สมุ�นไพรไทยเพ��อร�กษากลุ่��มุโรคแลุ่ะอาการเจ็�บป่�วยในระบบทางเดิ!นหายใจ็

ขิ!ง

ดิ%ป่ลุ่% เพกา

อาการไอแลุ่ะระคายคอจ็ากเสมุหะ

อาการไอแลุ่ะระคายคอจ็ากเสมุหะ

มุะขิามุ

มุะขิามุป่&อมุ

มุะนาว

มุะแว'งเคร�อ

มุะแว'งต้'น

ขิ!ง

ชื่��อพ�*นเมุ�องอ��น ๆ : ขิ!งเผื�อก (เชื่%ยงใหมุ�), ขิ!งแดิง ขิ!งแกลุ่ง (จ็�นทบ�ร%), สะเอ (แมุ�ฮ่�องสอน)ชื่��ออ�งกฤษ : GINGERชื่��อว!ทยาศาสต้ร0 : ZINGIBER OFFICINALE ROSC.วงศ0 : ZINGIBERACEAE

ลุ่�กษณะทางพฤกษศาสต้ร0 : พ�ชื่ลุ่'มุลุ่�กท%�มุ%เหง'าใต้'ดิ!น มุ%อาย�ย�นอย2�ไดิ'หลุ่ายป่3 ขิ4*นเป่5นกอ เหง'าแต้กสาขิาเป่5นแง�งคลุ่'ายน!*วมุ�อ ใบเป่5น

ใบเดิ%�ยวมุ%ลุ่�กษณะยาวเร%ยว ส�วนท%�เห�นคลุ่'ายลุ่6าต้'นอย2�เหน�อดิ!นค�อ ส�วนก'านใบท%�มุ%ลุ่�กษณะเป่5นกาบห�'มุซ้'อนก�น ดิอกเป่5นชื่�อส%ขิาวเหลุ่�อง

ป่ลุ่ายกลุ่%บส%มุ�วงแดิงชื่�อดิอกแทงขิ4*นมุาจ็ากเหง'าใต้'ดิ!น ก'านชื่�อดิอกยาวผืลุ่กลุ่มุแขิ�ง เหง'าขิ!งมุ%ส%นวลุ่ กลุ่!�นฉุ�น เน�*อในเหง'ามุ%ส%เหลุ่�องงอมุเขิ%ยว

ส�วนท%�น6ามุาใชื่'ป่ระโยชื่น0 : เหง'า

ดิ��มุน6*าขิ!งชื่�วยย�อยอาหารก�นดิ%ไหมุ ขิ!งเป่5นพ�ชื่ท%�น!ยมุป่ลุ่2กไว'ต้ามุบ'านเร�อนท��วไป่เพ��อ

ใชื่'เป่5นอาหารแลุ่ะเคร��องเทศเป่5นพ�ชื่เมุ�องขิองทว%ป่ เอเชื่%ย เชื่�น ป่ระเทศจ็%น อ!นเดิ%ย ไทย ชื่าวอาหร�บเป่5น ผื2'น6าขิ!ง ไป่ส2'ใต้'ขิองย�โรป่ต้�*งแต้�สมุ�ยก�อนคร!สต้กาลุ่

ป่ระเทศท%�ส�งขิ!งเป่5นส!นค'าออกไดิ'แก� จ็%น ไทย จ็า ไมุก'า ไนจ็%เร%ย ฯลุ่ฯ ขิ!งมุ%กลุ่!�นหอมุแลุ่ะรสเผื�ดิ น6ามุา

ใชื่'ท�*งในร2ป่ขิ!งสดิ ขิ!งแห'ง ขิ!งผืง ขิ!งดิอง แลุ่ะใชื่'เต้ร%ยมุน6*าขิ!งอ%กดิ'วย

ใชื่'ป่ร�งอาหาร ใชื่'เป่5นผื�กจ็!*มุ ใชื่'เป่5นส�วนผืสมุในเมุ%�ยง ใชื่' ท6าเป่5นขิ!งดิอง หร�อใชื่'ใส�ในเคร��องดิ��มุท%�ไมุ�มุ%แอลุ่กอฮ่อลุ่0

แลุ่ะใชื่'ผืสมุในเคร��องดิ��มุจ็6าพวกคอกเทลุ่ต้�าง ๆ

ขิ�งสด

ท6าไดิ'โดิยน6าเหง'าขิ!งอ�อนท%�ป่อกเป่ลุ่�อกแลุ่'วมุาดิองไว' ในน6*าเชื่��อมุหร�อน6*าผื4*ง บางคร�*งก�ท6าในร2ป่ขิ!งแชื่�อ!�มุใชื่'

เป่5นขิองหวานไดิ' ส�วนในทางการค'าขิ!งดิองท6าไดิ'โดิย น6าเหง'าซ้4�งลุ่'างสะอาดิแลุ่'วน6ามุาต้'มุจ็นกระท��งน!�มุ ขิ2ดิ

