1

DAQlink Sistemleri 24 kanallı Veri Toplama Sistemi Çeviren: Arş.Gör.Seda TEMEL

2

İçindekiler 1 GİRİŞ.......................................................................................................................................... 6

1.1 Sistem Tanımı ...................................................................................................................... 6

1.2 DAQlink Yazılımının kurulumu ve Çalıştırılması....................................................................... 7

1.3 Ethernet kurulumu............................................................................................................... 7

2 KABLO BAĞLANTILARI ................................................................................................................. 7

2.1 DAQlink biriminin çalışması .................................................................................................. 7

2.1.1 DAQlink Birimi: .............................................................................................................. 7

2.1.2 DAQlink Kablo Bağlantıları.............................................................................................. 7

2.1.3 DAQlink’in LED olarak çalışması: ..................................................................................... 8

2.2 TEK BİRİM OLARAK DAQlink’in KURULUMU ........................................................................... 9

2.3 ÇOKLU DAQlink biriminin çalışması ....................................................................................... 9

2.3.1 Dayanıklı 10/100 internet ağı Switch’i(aktarımı) .............................................................10

2.3.2 Dayanıklı Network(İnternet ağı) kablosu ........................................................................11

2.3.3 DAQlink Batarya Kutusu ................................................................................................11

2.3.4 Kablosuz Network Seçeneği...........................................................................................12

2.3 Ethernet Uzantısı –Uzaktan yada bölgesel parça ...................................................................13

2.4 DAQlink birimleri arasındaki bilgisayar ağı(network)..............................................................14

2.4.1 Kablolu Bilgisayar Ağı ....................................................................................................15

2.4.2 Kablolu Bilgisayar Ağı-Ethernet uzatıcısı kullanarak 48 kanallı sistem kullanımı .................15

2.4.3 Kablolu Bilgisayar Ağı-Dayanıklı Ağ Switch’leri kullanarak 48 kanallı Sistem .....................16

2.5 Kablosuz Bilgisayar Ağı: .......................................................................................................18

2.5.1 Kablosuz Amplifikatör Birimi..........................................................................................19

2.5.2 Kablosuz Ağ-48 Kanal ile Kablosuz Ağ kullanımı ..............................................................20

2.5.3 Kablosuz Ağ-Kablosuz Ağ kullanılarak 72 kanallı sistem kullanımı: ....................................21

2.5.4 Kablosuz Ağ-96 Kanal ile Kablolu/Kablosuz Ağ kullanımı ..................................................22

2.6 Bağımsız İşlemler ................................................................................................................22

3 DAQlink Hızlı Kullanım Kılavuzu ..................................................................................................23

3.1 Bilgisayarın IP adresini sabitleyin..........................................................................................23

3.2 VScope Yazılımının Kurulması ..............................................................................................23

3.3 Kabloların DAQlink’e Bağlanması .........................................................................................23

3.4 DAQlink Biriminin Başlatılması .............................................................................................24

4 Yazılımın Yapılandırılması ...........................................................................................................24

4.1 DAQlink’in Kurulumu...........................................................................................................24

3

4.1.1 DAQlink Düzeni ............................................................................................................25

4.1.2 Bütün ögelerin Kopyalanması ........................................................................................25

4.1.3 IP Ayarları ....................................................................................................................25

4.2 DAQlink biriminde bulunan standart menüler ......................................................................26

4.2.1 Cihaz ile veri toplanırken kullanılan Menü-Standart Menü...............................................27

4.3 DAQlink Birimi Düzenleme –Gelişmiş Menü ..........................................................................28

4.3.1 Cihaz Veri Toplama Menüsü-Gelişmiş Modda .................................................................29

4.3.2 Trigger Menüsü-Gelişmiş Mod için.................................................................................30

4.3.3 Gelişmiş Modda Düzen Menüsü ....................................................................................33

4.3.4 Gelişmiş Modda Cihazın Anolog Çıktıları.........................................................................33

4.3.5 Gelişmiş Modda GPS .....................................................................................................33

4.3.6 Gelişmiş Modda DAQlink Biriminin Kalibrasyonu ............................................................34

4.3.7 Gelişmiş Modda Cihazın Genişletilmiş Menüsü ...............................................................36

5 Programın Çalışması ..................................................................................................................36

5.1 Veri Toplama ..........................................................................................................................36

5.2 Projeler ..............................................................................................................................37

5.3 Veri Tabanı .........................................................................................................................37

5.3.1 Veri Tabanına Veri Yükleme...........................................................................................37

5.3.2 DAQlink ve Kanalların Düzenlenmesi..............................................................................39

5.3.3 Verilerin Sisteme Aktarılması ya da Sistemden Dışarı Taşınması: ......................................40

5.3.4 Veri tabanında verilerin saklanması ...............................................................................41

5.3.5 Veri Tabanında Verilerin Yığılması..................................................................................41

5.3.6 Kesme Dalgalarında Yığma İşleminden önce verinin ters çevrilmesi .................................42

5.3.7 Yakın İzlerin Toplanması................................................................................................43

5.4 Veri izlenmesi ve analizi.......................................................................................................44

5.4.1 Grafik Çizim Türleri .......................................................................................................44

5.4.2 Açılır kapanır Menüden Çizim Yaptırma..........................................................................46

5.4.3 Çizim Menüsünde Saklama ...........................................................................................47

5.4.4 Sismik Çizimler .............................................................................................................48

5.4.5 Zoom ayarlarının Kurulması...........................................................................................50

5.4.6 Ek Çizim Fonksiyonları...................................................................................................50

5.4.7 Süzgeçler......................................................................................................................50

5.4.8 Genel Ayarlar ...............................................................................................................51

5.4.9 Otomatik Kaydetme ve Otomatik Başlatma ....................................................................52

4

5.4.10 Dosyanın Dışarı Aktarımı Seçenekleri ...........................................................................53

5.4.11 Yığma İşlemi Menüsü ..................................................................................................54

5.4.12 Kilit ya da Kilidi Açma Menü Seçenekleri.......................................................................55

5.4.13 Gürültü İstatistiği Penceresi .........................................................................................56

5.4.14 Gerçek Zamanlı Gürültü Gösterimi ...............................................................................57

5.5 Durum Bilgisi Sekmeleri.......................................................................................................58

5.5.1 Yorum ..........................................................................................................................58

5.5.2 Kayıt Bilgileri ................................................................................................................58

5.5.3 Çizim Bilgileri................................................................................................................59

5.5.4 Durum ...................................................................................................................59

5.5.5 Hatalar.........................................................................................................................60

5.5.6 İletişim Sekmesi............................................................................................................60

5.5.7 Network Sekmesi..........................................................................................................60

5.6 Hafıza Penceresi-Yığma İşlemi..............................................................................................60

5.6.1 Otomatik Yığma İşlemi ..................................................................................................60

5.6.2 Hafıza Penceresi ...........................................................................................................61

5.7 İlk Varışları İşaretleme Özelliği .............................................................................................61

5.8 KIRILMA ÖRNEĞİNİN KURULUMU ........................................................................................63

5.8.1 Cihaz Ayarları ...............................................................................................................64

5.8.2 Otomatik Kayıt Menüsü ................................................................................................64

5.8.3 Dışarıya Dosya Aktarımı Menüsü ...................................................................................65

5.8.4 Yığma Menüsü..............................................................................................................66

5.8.5 Gerçek Zamanlı Gürültü Görüntüleme Penceresi ............................................................67

5.8.6 Balyoz ile Vuruş Yapılarak Kırılma Verisi Toplanması .......................................................68

5.9 VScope programının önemli tuşları ......................................................................................69

5.10 Jeofon ve Hattın Test Edilmesi ...........................................................................................71

5.11 Birden fazla DAQLink biriminin Çalışmada Tetiklenmesi .......................................................72

5.12 İlerleme Özelliği ................................................................................................................73

6. Gelişmiş Özellikler ....................................................................................................................74

6.1 DAQlink biriminin sürekli Kayıt Alması ..................................................................................74

6.1.1 VScope Otomatik Başlatma Fonksiyonu .........................................................................74

6.1.2 DAQlink biriminden Otomatik Başlatma Özelliği .............................................................74

6.1.3 PPS için GPS’in Tetiklenmesi ..........................................................................................75

6.1.4 DAQlink Zamanlama-GPS ..............................................................................................76

5

6.1.5 Sürekli Kayıt Örnekleri...................................................................................................76

6.2 Verinin kesintisiz olarak Görüntülenmesi ..............................................................................77

6.3.1 Tek bir Kayıdın İndirilmesi .............................................................................................79

6.3.2 Birden fazla kayıdı bilgisayara indirme ...........................................................................79

6.3.3 Kompakt Flash Kart Çalışması..................................................................................80

6.3.4 Kompakt Flash Depolaması ...........................................................................................81

6.3.5 Veri indirme Hızı ...........................................................................................................81

6.4 Veri tabanında değişiklik Yapılması.......................................................................................82

6.4.1 İz sırasının değiştirilmesi .........................................................................................82

6.5 DAQlink’ in Analog Çıktıları ..................................................................................................83

6.6 Kayıtların Detaylarını İzleme ................................................................................................85

7.1 Windows VISTA’da Çalışma..................................................................................................86

7.2 Windows XP Ethernet Ayarları .............................................................................................90

7.3 Windows 2000 Ethernet Ayarları .........................................................................................92

7.4 Güvenlik Duvarı (Firewall)....................................................................................................93

7.5 TCP/IP Doğrulama ...............................................................................................................94

8.1 Seçenekler..........................................................................................................................95

9 Şemalar ....................................................................................................................................98

9.1 DAQlink Bağlantı Kablosu ....................................................................................................98

9.1.1 RJ-45 Ethernet Bağlantısı (Dahili geçiş ile) ......................................................................98

9.1.2 2 pinli Güç bağlantısı .....................................................................................................98

9.1.3 3-pin Tetikleyici Bağlantısı ............................................................................................98

9.1.4 4-pin GPS Bağlantısı .....................................................................................................98

9.1.7 Değiştirilebilir Bağlayıcı Bölüm Numaraları .....................................................................99

9.2 DAQlink Panel Kabloları-1.Versiyon .................................................................................... 100

9.3 DAQlink Panel Kabloları-2.Versiyon .................................................................................... 101

9.4 Tetikleyici Giriş Devresi ..................................................................................................... 102

6

1 GİRİŞ

1.1 Sistem Tanımı DAQlink sistemi çok kanallı 24 bit dijital sismik veri toplama sistemidir. Her bir DAQlink birimi 6 ile 24

arasında sayıları değişen analog kanallara sahiptir.DAQlink sistemi Ethernet internet ağı bağlantıları ve standart

TCP/IP internet protokolünü kullanır.Ethernet donanımının kullanımı çoklu DAQlink birimlerinin birlikte

bağlanması ile kanal sayısı arttırılabilmektedir.Ayrıca DAQlink herhangi bir internet ağı düzenine de

bağlanabilmektedir.

DAQlink aşağıdaki seçenekleri de sunmaktadır.

*İki adet –R232 giriş ve çıkışları

*Konum bilgisi için GPS alıcısı

*GPS alıcısı için zamanlama referansı ve giriş salıngacında düzenlemeler

*Salıngacın test edilmesi(Osiloskobun)

*İki adet genlik büyütme ayarları

*Toplanmış verileri saklamak için bellek

*Çoklu DAQlink birimleri kablolu ve ya kablosuz ağ ile eş zamanlı kayıt etme özelliği

*GPS ile yalnız başına DAQlink birimlerinde kullanıcı izni olmadan otomatik olarak kayıt alınabilir.

DAQlink sisteminin içeriği;

DAQlink Birimi-Dijitali Analog hale çeviren Ethernet ara yüzü mevcuttur. DAQlink –III 24 bitlik veri

toplama birimidir,her cihaz 24 kanal içerir. DAQlink analog sinyali 16 bitlik sinyale çevirip dışarı

Kablolar- Bağlantı kablolarının içerdikleri:

-Güç kablosu ,

-Cat5 Ethernet bağlantı kablosu DAQlink ‘i bilgisayara bağlar.

-Analog giriş bağlantısı-Müşterinin talebi üzerine verilebilir.

-Trigger kablosu

GPS –GARMIN GPS Souriaau 4-pin bağlayıcı birimi içerir.

Batarya-Arazinin yapısına uygun olarak batarya ve batarya kabı SSC tarafından tedarik edilir.

Bilgisayar-DAQlink birimi notebook türü bilgisayara bağlanabilir.RJ45 gigabit Ethernet donanımı ile

SSC Windows 2000,Windows XP ve ya Windows 7 yazılımlarını desteklemektedir.

Yazılım-VScope yazılımı DAQlink bağlı bilgisayarlarda çalışmaktadır.

Ethernet yoluyla DAQlink dizilimi ile bağlantı kurulabilir ve veri toplanabilir.Bu yazılım paketi ile veri toplama

görüntüleme saklama ve analizi yapılabilmektedir.

7

1.2 DAQlink Yazılımının kurulumu ve Çalıştırılması VScope program CD’sini bilgisayarın CD sürücüsüne takınız. CD otomatik olarak yazılımı kuracak ve DAQlink

kullanım kılavuzunu kopyalanacaktır.

*VScope.exe-Program analog verileri depolamak ve analiz için kullanır.

*DAQlink kullanım kılavuzu

1.3 Ethernet kurulumu VScope DAQlink’n kurulumunda önemli bir unsurdur. DAQlink Ethernet üzerinden birbiri ile bağlantı kurar.

DAQlink sistemi kullanılmadan önce bu ağ kurulmalıdır.

Ethernet ayarları bölümündeki açıklamalar okunarak bilgisayarınıza Ethernet ayarlarını kurabilirsiniz.

2 KABLO BAĞLANTILARI

2.1 DAQlink biriminin çalışması

2.1.1 DAQlink Birimi:

2.1.2 DAQlink Kablo Bağlantıları

*GPS çatısı için 4-pinli bağlayıcıyı takınız

*3 pinli olan bağlantı kablosunu trigger kablosunu bağlamak için takınız.

*Anolog hat kablosunu bağlayınız.(Serim kablosuna jeofonları takınız.)

*Cat5 bağlantı kablosunu(bilgisayardan gelen) eğer uygunsa RJ-45 ile bağlayınız.

*DAQlink’i 2 pinli bir kablo olan 12 DVC güç desteğine bağlayınız.

8

2.1.3 DAQlink’in LED olarak çalışması:

Batarya LED ışığı bataryanın voltaj durumunu gösterir . Genellikle yavaş açılır 0.2 saniyede “on” açık

kabaca 0.8 saniyede “off” kapalı duruma gelir.

*Lambanın yeşil yanması –Bataryanın gücü 12 volt’un üzerindedir.

*Lambanın sarı renkte yanması –Bataryanın gücünün 10 ile 12 volt arasında olduğunu gösterir.

*Lambanın kırmızı yanması bataryanın voltajının 10 volt’un altında olduğunu gösterir.

Network bağlantı kablosu takılmış ise Network link lambası aşağıdaki durumlardan biri gibi olur.

-Sabit halde yeşil ışık yanıyor ise-Mesajlar ve veri paketleri bilgisayardaki Network bağlantısı ile alınabiliyor

demektir.

-Işık kapalı ise network aktivitesi yoktur

Status ışığında hata olduğu konusunda yanıyor ise GPS biriminin uyduda kilitlenme durumu kontrol

edin.Daha sonra atış kaydında DAQlink’in en son ne zaman çalıştığına bakın.

-Hızlı bir şekilde kırmızı yanarsa-DAQlink birimi Flash kart hatası tespit etmiştir.

-Yavaşbir şekilde kırmızı yanarsa-DAQlink birimi hazır durumda fakat GPS uyduya bağlanamamıştır.

-Yeşil yanıyorsa eğer-DAQlink’e GPS biriminden PPS verileri gelmektedir.

-Sabit bir şekilde kırmızı yanıyorsa DAQlink birimine trigger bağlı veri dosyası hazırdır fakat GPS uyduya

bağlanamamıştır.

-Sabit bir şekilde yeşil yanıyorsa DAQlink triggerı algılamış, kayıt dosyası oluşturulmuş ve GPS bir uyduya

bağlanmıştır.

9

2.2 TEK BİRİM OLARAK DAQlink’in KURULUMU

Şekil 2.2DAQlink biriminin temel parçaları

Şekil 2.2 ‘de DAQlink ile veri alma için gerekli temel araçlar görülmektedir.

Sarı renkli DAQlink biriminin yanında ,GPS birimi,bilgisayar,Ethernet kablosu ,batarya,serim kablosu ve trigger

kablosu,hammer uyarıcısı ve vurma tablası bulunmaktadır.

2.3 ÇOKLU DAQlink biriminin çalışması Birden fazla DAQlink birimi aynı anda çalışabilir. Bir adet DAQlink ile 24 kanala kadar veri toplanabilirken iki

cihazla bu sayısı 48’e çıkarılabilir.10 adet cihazla bu sayı 240 kanala çıkar.

Her DAQlink birimi için GPS senkronize edilebilir. Trigger kablosu girişini birden fazla cihaz ile kırılma

yapılıyor ise bağlantı kurulması gerekir yoksa GPS düzgün çalışmaz.)Trigger işleminde GPS zamanı diğer

DAQlink birimlerine Ethernet bağlantısı ile gönderilir.Eğer bir tek cihaz veri alımına hazır konumda ise diğer

triggerlarda aynı zamanda çalışmalıdır.

10

GPS zamanlama uyumunda DAQlink birimlerinin herbiri sadece Ethetnet bağlantıs ına ihtiyaç duyar.İnternet

bağlantısı kablolu yada kablosuz olabilir.Ayrıca kablolu ve kablosuz bağlantıların birlikte düzenlenmesi ile çoklu

DAQlink birimleri ile iletişim kurulabilir.

Sözü edilen ürünler internet bağlantısı ile sismik kaynak ile DAQlink birimleri arasında bağlantı

kurabilmektedir.

