Stosowanie środków transportu w przemyśle spożywczym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Tobiasz Budzyński

Stosowanie środków transportu w przemyśle spożywczym 827[01].Z1.04 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 1

Recenzenci: mgr inż. Tomasz Jagiełło mgr inż. Tomasz Kacperski Opracowanie redakcyjne: mgr Tobiasz Budzyński Konsultacja: mgr Radosław Kacperczyk Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 827[01].Z1.04 „Stosowanie środków transportu w przemyśle spożywczym”, zawartego w programie nauczania dla zawodu operator maszyn i urządzeń przemysłu spożywczego. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007


SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7

4.1. Transport – podstawowe zagadnienia 7 4.1.1. Materiał nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzające 15 4.1.3. Ćwiczenia 16 4.1.4. Sprawdzian postępów 18

4.2. Transport wewnętrzny 19 4.2.1. Materiał nauczania 19 4.2.2. Pytania sprawdzające 32 4.2.3. Ćwiczenia 32 4.2.4. Sprawdzian postępów 34

4.3. Transport zewnętrzny 35 4.3.1. Materiał nauczania 35 4.3.2. Pytania sprawdzające 41 4.3.3. Ćwiczenia 41 4.3.4. Sprawdzian postępów 42

5. Sprawdzian osiągnięć 43 6. Literatura 49


1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o stosowaniu środków transportu w przemyśle spożywczym.

W poradniku zamieszczono: – wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,

abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika, – cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, – materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki

modułowej, – zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści, – ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne, – sprawdzian postępów, – sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi

opanowanie materiału całej jednostki modułowej, – literaturę uzupełniającą.


Schemat układu jednostek modułowych

827[01].Z1 Eksploatacja maszyn i urządzeń stosowanych

w przetwórstwie spożywczym

827[01].Z1.01 Obsługiwanie maszyn i urządzeń stosowanych w przetwórstwie spożywczym

827[01].Z1.02 Użytkowanie instalacji

technicznych

827[01].Z1.03 Obsługiwanie urządzeń

chłodniczych i aparatury kontrolno-pomiarowej

827[01].Z1.04 Stosowanie środków

transportu w przemyśle spożywczym


2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − przestrzegać przepisów bhp, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska, − posługiwać się instrukcjami i dokumentacją techniczną, − posługiwać się podstawowymi jednostkami miar i wag, − posługiwać się podstawowymi pojęciami i wielkościami fizycznymi, − korzystać z różnych źródeł informacji, − obsługiwać komputer, − współpracować w grupie.


3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − rozróżnić środki transportu wewnętrznego w zakładach przetwórstwa spożywczego, − obsłużyć środki transportu wewnętrznego w zakładach przetwórstwa spożywczego, − rozróżnić środki transportu zewnętrznego, − rozróżnić urządzenia do transportu pionowego o pracy okresowej, − obsłużyć urządzenia do transportu poziomego, − zastosować zasady obsługi urządzeń transportu pneumatycznego, − zastosować zasady obsługi urządzeń transportu hydraulicznego, − dobrać techniki transportu w procesie produkcji magazynowania i konfekcjonowania, − rozróżnić znaki manipulacyjne na opakowaniach, − ocenić stan techniczny środków transportu wewnętrznego, − zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas obsługi środków transportu.


4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Transport – podstawowe zagadnienia 4.1.1. Materiał nauczania Przepisy bhp podczas eksploatacji środków transportowych

W trakcie użytkowania i korzystania ze środków transportowych, należy znać oraz bezwzględnie stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, związane zarówno z pracą kierowcy czy operatora, jak również mieć świadomość zagrożeń oraz możliwości uniknięcia wypadku w trakcie operacji ładowania, wyładowania czy przenoszenia towaru.

Podczas załadunku i rozładunku z użyciem sprzętu ładunkowego należy stosować następujące zasady: − przed przystąpieniem do obsługi sprzętu, należy poznać jego działanie oraz zagrożenia

związane z jego obsługą, − obsługiwać sprzęt zgodnie z instrukcją producenta, − stosować środki ochrony indywidualnej, − nie należy przekraczać dopuszczalnego obciążenia, − po użyciu sprzętu załadunkowego lub rozładunkowego, należy go zabezpieczyć w jego

normalnym położeniu spoczynkowym. − w przypadku, jeśli stan ładunku nie spełnia wymagań, kierowca powinien odmówić jego

przyjęcia do przewozu, − nie powinno się dokonywać rozładunku towaru, jeśli jego stan może mieć wpływ na

bezpieczeństwo pracowników dokonujących tej operacji. Transport wózkami ręcznymi – wszystkie wózki muszą być w dobrym stanie

technicznym, kompletne oraz codziennie sprawdzane przed rozpoczęciem pracy. Wózki dwukołowe muszą być zaopatrzone w następujące elementy: − w urządzenia do unieruchamiania kół w czasie załadunku oraz rozładunku, − w ochraniacze dłoni na rękojeściach, − w szelki ułatwiające transport ciężkich ładunków.

Koła wózków powinny być osadzone na łożyskach tocznych i ogumione. Masa wózka nie powinna przekraczać 150kg.

Transport wózkami jezdniowymi z napędem – wózki te powinny mieć stanowisko kierowcy zabezpieczone: osłonami chroniącymi przed urazami w razie kolizji oraz umożliwiającymi szybkie opuszczenie wózka. Powierzchnia pomostu przeznaczonego dla kierowcy wózka musi mieć antypoślizgową powierzchnię. Wózek powinien być wyposażony w sprawnie działający sygnał dźwiękowy, światła przednie oraz światła tylne, w tym hamowania „stop”. Wyłącznik prądu w wózkach elektrycznych powinien być sprzężony z hamulcem, aby po włączeniu hamulca następowało jednoczesne wyłączenie prądu.

W wózkach z silnikami spalinowymi wylot rury wydechowej musi być umieszczony w taki sposób, aby spaliny nie zagrażały kierowcy.

Podczas transportu wózkami należy przestrzegać następujących zasad: − kierowca wózka musi mieć potwierdzone świadectwami kwalifikacje, − wszystkie wózki powinny być w dobrym stanie technicznym, − nie wolno przewozić ładunków cięższych niż dopuszczalna ładowność, − ładunek nie może wystawać poza obrys pojazdu, ani przesłaniać pola widzenia kierowcy, − przedmioty cięższe powinny być ładowane niżej, − nie wolno przewozić ludzi ani na platformach ładunkowych, ani na widłach wózków,


− przetaczane wózki ręczne należy pchać z boku lub z tyłu przy narożnikach, − nie wolno gwałtownie hamować obciążonego wózka, − ciśnienie w oponach powinno być zgodne z instrukcją, − wózków należy używać w pomieszczeniach dostatecznie oświetlonych, − nie można podnosić ładunku na jednym zębie wideł, − nie można wchodzić lub schodzić z wózka w czasie jazdy, − podczas załadunku wózek powinien być ustawiony poziomo, − nie można jeździć z ładunkiem podniesionym na widłach do góry, − nie wolno podtrzymywać bezpośrednio rękami ładunku podczas transportu, − nie można wjeżdżać wózkiem z napędem na pochylnie o nachyleniu większym niż jest to

dozwolone w jego dokumentacji techniczno-ruchowej. Nawierzchnia dróg transportowych powinna być utwardzona, gładka, odporna na

ścieranie, o dobrej przyczepności i nie wytwarzająca kurzu, nienasiąkliwa oraz łatwo zmywalna.

Transport możemy określić jako ogół czynności związanych z przemieszczaniem osób i dóbr materialnych przy wykorzystaniu odpowiednich środków. Transport w gospodarce umożliwia wymianę dóbr oraz usług. Dla przedsiębiorstwa jest on często niezbędnym elementem jego działalności: przewozi surowce, materiały, półfabrykaty, czyli środki wykorzystane podczas produkcji oraz gotowe wyroby przeznaczone do dystrybucji.

Podstawową klasyfikację środków transportu przedstawiono na rysunku 1.

Rys. 1. Podział środków transportu [opracowanie własne]

Transport wewnętrzny – jest związany z przewożeniem ładunków w obrębie danego

przedsiębiorstwa. Środki transportu wewnętrznego, ze względu na masę przewożonych ładunków, ich

objętość oraz konsystencję, a także możliwości manewrowe możemy podzielić na: − środki transportu kołowego, − urządzenia przemieszczające.

W rozdziale drugim zostaną szerzej przedstawione zagadnienia związane z transportem wewnętrznym.

