslag van Goeteeris ; voortgang onderhandelingen; rol van Britse ambassadeur; verschillen in onderhandelingscultuur; uitkomst; beoordeling van de Nederlandse delegatie;

Waar was Isaac Massa? Massa's beoordeling van de NederlandseDelegatie.



1. Burgh/Van Veltdriel (1630-1631) en 2. Burgh jr. 1647-48

ad 1. Andere omstandigheden – nieuwe pogingen a. Handel stagneert door Dertigjarige Oorlog (1618-1648) 'Archangelsk i.p.v. Danzig als centrum moeder-negotie?' Wensen: monopolie; permanent gezantschap; tolheffing

b. Rusland in oorlog met Polen Wensen: wapens, militaire bijstand en lening

Resultaat: minimaal, maar tsaar reageert positief op voorstel permanente vertegenwoordiging

ad 2. Schriftelijke beantwoording door Russen van '54 punten'; Missie volledig mislukt?


Wederzijdse beeldvorming

A. Russen over buitenlanders Hollanders

a. 'gevaarlijk' (kennis) a. informeelb. afwijkende levenswijze b. krenterigc. concurrenten c. extreem directd. katholiek d. gereformeerd

Hoe hiermee om te gaan? apart houden; volledig integreren; 24/7 controleren; bespioneren

B. Nederlanders over Russen

a.citaten Struys; Coyet; Van Witsen


Nicolaas Witsen (1641-1717)

Afkomst; carriere; passie voor kennis/wetenschap; enz.

Witsen is lid van de delegatie (1664-65) o.l.v. Jacob Boreel

Instructie:

a. erkenning van de Staten-Generaalb. een Gereformeerde Kerk in Moskouc. Orthodox personeel voor Hollandersd. recht om ook buiten de Buitenlanderswijk te wonene. rivaliteit Hollanders en Engelsen

Resultaat: erkenning van de Staten-Generaal


Nicolaas Witsen (1641-1717)


Tartarije – Siberie


Filmpje over Peter de Grote


Nicolaas Witsen en Rusland

Publicaties: Moscovische Reyse 1664-1665Noord en Oost-Tartarye (1692)

(Scheepsbouw en Bestier 1671)

Verzameling: Siberische objecten/oudheden; mogelijk deels naar Peter; Witsen inspireerde Peter tot archeologie

Witsen had in 1694 een oorlogsschip voor Peter in Archangelsk laten afleveren. Via hem kreeg Peter tijdens zijn verblijf in 1697 contact met vele Nederlandse specialisten.


1613-1645 Michail Romanov tot tsaar gekozen

1617 Vrede van Stolbovo met Zweden

1618 Bestand met Polen

1645-1676 Tsaar Aleksej Michailovitsj

1652-1666 Patriarch Nikon en het Schisma

1655-1667 Oorlog met Polen: Oekraine

1667-1671 Opstand van boerenleider Stenka Razin

1676-1682 Tsaar Fjodor II Aleksejevitsj


1682-1689-1725 Tsaar Peter 'de Grote'

1697-1698 Peter op reis door Europa

1700-1721 Grote Noordse Oorlog

1703 St. Petersburg gesticht

1709 Slag bij Poltava (Zweden verslagen)

1717 Peters tweede reis in Europa

1725 Peter overlijdt: Catharina I tsarina


Grote Russische Ambassade 1697-1698

Doel: 1. allianties (tegen Turkije/Zwarte Zee) 2. modernisering Rusland 3. persoonlijke drijfveren Peter

Samenstelling: leiding, rol van verschillende personen, 250 man/vrouw, jeugdvrienden uit het 'allerdronkenst concilie', artiesten, dwergen enz.

Wie bestuurt Rusland tijdens Peters afwezigheid? Concilie van drie regenten; werkelijke macht bij Fjodor Romodanovski



Peter de Grote in Holland (17 augustus 1697- 7 januari 1698)

Waarom? a. reputatie van de Republiek b. Hollanders in de Nemetskaja Sloboda c. Peters passie voor schepen; Witsen d. Archangelsk

Filmpje Discovery Peter the Great


Peter in Zaandam – ofwel Saardam (18 augustus- 26 augustus?1697)

Waarom? Eerste industriële regio; scheepsbouw

De rol van Gerrit Kist; Tsaar Peter-huisje;kleding; gereedschap; onder 'gewone mensen'

Waarom al zo snel weg uit Zaandam?

(Peter diverse malen terug geweest)



Peter de Grote in Amsterdam (drie maanden)

a. rol van Nicolaas Witsen

b. bestuur van de VOC

c. Oostenburg, geheel nieuw schip

d. het leven op de werf

e. de avonden – jenever en wodka

f. diploma van Gerrit Pool

Staatszaken: correspondentie met Rusland



Ontmoetingen:

a. Nicolaas Witsen;b. Gilles Schey en Cornelis Cruys (Spiegelgevecht 1 sept 1697) Voronezj (scheepsbouw); Azov; Vrede met de Turken; één

dag later in oorlog met Zweden (Noordse Oorlog); 1703 de plek voor een nieuwe stad aan de Neva; begraven in de Oude Kerk te Amsterdam (1727)

c. 1 september ontmoeting Peter met Willem III; einde van de 9-jarige oorlog met Lodewijk XIV; Vrede van Rijswijck

d. Frederick Ruysch; anatomie in de Waag; preparaties e. Albert Seba: apotheker; collectie (Kunstkamera) f. Nicolaas Bidloo: militair ziekenhuis in Moskou; lijfartsg. Boerhave in Leiden



Resultaat Peters bezoek: a. geen alliantiesb. veel nieuwe kennis, contacten, c. Peters ontevredenheid: te weinig theorie scheepsbouw d. Rusland wordt serieus genomen als Europese staat (1725: Rusland heeft voorgoed toegang tot de Oostzee)e. Peter stort reeks hervormingen uit over Moskovie/Ruslandf. nieuwe vesting en hoofdstad: St-Petersburgg. Rusland heeft vlooth. Rusland heeft permanente contacten met westen (permanente ambassade van de Republiek in 1676)i. kwam in 1717 nog een keer

Filmpje Peter 'Land of the Tsars'


Europa na de Grote Noordse oorlog (1700-1721)


Conclusies:

a. belang van de moeder-negotieb. rol van handelaren als Isaac Massac. reizende delegaties gedurende een eeuw; 'wisselbad'd. verschillende belangen tussen Holland en Moskoviee. culturele verschillenf. Republiek in 17e eeuw een grootmacht; Rusland onbekendg. Archangelsk en het gebrek aan een 'warme haven'h. rond 1700 is Moskovie grootmacht; Holland doet stapje terugi. reusachtige persoonlijkheid van Peter de Grote


Education

Russen en Nederlanders in de 17e eeuw (Bert Wiskie)