Gerçek zamanlı veri toplamada DAQlink birimleri arasında Ethernet bağlantıları kurulmalıdır.Bu

network bağlantısı kullanılarak veri ana bilgisayara gönderilir.Bu bilgisayarda RTR programı ile

dosyalar SEG-Y uzantılı olarak işlem yapar.Bu dosyalar müşteriye gönderilebilir ya da atış kaydı içinde

işlem görür.

Pasif dinleme yada sürekli kayıtta da çoklu DAQlink birimleri kullanılabilir. Bu tür dinlemede

DAQlink birimleri arasında internet bağlantısına gerek yoktur.Kayıt bittikten sonra veriler dakikalar

içinde SEG-Y uzantılı olarak kayıt edilir.

Darbesel yada titreşim şeklindeki kaynaklardan veri toplamada veriler mutlaka Sigma Harvest yazılımı

ile işleme tabi tutulmalıdır. Kırılmalar mikro saniye ölçekli doğrulukta toplanır ve veri aktarımı

yapılırken toplama zamanları oluşturulur.Veriler toplandıktan sonra yüklenmiş veriler ve ilk varışlar

Harvest yazılımı kullanılarak atış kayıtlarında sıralanır.

2.3.1 Dayanıklı 10/100 internet ağı Switch’i(aktarımı)

Dört adet port’dan oluşan bu switch ,çoklu DAQlink birimlerinin ortak ağı kullanmalarını sağlar.Switch

üretilirken enerjisini yadayanıklı internet ağı kablosundan yada doğrudan bateriden alacak şekilde

düzenlenmiştir.Switch’de ,her 100 metre için kablo gerekmektedir.

Örneğin 48 kanallı sistem için iki adet 24 kanallı DAQlink birimi kurulduğunu ve alıcı aralığının 10 ar metre

olduğunu varsayılsın.İki DAQlink birimi atasında 240 metre aralık bulunmaktadır. Bu arazi düzeneği için 4 adet

network switch’i ve üç bölümden oluşan 90 metrelik dayanıklı internet ağ kablosu gerekmektedir. Arazide

kullanılacak olan bilgisayar ,Vscope yazılım çalıştırıldığında, Switch’lerin uygun portlarına bağlanabilecektir.

Zor koşullara dayanıklı olacak şekilde üretilmiş switch her DAQlinks’te bulunmakta ve DAQlink Ethernet

kablosu ile bağlanmaktadır. Switchler güç gereksinimlerini Ethernet arazi kablosunda bulunan POE

bağlantısından sağlarlar.

İkiden fazla switch birimleri 90 metrelik kablolar ile kutuya bağlanırlar. Switchler arasındaki bu iletişim internet

ağı kablolarından enerji gereksinimlerini sağlarlar böylelikle ayrıca bir bateri bağlantısına gerek kalmamaktadır.

11

2.3.2 Dayanıklı Network(İnternet ağı) kablosu

Araziye göre tasarlanmış bu kablo dayanıklı Ethernet kablosundan yapılmıştır ve suya dayanıklı bağlayıcıları

mevcuttur. Standart uzunluğu 90 metre ya da kabaca 295 feet uzunluğundadır.

2.3.3 DAQlink Batarya Kutusu

Bu suya dayanıklı sağlam batarya DAQlink sistemleri ile birlikte kullanılmaktadır. Bataryalar 12 volt,18 amper

/saat çalışmaktadır. Bataryalar ile DAQlink birimlerine ve ağ ekipmanlarının enerji ihtiyacı

karşılanmaktadır.Ayrıca Ethernet kablosuz ağada eklenmeyi sağlar.

Her bir batarya iki adet içten tutucu bulundurur. Bunlar bataryaları zayıf bağlantılardan korur.

12

2.3.4 Kablosuz Network Seçeneği

Bu uygulama seçeneği DAQlink birimleri arasında kablosuz bağlantı ya da DAQlink network ağı ile sahada

bulunan bilgisayarlar arasında bağlantı kurulmasını sağlar. Kablosuz seçenekte donanım bir erişim noktası yada

istasyon içerir.Genelde iki adet DAQlink birimi ve arazide bulunan bilgisayar bir adet Kablosuz İnternet kiti

donanımı ile birbirine bağlanır.Kablosuz seçeneği sorunsuz olarak çalışmaya başlarsa görüş açısı 2 km.’ye kadar

uzayabilir. Yinede bazı bölgelerde görüş açısı kablosuz ağ sinyali az olduğu için sınırlıdır.Bu mesafe 50 metre

veya daha altına düşebilir. Çoklu kablosuz internet ağ seçeneği kitleri repeaters (tekrarlayıcı) olarak kullanılarak

sistemin görüş mesafesi arttırılabilir.

Herbir radyo birimi için Ethernet arazi kablosunda bulunan POE bağlantısından 12 voltluk enerji kaynağı olarak

sağlanır. Optik ara bağlantı kablosu DAQlink birimine bağlandığında,DAQlink ‘in bata ryasından güç

alabilirsiniz.Eğer amplifikatör olarak kullanılırsa adaptör doğrudan optik ara bağlantı kablosundan batarya ya

bağlanır.

13

2.3 Ethernet Uzantısı –Uzaktan ya da bölgesel parça

Bu seçenek birden fazla DAQlink birimini kablo ile birbirine bağlanmasını sağlar. Ethernet uzatıcı çifti bir adet

yerel birim bir adet de uzaktan algılayıcı birim içerir. Ethernet verisi birimler arasında sadece bükülü bir çift

kablo sayesinde aktarılabilir.DAQlink birimlerine olan uzaklık 4 mile kadar olabilir.

Ethernet biriminin çalıştırılması için gerekli 12 volt Ethernet arazi kablosu içindeki POE kablosundan sağlanır.

14

2.4 DAQlink birimleri arasındaki bilgisayar ağı(network) Her DAQlink birimi 24 kanala kadar kullanılabilir. Farklı bilgisayar ağı seçenekleri gereksinimlere ve arazide

kullanılan kablolu yada kablosuz ağa bağlı olarak değişir.

15

2.4.1 Kablolu Bilgisayar Ağı

Resim tekli DAQlink cihazının kablo ile uzaktan izleme modunda kurulumunu göstermektedir.

2.4.2 Kablolu Bilgisayar Ağı-Ethernet uzatıcısı kullanarak 48 kanallı sistem kullanımı Şekil 2.4.2 48 kanallı bir DAQlink sistemini Ethernet Uzatma birimi ile kullanımını örnek olarak göstermektedir.

Bükülü kablonun uzunluğu 4 mile kadar uzayabilmektedir.

16

2.4.3 Kablolu Bilgisayar Ağı-Dayanıklı Ağ Switch’leri kullanarak 48 kanallı Sistem Şekil 2.4.3’de 48 kanallı DAQlink sisteminde 10/100 bilgisayar ağı switchleri kullanılmıştır. İki Switch

arasındaki maksimum uzaklık 100 metredir. Switch’ler için gerekli enerji DAQlink kayıtçısından kablo yardımı

ile alınır.

17

18

2.5 Kablosuz Bilgisayar Ağı: DAQlink birimleri Kablosuz ağ ekipmanı ile birbirine bağlanabilir. Fotoğrafta DAQlink istasyonu ve bilgisayar

birbirine kablosuz ağ ile bağlanmışlardır. Wi-Fi alıcı verici olarak kullanılmaktadır.

19

2.5.1 Kablosuz Amplifikatör Birimi

Yukarıdaki resimde DAQlink birimi kablosuz ağda kurulumunu göstermektedir. Bu birimde veri paketleri

kablosuz erişim noktası ile alınır ve kayıt edilen verilen ile birlikte kablosuz istasyon ile tekrar gönderilir. Bu

veriler arazide kullanılan bilgisayara analiz, işlem ve depolama için gönderilir.

20

2.5.2 Kablosuz Ağ-48 Kanal ile Kablosuz Ağ kullanımı

Şekil 2.5.2’de 48 kanallı DAQlink sistemi kablosuz ağ seçeneği ile kullanma örneği görülmektedir.İkinci Wi-Fi

alıcı ve verici çifti arazi bilgisayarına veri göndermek için çalıştırılır.

21

2.5.3 Kablosuz Ağ-Kablosuz Ağ kullanılarak 72 kanallı sistem kullanımı:

Şekil 2.5.3 ‘te 72 kanallı bir düzenek için birden fazla ağ seçeneği kullanımı ile veri toplama örneği

gösterilmektedir. Diğer Wi-Fi alıcı verici çifti toplanan verileri arazi bilgisayarına göndermek için kullanılır.

22

2.5.4 Kablosuz Ağ-96 Kanal ile Kablolu/Kablosuz Ağ kullanımı

Şekil 2.5.3 ‘te 96 kanallı DAQlink sistem , iki kablosuz ağ ve çok sayıda Ethernet bağlantısı ile birlikte kullanımı

gösterilmiştir. Diğer Wi-Fi alıcı verici çifti veriyi arazi bilgisayarına göndermek için kullanılır.

Şekil 2.5.3 96 kanallı DAQlink Sistemi

2.6 Bağımsız İşlemler Çoklu DAQlink birimleri bağımsız modda çalıştırılabilir. Bunun için ağ kablosuna ya da bilgisayara ihtiyaç

yoktur.

Veriler herbir DAQlink biriminde kayıt edilir ve arazi çalışması bittikten sonra bilgisayara indirilir. Veriler “Veri

toplama” yazılımı kullanılarak indirilir ve daha sonra atış kaydı dosyaları “Harvest” yazılımı kullanılarak

oluşturulur.

Her birimde bulunan GPS iki ünite ile zaman ayarlaması yapılır.Aşağıdaki şekilde kırılma çalışması için

hazırlanmış 48 kanallı sistem görülmektedir.

23

3 DAQlink Hızlı Kullanım Kılavuzu

3.1 Bilgisayarın IP adresini sabitleyin 1.Bilgisayarınızın IP adresini sabitleyin.

2.Bölüm 2’de anlatılan talimatları takip ediniz.

3.Kullandığınız IP adresini 192.168.0.101 şeklinde ayarlayın.

3.2 VScope Yazılımının Kurulması 1.CD’yi sürücüye yerleştirin

2.Kurulum yaptıktan sonra VScope programını başlatın.

3.3 Kabloların DAQlink’e Bağlanması

1.DAQlink birimi ile bilgisayar arasına Ethernet kablosunu bağlayın.

2.GPS birimi ile 4pinli DAQlink birimini bağlayın.

3.Analog jeofon kablosu ile55 pinli bağlayıcıyı birleştirin.

24

4. Trigger kablosu ile 3 pinli bağlayıcıyı birleştirin.

5. 2 pinli güç kablosunu (12 VDC) DAQlink birimine bağlayın.

3.4 DAQlink Biriminin Başlatılması 1.İndirilen Seçenekler menüsüne gidin.

2.Device seçeneğini tıklayın.

3.Kullanılan DAQlink birimi belirtilir.

4.DAQlink ayarları seçilir. Eğer DAQlink cevap vermiyorsa Ethetnet ayarları kontrol edilir.

5.İstenilen ayalar kanal 1 de kurulur.

a.Gain’in 16 seçilmesi birçok sismik diziliminden daha fazla verim alınmasını sağlar

b.Diğer varsayılan ayarlarda OK seçeneği seçilmelidir.

c.Otomatik Trigger seçeneği seçilmelidir.

d.Örnekleme oranı ve kayıt uzunluğu seçilmelidir.

6.Değerlerin DAQlink birimine aktarılması için iki kez OK seçeneği seçilmelidir.

4 Yazılımın Yapılandırılması

4.1 DAQlink’in Kurulumu DAQlink birimini bağlayın ve çalıştırın.VScope programını çalıştırmak için Windows Explorer’daki

VScope.exe dosyasına iki kez tıklayın.Menü, Options, Device seçeneğinden DAQlink setup menüsüne

ulaşın. Ya da araç çubuğundaki Device seçeneğine sol tıklayarakta ulaşabilirs iniz.

Eğer ekranda birimin seri numarası gözükmüyorsa otomatik bul seçeneğini işaretleyin. Bütün DAQlink

birimlerinin bilgisayar ile bağlantı kurduğu bilgisayar ekranından görülmelidir.

Birimin çalışır durumda olduğundan emin olunmalıdır. Cihazın seri numarası kontrol edilmelidir.

Kutucuğa sol tıkladıktan sonra seri numarasına ulaşılabilir. Çoklu DAQlink b irimlerinde tek bir

bilgisayar standart network araçlarını kullanabilmektedir.

25

Şekil 4.15 adet DAQlink biriminin bilgisayara bağlandığını göstermektedir. İlk sütün DAQ1,DAQ2 ve

DAQ5 seçilen dizilimleri gösterilmektedir. Kullanıcı ikinci sütundan DAQlink ismini değiştirebilir.

Serial Field isimli üçüncü sütun DAQlink biriminin donanımı içinde programlanmıştır ve

değiştirilemez.

Şekil 4.1’de DAQ 5 birimine dikkat çekilmektedir. DAQ Ayarları ya da IP ayarlarına tıklandığında

DAQ5 birimine ait olduğu görülecektir. Başka bir birimin ayarlarına bakılmak istenirse sol tıklayıp

istenilen birimin ismini seçmek yeterlidir.

Remove seçeneği listede görülen birimin istenilmeyenlerini kaldırmak için kullanılır.

Add butonu le yeni DAQlink birimi eklenebilir. Add butonundan ziyade otomatik tarama ile yeni

birimlerin algılatılması önerilmektedir.

4.1.1 DAQlink Düzeni

Toplanan verinin gösterimi sırasında DAQlink biriminin kullandığı düzen aynıdır.Yukarı ve aşağı oklar

ile DAQlink birimlerinin düzeni değiştirilebilir.

4.1.2 Bütün ögelerin Kopyalanması

DAQlink biriminin kurulumundan sonra aynı ayarlar diğer DAQlink b irimlerine de kopyalanabilir.

Çalışılmak istenen birimi kurulur.Çok sayıdaki DAQlink birimlerinde copy to all seçeneği bulunur.Eğer

Yes seçeneği tercih edilirse bütün kurulum parametreleri diğer birimlere de aktarılır.Ya da No

seçildiğinde kopyalama işlemi iptal ettirilir.

4.1.3 IP Ayarları

Her DAQlink birimi bir tek IP adresine sahiptir.IP ayarları seçimi birimin IP ayarlarının görüntülenmesi

ve düzeltilmesine olanak verir.

IP adresinin gösterilmesi için C sınıfı ağında 192 tanımlanmalıdır. C sınıfı network’ler de her üç sekizli

kısım bütün birimlerde aynı olmalıdır. Bunun anlamı ilk üç girişte iletişim için aynı olması

gereklidir.(192.168.0).Son sekizlinin numarası 0-255 arasında olmalıdır.0 ve 255 sayıları saklı tutulup

DAQlink IP adresleri kullanılmamalıdır.1 ile 254 arasında sayılar kullanılmalıdır.Bilgisayarın kendine

özgü tek IP adresi bulunmalıdır. DAQlink biriminde aynı IP adresleri bulunamaz.

Net Mask bölümü bütün birimlerde aynı olmalıdır.Net mask bölümünde eşleştirme için bitler 0

olmamalıdır.”255.255.255.0” mask’ı anlamı ilk üç byte’ın eşleştirme yapılması gereklidir anlamındadır.

IP Adreslerinin düzenlemesi için DHCP server’ının kullanılması Kontrol edilirken DHCP server

otomatik IP düzenleyebilmektedir. DHCP server IP adresinin kullanıcı tarafından sorulmasını sağlar.

26

Şekil 4.1.3 Cihazın IP seçimleri

4.2 DAQlink biriminde bulunan standart menüler İlk kurulumda VScope programının standart menüsü kullanılmaya başlar.Bu menüler normal bir sismik

çalışmada ihtiyaç olabilecek bütün işlemleri kapsar.Geliştirilmiş menüsü Option –Preferences- Menu

ayarlanabilir.

DAQlinks ayarları ilk kurulumda kontrol edilmelidir.Araçlar sekmesindeki ”Device” sekmesi

tıklandığında DAQlink düzenleme menüsüne erişilir.

Bunun için DAQlink birimi ile bağlantının çalışır durumda olduğu kontrol edilmelidir.Eğer düzenleme

penceresi ekranda belirmemişse DAQlink yapılan düzenlemeleri algılamamış demektir.Bunun nedeni

genellikle hatalı TCP/IP ayarlarından kaynaklanmaktadır ya da Ethernet kablosu düzgün

takılmamıştır.Eğer TCP/IP ayarları değiştirilecekse bilgisayarın ya da DAQlink biriminin tekrar

kapatılıp açılması gerekebilir.

Bilgisayar ve DAQlink birimi arasında bağlantının kontrol edilmesi için ek önlem DAQlink kurulum

masasından bütün DAQlink birimlerini kaldırmaktır.Önce kaldırılması istenen DAQlink birimi seçilir

ve Remove butonu tıklanır.Bütün birimler kaldırıldıktan sonra “Auto Detect” sekmesi tıklanır ve

bilgisayar tarafından bütün birimler algılanır.

27

4.2.1 Cihaz ile veri toplanırken kullanılan Menü-Standart Menü

Veri toplama aşaması için gerekli menü aşağıdaki işlemlere izin verir.

1.Gain (Kazanç)-Buraya yapılan girişte veri işlem öncesi genlik kazanç yapılabilir.Veri toplama

aşamasında genelde kullanılan miktar 16’dır.

a.Gain=1 ile maksimum giriş pikler arasında 3.58 Volttur.

b.Gain=16 ise maksimum giriş pikler arasında 0.22 Volttur.