Transport zewnętrzny – w większości przypadków jest on związany z zaopatrzeniem przedsiębiorstwa w materiały potrzebne do produkcji, oraz z wywożeniem środków wytworzonych w wyniku działalności produkcyjnej. W rozdziale trzecim zostaną szerzej przedstawione zagadnienia związane z transportem zewnętrznym.

Poniżej zostaną przedstawione dwa rodzaje transportu: transport pneumatyczny oraz transport hydrauliczny.

Transport pneumatyczny – są w nim wykorzystywane maszyny i urządzenia służące do transportu materiałów sypkich. W transporcie tego typu medium nośnym jest powietrze. Odbywa się to na skutek bezpośredniego lub pośredniego działania dynamicznie przepływającego powietrza w rurociągu, na transportowane cząstki materiału. Na rysunku 2 przedstawiono podział transportu pneumatycznego.

Rodzaje transportu

wewnętrzny zewnętrzny


Rys. 2. Podział transportu pneumatycznego [opracowanie własne]

Transport mobilny do transportu tego typu zaliczany jest transport materiałów sypkich

w różnych obiektach przenośnych typu kontenery, pojemniki, naczepy. Transport stacjonarny – do transportu tego typu zaliczane są urządzenia zabudowane na

stałe, w określonym miejscu. Transport pneumatyczny znalazł swoje zastosowanie do transportowania materiałów

sypkich podczas najróżniejszych procesów technologicznych. Wykorzystywany jest przede wszystkim do transportu materiałów nielepkich, pylistych lub o drobnej ziarnistości. Do najczęściej transportowanych materiałów należą: mąki, ziarna zbóż itp. Transport pneumatyczny może również stanowić element uzupełniający systemy techniki powietrznej. W tym przypadku służy on do transportowania oddzielonych cząsteczek stałych.

Rodzaje stacjonarnego transportu pneumatycznego – wśród tej grupy można rozróżnić cztery rodzaje transportu. Zostały one przedstawione na rysunku 3.

Rys. 3. Rodzaje transportu pneumatycznego stacjonarnego [opracowanie własne]

Transport niskociśnieniowy – w przypadku tego rodzaju transportu odległości

transportowe są ograniczone ciśnieniem zastosowanego powietrza transportującego. Odległości transportowe przeważnie wynoszą w granicach 30, 40 metrów, a jego wydajność waha się w granicach 0,1–2 t w ciągu godziny. Przykładem takiego rodzaju transportu mogą być mieszalniki, przykład takiego mieszalnika został przedstawiony na rysunku 4.

Rys. 4. Transport pneumatyczny w mieszalnikach [www.enven.cz/pl/]

Transport pneumatyczny

mobilny stacjonarny

Rodzaje transportu pneumatycznego stacjonarnego

niskociśnieniowy średniociśnieniowy wysokociśnieniowy w rynnach aeracyjnych

http://www.enven.cz/pl/


Na rysunku 5 przedstawiono schemat transportu pneumatycznego wykorzystującego mieszalniki.

Transport średniociśnieniowy – w przypadku tego rodzaju transportu jako źródła powietrza transportowego używane są dmuchawy. Wytwarzane powietrze może osiągać ciśnienie 0,1MPa i więcej.

Transport wysokociśnieniowy – w przypadku tego rodzaju transportu odległości transportowe są znacznie większe i mogą sięgać nawet 1000 metrów. Wykorzystywane są tutaj dwa rodzaje podajników. W przypadku podajników ślimakowych odległości transportowe wynoszą nawet 300 m. Wydajność transportowa może wynosić do 60 ton w ciągu godziny. Nie są one jednak wykorzystywane do transportu materiałów o właściwościach ściernych. W przypadku podajników komorowych, wydajność transportowa w zależności od rodzaju zastosowanego podajnika wynosi nawet do 150 ton w ciągu godziny, a odległości transportowe sięgają w tym przypadku nawet 1000 m.

Rys. 5. Schemat transportu pneumatycznego w mieszalnikach [www.enven.cz/pl/] Na rysunku oznaczono: 1– leje zsypowe oddzielaczy, 2 – zbiornik eksploatacyjny (magazynowy), 3 – wentylator – źródło powietrza transportowego, 4 – wkładka tłumiąca, 5 – rurociąg powietrza włącznie z elementami regulacyjnymi, 6 – rozprowadzanie dodawanego powietrza włącznie z przesłonami ograniczającymi, 7 – mieszalnik materiału, 8 – podajnik materiału, 9 – urządzenia filtracyjne zbiornika.

System wysokociśnieniowy transportu pneumatycznego zbudowany jest z następujących elementów: − urządzeń, których zadaniem jest ułatwienie opróżniania zbiorników magazynowych

z przemieszczanego materiału do urządzeń transportowych, − podajnika materiałów – w podajniku następuje wymieszanie transportowanego materiału

z powietrzem transportowym. Kolejnym etapem jest przetransportowanie materiału z podajnika, rurociągiem transportowym, do miejsca jego przeznaczenia,



− rurociągu transportowego – jest on elementem łączącym miejsce w którym materiał jest pozyskiwany, z miejscem do którego ma on zostać przetransportowany. W jego skład mogą wchodzić różnego rodzaju złącza, rozgałęzienia, oraz zawory,

− urządzeń oddzielających – ich zadaniem jest oddzielenie transportowanego materiału od powietrza transportowego. Urządzenia te mają również zapewnić wypuszczanemu powietrzu do otoczenia, odpowiednią czystość,

− źródeł powietrza transportowego – w skład, którego wchodzą takie elementy jak: armatura bezpieczeństwa, kontrolna, suszarki powietrza, zbiorniki powietrza i inne.

Rys. 6. Schemat transportu pneumatycznego wysokociśnieniowego [www.enven.cz/pl/] 1 – zbiornik magazynowy, 2 – rurociąg napełniający, 3 – napowietrzanie, 4 – zamknięcie zbiornika magazynowego, 5 – pneumatyczny mechanizm odbierający, 6 – podajnik komorowy, 7 – odpowietrzanie podajnika komorowego, 8 – zamknięcie rurociągu transportowego, 9 – rurociąg transportowy, 10 – rozgałęzienie rurociągu transportowego, 11 – zbiorniki eksploatacyjne, 12 – urządzenie zabezpieczające, 13 – urządzenia filtracyjne zbiornika, 14 – instalacja rozprowadzania sprężonego powietrza, 15 – zamknięcie zbiornika, 16 – urządzenie napełniające.

Transport w rynnach aeracyjnych – w przypadku tego rodzaju transportu, jego wydajność może wynieść aż 400 ton w ciągu godziny. Do zalet jego stosowania można zaliczyć uzyskanie oszczędności energii oraz zmniejszenie zużycia mechanicznego. Nachylenie rynny transportowej z reguły waha się w granicach od 4 do 10%. Stosowany jest on na krótszych



odległościach, w miejscach gdzie można wykorzystać różnice poziomów pomiędzy transportowanymi miejscami. Na rysunku 7 przedstawiono transport w rynnach aeracyjnych.

Rys. 7. Transport w rynnach aeracyjnych [www.enven.cz/pl/]

Na rysunku 8 przedstawiono schemat działania transportu pneumatycznego w rynnach

aeracyjnych.

Rys. 8. Schemat działania transportu pneumatycznego w rynnach aeracyjnych [www.enven.cz/pl/]

Na rysunku oznaczono: 1 – lej zsypowy, 2 – zamknięcie (zasuwa), 3 – podajnik materiału, 4 – rynna aeracyjna, 5 – stacja wentylatorów włącznie z filtrem powietrza, 6 – dopływ powietrza włącznie z regulacją dopływu powietrza transportowego, 7 – odpowietrzanie.

Powyżej przedstawione sposoby transportu pneumatycznego mogą być uzupełniane środkami transportu mechanicznego, tworząc w ten sposób skomplikowane systemy transportowe.

Kolejnym przykładem transportu pneumatycznego może być wykorzystanie przenośników pneumatycznych do transportowania ziarna. Na rysunku 9 przedstawiono przykładowy przenośnik pneumatyczny.




Rys. 9. Przenośnik pneumatyczny [2, s.176]

Na rysunku oznaczono: 1 – sprężarka wirowa (dmuchawa), 2 – lej zasypowy, 3 – napęd stawidła, 4 – przewód transportujący.

Zasada działania – przewodem metalowym transportowany jest strumień ziarna. Prędkość, jaką przenoszone jest ziarno sięga kilkunastu m/s. Sprężarka wirowa wywołuje ruch materiału wsypywanego do leja zasypowego. Przenośnik wyposażony jest również w stawidło, które zamykane jest przed jego wyłączeniem. Czyste powietrze przedmuchuje przewód transportujący, unikając w ten sposób zalegania ładunku w przewodzie nośnika.

Transport hydrauliczny – wykorzystywany jest do przenoszenia materiałów kawałkowych, ziarnistych lub pyłów, korzystając przy tym z cieczy – najczęściej stosowaną cieczą jest woda. Rodzaje transportu hydraulicznego zostały przedstawione na rysunku 10.

Rys. 10. Rodzaje transportu hydraulicznego [opracowanie własne]

Transport z wykorzystaniem spadku hydraulicznego – transport odbywa się

w przewodach otwartych, tak zwanych korytach o odpowiednim kącie nachylenia. Odbywa się w nich przepływ transportowanego materiału pod działaniem siły ciężkości.

Transport z wykorzystaniem maszyn przepływowych – odbywa się w przewodach zamkniętych, gdzie wykorzystywane są pompy tłoczące. Na rysunku 11 przedstawiono przykładowe urządzenia wykorzystywane w tego rodzaju transporcie.

Rys. 11. Urządzenia wykorzystywane w transporcie hydraulicznym wykorzystującym maszyny

przepływowe [opracowanie własne]

Rodzaje transportu hydraulicznego

wykorzystujący spadek hydrauliczny

wykorzystujący maszyny przepływowe

Urządzenia wykorzystywane w transporcie przy pomocy maszyn przepływowych

pompy wyporowe

pompy wirowe

pompy strumieniowe

pompy próżniowe


Ze względu na prostotę budowy, transport hydrauliczny jest tanim sposobem przemieszczania materiałów. Wykorzystywany jest w różnych gałęziach przemysłu a odległości, na których wykonywany jest transport sięgają nawet kilkunastu kilometrów.

Na rysunku 12 przedstawiono przykład zastosowania przenośnika hydraulicznego do transportowania buraków w cukrowni.

Rys. 12. Przenośnik hydrauliczny [2, s. 177]

Na rysunku oznaczono: 1 – strumień cieczy nośnej, 2 – otwór zasypowy, 3 – kanał transportowy, 4 – krata.

Zasada działania w kanale przenośnika płynie strumień wody. Przez otwór zasypowy wsypywane są do kanału buraki cukrowe. Są one przenoszone przez przepływającą wodę. Po dotarciu do punktu docelowego buraki zabierane są do dalszej produkcji natomiast woda wraca do kanału powrotnego.

Znaki manipulacyjne stanowią jedną z ważniejszych grup znakowania opakowań. Grupa tych znaków jest stosowana na całym świecie. Określają one sposób postępowania z przesyłką podczas jej transportu oraz składowania. Na rysunkach 13–22 zostały przedstawione znaki manipulacyjne wraz z opisem ich znaczenia.

Rys. 13. Chronić przed wilgocią [3, s. 186] Rys. 14. Chronić przed nagrzaniem [3, s. 186]

Rys. 15. Przestrzegać zakresu temperatur [3, s. 186] Rys. 16. Ostrożnie kruche [3, s. 186]

Rys. 17. Góra, nie przewracać [3, s. 186] Rys. 18. Opakowanie hermetyczne [3, s. 186]


Rys. 19. Produkty szybko psujące się [3, s. 186] Rys. 20. Tu otwierać [3, s. 186]

Rys. 21. Miejsce zakładania zawiesi [3, s. 186] Rys. 22. Nie przemieszczać przez toczenie [3, s. 186]

Rys. 23. Chronić przed zimnem [5, s. 20] Rys. 24. Środek ciężkości [5, s. 20]

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są rodzaje transportu? 2. Jakie są rodzaje transportu wewnętrznego? 3. Jaka jest zasada działania transportu pneumatycznego? 4. Jakie są rodzaje transportu pneumatycznego? 5. Jakie cechy charakterystyczne posiadają różne rodzaje transportu pneumatycznego? 6. Jakie elementy zaliczamy do transportu pneumatycznego w mieszalnikach? 7. Jakie maszyny i urządzenia występują w transporcie pneumatycznym

wysokociśnieniowym? 8. Jakimi cechami charakteryzuje się transport w rynnach aeracyjnych? 9. Jaka jest budowa przenośnika pneumatycznego? 10. Jaka jest zasada działania przenośnika pneumatycznego? 11. Jakie są rodzaje transportu hydraulicznego? 12. Jakie urządzenia są wykorzystywane w transporcie hydraulicznym? 13. Jaka jest budowa przenośnika hydraulicznego? 14. Jaka jest zasada działania przenośnika hydraulicznego? 15. Jakie są znaczenia znaków manipulacyjnych?


4.1.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Określ znaczenie przedstawionych w tabeli znaków manipulacyjnych. Uzasadnij konieczność ich stosowania.

Tabela A. Znaczenie znaków manipulacyjnych [opracowanie własne autora] L.p. Znak manipulacyjny Znaczenie

1

2

3

4

5

6

7

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania, 4) określić znaczenie poszczególnych znaków manipulacyjnych,


5) uzasadnić konieczność stosowania znaków manipulacyjnych, 6) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 7) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek, − stanowisko z dostępem do Internetu. Ćwiczenie 2

Przedstaw w postaci tabeli rodzaje transportu pneumatycznego stacjonarnego. Określ ich właściwości, rodzaj transportowanych ładunków, odległości przenoszenia, oraz przedstaw przykłady ich zastosowania. Wykonaj obsługę przenośnika pneumatycznego stacjonarnego na podstawie instrukcji obsługi. Na jakie zagrożenia dotyczące BHP należy zwrócić uwagę podczas jej wykonywania.


1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania, 4) przedstawić w postaci tabeli rodzaje transportu pneumatycznego stacjonarnego, 5) określić właściwości tych urządzeń, rodzaj transportowanych nimi ładunków, odległości

przenoszenia oraz przykłady ich zastosowania, 6) wykonać obsługę przenośnika pneumatycznego zgodnie z instrukcją obsługi, 7) określić na jakie zagadnienia związane z bhp należy zwrócić uwagę przy jej

wykonywaniu, 8) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 9) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek, − stanowisko z dostępem do Internetu, − przenośnik pneumatyczny, − instrukcja obsługi tego przenośnika. Ćwiczenie 3

Przeanalizuj budowę oraz zasadę działania przenośnika hydraulicznego. Określ pięć przykładów zastosowania takiego przenośnika w przedsiębiorstwach przemysłu spożywczego. Wykonaj obsługę przenośnika hydraulicznego stacjonarnego na podstawie instrukcji obsługi. Na jakie zagrożenia dotyczące BHP należy zwrócić uwagę podczas jej wykonywania.


1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy,


3) zaplanować tok postępowania, 4) przeanalizować budowę oraz zasadę działania przenośnika hydraulicznego, 5) określić pięć przykładów zastosowania takiego przenośnika w przedsiębiorstwach

przemysłu spożywczego, 6) wykonać obsługę przenośnika hydraulicznego stacjonarnego na podstawie instrukcji

obsługi, 7) określić na jakie zagadnienia dotyczące przepisów BHP należy zwrócić szczególną

uwagę przy jej wykonywaniu, 8) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 9) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek, − stanowisko z dostępem do Internetu, − przenośnik hydrauliczny, − instrukcja obsługi przenośnika. 4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) określić rodzaje transportu? 2) określić zasadę działania transportu pneumatycznego? 3) określić rodzaje transportu pneumatycznego? 4) rozróżnić rodzaje transportu pneumatyczngo? 5) określić maszyny i urządzenia występują w transporcie

pneumatycznym wysokociśnieniowym? 6) rozróżnić elementy występujące w transporcie pneumatycznym

w mieszalnikach? 7) określić budowę przenośnika pneumatycznego? 8) wyjaśnić zasadę działania przenośnika pneumatycznego? 9) rozróżnić budowę przenośnika hydraulicznego? 10) wyjaśnić zasadę działania przenośnika hydraulicznego? 11) rozróżnić znali manipulacyjne? 12) określić urządzenia wykorzystywane w transporcie hydraulicznym?


4.2. Transport wewnętrzny 4.2.1. Materiał nauczania

Transport wewnętrzny można określić jako przemieszczanie, pakowanie oraz magazynowanie materiałów w dowolnej postaci w obrębie jednego przedsiębiorstwa. Dzięki takim czynnościom, którym poddawane są materiały, nabierają one walorów użytkowych w sensie miejsca i czasu.