2.Örnekleme Oranı:Bu kısım farklı örnekleme oranı seçmemizi sağlar.Örneğin petrol araştırmalarında

genellikle 2 msn seçilir.

a.16 msn-Saniyede 62.5 örnek alındığını

b.8 msn- Saniyede 125 örnek alındığını

c.4 msn-Saniyede 250 örnek alındığını

d.2 msn-Saniyede 500 örnek alındığını

e.1 msn-Saniyede 1000 örnek alındığını

f.0.5 msn-Saniyede 2000 örnek alındığını

g.0.25 msn-Saniyede 4000 örnek alındığını

h.0.125 msn-Saniyede 8000 örnek alındığını

i.0.0625 msn-Saniyede 16000 örnek alındığını

j.0.021 msn-Saniyede 48000 örnek alındığını göstermektedir.

3.Veri toplama zamanı:Bu seçenek ile her bir dizilimde veri toplanan saat girilebilir.

4.Aktif Kanallar:Aktif olan kanal sayısı seçilebilir.

5.Alçak geçişli süzgeç:Kontrol edildiğinde 2Hz frekansı DAQlink biriminde alçak geçişli süzgeçten

geçirilebilir.

28

Trigger Ayarları iki farklı trigger girişi yapılabilmesini sağlar.

1.Otomatik Trigger(Auto Trigger) (ReMi)-Bu bölüm tercih edildiğinde DAQlink biriminin trigger’ı

çalışmaya başlar.Veri kayıt edilmeye başlar ve VScope programına harici bir trigger olmadan transfer

edilir.

b.Balyoz kullanılarak Zamanda kırılmadan Trigger kullanma-Bu şık seçildiğinde DAQlink birimi

trigger’ın giriş bağlantısının kapalı durumunun değişmesini bekler.Bu seçim trigger’ın balyoz ile

birlikte kullanıldığı zaman tercih edilir.3 pinli bağlayıcılarda A ve C pinleri balyoz’a bağlanan anahtarın

+ kısmına bağlı olmalıdır.Pin B ise balyozda bulunan anahtarın - kısmına bağlı olmalıdır.

GPS Bölmesi

GPS menüsü DAQlink ayarlarında GPS pozisyonunun ve zamanlamasının ayarlanması için kullanılır.

Genelde GPS birimi harici olarak kullanılmaktadır.Veri akış hızı yazılımda bulunan değişimden

ayarlanabilir.

Standart Garmin GPS’den kullanılmakta olup,harici olarak seçilebilir ve veri akış hızı 19.2K’dır.

GGA dizisi görülmeli ve doğru veri akış hızının seçildiğine d ikkat edilmelidir.

“Get Position” sekmesine basıldıktan sonra GPS birimi tanınır ve GPS PPS sinyali ,konumu kablo ile

DAQlink birimine aktarılır.

4.3 DAQlink Birimi Düzenleme –Gelişmiş Menü İlk kurulum yapıldığında VScope programının standart menüsü kurulu r. Bu menü standart bir sismik

çalışma için gerekli bütün seçenekleri sağlar. Gelişmiş (Advance) menüde çalışılmak istenirse araç

çubuğundan Option-Preferences-Menu sekmelerinden ulaşılabilir.

Gelişmiş menünün seçimi:

29

WinPcap ağ sürücüsü çoklu DAQlink birimleri kullanılması halinde büyük kanal hesabı ve hızlı

örnekleme oranı için gereklidir.

4.3.1 Cihaz Veri Toplama Menüsü-Gelişmiş Modda

Bu menü kullanıcının DAQlink birimi için gerekli veri toplama parametrelerinin girilmesini sağlar.24

kanalakadar her DAQlink biriminde görülür. DAQlink birimi otomatik olarak çalışan kanalları tespit

eder.

Kanallar veri toplama için çalışır durumda olmalıdır.Onay işareti kanalın çalışır olduğunun

göstergesidir.

En son kullanıcı çalışılan alanın ismini değiştirebilir.

Arazinin türü Vibro kullanılarak veri toplanmadığı sürece genelleyici bir tanımdır.Kalite ko ntrol testleri

yapıldığında Vibro için arazide kullanılan kanallar açısından arazi türünün girilmesi çok önemlidir.

Gain (Kazanç)-2 ön genlik kazancı seçilebilir.(x1,x16)

Giriş(Input)-Normal olarak ayarlanmalıdır.

-Normal seçeneği Genel çalışmalar içindir.

-Döngü üzerinde sınama test için kullanılır.

-GND ‘de test için kullanılmaktadır. Giriş bağlantıları yerin gürültü düzeyinin ölçülmesini sağlar.

Birimler ve ölçek y ekseninde farklı voltlara denk gelir. Bu ayarlar farklı ölçü birimlerinde de

çalışılmasını sağlar. Normalde giriş volt’dur. Hız ve güçlü yer hareketi çalışmalarında çıkışlar hız veya

daha farklı birimler olarak değişebilir.

Bütün Kanallarda Aynı Ayarların Yapılması: Seçilen bütün kanallara bir önceki kanal için hazırlanan

ayarlar kopyalanabilir.

Standalone (Bağımsız) sekmesi DAQlink birimi bu modda veri toplarken kontrol edilmelidir. Bu

modda DAQlink birimi topladığı veriyi kendi içindeki usb’ye kayıt eder. Veri kaydetmek için

bilgisayara gerek yoktur. Veri toplandıktan sonra bilgisayar ile tekrar bağlantı kurulur ve VScope

programı çalıştırılır. DAQlink içinde bulunan dahili usb ‘den veri bilgisayara indirilir.

30

Şekil 4.3.1 Veri Toplama Menüsü

Alçak Geçiş li Süzgeç: Bu bölme aracılığı ile DAQlink biriminde alçak geçişli süzgeç

uygulanabilmektedir. Sismik veri toplama çalışmalarında kullanılan genel değer 2 Hz’dir. Tek kutuplu

bir süzgeç olup 2 Hz frekansı 3 dB’lik noktalar olmaktadır.

4.3.2 Trigger Menüsü-Gelişmiş Mod için

Trigger menüsü bütün veri toplama yöntemlerinde kullanılmaktadır. Trigger’ın istenilen şekilde

kurulumu için aşağıdaki talimatlardan biri izlenmelidir.

Otomatik Trigger-DAQlink biriminde otomatik trigger seçeneği tercih edilmişse bu şık seçilir

seçilmez veri toplamaya başlar.

Zaman Kırılmasında Trigger Kullanımı-Zamanda kırılma ile Trigger’ın başlatılacağı seçeneği

seçilmişse DAQlink birimi veri toplanması ve işlem içinilk kırılmanın gelmesini bekler.

Zamanda kırılma akımı için giriş akımının farkı kullanılır. Güvenli trigger sinyali için en az 3

volt gereklidir. Birimin tetiklenmesinde ya yüksek voltajdan alçak voltaja ya da alçak

voltajdan yüksek voltaja gidiş gereklidir.Balyoz anahtarı olarak kullanılan switch’de ortalama

3.3 Volt kullanılmaktadır.

Giriş kanalında Trigger kullanımı-Trigger’ın devreye girmesi için giriş kanalı seçilir. DAQlink

birimi alıcıları ve işlemcileri bilgisayardan gelen komut ile çalışmaya başlar. Seçilen kanalda

belirlenen voltajın üzerine çıkıldığında kayıt alınmaya başlanır.

”AUX Input” (Yardımcı Giriş) ile trigger’ın çalışmaya başlaması-DAQlink’in 2.versiyonunda

trigger’ın devreye girmesi için ikinci yardımcı giriş dıştaki jeofon ile sağlanır .Yardımı girişte

genlik kazanç x10 olarak ayarlanır dolayısıyla küçük bir sinyalde trigger’ın çalışmaya

başlamasına yardım eder .Eşik değeri istenilen trigger seviyesine kadar ayarlanır. Örneğin

0.01volt jeofonun tetiklenmesi için yeterli volt miktarı ise eşik değeri olarak 0.01 volt

seçilebilir. Yardımcı jeofon giriş kabloda 19 pinli bağlayıcıda – pin M+ ve pin N-‘ye bağlanır.

PPS sinyali ile Trigger’ın çalışmaya başlaması: Bu modda DAQlink birimi trigger’ın

çalışması için GPS zamanını kullanır. Zamanlama verisi DAQlink biriminin ne zaman trigger’ı

çalıştıracağını tayin eder.

Ayarlanan zamanda Başlat: Trigger’ın devreye gireceği zaman girilir. Eğer 00:00:00 girilirse

her giriş için sistem bir sonraki PPS sinyalini bekler.

Sürekli Tekrarlama: Trigger’ın hangi aralıklarla çalıştırılacağı da girilebilir. Eğer 00:10:00

girilirse her 10 dakika da bir Trigger’ın devreye gireceği anlamındadır.Otomatik başlatma

birimin otomatik olarak kendini tekrar etmesini sağlar.

Öncü trigger gecikmesi: DAQlink birimi trigger devreye girmedende veri kayıt eder ve

gösterir. Trigger çalışmadan önceki zaman da sistemde gösterilebilir.

A-D Senkronizasyonu-DAQlink birimleri ile birlikte kullanılmaz.

Otomatik başlatma-Otomatik başlatma etkin olursa DAQlink birimi otomatik olarak veri

almaya başlar ve bir sonraki yeni kayıt komutuna kadar işleme devam eder.Bu da otomatik

trigger etkinleştirildiğinde DAQlink biriminin sürekli veri toplamasını sağlar.

31

Etkinleştirmeme: DAQlink biriminde otomatik başlatma seçilmezse VScope programından

sistem tekrar başlatılmalıdır.

Başlatma komutu olmaksızın-Böyle bir durum mevcutsa bir dahaki sefer içinde DAQlink

birimi çalıştırılmalı birim trigger’ın devreye girmesi için bekler ve kayıt almaya başlar. Tekrar

bilgisayara bağlandığında bilgisayar birimle bağlantıya geçmeden “dur” komutuna

basılmalıdır.

Başlatma komutunun ardından:Bu seçenek etkinleştirildiğinde DAQlink birimi ayrı olarak

başlatılmaz.Bilgisayar aracılığı ile DAQlink birimine başla komutu verilir. Çalışmaya başlar ve

trigger ayarlarından tekrar seçeneği seçilmişse tekrarlayarak ölçü alır.

Zaman Ayarları:Cihazın çalışmaya başlaması için GPS pozisyonunun geçerli konumda olması

gerekir. Cihaz içindeki saatte GPS Geçerli konuma geldikten sonra DAQlink birimi çalışmaya

başlar.

Şekil 4.2.2 Cihaz Trigger Ayarları

4.3.2.2 Donanımda Zamanda Kırılmanın Trigger’ı çalıştırma etkisi

Zamanda kırılma ile Trigger çalışmaya başlayacaksa üç pinli trigger girişi seçilir.Trigger girişinin

pozitif kısmı pin A’ya negatif kısmı ismi pin B’ye bağlı olmalıdır.

TTL seviyesi kullanıldığında ya da örneğin jeofon gibi küçük bir kaynak sinyal olarak kullanılırsa

sadece pin A ve pin B DAQlink trigger girişine bağlanmalıdır.

Balyoza trigger’da switch “anahtar” kapatıldığunda rezistör durdurularak akımın devreyi

tamamlamasını sağlar.Rezistör’ün durdurulması üç pinli trigger bağlayıcısında pin C ile yapılmaktadır.

A ve C pinleri balyoz anahtarının artı kısmına B pini Balyoz anahtarının negatif kısmına bağlanır.

Trigger seviyesi Trigger’ın istenilen zamanda devreye girmesi için doğru kurulmalıdır.(Voltaj 0.05 ile

3.3 volt arasında seçilmelidir. )Balyoz anahtarında akımı durdurmak için 12 volt kullanılmalıdır.

32

Trigger çalıştığında trigger sinyalleri 12 volttan başlayıp sıfır volta kadar düşer.3.3 Volt balyoz

anahtarının kullanımında eşik seviyesidir.

Jeofon girişi için yalnızca A ve B pinleri bağlanır. Eşik voltajı jeofonun trigger kaynağı olarak

kullanıldığı durumdan daha küçüktür. Jeofonun yardımcı trigger girişi olarak kullanıldığı bölüme

bakabilirsiniz.

Trigger’ın sınırları da ayrıca seçilebilir. Normal balyoz anahtarında sinyal yüksekten (12 Volttan)

alçağa (0 volta )düşer. Normal Balyoz anahtarı seçileceğinde negatif sınır tanımlanmalıdır.

Pozitif sınırlı trigger’lar için 5.62 versiyonlu donanım yazılımında trigger’ın voltajı 3.3’den küçük

olmalıdır. Bundan önceki versiyonlarda pozitif sınır için 3.3 volt kullanılmıştır.

4.3.2.3 Yardımcı giriş donanımı ile Trigger’ın çalıştırılması

Aşağıdaki şema yardımcı giriş elemanı kullanımını anlatmak için verilmiştir.

19 pinli yardımcı giriş elemanı bağlayıcısı yardımcı giriş ile trigger’ın çalışması seçeneği seçildikten

sonra kullanılır. Trigger girişinin pozitif tarafı pin M ‘nin üç pinli bağlayıcı ile bağlanırken negatif

kısmı pin N ile bağlanmalıdır.

Trigger mantığı Zamanda kırılmanın görülmesi ile Trigger’ın başlatılması mantığına oldu kça benzerdir.

Yinede yardımcı eleman kullanarak trigger’ın çalışması için genlik kazanç 10 seçilip küçük

sinyallerinde trigger’ın çalışmasına etkide bulunması sağlanmaktadır.

Trigger seviyesi doğru seçilmelidir.(Voltaj seçimi 0.005 ‘den 0.33 volta kadar değişmelidir). Jeofon

girişi için M ve N pinleri kullanılmalıdır. Jeofonun hassasiyetine göre ve vuruş seviyesine göre trigger

için istenen eşik değeri seçilmelidir.

Eşik değeri 0.005 volt ile 0.33 Volt arasında değişir.

Jeofonun kesin değeri trigger olarak kullanılabilir. Eğer trigger seviyesi 0.1 volt olarak kurulmuşsa

sistem jeofon artı 0.1 ya da – 0.1 değerine geldiğinde çalışır.

Pozitif sınırlı trigger olayında Donanım yazılımının 5.62 versiyonunda trigger’ın çalışmaya başlaması

için voltajın 0.33 volt’dan küçük olması gerekmektedir. Bundan eski versiyonlarda pozitif sınırlı

trigger’larda 0.33 volt trigger seviyesi olarak kullanılmaktaydı.

33

4.3.3 Gelişmiş Modda Düzen Menüsü

DAQLink birimine 24 kanal bağlandığında düzen menüsü aktif hale geçmektedir.(6,12 ve 18 kanallı

DAQlink birimleri ile çalışıldığında bu menü aktif olmaz).Düzen menüsü her bir DAQlink biriminde

kanal sayısının ayarlanmasını sağlar. Bu bölüm sayesinde farklı kablo düzenleri ile çalışılabilmektedir.

4.3.4 Gelişmiş Modda Cihazın Anolog Çıktıları

DAQlink birimleri test sinyalleri için analog çıktıları kullanmaktadır. Normal sismik çalışmalarda çıktı

olarak NONE seçeneği ayarlanmalıdır.

4.3.5 Gelişmiş Modda GPS

GPS menüsü GPS alıcısının yerini kontrol için kullanılmaktadır.”Get Position “ butonu tıklanır ve

ekranda GPS alıcısından alınan son mesajlar görünür. GGA dizisinde alıcıdan gelen veriler

gösterilecektir.Eğer kullanılabilir bir GPS verisi gelmişse enlem,boylam,yükseklik değerleri ve zaman

ekranda görülecektir.

GPS alıcısı DAQlink birimine dahili olarak bağlanabileceği gibi dıştan bağlantı ile de birimle

çalışabilir.Doğru GPS dizilimini seçmek önemlidir.

DAQlink GPS ile bağlantısı 4 pinli bağlayıcı ile dıştan yapılacak şekilde dizayn edilmiştir.

GPS alıcısı 4 pinli PT06A-084P bağlayıcısı ile bağlanabilir.

Normal Sismik Kaynak GPS alıcıları için veri akış hızı 19.200 olarak kurulmuştur.

Başka bir marka GPS alıcısı ile çalışılmak istenirse yazılımda üç bölümden oluşan talimatlar takip

edilmelidir.

RS232 serisi ile 4800,9600 veya 19.2 K veri akış hızı seçilmelidir.

$GPGGA ve $GPRMC mesajlarına izin verilmeli diğer mesajlar engellenmelidir.

PPS sinyali-Her saniye için TTL sinyali seviyesi seçilmelidir.

Başla bir GPS alıcısı ile çalışılacağı durumlar için lütfen Kablolar bölümünde bağlantı kabloları ve pin

bağlantı bilgilerini okuyunuz.

VScope yazılımında Options -Device-DAQ ayarları-GPS menü adımlarını izleyebilirsiniz.

34

Seri dizisini yenilemek için “ Get Position” sekmesine basınız.

En üstte GPS alıcısının seri bilgisi görülecektir.Veri akış hızı seçildikten sonra alıcıdan veri akışı

görüntülenecektir.

GPS kilitli durumda veri toplamaya başladığında yeni GPGGA mesajı üretir, “Get Position” sekmesine

basıldığında GGA veri dizisi güncellenecektir.

Geçerli PPS sinyali için DAQlink birimi PPS ya da “Trigger on GPS time” seçeneklerinden biri tıklanıp

çalıştırılmalıd ır.

Geçerli PPS sinyali üretilmemişse GGA dizisi penceresinde “No PPS” mesajı görülü r.

PPS: Duyarlıklı Konum Servisidir.(Precise Positioning Service)

Şekil 4.3.5 Cihazın GPS ayarları

4.3.6 Gelişmiş Modda DAQlink Biriminin Kalibrasyonu

DAQlink biriminde önceden genlik yükselticiler farklı genlik kazanç ayarlarına kurulmuşlardır.Bu sabit genlik

kazanç ayarlarının yanında yazılımda veri toplama aşamasında kullanıcı tarafından da ayarlanabilecek genlik

kazanç seçenekleri mevcuttur.