Technologią transportu wewnętrznego możemy określić sposób realizacji programu transportu i magazynowania, który wynika z zadań realizowanych w danym przedsiębiorstwie. Uwzględnia ona relacje zachodzące pomiędzy poniższymi elementami: a) strumieniami ładunków, które zawierają takie informacje jak: przedmiot, ilość, punkty

nadania i odbioru, dysponowany czas, b) strumieniami informacji, które są związane z przepływem materiałów, c) wydajnością elementów układu transportowo-magazynowego. Wynika ona

z następujących czynników: − rodzajów i parametrów środków transportowych, − czynnika ludzkiego, wykorzystywanego podczas realizacji przepływu materiałów

oraz informacji. d) kosztami eksploatacyjnymi zastosowanych środków, e) zakładem, a otoczeniem.

Rola transportu wewnętrznego wzrosła przede wszystkim ze względu na to, że każdy materiał lub towar ma tylko wtedy określoną wartość, gdy można nim dysponować w odpowiednim miejscu, w którym jest on potrzebny w danym czasie. Materiał wykorzystywany do produkcji czy też wyrób gotowy powinien znajdować się w miejscu i w czasie gdzie jest potrzebny.

Przepływ towarów w przedsiębiorstwie powinien być rozpatrywany od momentu dostarczenia go do zakładu, poprzez miejsca magazynowania, operacje obróbcze i montażowe, aż do momentu wysłania wyrobu gotowego. W trakcie wykonywania analizy przepływu materiałów w przedsiębiorstwie konieczne jest poznanie odpowiednich informacji. Dotyczą one następujących zagadnień: − materiału oraz opakowania przemysłowego (pojemnika), − kosztów utrzymania wyposażenia, − specyfiki terenu oraz budynków, które stanowią obszar transportu wewnętrznego, − działalności transportu wewnętrznego oraz kosztów eksploatacyjnych.

Podczas przeprowadzania analizy transportu wewnętrznego, w celu zapewnienia przejrzystości opracowania stosowane są symbole do zapisu poszczególnych procesów transportowych. Obrazują one czynności, jakie występują podczas przemieszczania materiału w przedsiębiorstwie. Można wśród nich wyróżnić sześć podstawowych grup: − przedmioty transportu, − urządzenia pomocnicze wykorzystywane do transportu, − środki transportu wewnętrznego, − środki transportu zewnętrznego, − miejsca dokonywania czynności transportowych, − czynności, które występują w procesie transportu.

Symbole znalazły zastosowanie w takich miejscach, gdzie czynności, nazwy, urządzenia nie można zapisać wykorzystując maksymalnie dwa słowa. Stosowanie zapisu wykorzystującego symbole jest bardziej efektywny od zapisu słownego. W tabeli 1 przedstawiono symbole wykorzystywane do zapisu procesu transportowego.


Tabela 1. Symbole do zapisu procesu transportowego [1, s. 22]

Środki transportu wewnętrznego – są to maszyny i urządzenia, które są stosowane do transportu dóbr materialnych oraz osób w przedsiębiorstwie, często w obrębie danego obiektu.

Klasyfikację transportu wewnętrznego można przedstawić na kilka sposobów w zależności od zadanego kryterium. Jednym z nich jest podział w zależności od płaszczyzny przemieszczania ładunków.


W tym wypadku transport wewnętrzny można podzielić na: − transport poziomy – jego zadaniem jest przemieszczanie materiałów przede wszystkim

w płaszczyźnie poziomej. Urządzeniami zaliczanymi do tego typu transportu mogą być niektóre rodzaje wózków widłowych oraz przenośników. Urządzenia zaliczane do tego typu transportu zostaną przedstawione w dalszej części rozdziału,

− transport pionowy – jego zadaniem jest przemieszczanie materiałów przede wszystkim w płaszczyźnie pionowej. Urządzeniami zaliczanymi do tego typu transportu mogą być niektóre rodzaje wózków widłowych oraz podnośników i dźwignic. Urządzenia zaliczane do tego typu transportu zostaną przedstawione w dalszej części rozdziału. W tabeli 2 przedstawiono środki transportu wewnętrznego wraz z określeniem kierunku

przemieszczania ładunku dla każdego z nich. Tabela 2. Właściwości i zastosowanie środków transportu wewnętrznego [2, s. 166]


Na rysunku 25 przedstawiono ogólną klasyfikację środków transportu wewnętrznego.

Rys. 25. Klasyfikacja środków transportu wewnętrznego [opracowanie własne]

Środki transportu wewnętrznego ze względu na zasięg można podzielić na następujące

kategorie: − o zasięgu nieograniczonym – są to środki, które mogą poruszać się na dowolne odległości

wzdłuż dróg transportowych, do których są dostosowane, − o zasięgu ograniczonym – są to środki, których wydajność oraz zasięg działania są

ograniczone przez drogę transportową lub ich konstrukcję. Środki transportu wewnętrznego ze względu na napęd można podzielić na następujące

kategorie: − zmechanizowane – są to środki wyposażone we własne urządzenia napędowe silnikowe

lub są to takie środki beznapędowe, które są przemieszczane przy pomocy innych środków transportowych silnikowych,

− ręczne – są to środki beznapędowe, do uruchomienia których potrzebna jest siła człowieka. Środki transportu wewnętrznego ze względu na charakter ruchu można podzielić na

następujące kategorie: − o ruchu przerywanym – są to środki, które w trakcie procesu transportowego, wymagają

przerw pomiędzy poszczególnymi operacjami, − o ruchu ciągłym – są to środki, w których proces transportowy realizowany jest w sposób

ciągły. Na rysunku 26 przedstawiono maszyny i urządzenia stosowane w transporcie

wewnętrznym.

Transport wewnętrzny

ze względu na zasięg ze względu na napęd ze względu na charakter ruchu

o zasięgu nieograniczonym

o zasięgu ograniczonym

zmechanizowane

ręczne

o ruchu przerywanym

o ruchu ciągłym


Rys. 26. Klasyfikacja maszyn i urządzeń stosowanych w transporcie wewnętrznym [opracowanie własne] Poniżej zostaną przedstawione poszczególne rodzaje maszyn i urządzeń stosowanych

w transporcie wewnętrznym. Dźwignicesą to maszyny o ruchu przerywanym. Ich zadaniem jest podnoszenie

i przemieszczanie ładunków w przestrzeni, przy użyciu haka lub innego urządzenia chwytającego.

Do najbardziej popularnych dźwignic należą: − suwnice – są to urządzenia, w których elementy chwytające są podwieszone do wciągarki

przejezdnej, wciągnika lub żurawia przemieszczającego się po moście. Na rysunku 27 przedstawiono schemat budowy suwnicy z napędem ręcznym.

W rozwiązaniach tego typu do przesuwania pomostu i wózka służą mechanizmy, które są napędzane przez osobę obsługującą wózek.


Rys. 27. Suwnica z napędem ręcznym [2, s. 179]

Na rysunku oznaczono: 1 – koła jezdne pomostu, 2 – koło napędu pomostu, 3 – tablica z podanym udźwigiem suwnicy, 4 – wózek, 5 – koło napędu podnoszenia, 6 – koło napędu wózka, 7 – pomost, 8 – szyny stałe, 9 – zbocze z hakiem.

Do typowych, najczęściej spotykanych konstrukcji suwnicowych można zaliczyć

suwnice: − pomostowe. Na rysunku 28 przedstawiono przykładową suwnicę pomostowa

dwudźwigarową,

Rys. 27. Suwnica pomostowa dwudźwigarowa [www.suwnice.biz]

− bramowe. Na rysunku 28 przedstawiono przykładową suwnicę bramową,

Rys. 28. Suwnica bramowa [www.rialex.com.pl]

http://www.suwnice.biz

http://www.rialex.com.pl


− półbramowe. − żurawie – są one urządzeniami, w których elementy ładunkowe są podwieszone do

wysięgnika lub wciągarki przemieszczającej się po wysięgniku. Na rysunku 29 przedstawiono schemat budowy żurawia ręcznego, obrotowego,

mocowanego do ściany budynku. Są one najczęściej stosowane do podnoszenia ładunków na terenach otwartych.

Rys. 29. Żuraw stały z napędem ręcznym [2, s. 178]

Na rysunku oznaczono: 1 – obrotowe mocowanie żurawia do ściany budynku, 2 – ramię, 3 – ogranicznik ruchu wózka, 4 – zblocze hakowe, 5 – łańcuch napędowy, 6 – wózek.

Do typowych, a zarazem najpopularniejszych tego typu konstrukcji można zaliczyć

następujące rodzaje żurawi: − wieżowe. Na rysunku 30 został przedstawiony przykładowy żuraw wieżowy,

Rys. 30. Żuraw wieżowy [www.monbud.com]

http://www.monbud.com


− masztowe. Na rysunku 31 został przedstawiony przykładowy żuraw masztowy,

Rys. 31. Żuraw masztowy [www.monbud.com]

− wspornikowe.

Przenośniki – do tego typu środków transportowych należą urządzenia o ograniczonym zasięgu i ruchu ciągłym. Są one wykorzystywane do przemieszczania ładunków w pionie, poziomie i pod kątem nosiwa. Można rozróżnić dwa rodzaje przenośników biorąc pod uwagę rodzaj organu roboczego. Są to przenośniki: − cięgnowe – w przenośnikach tego typu główny organ roboczy przemieszczający ładunki

stanowi cięgno. Na rysunku 32 przedstawiono schemat budowy przykładowego przenośnika cięgnowego – przenośnika taśmowego, który jest jednym z najczęściej wykorzystywanych urządzeń.

Rys. 32. Przenośnik taśmowy a) przekrój, b) widok powierzchni nośnej [2, s. 174]

Na rysunku oznaczono: 1 – kanał odbioru ładunków, 2 – bęben napędowy, 3 – taśma, 4 – lej zasypowy, 5 – bęben napinający, 6 – kołki prowadzące.

Przenośnik taśmowy wykonany jest z rur stalowych. Na końcach ramy znajdują się bębny. Pomiędzy nimi rozpięta jest elastyczna gumowa taśma. Może ona być gładka lub wyposażona w zabieraki, które ułatwiają pobieranie materiału. Przenośnik jest napędzany silnikiem elektrycznym. Wysokość podnoszenia jest regulowana i wynosi ona do 6 m. Przykład takiego przenośnika przedstawiono na rysunku 33.

http://www.monbud.com


Rys. 33. Przenośnik taśmowy [www.europasystems.pl]

Do grupy przenośników cięgnowych można również zaliczyć następujące przenośniki:

− łańcuchowe przykładowy przenośnik łańcuchowy został przedstawiony na rys. 34,

Rys. 34. Przenośnik łańcuchowy [www.europasystems.pl]

− podwieszane – przykładowy przenośnik podwieszany został przedstawiony na rys. 35,

Rys. 35. Przenośnik łańcuchowy [www.przenosniki-promag.pl]

− bezcięgnowe w przenośnikach tego typu głównym organem roboczym

przemieszczającym ładunki nie jest cięgno. Na rysunku 36 przedstawiono schemat budowy przykładowego przenośnika bezcięgnowego – przenośnika ślimakowego.

Rys. 36. Przenośnik ślimakowy [2, s. 176]

http://www.europasystems.pl

http://www.europasystems.pl

http://www.przenosniki-promag.pl


Na rysunku oznaczono: 1 – obudowa, 2 – ślimak, 3 – otwór załadunkowy.

W trakcie pracy materiał zostaje pobrany spod kosza zasypowego przez zwoje ślimaka,

który znajduje się w ruchu. W wyniku obracania się ślimaka materiał ten jest transportowany do otworu wylotowego. W tego typu przenośnikach istnieje również możliwość transportowania materiałów prosto z worków, należy do tego celu wykorzystać uchwyty workownika. W niektórych przenośnikach przeznaczonych do transportowania materiałów sypkich stosowana jest tak zwana czerpnia. Jest ona umieszczana w materiale, który jest przeznaczony do przeniesienia, który dzięki szczelinom w obudowie jest zsypywany do ślimaka. Przenośnik ślimakowy może być napędzany silnikiem elektrycznym i przekładnią pasowo-klinową lub silnikiem hydraulicznym. Jest on przedstawiony na rys. 37.

Rys. 37. Przenośnik śrubowy [www.premo-wroclaw.pl]

Do innych przenośników bezcięgnowych między innymi można zaliczyć:

− przenośniki wałkowe – przykładowy przenośnik wałkowy został przedstawiony na rysunku 38,

Rys. 38. Przenośnik wałkowy [http://pl.wikipedia.org]

− kulkowe, − o konstrukcji złożonej – w urządzeniach tego typu występują co najmniej dwa rodzaje

przenośników, tworząc w ten sposób jeden ciąg transportowy.

http://www.premo-wroclaw.pl

http://pl.wikipedia.org


Wózki transportowe – to środki transportu jezdniowe lub szynowe o zasięgu ograniczonym i ruchu przerywanym.

Wykorzystywane są one do transportu ładunków w dwóch płaszczyznach: − poziomej – są to wózki, które nie są wyposażone w urządzenia podnośnikowe lub

unoszące, − poziomej i pionowej – są to wózki, które są wyposażone w urządzenia podnośnikowe lub

unoszące. W praktyce główną rolę odgrywają wózki jezdniowe, które poruszają się przeważnie

w obrębie danego przedsiębiorstwa. Biorąc pod uwagę sposób działania wózka, można je podzielić na trzy grupy: − wózki naładowne platformowe – zalicza się do nich wózki jezdniowe, których zadaniem

jest przewożenie ładunków na platformie, której nie można podnosić, − wózki ciągnikowe i pchające – zalicza się do nich wózki jezdniowe, które wyposażone są

w złącze zaczepowe dostosowane do ciągnięcia innych pojazdów. Zaliczamy również do nich wózki, które wyposażone są w przymocowaną z przodu płytę sprężystą pozwalającą pchać inne pojazdy,

− wózki podnoszące – zalicza się do nich wózki jezdniowe, które są przystosowane do załadowywania, podnoszenia oraz transportowania ładunków. Obecnie na rynku producenci wózków podnoszących oferują szereg rozwiązań

konstrukcyjnych. Spowodowane jest to różnymi ich warunkami pracy. Poniżej zostaną przedstawione najszerzej stosowane rodzaje tych środków transportu. − wózek podnośnikowy czołowy – wyposażony jest w widły lub inny element wymienny,

który umożliwia manipulowanie ładunkiem. Jest on przede wszystkim przystosowany do podnoszenia ładunków umieszczonych na paletach. Po uzbrojeniu go w wyposażenie dodatkowe może również operować innymi ładunkami (beczkami, workami, oponami itd.). W przypadku wózka czołowego, jego masa stanowi przeciwwagę ładunku. Na rysunku 39 przedstawiono wózek podnośnikowy czołowy,

Rys. 39. Wózek podnośnikowy czołowy [5, s. 114]

− wózek podnośnikowy z masztem wewnętrznym stałym – występują dwa rodzaje wózków

tego rodzaju. Pierwszy z nich, przedstawiony na rysunku 40, obejmuje podnoszony ładunek korzystając z wideł umieszczonych pomiędzy łapami ramy jezdnej. Drugi rodzaj wózków tego typu wyposażone są w widły, które znajdują się ponad łapami ramy jezdnej i nie obejmują one ładunku,


Rys. 40. Wózek podnośnikowy z masztem wewnętrznym stałym [5, s. 114]

− wózek podnośnikowy z masztem wewnętrznym wysuwanym – są to wózki, w których

przemieszczanie ładunku wykonywane jest przez ruch całego masztu, lub karetki z widłami. Na rysunku 41 przedstawiono wózek podnośnikowy z masztem wewnętrznym wysuwanym,

Rys. 41. Wózek podnośnikowy z masztem wewnętrznym wysuwanym [5, s. 115]

− wózek podnośnikowy boczny – są to wózki z masztem lub karetką z widłami. Mogą być

one wysuwane lub wciągane pomiędzy osiami jezdnymi, prostopadle do osi wzdłużnej wózka. Dzięki temu możliwe jest odbieranie i podnoszenie ładunków w pozycji równoważnej do jednego boku wózka. Na rysunku 42 przedstawiono wózek podnośnikowy boczny,

Rys. 42. Wózek podnośnikowy boczny [5, s. 115]

− wózek podnośnikowy czołowo-boczny – wózki tego typu są przystosowane do

spiętrzania i odbierania ładunków zarówno z przodu jak i z obydwu stron kierunku jazdy. Na rysunku 43 przedstawiono wózek podnośnikowy czołowo-boczny,


Rys. 43. Wózek podnośnikowy czołowo – boczny [5, s. 115]

− wózek widłowy unoszący prowadzony – wózki tego typu wyposażone są w widły, które

służą do unoszenia i przewożenia ładunków, które ułożone są na paletach lub podstawkach ładunkowych. W przypadku tego typu wózków, są one obsługiwane przez operatora pieszego bądź jadącego na platformie. Unoszą one ładunek tylko na wysokość transportową. Na rysunku 44 przedstawiono wózek unoszący widłowy prowadzony,