Yükseltici panosunda farklı genlik düzeylerini dengelemek için yazılıma kalibrasyon sayısı eklenmiştir.Bu

girişler normalde tek seferde üretici tarafından girilmektedir.Eğer farklı genlik kazanç ayarlarına ihtiyaç varsa

fabrikaya başvurarak genlik yükseltme yarlarını değiştirebilirsiniz.

Genlik kazanç hem alçak hem yüksek genlik kazanç olarak kalibre edilebilmekted ir.

DAQlink birimlerinde yapılan standart genlik kazanç miktarları:

Düşük genlik kazanç ayarları için pikler arasında 3.58 volt.

Yüksek genlik kazanç ayarları için pikler arasında 0.11 volttur.

Aşağıda kalibrasyon için açılan pencerede standart genlik kazanç oranları görülmektedir.

35

Şekil 4.3.6 Cihazın Kalibrasyonu

İsteğe bağlı genlik kazanç oranları da mevcuttur.

Aşağıda görülen Kalibrasyon penceresinde

Alçak genlik kazanç için pikler arasında 1.79 volt (bu normal standarttan 2 kat daha azdır).

Yüksek genlik kazanç için pikler arasında 0.22 Volt (bu değerde normal değerden iki kat fazladır).

4.3.6a Cihazın Kalibrasyonu

Aşağıda görülen Kalibrasyon penceresinde

Alçak genlik kazanç için pikler arasında 7.19 volt (bu değerde normal değerden iki kat fazladır).

Yüksek genlik kazanç için pikler arasında 0.11 Volt (standart bir değerdir).

Şekil 4.3.6.b Cihazın Kalibrasyonu

36

4.3.7 Gelişmiş Modda Cihazın Genişletilmiş Menüsü

DAQ yeniden ayarlama butonu DAQlink donanımında ayarlama yapılmasını sağlar. DAQlink mutlaka 12-2003

tarihli 3.03 versiyonuna sahip olmalı ya da daha yeni donanım yazılımı versiyonu olan 4.9 veya yeni çıkan

donanımlarda ilk durum ayarlarına getirilebilir.

Hafızayı cihazın kurulumundaki ilk duruma getir butonu ile dahili Kompakt Flash karttaki veriler silinir. Bir

sonraki veri toplamadan sonra cihaz ilk durumuna getirildiğinde kompakt flash karttaki ilk hafıza konumunda ilk

hafıza konumu saklanacaktır.

Hafızayı sil butonu için CF kartta Format gereklidir.Bu işlem sadece birkaç saniye sürer.Format atma süresinde

cihaz üzerindeki durum lambası kırmızı yanar.Eğer durum lambası kırmızı yanmaya devam ederse CE kart yeri

değiştirilmelidir.

Osilatör’ün (yani elektromanyetik dalgalar yayan kısmın) kurulumunda DAQlink biriminin içinde ye r alan

Osilatör kurulmalıdır. Normalde kullanıcının böyle bir ayar yapma zorunluluğu yoktur.Fabrika da cihaza 2047 el

ile girilebilen değer kurulmuştur.GPS ünitesine bağlanıldığında otomatik düzeltme seçeneği seçilmelidir.

GPS dahili saat bağlantısı- GPS sistemi ile sürekli veri toplanmak istenildiği zaman Osilatör için “ Otomatik

Düzeltme (Automatic Corection)” seçeneği tıklanmalıdır. Bu GPS biriminde duyarlı PPS zamanlamasının

yapılmasına izin verir.

Elle değer girişi DAQlink biriminde kullanılan son değeri gösterir.Bu dijital bir rakamdır ve Osilatör saatinde

yapılacak düzeltmeyi gösterir.Bu değer 1 ile 4095 arasındadır.2048 bu değerlerin arasındadır.Elle girilmesi

gereken değer GPS zamanının düzeltilmesi gerektiğinde genelde 1800’ü gösterir.

Şekil 4.6.7 Cihazın Gelişmiş Menüsü

5 Programın Çalışması

5.1 Veri Toplama Menüden Acquisition-> Start seçildiğinde ve ya tıklandığında ya da Crtl+A tuşları ile veri toplamaya

başlanılır.

Ekranın sonunda yazan mesaj veri toplamanın durumu hakkında bilgi verirken sonraki Rx ve Tx uyarıcılarını

gösterir.

37

Bekleme(“Waiting”):Veri toplamaya başlanırken bu mesaj görüldüğünde trigger için beklenildiği

manasına gelmektedir.

Veri toplama için N saniye (”Acquired N saniye”):Trigger çalışmaya başladıktan sonra programa veri

akışının başladığı anlamına gelmektedir.

İşlemde (“Processing”):Veri toplama işleminin sonunda bu uyarı görülür.

Ayrıca durum sekmesinde ekranın en alt kısmında DAQlink birimlerinin durumları izlenebilir.

Veri toplama işleminin durdurulması için ya menüden Acquisition->Stop seçeneği seçilebilir ya da durdurma

butonuna basılır ve ya Ctrl+T’ye basılabilir.

5.2 Projeler VScope yazılımı projelere ait ayarların program ayarlarında kayıt edilmesine olanak verir.Projeler dosyalara

benzer şekilde sıralanır ve farklı veri türü olarak saklanır.Her proje kendi dizilimine veri toplama

parametrelerine,çizim seçeneklerine,ölçek ayarlarına ve diğer VScope bölümlerine ait bilgilerle kayıt

edilebilir.Her proje için kendine ait veri tabanı programda verilerin saklandığı yerden saklanır.Bu özellik ile

farklı işlere ait ayarlanmış farklı parametreler hızlı bir şekilde aralarında değiştirilebilir.Program kullanıcıya

çalışılmış son projeyi hatırlatır ve otomatik olarak ona ait olan ayarları yükler.

Yeni bir proje yaratmak için File->New Project adımları izlenir.VScope programı bütün ayarları ilk duruma

başta varsayılan değerlere getirir ve boş bir veri tabanı oluşturur.Program projenin ismiyle aynı adlı yeni bir

dosya ve veri tabanı oluşturur bu dosyada *.vsp uzantılı proje dosyası olarak kayıt edilir.

Son çalışılan projede kullanılan ayarların yeni projede de yer alması istenirse “Son çalışılan projeye ait ayarların

aktarılması (Copy Settings From Current Project)” sekmesine basılır yeni proje ismi girilir ve OK tıklanır.

Böylelikle son projeye ait bütün ayarlar yeni projeye de aktarılmış olur.

VScope programı ilk sefer için çalıştırıldığında varsayılan proje olarak Project1’in var olduğu görülür.Son

projeyi değiştirmek için File->Load Project seçilir ve VSP dosyaları yüklenir.

5.3 Veri Tabanı

5.3.1 Veri Tabanına Veri Yükleme VScope programı veri tabanını destekleyebilecek alt yapıya sahiptir. Bundan ötürü bütün veriler programda ayrı

dosyalardan ziyade veri tabanları olarak toplanır ve saklanır .Bu özellik veriler üzerin de işlem yapma,kayıt

arama ve analizde büyük kolaylık sağlar.

38

Veri tabanındaki çok sayıda kayıt bulunması programın yavaşlamasına neden olur.Yeni veri tabanında çalışmak

bu problemin azalmasına neden olur.Ya da veri tabanının kayıt edilmemesi ve sadece veri aktarımının SEG-Y ya

da SEG-2 dosyaları şeklinde yapılabilir.

Kullanıcı son projeye ait bütün kayıtları görebilir ve istediği dosyayı analiz için Open butonuna basarak

ya da menüden File->Open’ı seçerek veyahut CTRL+O ile seçebilir.

Şekil 6.3 Veri Tabanı Araması

Veri tabanındaki bütün kayıtlar tablo şeklinde düzenlenir.Tabloda aşağıda açıklanan sütunlar bulunmaktadır.

Index(İçerik)-Veri tabanının içeriği için sayılar kullanılmaktadır.Kayıt sayısı arttıkça bu sayı yükselir.

Start ID(Başlangıç ID numarası)-Kayıtın başlangıç numarası tanımlanır.Her yeni başlangıç

komutuyla başlangıç ID numarası artmaktadır.

Date(Tarih)-Tarih verinin veri tabanına kayıt edildiği tarih olarak görülmektedir.

Time(Zaman)-Zaman verinin veri tabanına kayıt edildiği zamanı göstermektedir.

Start Delay(Başlangıç Gecikmesi)-Sürekli kayıt alımlarda kullanılan bir parametredir.Tek başlangıç

komutu ile başlangıç ID numarası ilk başta birden fazla kayıta atanır;Başlangıç gecikmesi çoklu

kayıtların tanımlanması için kullanılır.Bu zaman farkı kayıtın başlaması ile trigger’ın devreye girdiği

zaman arasındaki farktır.

Comment (Yorum)-Her veri kaydı için yorum yazılabilir. Veri tabanına otomatik olarak veri kaydı ve

depolanması yapıldığında bir önceki kayıt için yazılan bilgi,yorum son kayıta da kopyalanabilir.

Araç çubuğu butonları Veri tabanı penceresinin en üst kısmında bulunur ve özel kayıtları bulmamızı sağlar:

Import Records kayıtların veri tabanı içine aktarılmasını sağlar.

Export Records veri tabanında seçilmiş kayıtların dış ortama aktarılmasını sağlar.

Edit Comment bu işlem CTRL+E tuşlarına basılarak da yapılır- Yorum ve bilgi notlarını

görüntülemek ya da düzeltmek için kullanılır.

Kaynak ve Alıcı koordinatlarının atanmasını sağlar

Invert Selected Record-Bu özellik verinin seçilen kayıta dönüşmesini sağlar. Kesme dalgası için

yapılan yığma işlemlerinde oldukça yararlıdır.

39

Bu buton ile veri tabanındaki kayıtlar silinir.

İlave butonlar:

Sort Records-Çıkan tabloda seçilen sütunlarda kayıtları sınıflandırmaya yarar.

Search-Kayıtlarda İçerik,Tarih,Cihaz veya Kayıt özellikleri kullanarak arama yapmayı sağlar.

Search in Comment(Yorum Arama)-Kullanıcının kayıdı bulmasını yorum satırında yazılmış olan

kelimeleri tarayarak bulmasını sağlar.

Range(sıralama):Kayıt ları istenen belirli koşul için sıralamaya yarar.(Örneğin iki tarih arasında)

Filter:Tabloda görülecek şekilde kayıtları karmaşık bir şarta göre dizilmesini sağlar.

Show All Records-Bütün dizilimleri iptal etme ve kullanıcının veri tabanında bütün kayıtları

görmesini sağlar.

5.3.2 DAQlink ve Kanalların Düzenlenmesi

DAQlink Düzenlenmesi ve Kanal Düzenlemesi butonları tıklandığında kaydedilen veri için geçerli DAQlink ve

kanal ayarları görülmektedir. DAQlink düzen menüsünde seçilen kayıt için her DAQlink biriminde g eçerli veri

toplama parametreleri ayrıca GPS verileri gösterilmektedir. DAQlink biriminde Kanal Düzenlemesinde her

kanal için ayarlamalar görülmektedir.

DAQlink Düzenleme fonksiyonuaşağıdaki bilgileri içermektedir.

Seri-Her DAQlink birimi kendine ait bir seri numarası taşımaktadır.Bu numara veri tabanında

saklanmaktadır ve her bir kayıt için o cihaza ait olduğu hususunda bilgi vermektedir.

Kayıt-Her DAQlink biriminde veri toplandıkça bu rakam artar. Kayıt numarası cihazda kayıtların ayırt

edilmesine yardımcı olur.

Veri Toplama Zamanı-Kayıtın saniye cinsinden uzunluğunu göstermektedir.

GPS Verisi-Enlem, Boylam, Yükseklik ve GPS alıcısından gelen zamanı göstermektedir.

Geçerli GPS- Kayıtta GPS’in veri almaya başladığı konumu göstermektedir.

X ,Y ,Dosya Numarası..-Kayıt sisteminden gönderilen veriler görüntülenmektedir. DAQlink biriminde

ve kayıtçıda bulunan veri dosyaları kullanılır. Veri tabanı kullanılırsa ve SEG-Y dosyaları sistemdışına

aktarıldığında veri tabanındaki içerik numaraları dosya numarası olarakta kullanılmaktadır.

40

Şekil 5.3.2 DAQlink ve Kanalların Düzenlenmesi

5.3.3 Verilerin Sisteme Aktarılması ya da Sistemden Dışarı Taşınması:

Dosyaların sistem içine ya da dışına aktarılması fonksiyonları File menüsünde bulunur. Verilerin sistem

içine ya da dışına aktarılması ile diğer projelerde kullanılmasını ya da farklı uygulamalarda bulunmasını

sağlar. VScope dosyaların sisteme aktarılması ya da sistem dışında kullanıma izin verme seçenekleri ile

ilgili aşağıdaki seçenekleri sunar.

VScope veri dosyaları (*.vs2)-Bu seçenek çalışılan projeden farklı projeye geçirilirken ya da

VScope çalışılan programdan başka bir bilgisayara geçildiği zamanlar kullanılır.

Boşluk sınırlandırılan dosyalar (*.cvs)-Bu seçenek üç seçenekli yazılım çalışma sayfası kullanan

programlara verinin aktarılması ya da sistemden çıkışı için kullanılır.(Örneğin Microsoft Excel)

Sercel VQC88 dosyaları(*.dat)-Bu seçim Sercel VQC88 programına veri aktarılacağı ya da veri

çıkışı olacağı zaman kullanılır.

Pelton Force Meter Dosyaları(*.fmr)-Bu seçenek Pelton Vibratör Kalite Sistemi kullanacağı vakit

dosya aktarımında kullanılır.

SEG Y Kayıt Formatı-Bu seçenek dosyaların transferinde standart SEG-Y türü format

kullanımında geçerlidir.

SEG II Formatı-(*.sg2)-Dosyaları sistem dışına SEG II uzantılı şekilde atılması için kullanılır.

Veri tabanında birden fazla kayıt SEG-Y ya da SEG-2 formatında başka bir sisteme aktarılabilir.İlk önce işlem

yapılacak olan kayıt sol tıklanarak seçilir ve CTRL ile sol tıklanır.İstenen kayıtlar seçildikten sonra s eçilen

kayıtlar menüden Record-Expord adımları takip edilerek ya da araç çubuğundaki export sekmesi tıklanarak

dosyanın dışarı aktarımı seçeneği seçilir.

Veri tabanında araştırma yapılırken CRTL+A ile bütün kayıtlar seçilir.

Bütün kayıtlar seçildikten sonra dosyayı dış ortama aktarma işlemi uygulaması yapmak istenilmeyen dosyalar

seçilerek iptal edilebilir. Kayıt üzerine tıklanıldığında o kayıt işlemin dışında kalır.CTRL tuşu ile farenin sol

bölmesine aynı anda basılarak aynı işlem diğer atılmak istenen kayıtlar içinde uygulanabilir.

İstenen dosyalara dış ortama aktarım işlemi uygulamak için Record -Export Menu adımları ile ya da araç

çubuğundaki Export seçeneği tıklanarak işlem uygulanır.

41

Şekil 5.3.3 Veri tabanında dışarı veri aktarımı

Eğer işlem yapılmayan kayıt işleme dahil edilmek istenirse yapılması gereken farenin sol tuşu ile ilgili kayıtı

tıklamaktır.

Farenin sol kısmı iki kez tıklandığında çıkan seçeneklerden “stack function” seçeneği seçilir.

Seçilmemiş kayıdın seçilmesi için CTRL ile farenin sol kısmına aynı anda basılır.

Birden fazla kayıt VScope dosyası uzantısı (*.vs2) ile kayıt edilecekse bütün kayıtlar seçilerek tek bir *vs2

uzantılı kayıt altında tutulabilir. Birden fazla kayıt *.vs2 uzantılı olarak veri tabanındaki menüden

yüklenebilir.Bunun için ya Recods-Import adımları izlenir ya da araç çubuğundan Import butonu tıklanır.

Kayıtlar SEG-Y ya da SEG-2 formatında saklanacağı zaman her seçilen kayıt farklı dosya ismi ile kayıt edilir.

Dosya ismi girişi yapmak için “Save as” ile kayıt numarası ile ilgili dosya ismi oluşturulabilir.

5.3.4 Veri tabanında verilerin saklanması

Veri toplama işlemi bittikten sonra da veri tabanına yeni veri Menüden File->Save (ya da CTRL+S)adımları ile

kayıt edilebilir.Çıkan pencerede son kayıtta girilen not görülür. Pencere son kayıda ait yorumun görünmesi

varsayılan ayarlardandır.

5.3.5 Veri Tabanında Verilerin Yığılması

Veri tabanı menüsünde iken birden fazla kayıt toplanabilir. Yığma işlemi uygulanmak istenen kayıtlar CTRL ve

farenin sol tuşu aynı anda basılarak seçilebilir. Yığma işlemi uygulanacak kayıtlar seçildikten sonra , ekranın sağ

alt köşesindeki ”Load Stacked” tuşuna basılır.Yığma işlemine tabi tutulmuş kayıtlar izlenebilir. File ->Save

adımları ile de yığma uygulanmış veri, veri tabanına kayıt edilir.

42

Şekil 5.3.5 Veri tabanında bulunan verilere Yığma İşleminin Uygulanması

5.3.6 Kesme Dalgalarında Yığma İşleminden önce verinin ters çevrilmesi

Kesme Dalgası verisi toplamanın bir yolu atış yaparken plakanın kenarından vurma ,veriyi kayıt etme, da ha

sonra plakanın karşı kenarından vurma ve veriyi kayıt etmedir. İkinci kayıt alındıktan sonra ters çevrilir toplanır

ve böylelikle kesme dalgası enerjisi bulunur.