Rys. 44. Wózek unoszący widłowy prowadzony [5, s. 115]

− wózek kompletacyjny – w przypadku wózków tego typu, platforma operatora

podnoszona jest wraz z widłami, umożliwiając w ten sposób operatorowi wózka wykonanie czynności kompletacyjnych pobierając towary bezpośrednio z regałów. Na rysunku 45 przedstawiono wózek kompletacyjny,

Rys. 45. Wózek kompletacyjny [5, s. 116]


Transport w magazynach – jest realizowany wykorzystując do przemieszczania towarów, materiałów środki transportu wewnętrznego. Na terenie magazynu często wykorzystywane jest kilka z nich np. przenośniki, wózki widłowe oraz suwnice. Dobór środków wykorzystywanych w magazynie przede wszystkim jest uzależniony od rodzaju prowadzonej działalności, od sposobu realizacji zadań transportowych oraz od kwot, jakie są na te środki przeznaczone. 4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaka jest rola transportu wewnętrznego? 2. Jakie są grupy symboli wykorzystywanych do zapisu procesu transportowego? 3. Jakie są rodzaje transportu wewnętrznego? 4. Jakie są zadania transportu pionowego? 5. Jakie są środki wykorzystywane w transporcie wewnętrznym? 6. Jakie są rodzaje dźwignic? 7. Jaka jest budowa suwnicy z napędem ręcznym? 8. Jaka jest budowa żurawia z napędem ręcznym? 9. Jakie są rodzaje suwnic? 10. Jakie są rodzaje żurawi? 11. Jakie są rodzaje przenośników? 12. Jaka jest budowa przenośnika taśmowego? 13. Jakie jest zastosowanie przenośników? 14. Jakie są rodzaje wózków jezdniowych? 15. Jaka jest zasada działania poszczególnych rodzajów wózków podnoszących? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Przedstaw w postaci tabeli klasyfikację środków transportu wewnętrznego. Określ ich płaszczyznę działania oraz cechy charakterystyczne. Opisz przykłady zastosowania tych urządzeń.


1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania, 4) przedstawić w postaci tabeli klasyfikacje środków transportu wewnętrznego, 5) określić płaszczyznę działania oraz cechy charakterystyczne podanych środków

transportu wewnętrznego, 6) opisać przykłady zastosowania poszczególnych urządzeń, 7) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 8) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek, − stanowisko z dostępem do Internetu.


Ćwiczenie 2 Przeanalizuj budowę oraz zasadę działania przenośnika taśmowego. Wykonaj jego

obsługę na podstawie instrukcji obsługi. Na jakie zagadnienia dotyczące BHP należy zwrócić uwagę przy jej wykonywaniu. Określ pięć przykładów zastosowania takiego przenośnika w przedsiębiorstwach przemysłu spożywczego.


1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania, 4) przeanalizować budowę oraz zasadę działania przenośnika taśmowego, 5) wykonać obsługę przenośnika zgodnie z instrukcją obsługi, 6) określić zagadnienia związane z przepisami bhp dotyczącymi jej wykonywania, 7) określić pięć przykładów zastosowania takiego przenośnika w przedsiębiorstwach

przemysłu spożywczego, 8) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 9) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek, − stanowisko z dostępem do Internetu − przenośnik taśmowy, − instrukcja obsługi przenośnika taśmowego. Ćwiczenie 3

Określ rodzaj oraz cechy charakterystyczne wózków jezdniowych przedstawionych w tabeli. Podaj przykłady ich zastosowania. Wykonaj obsługę wózka jezdniowego na podstawie jego instrukcji obsługi. Na jakie zagrożenia BHP należy zwrócić uwagę podczas jej wykonywania. Tabela do ćwiczenia3. Rodzaje wózków widłowych [opracowanie własne] L.p. Wózek jezdniowy Rodzaj Cechy charakterystyczne Zastosowanie

1

2


3

Sposób wykonania ćwiczenia. Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania, 4) przedstawić rodzaj oraz cechy charakterystyczne wózków jezdniowych przedstawionych

w tabeli, 5) określić zastosowanie tych środków transportu, 6) określić przykłady zastosowania poszczególnych urządzeń, 7) wykonać obsługę przykładowego wózka jezdniowego zgodnie z instrukcją obsługi, 8) określić zagrożenia bhp podczas wykonywania obsługi, 9) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 10) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek, − stanowisko z dostępem do Internetu, − zestaw narzędzi warsztatowych do obsługi, − wózek jezdniowy, − instrukcja obsługi wózka. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) określić rolę transportu wewnętrznego? 2) określić rodzaje transportu wewnętrznego? 3) określić zadania transportu wewnętrznego? 4) rozróżnić środki stosowane w transporcie wewnętrznym? 5) rozróżnić rodzaje dźwignic? 6) określić budowę dźwignicy z napędem ręcznym? 7) rozróżnić rodzaje suwnic? 8) określić budowę żurawia z napędem ręcznym? 9) określić rodzaje przenośników? 10) określić budowę przenośnika taśmowego? 11) rozróżnić rodzaje wózków widłowych? 12) określić zastosowanie wózków widłowych?


4.3. Transport zewnętrzny 4.3.1. Materiał nauczania

Transport odgrywa znaczącą rolę w działalności przedsiębiorstwa. Wykorzystywany jest zarówno do dostarczania surowców, materiałów do zakładu, jak również do przewożenia gotowych produktów do dostawców, hurtowników. Do tego celu wykorzystywana jest gałąź transportu nazywana transportem zewnętrznym. Często transport zewnętrzny określany jest mianem transportu dalekiego zasięgu.

Transport stanowi istotny czynnik ceny sprzedaży wyrobu. Z tego powodu rodzaj transportu powinien być tak dobrany, aby dostarczenie określonej partii towaru było jak najtańsze. Jednym z czynników wpływających na wybór danego środka transportu jest odległość, na jaką dany materiał ma zostać przewieziony. Na rysunku 46 przedstawiono zależność kosztów transportu od odległości.

Rys. 46. Zależność kosztów transportu dalekiego zasięgu od odległości [2, s. 163]

Na wykresie punkty przecięcia poszczególnych linii oznaczają granicę opłacalności

danych środków transportu. W nawiasach podano średnią prędkość w km/h przewożonych towarów. Jednak kryterium kosztów przewozu nie jest jedynym branym pod uwagę w trakcie wyboru rodzaju transportu. Do innych czynników branych pod uwagę można zaliczyć: − koszty eksploatacji środków transportu – można do nich zaliczyć koszt obsługi, paliwa,

konserwacji, − koszty załadunku i wyładunku towarów, − koszty amortyzacyjne, − koszty, które wynikają z konieczności korzystania z urządzeń towarzyszących – można

do nich zaliczyć lotniska, dworce kolejowe, porty itd. Poniżej zostaną przedstawione dwa rodzaje podziału środków transportu zewnętrznego.

Najprościej transport dalekiego zasięgu można podzielić na: − transport wodny do którego zaliczamy transport morski i rzeczny, − transport lądowy do którego zaliczamy transport samochodowy, kolejowy oraz rurociągi, − transport powietrzny do którego zaliczamy transport samolotowy oraz śmigłowce.

Według innego, bardziej szczegółowego podziału, transport zewnętrzny można podzielić na 7 grup. Zostały one przedstawione na rysunku 47.


Rys. 47. Rodzaje transportu zewnętrznego [opracowanie własne]

Transport samochodowy – cechą charakterystyczną tego rodzaju transportu jest jego duża

elastyczność. Wynika ona z dużej gęstości dróg transportowych, które są dostosowane do lokalizacji produkcji oraz osadnictwa. Dzięki temu transport samochodowy zapewnia możliwość bezpośredniej dostawy niemal z każdego miejsca nadania do prawie każdego miejsca odbioru. Transport tego typu jest szeroko stosowany i wykorzystywany w przemyśle spożywczym. Wynika to z konieczności możliwie szybkiego dostarczenia produktów do odbiorcy. W przypadku przemysłu spożywczego często stosowane są pojazdy specjalizowane, przeznaczone do przewozu określonych rodzajów produktów, zapewniając im odpowiednie środki transportu. Poniżej zostaną przedstawione przykładowe pojazdy samochodowe wykorzystywane w przemyśle spożywczym.

Pojazdem wykorzystywanym do przewożenia materiałów ziarnistych jest trójkomorowy silos „wywrotka”. Wyposażony on jest w hydrauliczny układ podnoszący. ze względu na jego przeznaczenie, skrzynia pojazdu wykonana jest ze stopów lekkich, o oddzielonych od siebie komorach, co umożliwia przewóz różnego rodzaju substancji. Na rysunku 48 przedstawiono samochód do przewozu zboża z grawitacyjnym urządzeniem rozładunkowym.

Transport

intermodalny

Transport lotniczy

Transport

przesyłowy

Transport

wodny śródlądowy

Transport

morski

Transport kolejowy

Transport

samochodowy

Rodzaje środków

transportu zewnętrznego


Rys. 48. Samochód do przewozu zboża z grawitacyjnym urządzeniem rozładunkowym [2, s. 170]

Na rysunku oznaczono: 1 – siłowniki hydrauliczne do pochylania skrzyni ładunkowej, 2 – skrzynia ładunkowa, 3 – otwory zasypowe silosów, 4 – pokrywa silosów, 5 – otwory zsypowe.

Do przewozu artykułów wrażliwych na wilgoć oraz zanieczyszczenia, wykorzystywane są pojazdy, których pojemniki (silosy) są opróżniane za pomocą pneumatycznego układu rozładunkowego. W jego skład wchodzi dmuchawa, która pobiera powietrze z otoczenia poprzez specjalny filtr, który zapobiega przedostaniu się zanieczyszczeń i wilgoci do przewożonego ładunku. Na rysunku 49 przedstawiono samochód do transportu sypkich produktów spożywczych z pneumatycznym układem rozładunkowym.

Rys. 49. Samochód do transportu sypkich produktów spożywczych z pneumatycznym układem

rozładunkowym [2, s. 171] Na rysunku oznaczono: 1 – rury zsypowe, 2 – dmuchawa zasilająca układ rozładunkowy, 3 – filtr powietrza, 4 – pokrywy silosów, 5 – kładka, 6 – rura rozładunkowa, 7 – silos.


Do przewozu artykułów w stanie ciekłym wykorzystywane są wielokomorowe cysterny. Ze względu na transportowanie artykułów spożywczych, wykonane są one ze stali kwasoodpornej. Cysterny są wyposażone w układ przewodów do załadunku, rozładunku i płukania zbiorników.

Transport płynów nietrwałych takich jak mleko i przetwory mleczne, jest przeprowadzany w cysternach izolowanych termicznie. Zapewnia to odpowiednią – niską temperaturę transportu artykułów przez okres do kilkunastu godzin. Przykład samochodu transportującego płyny nie wymagające tak rygorystycznych warunków przewozu, wykorzystywany do przewożenia ładunków płynnych takich jak: piwo, moszcz winny czy wino, przedstawiono na rysunku 50.

Rys. 50. Samochód do przewozu wina lub piwa [2, s. 171]

Do transportu niektórych stałych produktów spożywczych wykorzystywane są również

cysterny. Niektóre produkty stałe takie jak np. czekolada czy tłuszcze, po ogrzaniu zamieniają się w ciecz, nie tracąc tym samym swoich właściwości. Dzięki temu łatwiej jest je transportować. Do tego celu wykorzystywane są specjalne samochody przewożące produkty w stanie podgrzanym. W ścianach zbiornika takiego pojazdu znajduje się uzwojenie grzejne, które sterowane jest układem automatycznej regulacji temperatury oraz warstwa izolacyjna, która zapobiega nadmiernej utracie ciepła. Samochód tego typu został przedstawiony na rysunku 51.

Rys. 51. Samochód do przewozu produktów spożywczych w stanie podgrzanym [2, s. 172]

Na rysunku oznaczono: 1 – wewnętrzna powłoka zbiornika ze stali nierdzewnej, 2 – spirala grzejna, 3 – powłoka zewnętrzna z duraluminium, 4 – izolacja termiczna.

Do transportu żywych zwierząt wykorzystywany jest pojazd wyposażony w skrzynie ładunkowe. Są one wyposażone w otwory wentylacyjne, a załadunek i rozładunek odbywa się przy pomocy ruchomych pomostów, które przeważnie zabezpieczone są barierami. Na


rysunku 52 przedstawiono przykładową skrzynie pojazdu wykorzystywaną do przewozu zwierząt rzeźnych.

Rys 52. Skrzynia pojazdu samochodowego do przewozu zwierząt rzeźnych [2, s. 172]

Na rysunku oznaczono: 1 – pomost załadunkowy niższego poziomu, 2 – pomost załadunkowy wyższego poziomu, 3 – bariera ochronna, 4 – otwory wentylacyjne.

Samochody chłodnie – w przemyśle spożywczym często wykorzystywanym środkiem transportu są samochody chłodnie. Są to pojazdy przystosowane do przewożenia produktów spożywczych wymagających niskich temperatur transportu.

Transport kolejowy – cechą charakterystyczną tego rodzaju transportu jest jego niski koszt szczególnie w transportach na średnie i dalsze odległości. W porównaniu z transportem samochodowym odznacza się on większą ładownością. Jest to rodzaj transportu niezawodnego, zapewniającego regularność oraz szybkość połączeń.

Infrastruktura transportowa transportu kolejowego jest jednak dość mocno złożona. Można do niej zaliczyć: − drogi kolejowe (torowiska), − stacje kolejowe, − punkty przeładunkowe, − bocznice, − urządzenia niezbędne do funkcjonowania wszystkich elementów infrastruktury.

Na rysunku 53 przedstawiono przykładowy wagon wykorzystywany do transportu materiałów sypkich, suchych oraz wrażliwych na wilgotność.

Rys. 53. Wagon zbiornikowy serii Tads [www.pesa.pl]

http://www.pesa.pl


Transport morski – cechą charakterystyczną tego rodzaju transportu jest realizowanie go przez urządzenia pływające, przeznaczone są do żeglugi na morzu i wodach śródlądowych. Odznacza się on zdolnością do masowych przewozów ładunków o najszerszym wachlarzu podatności przewozowej, oraz najkorzystniejszymi cenami przewozu na dużych odległościach.

Rodzaj transportowanego towaru oraz planowane trasy pływania statku mają zasadniczy wpływ na jego budowę, zastosowane rozwiązania konstrukcyjne oraz wygląd. Można zatem wyróżnić pięć podstawowych grup statków, wykorzystywanych w transporcie morskim. Są to: − drobnicowce – wykorzystywane są do transportu żywności, maszyn, samochodów, − kontenerowce – powoli zastępują one grupę drobnicowców, realizując te same usługi. Na

rysunku 54 został przedstawiony przykładowy kontenerowiec,

Rys. 54. Kontenerowiec [www.stocznia.gdynia.pl]

− masowce – wykorzystywane są one do transportu ładunków jednego rodzaju np. zboża,

węgla, siarki. Na rysunku 55 został przedstawiony przykładowy masowiec,

Rys. 55. Masowiec [http://ships.greenet.pl/_gal]

− zbiornikowce – wykorzystywane są one do transportu substancji ciekłych np., ropy

naftowej, paliw, − chłodnicowce – wykorzystywane są one do transportu łatwo psujących się produktów

żywnościowych. Transport wodny śródlądowy – cechą charakterystyczną tego rodzaju transportu jest

wykorzystanie odpowiednich pływających środków transportowych do przemieszczania po drogach wodnych takich jak: rzeki i kanały – ładunków i ludzi. W tym przypadku konieczne jest istnienie odpowiedniej infrastruktury wodnej. Koszty transportu wodnego są względnie niskie, z tego względu jest on często wykorzystywany do transportu dużych partii towarów na średnie i duże odległości.

Transport przesyłowy – jest to rodzaj transportu wykorzystywany najczęściej do przesyłu ropy naftowej, gazu ziemnego i węglowego oraz wody. Do transportu wykorzystywany jest system rurociągów. Odznacza się on niskimi kosztami przemieszczania oraz wykazuje dużą zdolność do masowego przesyłania produktów płynnych i gazowych.

http://www.stocznia.gdynia.pl

http://ships.greenet.pl/_gal


Transport lotniczy – jest to rodzaj transportu wykorzystywany nie tylko do transportu towarów i produktów, ale również ludzi. Charakteryzuje się krótkim czasem transportu produktów, w szczególności na długich trasach, oraz bardzo wysokim bezpieczeństwem transportowanych towarów. Na rysunku 56 został przedstawiony przykładowy samolot transportowy C-130 Herkules.