VScope yazılımı bu tür bir çalışmaya izin vermektedir. İki tür kayıtta veri tabanında saklanır. Veri tabanına

girilip ikinci kayıt seçilir. CTRL+I basıldığında seçilen kayıttaki bütün izler ters döner.

İzler ters çevrildikten sonra kalibrasyon sütunundaki değerlerin negatif değerler aldığı görülecektir. Seçilen kayıt

ters çevrildikten sonra iki kayıt için yığma işlemi uygulamayı seçip “Load Stack “ butonuna bastığımızda yığma

yapılmış izler görülür.

43

Yığma işlemi uygulanmış veri veri tabanında saklanır.

5.3.6.1 Veriyi gerçek zamanlı ters çevirme

Veri ayrıca araçlar çubuğundaki Positive/Negat if butonu ile de veri toplama esnasında ters

çevrilebilir. Verinin genlikleri ters çevrilmek istendiği zaman Butonuna basılmalıdır.

Bu seçeneğe araç çubuğu dışında menüde bulunan Options ->Preference->Stack Menüden ulaşılabilir.

Stack (Yığma işlemi) menüsünde yığma sırasında genliklerin polarite seçenekleri seçimi ile ve VScope yazılımı

araç çubuğunda bulunan ilave buton ile verinin genlikleri ters çevrilebilir.

CTRL+P tuşları ile de genlikler pozitiften negatife döndürülebilir.

5.3.7 Yakın İzlerin Toplanması

Veri tabanı menüsünde iken işaretlenen kayıtları seçmek için “Near Trace Gather” fonksiyonu kullanılabilir.İzler

işaretlendikten sonra File’dan “Near Trace Gather” seçeneği seçilir.

Kanal numarası çıkan kutucuğa yazıldığında bu kanala ait bütün kayıtlar çizilir.

44

5.4 Veri izlenmesi ve analizi

5.4.1 Grafik Çizim Türleri

Araç çubuğundaki butonlar ile ve View menüsünden sinyal gösterimi için birden fazla seçeneğe erişilebilir.

Zaman ortamında toplanan sinyalin grafik çizimini gösterir.

45

Sinyalin frekans ortamında spektrumunun gösterileceği anlamındadır.

Zaman penceresinde spektrum analizi de yapılabilmektedir.Zaman penceresine 1 ve 2 girildiğinde veride 1 ve 2

saniyeler arasındaki spektrum analizi yapılır.-1 ve -1 girişi yapıldığında bütün izde analiz yapılabilir.

Korelasyon butonuna tıklandığında gösterimde korelasyon, fazların korelasyonu ,zarf şeklinde korelasyon ya sa

spektrumların korelasyonu yapılabilmektedir. Ayrıca korelasyon uygulanmış sismik çizim

görüntülenebilmektedir.

46

Korelasyon DAQlink biriminde kanal tanımlaması yapılarak arazi türü

referans alınarak çalışır. Diğer kanallarda menüden referans olarak seçilebilir.

Sismik çizim düşey ya da yatay şekilde görüntülenebilir. Ayrıca sinyallerin pikleri kırpılabilir.

5.4.2 Açılır kapanır Menüden Çizim Yaptırma

Aynı seçeneklere menüden de ulaşılabilir. Çizim üzerinde herhangi bir noktaya fare ile sağ

tıklandığında seçenekler ekranda gözükecektir.

Şekil 5.4.2 Açılır kapanır çizim menüsü

Eksenler seçiminden ve y eksenleri değiştirilebilir.

“Full View “seçilerek ya da CRTL+F tuşlarına basılarak çizimin tamamı görülebilir.

Açıklamayı göster (Show Legend)- Bu seçenek ile çizimin altına yazı eklenebilir.

47

5.4.3 Çizim Menüsünde Saklama

Çizimi kayıt et-Son yapılan çalışma hafızaya alınır ve daha sonra diğer sinyal ile üst üste getirilerekte

izlenebilir. Çizimin ilk izi kayıt edilebilir. Her saklanan çizimin rengi ve ismi “Store Plot” menüsünden

değiştirilebilir. Saklanan çizim verisi kayıt edilebilir ve sonra “Save Plot” Menüsündeki Save ve Plot butonları

ile diske kayıt edilebilir.”Store Plot” menüsü ile aynı örnekleme oranına sahip verilerde karşılaştırılabilir.Veri

toplama aşamasında farklı örnekleme oranlarının kullanılması gösterimde hataya neden olabilir.

Şekil 5.4.3 “Store Plot“ Menüsü

Saklanan çizimleri İzle-Hafızada bulunan çizimleri görmek için kullanılan bir seçenektir.

5.4.3.1 Bütün Çizimlerin Plot Menüsünde Saklı Tutulması

Bütün Çizimleri Sakla (Store All Plots)-Son çizimlerin saklanılmasını daha sonra diğer sinyaller ile birlikte üst

üste bindirilerek görüntülenmesini sağlar.

Bütün kanallar “Store All Plots” menüsü ile hafızada tutulabilir.

Grafik üzerine sağ tıklandığında menü ekrana gelir bu menüde “ Store All Plot” seçeneği bulunmaktadır.

Bütün çizimler hafızaya kayıt edildikten sonra , ikinci grup çizimler görüntülenir. Bu özellik farklı kayıtlara ait

izlerin hızlıca karşılaştırılmasını sağlar.

48

5.4.4 Sismik Çizimler

Sinyale ait izler çizilmek için seçilirken “Seismic Plot” fonksiyonu seçilirse izler hem yatay hem düşey olarak

gösterilebilir. Ayrıca sinyallere ait pikler çok kanallı yüksek genlik kazanç uygulanmış kayıtlarda daha verimli

bir görüntü için kırpılabilir.

Şekil 5.4 Düşey Sismik Kesit-x ekseni izleri göstermektedir.

49

Sismik Çizimlerde özel tuşlar yardımı ile iz ayrımı ve genlik kazanç yapılabilir. Normal zoom ve eksek kontrolü

seçenekleri “Seismic Plot” seçeneğinde pek verimli çalışmaz.

Klavyeden + tuşu ile her bir izin genliği arttırılabilir.

Klavyeden – tuşu ile her bir izin genliği azaltılabilir.

Klavyedeki “Ins(Insert) tuşu ile iki iz arasındaki ayrım arttırılabilir.

Klavyedeki “Del(Delete)” tuşu iki iz arasındaki ayrımı azaltır.

Ok çizim üzerindeyken farenin sağ butonuna tıklandığında ekranda menü belirir.Buradan Scale özelliği

seçilir.Scale penceresi sismik çizimlerin farklı ölçeklerde yapılabilmesini sağlar.

Mutlak Maksimum(Absolute Max)- Herbir ize aynı genlik kazancı uygulanmasını sağlar.

Eşitlemek(Equalize)- Her bir ize farklı genlik kazanç oranının uygulanmas ını sağlar. Genlik kazanç her bir izde

farklı değerdedir. Bu işlem genlikleri eşitlemek için kullanılır.

AGC-Veriye AGC (Otomatik Genlik Kazanç) uygulatır. AGC algoritmaları giriş zaman penceresine giren

enerjileri eşitler.

Kişiye bağlı Ölçekleme(Individual Scale): Kullanıcı her bir ize sabit genlik kazanç uygular. Kişisel ölçek

uygulaması yapılacak kanallar kullanıcı tarafından seçilir. Daha sonra yukarı ve aşağı oklarla ölçek artar ya da

azaltılır.

Kanalları Kırpma(Clip Channels):Her kanala ait genlik değerlerinin kırpılması seçildiğinde diğer kanalla üst üste

binme olmaz.

Şekil 5.4.4.1 Yatay Sismik Çizimi-Ölçekleme Özelliği

50

5.4.5 Zoom ayarlarının Kurulması

Araç çubuğunda bulunan yakınlaştırma uzaklaştırma fonksiyonu olan butonları kullanılarak ve View

menüsünden yararlanılarak istenen çizim için yapılabilir.

Eksenler seçeneği ile x ve y ekseni çizimde değiştirilebilir.

“Full View” seçeneği seçildiğinde ya da CTRL+F’ e basıldığında grafiğin tümü görülebilir.

Şekil 5.4.5 Fare kullanarak grafiğe yakınlaşma

Yakınlaştırma ya da Uzaklaştırma seçeneğini ayarlama için farenin sol butonuna tıklandıktan sonra çizimde

işlem yapılması istenen alan kutu içine alınır. Sol üst köşeden başlanır sağ alt köşeye kaydırılır.

Bu işlemden sonra istenilen alan yakınlaştırılmış olur. Bu işlem ardından uzaklaştırılmak istenirse fare ile sağ

alttan başlayıp sol üste uzanan bir kutucuk çizilir.

Grafiğin pozisyonu grafik üzerine tıklanıp farenin sağ butonuna basılı tutarak istenen yönde değiştirilebilir.

5.4.6 Ek Çizim Fonksiyonları

Yeni Çizim Penceresinin açılması için kullanılır.

Bu seçenek ile kaldırılan DC özelliği değiştirilebilir. Bu özellik ile veriyi

çizdirmeden ya da analiz etmeden önce giriş sinyalinden DC özellikleri kaldırılır. Seçimin durumun ekranın alt

köşesindeki bilgi sekmesinden görülür.

5.4.7 Süzgeçler

Yüksek geçişli,Alçak geçişli ya da Notch süzgeçleri seçilip kullanılabilir. Araç çubuğunda her bir

süzgece ait buton yer almaktadır. Eğer araç çubuğundaki butona basılırsa basılmış olan süzgeç işlem yapmaya

başlar.

Her bir filtreye Option->Preferance menüsünden ulaşılabilir. Yüksek geçişli ve Alçak geçişli süzgeçler için geçiş

bandı ve durdurma frekansı ayarlanabilir. Ayrıca Notch süzgecine ait merkez frekansı ve genişliği özellikleri

ayarlanabilmektedir.

51

Şekil 5.4.7 Süzgeç Seçimi

Dışarıya veri aktarımı yapılırken iki seçenek daha mevcuttur.

Normalde veri aktarılması için DC ofset kaldırılır.

“Dışarıya süzgece tabi tutulmuş veri aktarmak için süzgeç kullanılır” şıkkı normal zamanda aktif bir buton

değildir. SEG-Y yada SEG-2 verisi aktarılacağı zaman süzgeçler uygulanabilir. Normalde ham veri dışarı

aktarılır ve veri işlemin bir aşamasında filtreleme işlemi yapılır.

5.4.8 Genel Ayarlar

Menüdeki Genel Ayarlar kısmı ile kullanıcı hem A/D birimler (Vo lt) seçebilir ya da her DAQlink birimine ait

ayarlamalar yapabilir.

Normal Sismik çalışmalar için A/D birimleri kullanılmalıdır.

Başlık Butonları-Araçlar menüsünün daha kullanışlı olmasını sağlar.

WinPcap ağ sürücüsü-Ağ sürücüleri verinin programa Ethernet bağlantısından daha hızlı bir şekilde ulaşmasını

sağlar. Bu sürücü yüksek örnekleme oranlarında birden fazla kutu yapmak için kullanılabilir.

52

Şekil 5.4.8 Gösterim Özellikleri

5.4.9 Otomatik Kaydetme ve Otomatik Başlatma

Otomatik veri toplama başlatma ana menüde bulunan Repeat butonu ile etkinleştirilebilir.Seçilen

DAQlink birimleri ile veri toplama işlemi bittikten sonra VScope programı otomatik olarak pasif hale getirir.

Otomatik kayıt etme menüsü kullanıcıya aşağıdaki otomatik kayıt özelliklerini sağlar.

Veri tabanına kayıdı otomatik kayıt etme-Seçilen bütün DAQlink birimlerinde veri toplandıktan sonra

veri tabanındaki hafızaya kayıt edilir.

Kaydı dosyaya otomatik olarak aktarma-Bütün verilerin SEG-Y ya da SEG-2 formatında dışarıya

aktarılmasını sağlar. Dışarı aktarım türü ve aktarım yolu hangi tür dosyaların dışarı aktarılacağını ve

verinin nerede saklanacağını gösterir.

Veri tabanına kayıttan önce onay isteği-Veri kayıt edilirken ya da dışarı aktarım işlemi öncesinde onay

istenmesi seçeneği işaretlenebilir.

53

Şekil 5.9 Otomatik Kayıt

5.4.10 Dosyanın Dışarı Aktarımı Seçenekleri Dosya aktarımı menüsü kullanıcılara aşağıda belirtilen seçeneklerden biri ile dosyalarını aktarma olanağı

sunmaktadır.

Kısa Dosya İsimleri-Programdan bu seçenek seçildiğinde Dosya Numarası ve uzantısı kullanılır.

Detaylı Dosya ismi-Bu seçenekte dosya numarası yanında tarih, gecikme zamanı ve dosyanın uzantısı

kullanılır.

Dosya Numarası Uzunluğu-Dosya numarası uzunluğu bu girişte limitlidir. Örneğin 4 hane ile

sınırlandırılmışsa dosya numarası 0000 ile 9999 arasında değişir.

CSV türü dosyalar dışarı aktarılırken CSV dosyaları eklenebilir. Yeni CSV verisi seçilerek eski veriye

eklenebilir. Yeni CSV dosyası seçilmediğinde her kayıt için açılır.

54

Şekil 5.4.10 Dosya Aktarımı

5.4.11 Yığma İşlemi Menüsü

Yığma (“Stack”)menüsü kullanıcılara aşağıdaki otomatik kayıt işlemleri yapmasına olanak vermektedir.

Otomatik Yığma Kayıtları-Eğer bu seçenek seçilirse kayıtlar program otomatik olarak yığma

kayıtları almaktadır.

Yığma Verilerinin Veri Tabanına Kaydı-Yığma verileri için bu şık seçilerek veri tabanına

kayıtları sağlanabilir.

Yığma Verilerinin Dosyalara Aktarımı-Yığma verileri için seçildiği takdirde dosyalara aktarım

yapılabilir.

Yığma işlemi yapılmadan önce Onay İstenmesi: Bu şık seçildiği zaman yığma işleminde

kullanılacak kayıtlar seçilmelidir.

Yığma Verilerini kayıt etmek için Onay İstenmesi: Bu seçenek istendiğinde yığma işlemi

yapılmış veri kayıt edilmeden önce program tarafından sorulur.

Yığma işlemi için genliklerin polaritesi VScope araç çubuğuna eklenen ilave bir buton ile

seçilebilir ve seçilen seçeneğe göre bütün verilerin polaritesi değiştirilebilir.Ctrl+P seçeneği

ile polariteler pozitiften negatife çevrilebilir.

Kaydet(“Save”) seçeneği ile (Ctrl+S) yığma verileri istenildiği zaman kayıt edilebilir.

Temizleme(“Clear”) seçeneği (Ctrl+L) ile yığma verileri silinebilir.

F2 ‘ye basıldığında kayıt edilir ve yeni yığma işlemine başlanabilir.

55

5.4.11 Yığma Menüsü

5.4.12 Kilit ya da Kilidi Açma Menü Seçenekleri

Kilitleme menü seçenekleri normal zamanda kullanılmaz. Kilitleme menüsü otomatik veri toplama yapılırken

klavyeden yanlış girişleri önlemek amacıyla geliştirilmiştir.

56

“ssc” yazılarak klavyenin kitli olması durumu kaldırılab ilir.

5.4.13 Gürültü İstatistiği Penceresi

Veri toplama ile eş zamanlı olarak araçlar çubuğundan “Open Noise Statics” butonu seçilerek ve ya ctrl F7 ‘ye

basılarak gürültü görüntüleme penceresi açılabilir.

57

Gürültü istatistiği penceresi son toplanan veri ile ilgili analiz yapılmasını sağlar.

Son kayda ait RMS hatası, maksimum, minimum ve her bize ait DC seviyesi görülebilir.

5.4.14 Gerçek Zamanlı Gürültü Gösterimi

Gerçek Zamanlı Gürültülerin gösteriminde “N” tuşu ile seçenek aktif hale getirilir.

Gerçek Zamanlı Gürültü gösterimi ile doğrusal gürültü sürekli olarak izlenebilir. Bu grafik atışlar arasında

gürültü seviyesinin bilinmesinde oldukça yararlıdır.

Bu grafiklerde y ekseninin ölçeğinin seçilmesi gereklidir. Bu özellik bar grafiklerin ölçekli bir şekilde gürültüyü

yansıtmasını sağlar.

Eğer otomatik ölçekleme seçilirse gürültü seviyesinin en düşük olduğu vakitlerde bile bar grafikler en büyük

ölçekte gürültüyü yansıtır.

58

x ve y eksenlerinin varsayılan ölçeklemesi otomatiktir. Ölçek grafiğin üzerine sağ tıklayıp “Axis Menu” seçimi

yapılarak değiştirilebilir.

Y ekseninin ölçeğinin sabit olması seçilirse bar grafikleri kabul edilebilir gürültü oranlarını göstermede yetersiz

kalır ve büyük gürültü seviyelerini göstermek içinde fazla büyük olur. Bu s eçenek gürültü dağılımının veri

toplama ile eş zamanlı olarak görüntülenmesine izin verir. Çevresel gürültünün büyük boyutta olduğu bazı

çalışmalarda gerçek zamanlı görüntüleme minimum gürültü seviyesinin tetikleyici olarak kullanılmasını sağlar.

Gerçek Zamanlı Görüntülemenin işlevinin kaldırılması için “N” ‘e basılmalıdır.

5.5 Durum Bilgisi Sekmeleri Durum bilgilendirme sekmesi ana pencerenin en altında bulunur ve sistemin çalışması hakkında bilgiler verir.

5.5.1 Yorum Yorum sekmesi son yapılan kayıtla ilgili yorumları gösterir.

Şekil 5.5.1 Yorum

5.5.2 Kayıt Bilgileri

Bilgi sekmesinden kayıt ile ilgili önemli bilgiler alınabilir.