Rys. 56. Samolot transportowy C-130 Herkules [http://en.wikipedia.org]

Transport intermodalny – cechą charakterystyczną tego rodzaju transportu jest

wykorzystanie różnych środków transportu do przemieszczenia ładunku w tej samej jednostce ładunkowej z miejsca nadania do miejsca przeznaczenia. Dzięki takiemu rozwiązaniu można osiągnąć obniżenie kosztów przemieszczania towarów i wykorzystanie zalet poszczególnych rodzajów transportu.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie czynniki są uwzględniane w trakcie wyboru rodzaju transportu? 2. Jaka jest rola transportu zewnętrznego? 3. Jakie są rodzaje transportu dalekiego zasięgu? 4. Jakie zadania pełnią poszczególne rodzaje transportu zewnętrznego? 5. Jakie samochody wykorzystywane są do transportu ładunków sypkich? 6. Jakie samochody wykorzystuje się do transportu czekolady w postaci płynnej? 7. Jakie cechy charakteryzują transport kolejowy? 8. Jakie są rodzaje środków transportowych morskich? 9. Jakie cechy charakteryzują transport lotniczy? 10. Co to jest transport przesyłowy? 11. Co to jest transport intermodalny?

4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Przedstaw w postaci tabeli klasyfikacje środków transportu zewnętrznego. Określ ich cechy charakterystyczne, oraz oszacuj opłacalność stosowania każdego z nich dla następujących odległości transportowych: − 100 km, − 500 km, − 2 000 km, − 5 000 km, − 10 000 km.

http://en.wikipedia.org



1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania, 4) przedstawić w postaci tabeli klasyfikacje środków transportu zewnętrznego, 5) określić ich cechy charakterystyczne oraz oszacować opłacalność ich stosowania biorąc

pod uwagę kryterium odległości, 6) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 7) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek, − stanowisko z dostępem do Internetu. Ćwiczenie 2

Przedstaw przykładowe rodzaje samochodów stosowanych do transportu ładunków w przemyśle spożywczym. Określ ich cechy charakterystyczne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania, 4) przedstawić przykładowe rodzaje samochodów stosowanych do transportu ładunków

w przemyśle spożywczym, 5) określić ich cechy charakterystyczne, 6) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 7) zaprezentować pracę na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy: − papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek, − stanowisko z dostępem do Internetu.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) określić czynniki uwzględniane w trakcie wyboru środka transportu? 2) określić rolę transportu zewnętrznego? 3) określić rodzaje transportu dalekiego zasięgu? 4) rozróżnić rodzaje środków stosowanych w transporcie

samochodowym? 5) określić samochody stosowane do transportu ładunków sypkich? 6) określić cechy charakteryzujące transport kolejowy? 7) rozróżnić rodzaje środków stosowanych w transporcie morskim? 8) określić cechy charakteryzujące transport morski? 9) określić cechy charakteryzujące transport lotniczy? 10) określić cechy charakteryzujące transport intermodalny?


5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uważnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwiązanie testu masz 30 minut.

Powodzenia!


ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1. Transport pneumatyczny wysokociśnieniowy przenosi ładunki na odległości

a) do 300 m. b) do 500 m. c) do 1000 m. d) do 5000 m.

2. Transport w rynnach aeracyjnych zaliczany jest do

a) transportu pneumatycznego. b) transportu hydraulicznego. c) transportu mobilnego. d) żadnego z powyższych.

3. Na rysunku przedstawiono przenośnik pneumatyczny. Oznaczenia 1, 2, 3 oznaczają

a) 1 – lej zasypowy, 2 – przewód transportujący, 3 – sprężarkę wirową. b) 1 – napęd stawidła, 2 – lej zasypowy, 3 – włącznik. c) 1 – sprężarkę wirową, 2 – lej zasypowy, 3 – napęd stawidła. d) 1 – sprężarkę wirową, 2 – lej zasypowy, 3 – włącznik przenośnika.

4. Transport hydrauliczny do przenoszenia materiałów wykorzystuje

a) pęd powietrza. b) ciecz. c) pęd powietrza oraz ciecz jednocześnie. d) żadne z powyższych.

5. Znak manipulacyjny określający: „Opakowanie hermetyczne” przedstawiono na rysunku

a)

b)

c)

d)

6. Znak manipulacyjny przedstawiony na rysunku poniżej oznacza

a) produkty szybko psujące się. b) nie przemieszczać przez toczenie. c) środek ciężkości. d) tu otwierać.


7. Oznaczenie przedstawione na rysunku poniżej, wykorzystywane podczas zapisu procesu transportowego należy do grupy

a) przedmiotów transportu. b) środków transportu wewnętrznego. c) środków transportu zewnętrznego. d) urządzeń pomocniczych wykorzystywanych do transportu.

8. Wózki z platformą stałą zaliczamy do transportu

a) poziomego. b) pionowego. c) poziomego lub ukośnego. d) pionowego lub ukośnego.

9. Środki transportu, których wydajność oraz zasięg działania są ograniczone przez drogę

transportową lub konstrukcję zaliczamy do transportu a) o zasięgu ograniczonym. b) o zasięgu nieograniczonym. c) o ruchu przerywanym. d) o ruchu ciągłym.

10. Suwnice zaliczamy do

a) przenośników. b) dźwignic. c) wózków transportowych. d) żadne z powyższych.

11. Urządzenia, w których elementy ładunkowe są podwieszone do wysięgnika lub wciągarki

przemieszczającej się po wysięgniku, to a) żurawie. b) suwnice. c) przenośniki łańcuchowe. d) żadne z powyższych.

12. Na rysunku poniżej przedstawiono schemat przenośnika taśmowego. Oznaczenia 1, 2, 3,

4, 5 określają

a) 1 – kanał odbioru ładunków, 2 – bęben napinający I, 3 – taśma, 4 – lej zasypowy, 5 –

bęben napinający II. b) 1 – kanał odbioru ładunków, 2 – bęben napinający, 3 – taśma, 4 – lej zasypowy, 5 –

bęben napędowy. c) 1 – kanał odbioru ładunków, 2 – bęben napędowy I, 3 – taśma, 4 – lej zasypowy, 5 –

bęben nappędowy II. d) 1 – kanał odbioru ładunków, 2 – bęben napędowy, 3 – taśma, 4 – lej zasypowy, 5 –

bęben napinający.


13. Na rysunku przedstawiono przenośnik

a) taśmowy. b) przenośnik ślimakowy. c) przenośnik wałkowy. d) przenośnik łańcuchowy.

14. Na rysunku przedstawiono wózek jezdniowy

a) wózek podnośnikowy z masztem wewnętrznym stałym. b) wózek podnośnikowy z masztem wewnętrznym wysuwanym. c) wózek podnośnikowy boczny. d) wózek podnośnikowy czołowo-boczny.

15. Wózek, w którym platforma operatora podnoszona jest wraz z widłami, umożliwiając

w ten sposób operatorowi wózka wykonanie danych czynności, to wózek: a) kompletacyjny. b) wózek unoszący widłowy prowadzony. c) wózek podnośnikowy czołowy. d) wózek podnośnikowy czołowo-boczny.

16. Najniższe koszty transportu na odległości 1000km można uzyskać korzystając

z transportu a) kolejowego. b) rzecznego. c) morskiego. d) samochodowego.

17. Rurociągi zaliczane są do transportu

a) wodnego. b) lądowego. c) powietrznego. d) wodno-lądowego.


18. Statki wykorzystywane do transportu ładunków jednego rodzaju, takich jak zboże, węgiel to a) kontenerowce. b) masowce. c) zbiornikowce. d) chłodnicowce.

19. Średnia prędkość osiągana w transporcie morskim to

a) 20km/h. b) 40km/h. c) 60km/h. d) 100km/h.

20. Transport charakteryzujący się krótkim czasem przewozu ładunków, w szczególności na

długich trasach, oraz bardzo wysokim bezpieczeństwem transportowanych towarów, to transport a) samochodowy. b) transport morski. c) transport lotniczy. d) transport intermodalny.


KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko............................................................................... Stosowanie środków transportu w przemyśle spożywczym Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania Odpowiedź Punkty

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d

Razem:


6. LITERATURA 1. Fijałkowski J.: Transport wewnętrzny w systemach logistycznych. OWPW, Warszawa

2003 2. Dąbrowski A.. Postawy techniki w przemyśle spożywczym. WSiP, Warszawa 1999, 3. Dłużewski M., Chuchlowa J., Krajewski K., Kamieński W. M.: Technologia żywności

Cz.:1. WSiP, Warszawa 2000 4. Jastrzębski W.. Wyposażenie techniczne zakładów gastronomicznych. WSiP, Warszawa

1982 5. Podstawy logistyki. Biblioteka Logistyka, Poznań 2006

Education

Stosowanie środków transportu w przemyśle spożywczym