59

Şekil 5.5.2 Kayıt Bilgileri

5.5.3 Çizim Bilgileri

Çizim bilgileri sekmesi son kayıda ait çizim seçenekleri ve bilgilerini gösterir.

Şekil 5.5.3 Çizim Bilgileri

5.5.4 Durum

Durum sekmesi DAQlink biriminin sistem ile bağlantılarını gösterir. Kablosuz Ethernet bağlantısının olmadığı

durumlarda oldukça yararlıdır.

Şekil 5.5.4 Durum

60

5.5.5 Hatalar

Hatalar sekmesi DAQlink biriminde iletişim sorunları ya da birimdeki hataları göstermektedir. Eğer bir hata

oluşursa bu otomatik olarak gösterilmektedir.

5.5.6 İletişim Sekmesi

DAQlink kurulum menüsünden seçilen birimlerin DAQlink birimlerinin bağlantı durumlarını göstermektedir. Bu

seçenek kablosuz Ethernet seçeneği kullanıldığında fayda sağlamaktadır.

Şekil 5.5.6 İletişim Sekmesi

5.5.7 Network Sekmesi

Network sekmesi VScope programı başlatıldığında tespit edilen son IP adresini göstermektedir. Bilgisayarın IP

adresinin 192.168.0.101 ‘i göstermesi gerekmektedir.

Şekil 5.5.7 Network Sekmesi

5.6 Hafıza Penceresi-Yığma İşlemi Hafıza penceresi eş zamanlı olarak çoklu kayıtlarda yığma işlemi yapıldığı zaman kullanılır.Option -Memory’den

hafıza penceresi seçilebilmektedir. Ayrıca Option-Preferences-Auto operation settings’den otomatik olarak

yığma işleminin yapılabilir ve birden fazla kayıt hafızada tutulabilir. Her kayıt hafızaya kaydedilebilir ve veri

tabanına kayıt edilebilir.

5.6.1 Otomatik Yığma İşlemi

“Otomatik kayıt, Dosya Aktarımı ve Yığma” işlemleri menüsünden otomatik yığma ve işlemlerin kayıdı

yapılabilir. Bunun için 5.4.9-5.4.11’e bakabilirsiniz.

Otomatik Yığma işleminde kilit rolü oynayan tuşlar

“ESC” tuşu ile veri toplama durdurulabilir.

Araçlar çubuğundaki “Clear” butonu ile Yığma sayısını 1 olarak değiştirebilirsiniz.

“F2” tuşu ile yığma işlemini durdurabilirsiniz. En son yapılan yığmayı kayıt edebilir ve yığma sayısını

silebilirsiniz.

61

5.6.2 Hafıza Penceresi

Hafıza penceresi açıldığında yığma işlemi ile ilgili bilgiler görülecektir.

Şekil 5.6.2.1 Hafıza Penceresi

Hafıza penceresi araç çubuğu hafıza penceresini kullanırken yapılabilen işlemleri göstermektedir.

Hafıza temizleme butonu hafızadaki btün kayıtları silmek için kullanılabilir. Yeni bir yığma işlemine

başlanmadan önce bu butona basılır.

Veri tabanından yükleme butonu kaydın hafızanın geçici belleğe kayıt edilmesini sağlar.

Veri tabanına kayıt butonu seçilen kayıtların hafızanın geçici belleğinden veri tabanına kaydını sağlar.

Yığma butonu seçilen kayıtların hafıza da yığma işlemine tabi tutulmasını sağlar.

Hafıza silme butonu hafızanın geçici belleğinden seçilen kayıtların silinmesini sağlar.

Gösterim butonu hafızanın geçici belleğinde yer alan seçili kayıtların görüntülenmesini sağlar.

Şekil 5.6.6.2 Hafıza penceresi Araç çubuğu

5.7 İlk Varışları İşaretleme Özelliği

İşaretlemeyi düzeltme (“Edit-Picker”) menüsünden ya da araç çubuğundaki butonu ile ile varışları

işaretleme işlemi yapılabilir. Bu özellik ile işaretlenmek istenen noktanın üzerine fare’nin sol tuşu ile tıklanması

ile olur.

62

Şekil 5.7.1 Sismik Kayıt üzerinde Pikleme işlemi

Ekran üzerinde fare ile sağ tıklayıp pik tablosu seçilebilir. Pik tablosu ekranda sismik çizimin sol tarafında

bulunur. Bu tabloda işaretlenen ilk varış zamanları görülmektedir.

Jeofon aralıkları ekranın alt kısmından girilebilir. Hız ilk varış zamanları ve jeofon aralıkları kullanılarak

hesaplanabilir.

63

Edit sekmesinden Geometry seçilerek ya da araç çubuğundan butonu seçilerek geometri düzenleme

penceresi açılabilir. Bu tablodan x(mesafe) ve z (yükseklik) değerleri her bir jeofon için girilebilir.

Şekil 5.7.2 Geometri Düzenleme Ekranı

File sekmesinden Save Pick Selection seçeneği seçilerek işaretlemesi yapılmış ilk varışlar kaydedilebilir.İlk

varışların dosyası diğer veri işlem yazılımlarında da kullanılabilmesi için standart formattadır.

5.8 KIRILMA ÖRNEĞİNİN KURULUMU VScope yazılımı DAQlink birimi ile kurulum için birçok şeçeneğin yer aldığı bir sistem olarak üretilmiştir.

Sistem kurulumu bir defaya mahsus yapılır, bütün ayarlar Proje Ayarları(“Project Settings) kayıt edilir. Yeni bir

proje açıldığında çalışılan son projenin ayarları yeni projeye de kopyalanır. Bütün ayarlar kopyalandığı için

kurulum için bütün seçenekler ve gösterimler sadece bir kez gereklidir.

Genelde sistem kurulumlarında VScope programına yüklenen “standart projeler” kayıt edilmelidir. Bu özellik

farklı uygulamalar için bilgisayara farklı kurulum ayarları yapılması sağlar. Arazide olunduğu zaman standart

kurulum bilgisayar içine yüklenir ve her şey hazır olur.

Aşağıdaki örnek kaynak olarak balyoz kullanıldığı (Sledge Hammer) kırılma çalışması verilmiştir.

64

OTOMATİK ÖZELLİKLERİN KURULUMUNUN YAPILMASI

5.8.1 Cihaz Ayarları

Cihaz ayarlarına gidip kırılma atışı için parametre girişi yapılır. Genelde kısa veri toplama zamanları için 0.125

örnek aralığı seçilir. Örnekte kayıt süresi 1 saniyedir.

5.8.2 Otomatik Kayıt Menüsü

Seçenekler-Seçim-Otomatik Kayıt menüsü ile (Options -Preference-Auto Save Menu)işlem yapılır.

Böylelikle veriler veri tabanına otomatik olarak kayıt edilir ve ya SEG-Y ya da SEG-2 formatı ile sistem dışına

aktarılabilir.

Örnekte veri tabanında kayıtlı olan bütün veriler ve SEG-Y dosyaları görülmektedir. Çok sayıda olan kayıtlarda

veri tabanı sistemi yavaşlatabilir. Veri tabanına seçili olmayan fazla sayıda kayıt hafızada tutulabilir.

Görüntüleme ve Kayıt etmeden önce onay verme: Bu fonksiyon için bütün veriler kayıt edilmeden önce

görüntülenirler.

65

5.8.3 Dışarıya Dosya Aktarımı Menüsü

Seçenekler-Seçim-Dosya Aktarımı Menüsünden (Options -Preference-File Export Menu) bu işlem

gerçekleştirilir.Bu menüden SEG-Y dosya isimleri için seçimler yapılabilir.

66

5.8.4 Yığma Menüsü

Seçenekler-Seçim-Yığma Menüsünden (Options -Preference-Stack menu) işlem yapılabilir.

Bu menüden otomatik yığma işlemi seçilebilir.

Veri kayıt edilirken veri tabanına ayrıca kötü kayıtları daha sonra atmak için yığma işlemi de yapılabilir.Arazide

veri toplama hızına göre bazen bütün verilerin kayıt edilip ve yığma işlemi uygulanıp ofiste tekrar gözden

geçirilmesi de istenebilir.

Örnekte kayıt edilmiş ve veri tabanından aktarılan yığma kayıtları ve SEG-Y dosyaları görülmektedir. Bir atış

noktasında vuruş sayısı 10 olarak ayarlanmıştır. Bu normalde atış noktasında çok sayıda atış yapılabilmesi için

gerekenden fazla girilir. Her atışın ardından yığma işlemi yapılmış ve yığma işleminin istendiği gibi gittiği

görüldüğünde ESC tuşuna basılarak otomatik yığma işlemi durdurulabilir.F2 tuşuna basılarak kayıt alınır ve

yığma işlemi en başa alınır.

67

5.8.5 Gerçek Zamanlı Gürültü Görüntüleme Penceresi

Veri toplama ile eş zamanlı görüntü alınan gürültü penceresi sayesinde atış yapılacak en iyi zaman seçilebilir.

Bazen şehirde yapılan kırılma çalışmalarında uçaklardan, büyük kamyonlardan ötürü vs. büyük oranda çevresel

gürültü oluşmaktadır. Çevresel gürültünün minimum olduğu zaman balyoz ile vuruş yapılmalıdır.

Gürültü penceresi seçilir ve gürültü penceresinden y ekseninin ölçeği sabitlenir.

Y Min=0 ve Y Max=0.00004 ,Y otomatik ölçekleme seçeneği etkisiz bırakılabilir (Bu değer maksimum

gürültünün 40mikrovolt RMS olarak kurulabilir. Çalışma alanına göre maksimum ölçek değişiklik gösterebilir).

68

Y ekseni ölçeği ayarlandıktan sonra gürültü analizinin gerçek zamanlı yapılması ayarlanır. Bar grafikleri

dizilimdeki bütün kanallara ait gürültüleri sürekli olarak göstermektedir.

“N” tuşu kullanılarak gerçek zamanlı gürültü iş lemini açıktan kapalı konuma getirebilirsiniz.

Gürültü Ekranı ile birlikte tipik Kırılma Atışı Ekran Görüntüsü

5.8.6 Balyoz ile Vuruş Yapılarak Kırılma Verisi Toplanması

Ctrl+R’ye basıldığında sistemde “Tekrar Başlatma” ya da “Otomatik Başlatma” yapılabilir.

“A” ya basıldığında Otomatik dizilim başlatılır.

69

Gerçek zamanlı gürültü görüntülemede düşük gürültülerin görüntülenmesi için beklenmelidir.(“N” tuşuna

basıldığında gerçek zamanlı gürültü görüntüleme etkin hale gelir)

Plakaya balyoz ile vurulur.

Sistemde yapılan ilk atış verisi gösterilir.

Bu kayıt beğenilirse “Y” ye basılır böylece veri veri tabanına kayıt edilir ve yığma yapılması için eklenir.

Eğer yapılan atış kaydı beğenilmemişse “N” ya basılır.

Gerçek zamanlı gürültü gösterme penceresinde düşük gürültü oranının görüntülenmesi için beklenir.

Balyoz ile plakaya vurulur.

Sistemde yapılan ilk atışın kaydı görülür.

Eğer kayıt istenildiği gibi ise “Y” ye basılır. Atış verisi veri tabanına kayıt edilir ve yığma işlemi uygulanması

için eklenir.

Eğer atış kaydı istenildiği gibi değilse “N” ye basılır.

Sistem yığma işlemi uygulamış kaydı gösterecektir.

Yığma verisi istenilen kaliteye getirilinceye kadar balyoz ile vuruşa devam edilir.

Yığma menüsünden girilmiş toplam atış sayısına ulaşmadan önce yığma işlemi uygulanmış verinin kayıt

edilmesi için;

Veri toplamayı durdurmak için “ESC” ye basılır.

“F2”ye basıldığında yığma işlemi uygulanmış veri kayıt edilir ve yığma sayısı sıfırlanır.

Yığma işlemi uygulanmış veri kayıt edildikten sonra bir sonraki atış noktasına geçilir ve atış tekrarlanır.

5.9 VScope programının önemli tuşları VScope programı kullanılırken fonksiyonları aktif hale getiren ya da kapatan tuşlardan yararlanılabilir.

“A” –Veri toplama işlemini başlatır

“ESC”- Veri toplama işlemini durdurur –ayrıca bazı menülerden çıkışı sağlar.

“CTRL S” –Verinin veri tabanına kayıt edilmesini sağlar.

“CRTL O”- Veri tabanına kayıt eklemek için veri tabanını açar.

“CRTL R”- Tekrar başlatmak için-Otomatik başlatma/kapama için kullanılır.

Yığma İşleminde kullanılan önemli tuşlar-Otomatik yığma seçeneği seçildiğinde

“Esc” –Veri toplamayı durdurur.

“Ctrl L”-Sayaçtaki yığma sayısının sıfırlar.

“Ctrl S”-Yığmayı kayıt eder.

“F2”-Kaydetme ve yeni yığma işlemine başlama için kullanılır.

Kaydetme işlemi için onay tuşları

70

“Y”,”Enter”- Kaydet

“N”,”Esc” –Veriyi kaydetme

Yığma işlemi için onay tuşları

“Y”,”Enter”- Veriyi yığma işlemi için ekle

“N”,”Esc” –Yığma işlemi için veriyi ekleme

Çizim

“Ctrl N”- Yeni çizim

“Ctrl I”- Çizim fonksiyonunu açıktan kapalıya çevir

“Ctrl D”- DC ofseti kaldırma fonksiyonunu açıktan kapalıya getirme

“Ctrl X”- Eksen ayarları

“Ctrl F”- Çizimin tamamını göster.

Gerçek Zamanlı Gürültü Gösterimi

“N “ tuşu ile Gerçek zamanlı gürültü için kullanılan gürültü bar grafikleri etkinleştirilir ya da kapatılır.

Filtreler

“Ctrl T” –Yüksek geçişli filtrenin aktif olması ya da kapanması

“Ctrl Z”- Alçak geçişli filtrenin aktif olması ya da kapanması

“Ctrl Y”-Çentik (Notch) türü filtrenin aktif olması ya da kapanması

Sismik Çizimler

“+”- Genlikler arttırılır

“-“ –Genlikler azaltılır

“*” –Zamanda uzama yapılır

“/”- Zamanda sıkıştırma yapılır

“Home”-İlk ize gidilir

“End”- Son ize gidilir

“PgUp/PgDn”- Yukarı ya da aşağı hareket ettirilir

Oklar- Fare imleci hareket ettirilir

Ctrl+Oklar- Çizim yavaşca kaydırılabilir

Shift+Ctrl+Oklar –Çizim hızlıca kaydırılabilir

71

Döndürme

“F4”- Yukarı doğru döndürme

“F3” –Aşağı doğru döndürme

“Ctrl F3”- Döndürmeye başlama

“Ctrl F4”- Döndürmeyi bitirme

Ana Penceredeki Diğer Önemli Tuşlar

“D”- Cihaz

“P”-Tercihler

“U”-Otomatik Kayıt ayarları

“S”-Yığma işlemi için ayarlar

Örneğin “Q” tuşuna basıldığında Cihaz penceresinden DAQ ayarları alınabilmektedir.

Yüksek geçişli filtre için “Ctrl T” kullanılır.

Gerçek zamanlı gürültü gösterimi için “N” tuşundan faydalanılır.

5.10 Jeofon ve Hattın Test Edilmesi DAQLINK biriminde jeofon ve hat test özelliği de bulunmaktadır. Bu test bütün jeofonlar için “vuruş testi”

olarak çalışmaktadır. Testin sonuçları ekranın en alt kısmında bar grafiği şeklinde görülmektedir.

Jeofon testi için bar grafiklerini görmek için F10 ‘a basınız.

Yeni Jeofon ve hat testini başlatmak için F9’a basınız.

Eğer bar grafikleri yeşil renkte iseler bu büyün jeofonların bağlı olduğunu ve yerleşimin doğruyapıldığını

göstermektedir.Fare’yi Bar grafikleri üzerinde oynatılır ve tıklanırsa istasyona ait rezistans,frekans ve

sönümleme bilgileri görülebilmektedir.

Eğer Bar grafiğinde jeofon kendi yerinde ise sarı ile görülür.Not:Yüksek frekanslı jeofonlarda (30Hz+) kendi

yerlerine yerleştirildiğinde grafikte yeşil renk görülmektedir.

Eğer jeofon kabloya doğru bir şekilde bağlanamamışsa ya da kablonun iletkeni kopmuş ise bar grafiğinde

Kırmızı renk görülmektedir. Rezistans’ın 4000 ohm dan büyük olduğu durumlarda da grafik kırmızı renkte

olmaktadır.

72

5.11 Birden fazla DAQLink biriminin Çalışmada Tetiklenmesi DAQLink biriminin tetikleme için birden fazla seçeneği bulunmaktadır.

Birden fazla DAQlink birimini tetiklemek için bütün çalışma seçeneklerinde “Zamanında Tetikleme” özelliği

bulunmaktadır. Tek bir DAQlink birimi Ethernet ağı ile diğer DAQlink birimlerine “Zamanında Tetikleme”

mesajı gönderebilmektedir. Bu mesaj diğer DAQlink birimlerine geldiğinde tetikleme özelliği aynı anda devreye

girer ve topladıkları bilgileri ana bilgisayara gönderirler.

“Zamanında Tetikleme” özelliği için her DAQlink biriminde GPS alıcısının bulunması gerekmektedir. Böylece

her bir DAQlink biriminin saati senkronize edilebilir.DAQlink biriminin saatinin senkronize edilebilmesi için

GPS ünitesinden en az 10 sinyal gelmesi gerekmektedir.Birimin saati senkronize edildikten sonra GPS sinyali

kaldırılabilir.Kaldırmaya izin verilmesinin nedeni GPS’den arazinin bazı bölümlerinde aralıklı sinyaller

alınabilmesidir.DAQlink biriminin iç saati senkronize edilmemiş ise “Zamanında Tetikleme” işlemi devre d ışı

kalır.

“Zamanında Tetikleme” mesajı alındıktan sonra bütün DAQlink birimleri kayır edilecek bilgi için hafızalarını

düzenlerler. Tetikleme olayının tam zamanında devreye girer ve her bir DAQlink biriminden alınan veri ana

kayıt sistemine gönderilir

“Zamanında Tetikleme” özelliği çoklu DAQlink birimleri için Ethernet ve GPS bağlantısı gerektirmektedir.

Çoklu DAQlink birimlerinin tam zamanında tetikleme yapması için kablosuz Ethernet bağlantısı da

kullanılabilir.

73

5.12 İlerleme Özelliği DAQlink /VScope programı özellikler ilerleme özelliğine sahiptir. Bu özellik ile farklı kanalların aktif olmasına

ve veri toplamada dizilimde kanallar arasında ilerlemeye yardımcı olur.

Seçenekler-Seçim-İlerleme menüsünden:

Eğer “İlerleme” butonuna tıklanırsa bu özellik aktif hale gelir.

Her bir veri toplama için aktif olan kanal sayısı seçilir.

İlerleme artışı seçilir. Bu giriş kaç kanala kadar arttırılacağını gösterir.

Otomatik ilerleme etkinleştirilebilir. Kanal sayısında ilerleme artışı ya da azalımı etkin hale getirilebilir.

İlerleme seçeneği etkin hale getirildiğinde ana pencerede bir araç çubuğu görünür.

İlerleme kontrol butonu sayesinde el ile ilerleme ayarlanabilir.

Çıkan kutucuğun ortasında aktif kanallar görülmektedir.

Kısa yol tuşları kullanılarak aktif kanallarda ilerleme özelliği kullanılabilir.

74

İlerleme

“F4”-Artış yaparak ilerle

“F3”-Azalış yaparak ilerle

“Ctrl+F3”- İlerlemeyi Başlat

“Ctrl+F4”-İlerlemeyi Bitir

6. Gelişmiş Özellikler

6.1 DAQlink biriminin sürekli Kayıt Alması DAQlink birimi sürekli kayıt alarak çalışabilmektedir.Bu tür kayıtlarda GPS alıcısı da kullanılmaktadır.Bu

verilerin referans GPS zamanında kayıt edilmesini sağlamaktadır.

6.1.1 VScope Otomatik Başlatma Fonksiyonu

Otomatik Başlatma Fonksiyonu DAQlink biriminin sürekli kayıt alab ilmesini sağlamaktadır. VScope programı

ve DAQlink birimi için otomatik başlatma özelliği için iki seçenek bulunmaktadır.VScope yazılım programından

otomatik başlatma özelliği DAQlink biriminin yeniden başlatılabilmesini sağlar.DAQlink biriminden otomatik

başlatma özelliği seçilerek VScope programından komut gelmesi beklenmeden otomatik başlatma yapılabilir.

VScope programından otomatik başlatma program yardımıyla DAQlink sisteminin başlatılmasını sağlar. Bu

özelliğin aktif olabilmesi için ya araç çubuğundan “Otomatik Başlatma” özelliği seçilebilir ya da kısa yol tuşları

yardımıyla (Ctrl+R) ile yapılır.Bu fonksiyon ile özellik “açık” ya da “kapalı” konuma getirilir.Otomatik başlatma

etkin olunca ,el ile sistemi başlatma için başa dönmek gereklidir.

VScope programından otomatik başlat etkinleştirilirse, VScope programı öncelikle son kayıda ait veri toplama

işlemini bitirir daha sonra otomatik olarak DAQlink birimini başlatır. Veri toplama parametrelerine göre kayıtlar

arasında zaman gecikmesi olabilir.

6.1.2 DAQlink biriminden Otomatik Başlatma Özelliği

DAQlink birimi üzerinden de otomatik başlatma fonksiyonu çalıştırılabilir.Bu özelliği aktif hale getirebilmek

için Seçenekler-Cihazlar-DAQlink ayarları menüsünden yararlanılır.Gelişmiş mod da çalışılırken ekrandan

Seçenekler-seçim menüsüne ulaşılmalıdır.Bu menünün üç bölümü bulunmaktadır.

1.Devre dışı-Bu seçim DAQlink biriminin otomatik başlatma özelliğinin devre dışı kalmasını sağlar.

2.Başlatma Konutu olmadan-Bu şık seçildiğinde, DAQlink birimi güç kaynağına bağlanır bağlanmaz veri

toplamaya başlar. Bu seçim DAQlink birimine bilgisayar bağlanmadığı zaman seçilir.

3.Başlat Komutundan Sonra-Bu özellik seçildiğinde VScope programında Başlat komutu geldikten sonra

otomatik başlatma özelliği etkin olur.Bu özellik DAQlink birimine bilgisayarda VScope yazılımı yüklüyken

bağlanılması halinde gereklidir.

75

6.1.3 PPS için GPS’in Tetiklenmesi

DAQlink biriminde GPS PPS saatinin kurulması gerekmektedir. Tetikleme için ilk PPS sinyalinin seçimi

tetikleme bölümünden seçilmelidir. Daha sonra da zamanlama değeri belirlenmelidir.

Zamanlayıcı Değeri

Başlangıç: Başlangıç zamanı DAQlink biriminin tetikleme yapması istenen zamandır. Örneğin:01:00:00 veri

toplama için başlama zamanı 01:00 GMT zamanına kadar erteler.(Bu zaman GPS zamanı için referans

zamanıdır).00:00:00 zamanı giriş yapıldığında her girişten sonra gecikme zamanı olmadan veri toplayacağı

anlamında gelir.

Tekrarlama: Tekrarlama zamanı girildiğinde bir sonraki otomatik başlatmanın ne zaman olacağı ayarlanmış

olur. Örneğin 00:10:00 girildiğinde otomatik başlatma için gelecek zaman 10 dakika sınırı

konulmaktadır(10:00).

Örnek 1: Zamanın 1:13 olduğunu varsayıp DAQlink birimi kurulursa

Başlama Zamanı:00:00:00

Tekrarlama Aralığı:00:10:00

DAQlink birimi aşağıdaki zamanlarda veri toplamaya başlar:

01:20

01:30

01:40

,,

76

Örnek 2: Zamanın 1:13 olduğunu varsayıp DAQlink birimi aşağıdaki gibi kurulursa

Başlama Zamanı:02:00:00

Tekrarlama Aralığı:00:10:00

DAQlink birimi aşağıdaki zamanlarda veri toplamaya başlar:

02:00

02:10

..

6.1.4 DAQlink Zamanlama-GPS

Standart sürekli kayıtlar için GPS birimi veri toplama başlama saatinin ayarlanması ve DAQlink biriminin iç

saatinin ayarlanması için kullanılır. DAQlink birimi GPS’in uydulardan sinyalleri alabilmesi için uygun bir yere

çıkarılması ve GPS biriminin istenilen sayıda PPS sinyali toplaması için gereken PPS tetikleme modunun

kullanılması gereklidir.İstenen PPS sinyalinin ilk kez gelmesinden sonra DAQlink biriminin iç saati sonraki

kayıtlar için kullanılır.

Kayıt zamanı tekrarlanması istenen zamana eriştiğinde DAQlink birimi boşluk bırakmadan sürekli kayıt

görevini eksiksiz olarak gerçekleştirmiş demektir. Tetikleyici PPS yada Otomatik tetikleyici olarak seçilmelidir.

6.1.5 Sürekli Kayıt Örnekleri

Örnek 1:DAQlink biriminin GPS zamanını kullanarak veri toplaması

Aşağıda verilen DAQlink birimi ayarları kullanılarak dahili Flash belleğe veri kaydı yapılabilir. VScope yazılımı

ile veri toplama bittikten sonra veriler indirilebilir.Her kayıt için 60 sn zaman vardır.Kayıtlar arasına gecikme

zamanı konulmamıştır.

Örnekleme Aralığı:1 milisaniye

Kayıt Uzunluğu:60 saniye

DAQlink biriminin tek başına çalışması modu aktif-Bu seçim çıktıların VScope programı üzerinden izlenmesini

engeller.

PPS sinyali için tetikleme

Başlangıç Zamanı:00:00:00

Tekrarlama zamanı:00:10:00

Senkronize A-D

Otomatik Başlatma-Başlat konutu olmadan çalışma

77

Dahili GPS ayrıca GPS zamanının da düzeltilmesini sağlamaktadır. Uzun kayıtlar için doğru şekilde zamanlama

yapılması gereklidir. Bu seçim Cihaz-Seçenekler-Gelişmiş ayarlar sekmesinden yapılabilmektedir.

6.2 Verinin kesintisiz olarak Görüntülenmesi VScope programı ve DAQlink birimi az sayıda kanal olsa dahi sürekli görüntülemeyi sağlamaktadırlar.Çok

sayıda kanal olduğunda bilgisayar programı veri akışını sürekli göstermek için yavaşlar.Öncelikle DAQlink

biriminde kısa kayıtlar ayarlanır.

Örneğin 1 milisaniye örnekleme oranı

1 saniye kayıt

DAQlink birimi kayıt için ayarlanır. Uygun tetikleme yöntemi seçilerek sistem düzenlenir.Sürekli kayıt için

Otomatik tetikleme ya da istenen bilgiyi yakalamak için kullanıcının girdiği değer ile tetikleme tercih edilebilir.

Sinyal grafiğini seçin ve eksen ayarlarına girin.

78

Kapsam modunu seçin ve x ekseni ayarını veri toplama zamanından büyük ayarlayın.

Veri toplanmaya başlanılır. Her 1 saniyede kayıt gelir grafik ez manalı olarak yenilenir.Örnekte 6 adet 1

saniyelik kayıtlar görülmektedir.

6.3 DAQlink biriminde Flash Kart İndirilmesi

DAQlink birimi dahili Flash kart birimine bütün verileri kayıt etmektedir.Bu kayıtlar VScope programı aracılığı

ile indirilebilmektedir.

Flash Kart seçeneği kullanılmadan önce en iyi çözüm Flash Kart hafızası baştaki konumuna getirilmelidir.

Hafızayı baştaki konumuna getirme-Bu sekmeye basıldığında bir sonraki alınacak kayıt hafıza kartında ilk kayıt

durumuna gelir.

Hafızanın Silinmesi-Bu seçenek Flash karttaki bütün verileri siler. Bu seçenek genellikle gerekmez.Büyük Flash

kartlarda bu işlem birkaç saat sürebilir.

79

6.3.1 Tek bir Kayıdın İndirilmesi

DAQlink Flash kart hafızasından tek bir kaydın indirilebilmesi için Seçeneklerden -İndirme menüsüne

erişilmelidir.

“Kayıtları listele” butonuna basıldıktan sonra kayıt edilmiş veriler ekranda liste haline görülebilir.

İndirilen verilerden istenilen kayıt seçilir. Daha sonra seçim için indir butonuna basılır.

Kayıt bilgisayara indirilmiş olur. Kaydı görüntülemek için Kapat seçeneği tıklanır. Dosya butonuna basılarak

kayıt edilmiş veri kayıt edilir.

6.3.2 Birden fazla kayıdı bilgisayara indirme

DAQlink Flash kart hafızasından birden fazla kayır indirmek için Dosya-Açma menüsü-Veri tabanı araştırmasını

açma seçeneği tercih edilir.

Veritabanı araştırma tabanından DAQ-İndirilen kayıtlar menüsüne gidilir.

80

Ayrıca Kompakt Flash’ta bulunan bütün verileri indirme seçeneği de mevcuttur.

“Kayıtların listesini alma” butonuna basıldıktan sonra hafıza da saklanan bütün veriler listede görüntülenir.

Listeden indirilmek istenen kayıtlar seçilir ve İndir butonuna basılır. Seçilen kayıtlar veri tabanı altında

saklanabileceklerdir.Eğer kayıt zamanı aynı olan veriler çakışırsa program var olan kayda yeni bir kayıt ekler.Bu

özellik birden fazla DAQlink biriminin verilerinin veri tabanında düzenlenmesine olanak sağlar.

İndirme seçeneği tıklandığında kayıtların düzenlenmesi istenmiyor ise Ctrl tuşuna basılmalıdır.

6.3.3 Kompakt Flash Kart Çalışması

DAQlink birimlerinin büyük Kompakt Flash Kartları %1-3 arasında bozuk bölüme sahiptir.Bu bozuk bölümler

karta format atıldığı zaman tanınabilirler.

Burada önemli olan yeni bir Kompakt Flash kart yerleştirilirken ya da kart diğer DAQlink birimine geçirilirse

Kompakt Flash Kart formatlanmalıdır.

Cihaz-DAQlink Ayarları-Gelişmiş Menü-Hafızanın silinmesi seçeneğini seçiniz.

Hafızanın silinmesi butonu Kompakt Flash karta format atabilmek için kullanılmaktadır. Bu işlem yalnızca

birkaç saniye alır.Format atılırken durum ışığı KIRMIZI renkte yanar.Eğer durum ışığı KIRMIZI yanmaya

devam ederse Kompakt Flash kart çıkarılıp tekrar yerleştirilmelidir.

81

6.3.4 Kompakt Flash Depolaması

Kompakt flash kartta bütün kayıt edilen veri depolanabilir. Farklı boyuttaki Kompakt Flash kartlar

uygundur.Yüksek örnekleme aralığı ile kayıt yapılabilmesi için kartların hızlı okuma ve yazma özelliğine sahip

olması gerklidir.

Karta yapılacak olan kayıt sayısı örnekleme oranına ,kanal sayısına ve kayıt uzunluğuna bağlıdır.

Hafıza dolduğu zaman ,DAQlink Flash kart hafızasına sil baştan üzerine yazmaya başlar.

Tahmini kayıt sayısına göre aşağıdaki klavuz kullanılabilir.

*Her bir örneklenen veri=3 bit

*Başlık bilgisi=Kayıt uzunluğunun yaklaşık %12’si kadardır (normalde tahmin edilen kısmı göz ardı

edilebilir).Her kayıta GPS zamanına ve diğer çevresel etken bilgilerine göre bit miktarı eklenir.

Örnek 1:24 Kanallı örnekleme aralığı 2 milisaniye kayıt uzunluğu 1 saniye.

24 kanal*500 örnek/saniyede*1 saniye*3 bit/örnek

Sonuç=36 kilo bytes

Ya da32 megabyte lık bir kompakt flash yaklaşık 800 kayıt saklar.

1 Gigabyte’lık Kompakt Flash Kart yaklaşık 27000 kayıt tutar.

Örnek 2:

Örnekleme oranı=1/16 milisaniye

Kayıt Uzunluğu=1 saniye

Kanal Sayısı=2

Bit sayısı/Kayıt=(16.000 örnek/saniye)*(3 byte/örnek)*24 Kanal=1.152.000 byte/saniye

Teoride maksimum depolama alanı:

2 GB 1736 adet 1 saniyelik kayıt tutabilir.

8 GB 6944 adet 1 saniyelik kayıt tutabilir.

Gerçekte Depolama Sonuçları

2 GB lık kayıtta 1538 adet kayıt listelenir.(1736’nın 0.886’sı)

8 GB’lık kayıtta 6091 adet kayıt listelenir.(6944’ün 0.877’si)

6.3.5 Veri indirme Hızı Büyük hafızalı Kompakt Flash Kartlar’a veri tabanından kayıtların indirilmesi uzun zaman alır.

Örnek:24 Kanallı örnekleme oranı 1/16ve kayıt uzunluğu 1 saniye.

100 kayıt 82 saniye

8 GB’lık kayıt için 1.3 saat gereklidir.

82

Kompakt Flash Karta veri indirilmesi

1)Öncelikle veri tabanı araştırıcısına gidilir(Dosya-Menü açma’dan)

2)DAQlink’e gidilir-Kayıtları indir menüsü seçilir.

3)”DAQlink Birimi” seçilir kaç kaydın indirileceği miktar yazılır.

4)”Kayıtların Listesini al” butonuna basılır.

5)Listenin tamamlanması beklenir.

6)Çıkan listeden indirilecek kayıtlar seçilir.

7)Kayıtların hepsini seçtikten sonra “”Ctrl+A” ya basılır.

8)Kayıtlar seçildikten sonra –İndir butonuna basılır.

9)İndirme işleminin tamamlanması beklenir.

6.4 Veri tabanında değişiklik Yapılması Veri tabanında bulunan kayıtlar üzerinde DAQlink ayarları oynarak değiştirilebilir.

6.4.1 İz sırasının değiştirilmesi

Önce Veri tabanı gezgininden dosya açılır.

DAQ Düzenleyicisi ve Kanal düzenlemesi sekmeleri tıklanır ise kanalları listeli bir şekilde görmemizi

sağlar. Kanal üzerine tıklanarak kaydırılabilir, F7 ve F8’e basılarak listede yukarı ya da aşağı hareket

ettirilebilir.

6.4.2 İzin Polaritesini Değiştirme

Veri tabanı gezgininden dosya açılır.

DAQ Düzenleyicisi ve Kanal düzenlemesi sekmeleri tıklanır ise kanalları listeli bir şekilde görmemizi

sağlar.

Kalibrasyon değeri tıklanırsa izin polaritesi değiştirilebilir. Eksiye tıklandığında polarite terse çevrilebilir.

83

6.5 DAQlink’ in Analog Çıktıları

DAQlink birimleri dijital veriyi analog’a çevirecek birime sahiptir.Bu bölüm DAQlink biriminin çıktısı

olarak “test dalga formu” gönderilmesini ve DAQlink’in test edilmesini sağlar.

UYARI:Analog çıktı yalnızca tecrübeli DAQlink kullanıcıları tarafından düzenlenmelidir.Normal

çalışmalarda Analog Çıkış için “hayır” (NONE) seçeneği işaretlenmelidir.

DAQlink birimini test ederken farklı dalga türleri test için kullanılabilir.

Çıktı #1-Step fonksiyonu (0.3 saniye ‘de 0.75 volt’a artış gösterir).

Çıktı #2-70 Hz’lik sinüs dalgası(RMS=0.078 volt)

Çıktı #3-Taranan frekans (10’dan 500 Hz’e)(RMS=0.078 volt)

84

Analog çıkış sinyali DAQlink biriminin analog bölümüne bağlanmalıdır. DAQlink düzenlemesi bölümü-

giriş seçiminden “Döngü” seçeneği seçilmelidir.”Döngü” seçeneği seçildiği zaman “Jeofon girişleri”

devreye bağlanmamalı ve analog giriş sadece DAQlink biriminin analog devresine bağlanmalıdır.

Giriş “Normal” olarak seçildiğinde jeofonlara giriş ve DAQlink analog devresine giriş Analog çıkışa

bağlıdır.

85

6.6 Kayıtların Detaylarını İzleme Sismik kayıtların detaylarını izlemek için “ctrl+alt+D”ye basılmalıdır.

Bu ekran programı geliştirmek ve yeni sistem operatörlerinin kullanılmaması için oluşturulmuştur. Bu ekrandan

problemlerin çözümü yapılabilmektedir.

86

7 Ethernet Ayarları

DAQlink birimi ile bilgisayar arasında iletişim kurulabilmesi için TCP/IP ayarlarının sabitlenmesi

gerekmektedir.

IP Adres olarak 192.168.0.101 olarak IP adresi sabitlenmelidir.

Bütün güvenlik duvarları (Firewalls) etkisiz hale getirilmelidir.

7.1 Windows VISTA’da Çalışma Windows Vista işletim sistemi kullanılmakta ise VSCOPE programı Program dosyaları alt dizinine kurulamaz.

C sürücüsünde açılacak olan yeni alt dizine VScope.exe dosyası kopyalanmalıdır.

IP adresi sabit hale getirilmeli ve güvenlik duvarları kaldırılmalıdır.

Windows’ta kontrol duvarlarını etkisiz hale getirmek için Güvenlik duvarı bölümü (Firewall) Kontrol

panelinden “Network ve İnternet” seçilmelidir.

Windows Vista işletim sistemi yüklü bilgisayarda Ethernet ayarları için aşağıdaki adımlar izlenir.

87

Kontrol Paneline gidilir ve “Network durumunu ve görevlerini izle” seçeneği seçilir.

“Network bağlantısı yap” şıkkı tercih edilir.

88

“Yerel Alan Bağlantıları “(Local Area Connetions) seçeneği üzerine sağ tıklanıp “özellikler “(proporties) seçilir.

89

Diğer network bağlantılarının da etkisiz hale getirilmesi önerilmektedir.Diğer Network bağlantılarını belirtmek

için (Kablosuz ağ (Wireless) benzeri) “Bağlanılabilirlik” (connectivity) şıkkı seçilip devre dışı bırakılmalıdır.

“Internet protokol version 4 (TCP/IP) yi seçiniz ve “ Özellikler”(Proporties) butonuna basınız.

Aşağıdaki IP adresi kullanılacaktır.

IP Adres 192.168.0.101

Subnet Mask 255.255.255.0

Girişleri onaylamak için OK’e basınız.

90

7.2 Windows XP Ethernet Ayarları Bilgisayarda Windows XP klasik modda kurulmuşsa Ethernet ayarlarını yapmak için aşağıdaki adımlar izlenir.

Kontrol Paneline gidilir ve Network Bağlantıları açılır.

91

Yerel Ağ Bağlantısı (Local Area Connection) simgesine sağ tıklanır ve özellikler seçilir.

Internet protokol TCP/IP bölümü listeden seçilir ve bu simge üzerine tıklanır.

Özellikler (Proporties) butonuna basılır.

Aşağıdaki IP adresi girilir.

IP adres 192.168.0.101

Subnet Mask 255.255.255.0

Girişleri onaylamak için OK tuşuna basılır.

92

Bazen yeni adresin bilgisayar tarafından algılanması için bilgisayarın tekrar başlatılması gerekebilir.

Eğer DAQlink birimi önceden başka bir bilgisayar ile farklı bir adresten bağlantı yapmışsa DAQlink birimi

kapatılıp açılmalı ve yeni IP adresi ile bağlantı sağlanmalıdır.

Windows XP ile birlikte ek olarak onaylama sekmesi bulunmaktadır. DAQlink birimi ile çalışırken bu sekmenin

etkisiz hale getirilmesi gerekmektedir.

7.3 Windows 2000 Ethernet Ayarları İşletim sistemi Windows 2000 olan bilgisayarların aşağıdaki adımları izlemesi gerekmektedir.

Ağ bağlantılarım (My Network Places) üzerine sağ tıklanmalı özellikler (proporties) seçeneği seçilmelidir.

Şekil 2.1 Ağ Özellikleri

93

Internet Protokol (TCP/IP) seçeneği seçilmeli ve özellikler (proporties) butonuna tıklanmalıdır.

Aşağıdaki IP adresi giriş yapılmalıdır.

IP adres 192.168.0.101

Subnet Mask 255.255.255.0

Girişleri onaylamak için OK tuşuna basılır.

Bazen yeni adresin bilgisayar tarafından algılanması için bilgisayarın tekrar başlatılması gerekebilir.

Eğer DAQlink birimi önceden başka bir bilgisayar ile farklı bir adresten bağlantı yapmışsa DAQlink birimi

kapatılıp açılmalı ve yeni IP adresi ile bağlantı sağlanmalıdır.

7.4 Güvenlik Duvarı (Firewall) Çalışılan bilgisayarda bütün güvenlik duvarlarının etkisiz kılınması önemli bir ayrıntıdır. Norton, McAfee veya

diğer şirketlerin hazırlamış oldukları üçüncü paket güvenlik duvarları tamamen etkisiz kılındıktan sonra

DAQlink birimi ile çalışılmaya başlanmalıdır. Genelde güvenlik duvarları ping atarak çalışıyormuş gibi görünür

ama bütün komut ve mesajları bloke eder.

Windows XP’de güvenlik duvarları yeniden yapılandırılabilir. Ve bu özellik devre dışı bırakılabilir.Bunun için

Gelişmiş Menüden Yerel Ağ özellikleri seçilir ve Güvenlik duvarı etkisiz hale gelir.

Genelde güvenlik duvarları programda bloke olup olunmamasını sorar. Böyle bir soru geldiğinde bu programın

bloke edilmemesi (Unblock this program) seçeneği seçilir.

94

7.5 TCP/IP Doğrulama IP adresi doğrulaması yapmak için Başlangıç menüsünden Çalıştır şıkkı seçilir. Çıkan siyah ekrana “CMD”

komutu yazılır.Windows sisteminde bu komut ortaktır(Bu alan DOS’un komut yazma alanına da

benzemektedir).

Daha sonra “ipconfig” komutu yazılıp Enter’a basılır. En son IP adresinin 192.168.0.101 olduğu görülür.

95

Vscope programının altında bulunan ağ bağlantıları sekmesinden de IP adresi tespit edilebilir.

VScope programında bulunan Network sekmesinden de IP adresi tespit edilebilir.

8.Özellikler ve Seçenekler

8.1 Seçenekler DAQlink biriminde çok sayıda seçenek bulunmaktadır.

Kompakt Flash Kart-32 megabytes (16 megabyte daha genişletilebilir).FlashKartın kullanım amacı:

*Veriyi ara belleğe aktarma-Network üzerinden veri aktarılana kadar geçici süreli veriyi

depolar.Depolama miktarı veri toplamanın hızına ve ağ hızına bağlıdır.

*Ağ kesik ise veriyi depolamaya devam eder. Flash Kart internet kesik iken veriyi depolar daha sonra

depolanan veri bilgisayara indirilir.

GPS seçeneği-GPS seçeneğinin kullanım amacı

*Konum Bilgisi-İstenilen konumda veri toplanılırken bu GPS antenine gönderilir konum bilgisi veri ile

birlikte saklanır.

*Zamanlama-GPS alıcısı ayrıca veri toplama zamanının hassa bir şekilde ayarlanmasını sağlar.

*Salınım düzeltmesi-DAQlink biriminin içindeki osiloskop ile DAQlink biriminin saati GPS saatine

göre ayarlanabilir.

Analog kablolar

*DAQlink birimi analog girişleri için 55 pinli bağlayıcıya sahiptir. Analog kablo seçeneklerinin

kullanıcılara bağlı değişmektedir.

Güç ve Ethernet ayarı kutusu

*Bu seçenek sayesinde Ethernet kablosu üzerinden birden fazla birime bağlanılabilir.

*Bu seçenek ile ayrıca birimler arasındaki mesafe uzatılabilir.Veri akışı için standart özellik 100

metrelik CAT5 kablolardır.

96

DAQlink birimlerinin dağılımı-Birden fazla birim 5000 feet uzaklıktan telefon hattı ile bağlantı

kurabilmektedir.

Kablosuz Ethernet Seçeneği

*Kablosuz çalışma grup köprüleri ile ve kablosuz erişim noktalarından DAQlink biriminden çalışma

dışında kullanılan bilgisayara veri aktarılabilir.

*Yüksek genlikli antenler Kablosuz ağ erişim gücünü arttırmak için uygundurlar.

Her cihaza 1’den 24 adete kadar kanal bağlanabilmektedir.

Su geçirmez dış kabı bulunmaktadır.

Birden fazla cihaz kullanılırsa kanal sayısında artış sağlanmaktadır.

A/D Çevirici

24 bit yüksek hızı ile sigma delta çevirici bulunmaktadır.

Dinamik Aralık:

144 Db (Sistem)

118 dB’den büyük (2 milisaniyede ölçüldüğünde)

Bant Genişliği

Doğru akımda 15 KHz-

Analog filtre alan cevabı 8000 Hz’e kadar

Dijital Filtre Bantgenişliği=Örnekleme Oranının %85’i.

Ortak Modda Geri Çevirme

100 dB’den yüksek

Karşılıklı konuşma:

125 dB’den daha iyi

Gürültü Alanı:

0.2 milivolt RMS gürültüsü bulunmaktadır.(Örnekleme oranı 2 milisaniye seçildiğinde)

Tetikleyici Doğruluğu:

Bütün örnekleme oranları için +/- 1 milisaniye

Maksimum Giriş Sinyali:

Standart(x2 kazanç):pikler arasında 3.58 volt

(Seçimli: (x1 kazanç):pikler arasında 7.16 volt)

Çıkış Empedansı:

100 K ohm

Ön Yükseltici Kazancı:

97

X2 ve x32 standart değerlerdir.Yazılımdan seçilebilirler.

(x1 ve x16 kullanıcının seçimine göre uygundur.

Katlanma önleyici Filtre:

Nyquist frekansının %85’i.

Dijital Filtreler:

Alçak geçişli-Kullanıcı frekansı seçebilmektedir.

Çentik-50 ya da 60 Hz standarttır.Kullanıcı seçebilmektedir.

Yüksek Geçişli-Kullanıcı frekansı seçebilmektedir.

Örnekleme Aralığı:

0.0208, 0.0625, 0.125, 0.250, 0.500, 1.00, 2.00, 4.00, 8.00, 16.00 milisaniye

Örnekleme Frekansı:

48000, 16000, 8000, 4000, 2000, 1000, 500, 250, 125, 64.5 örnek/saniye

Kayıt Uzunluğu:

Kanal Sayısına göre 4 Giga byte kadar gitmektedir.

Ön-Tetikleyici gecikmesi:

10 saniye

Sürekli Kayıt Özelliği

GPS Arayüz Standardı

GPS zamanı ile senkronize etmek için cihaz içinde saat bulunmaktadır.

GPS zamanı ve konum bilgisi veride kayıt edilmektedir.

Dahili Depolama:

Kompakt Flash Kart ile veri depolanabilmektedir.

Standart olan FAT16 ve FAT32 dosya sistemleri kullanılmaktadır.

(Maksimum dosya boyutu=32 GB’tır)

100 Mbit Ethernet

İndirme hızı 8Mbyte/saniye, gerçek zamanlı aktarım

Güç Tüketimi :

24 Kanal -0.4 watt/kanal ‘den az tüketim

Hattın ve Cihazın Testi yapılırken

Büyüklük:330x230x60 mm

98

Ağırlık:3.4 kg

9 Şemalar

9.1 DAQlink Bağlantı Kablosu

9.1.1 RJ-45 Ethernet Bağlantısı (Dahili geçiş ile) 1 .......... 3

2 .......... 6

3 .......... 1

4 .......... POE + için ayrılmış

5 .......... POE + için ayrılmış

6 .......... 2

7 .......... POE – için ayrılmış

8 .......... POE – için ayrılmış

9.1.2 2 pinli Güç bağlantısı A.......... Pozitif Bateri

B .......... Negatif Bateri

Birimi hasardan kurtarmak için iki adet sigorta bulunmaktadır. Yinede SSC DAQlink birimini sigorta atmasına

karşı korumak için dışarıdan 2 amp sigorta kullanımı önermiştir. Birim Doğru akım ile çalışan kaynaklar ile

beslenerek minimum 11 maksimum 18 VDC ile güç sağlanabilir.

9.1.3 3-pin Tetikleyici Bağlantısı

A.......... TB aktif

B .......... TB dönüşümü (yerde)

C .......... +12 volt içinde 5 kOhm rezistör içindir.

DAQlink tetikleyici seçeneği atış aralarında tetiklen şeklinde kurulduğu zaman bu çıkış kutuda tetikleme olarak

kullanılır. Çıkışlar op-amp?? Çıkışı ve tetkleyici seviyesinde kurulurarak yapılabilir.Normal tetikleyici seviyesi

minimum 2 volttur.Pin A ‘ya pozitif voltaj uygulanmalı,Pin B’ye negatif voltaj uygulanmalıdır.Maksimum

gerilim 60 Volt’dan az olmamalıdır.ST-01 tetikleyici dönüştürücüsü kullanıldığı zaman Pin A ve Pin C ST-01

anahtarının yüksek gerilimli kısmına bağlanmalıdır.Pin B ST-01 anahtarının düşük gerilim kısmına

bağlanmalıdır.

9.1.4 4-pin GPS Bağlantısı A.......... Bateri +12 volt (GPS alıcısının güç kaynağıdır).

B .......... GPS RX (GPS alıcısına GPS verisinin gelmesi)

C .......... GPS PPS

D.......... Yer

Harici GPS alıcısında 19 pinli GPS bağlayıcısı PT06A- 14-19P kullanılarak bağlanır.

GPS alıcısında aşağıdaki ayarlar yapılmalıdır.

19200 veri akış hızı

Yalnızca $GPGGA ve $GPRMC mesajları

9.1.5 19-pinli Yardımcı Bağlayıcı

A.......... Batarya +12 Volt

B .......... Seri TX çıkışı

C .......... GPS TX çıkışı, Tanımlayıcı kayıt modunda GPS’ ve konum bilgisini F2’ye iletmekte kullanılır.

D.......... Seri RX girişi, Tanımlayıcı kayıt modunda RTI’den F2 ye bilgi aktarımında kullanılır.

E .......... GPS RX (GPS verisinin GPS alıcısına gelmesi)

F .......... GPS PPS

G.......... Yer

99

H.......... Doğrudan kesinti süresi

J ........... Tetikleyici +

K.......... Tetikleyici –

L .......... +12 volt içinde 5 kOhm rezistör içindir

M ......... (Jeofon) Başlatma öncesi +

N.......... (Jeofon) Başlatma öncesi -

P .......... Hoparlör –

R .......... Hoparlör +

S .......... Mikrofon

T .......... Radyo Dönüşü

U.......... PTT

V.......... N/C

9.1.6 55-pin Analog Veri Bağlantısı

Pin .............. Sinyal Pin .................Sinyal

A ................ Ch 1 artı b .................Ch 13 artı

B ................ Ch 1 eksi c .................Ch 13 eksi

C ................ Ch 2 artı d .................Ch 14 artı

D ................ Ch 2 eksi e .................Ch 14 eksi

E ................ Ch 3 artı f ..................Ch 15 artı

F ................. Ch 3 eksi g .................Ch 15 eksi

G ................ Ch 4 artı h .................Ch 16 artı

H ................ Ch 4 eksi i ..................Ch 16 eksi

J ................. Ch 5 artı j ..................Ch 17 artı

K ................ Ch 5 eksi k .................Ch 17 eksi

L ................ Ch 6 artı m ................Ch 18 artı

M ............... Ch 6 eksi n .................Ch 18 eksi

N ................ Ch 7 artı p .................Ch 19 artı

P ................. Ch 7 eksi q .................Ch 19 eksi

R ................ Ch 8 artı r ..................Ch 20 artı

S ................. Ch 8 eksi s ..................Ch 20 eksi

T ................ Ch 9 artı t ..................Ch 21 artı

U ................ Ch 9 eksi u .................Ch 21 eksi

V ................ Ch 10 artı v .................Ch 22 artı

W ............... Ch 10 eksi w ................Ch 22 eksi

X ................ Ch 11 artı x .................Ch 23 artı

Y ................ Ch 11 eksi y .................Ch 23 eksi

Z ................ Ch 12 artı z .................Ch 24 artı

a ................. Ch 12 eksi AA .............Ch 24 eksi

9.1.7 Değiştirilebilir Bağlayıcı Bölüm Numaraları

Yardımcı Priz ..................... 851-06AC14-19P50

Analog Kanal Priz .......... 851-06A22-55S50 (PT06A-08-4P)

GPS Prizi ............................. 851-06AC8-4P50

Güç Prizi .......................... 851-06AC8-2S50

Tetikleyici Prizi ........................ 851-06AC8-3P50

Ethernet portu standart RJ45 bağlayıcı kabul edilir.

100

9.2 DAQlink Panel Kabloları-1.Versiyon

101

9.3 DAQlink Panel Kabloları-2.Versiyon

102

9.4 Tetikleyici Giriş Devresi