เป่ลุ่�อกนอกออก แลุ่'วน6าขิ!งท%�ไดิ'มุาต้'มุในน6*าเชื่��อมุแลุ่'วบรรจ็�ลุ่งภาชื่นะ

ขิ�งดอง

ในทางการค'าท6าโดิยน6าเหง'าขิ!งมุาท6าความุสะอาดิ ป่อกเป่ลุ่�อกนอกออกแลุ่'ว

น6ามุาต้ากแดิดิให'แห'ง บางคร�*งก�อนป่อกเป่ลุ่�อกน6าเหง'าขิ!งไป่ลุ่วกน6*าเดิ�อดิน6*าป่2นขิาวก�อนแลุ่'วจ็4งป่อกเป่ลุ่�อกแลุ่ะต้ากแดิดิให'แห'ง ขิ!งแห'งใชื่'ส6าหร�บแต้�งกลุ่!�นอาหารหลุ่ายชื่น!ดิ เชื่�น พายน0 ค�กก%* ขินมุป่;* ง ฯลุ่ฯ ใชื่'เป่5นส�วนผืสมุในผืงกะหร%�ใชื่�แต้�งกลุ่!�นเคร��องดิ��มุหลุ่ายชื่น!ดิ เชื่�น Ginger beer, Gingerale เป่5นต้'น

ขิ�งแห้ง

น6*าขิ!ง น6*าขิ!งเป่5นเคร��องดิ��มุท%�ใชื่'ป่ระโยชื่น0ชื่�วยขิ�บลุ่มุ ชื่�วยย�อยอาหารแก'ท'องอ�ดิ ท'องเฟ้&อ น6*าขิ!งเต้ร%ยมุไดิ'จ็ากการน6าเหง'าขิ!งท%�ไมุ�แก�มุากมุาป่อกเป่ลุ่�อกลุ่'างน6*า ท�บพอแต้กหร�อฝานให'เป่5นแว�นบาง ๆ ต้'มุน6*าให'เดิ�อดิ ใส�ขิ!งท%�เต้ร%ยมุไว'ลุ่งไป่ต้'มุเดิ�อดิอ%กป่ระมุาณ 5 นาท% กรองเอากากออก เต้!มุน6*าต้าลุ่ทรายลุ่งไป่ ชื่!มุรสหวานต้ามุต้'องการ ร%บยกลุ่ง หากต้'มุนานเก!นไป่จ็ะท6าให'กลุ่!�นหอมุขิองขิ!งซ้4�งเป่5นน6*ามุ�นระเหย ระเหยออกไป่หมุดิ ท6าให'น6*าขิ!งท%�ไดิ'ไมุ�มุ%กลุ่!�นหอมุเท�าท%�ควร เมุ��อจ็ะดิ��มุเต้!มุน6*าแขิ�งลุ่งไป่ จ็ะไดิ'น6*าขิ!งส%เหลุ่�องอ�อน รสหอมุ มุ%รสเผื�ดิเลุ่�กน'อย หากใชื่'เหง'าขิ!งท%�แก'เก!นไป่

น6*าขิ!งท%�ไดิ'จ็ะมุ%รสเผื�ดิ

สาระส6าค�ญ สาระส6าค�ญ

เหง'าขิ!งป่ระกอบดิ'วยสาระส6าค�ญดิ�งน%* น6*ามุ�นหอมุระเหยในป่ร!มุาณร'อยลุ่ะ 1-2 น6*ามุ�นหอมุระเหยเป่5นส�วนท%�ท6าให'ขิ!งมุ%กลุ่!�นหอมุแลุ่ะมุ%ฤทธิ์!@เป่5นยาขิ�บลุ่มุ สาระส6าค�ญในน6*ามุ�นหอมุระเหยไดิ'แก� ซ้!งจ็!เบอร%น (zingiberene), ซ้!งจ็!เบอรอลุ่ (zingiberrol), แคมุฟ้3น (camphene) แลุ่ะค2มุ%น (cumene) เป่5นต้'น น6*ามุ�นชื่�น (olersin) ในป่ร!มุาณร'องลุ่ะ 5-8 เป่5นสารท%�ไมุ�ระเหย ท6าให'ขิ!งมุ%กลุ่!�นฉุ�นแลุ่ะมุ%รสเผื�ดิ ป่ระกอบดิ'วยสาระส6าค�ญค�อ ชื่!งเจ็อโรน (zingerone), โซ้กาออลุ่ (shogaol) แลุ่ะจ็!นเจ็อรอลุ่ (gingerol) เป่5นต้'น

ก�นห�น ใชื่�ใส�น6*ามุ�นหร�อไขิมุ�น เพ��อป่&องก�นการบ2ดิ ห�น สาร ท%�ท6าให'ขิ!งมุ%ค�ณสมุบ�ต้!น%*ค�อ สารจ็6าพวกฟ้3นอลุ่!ก เชื่�น โซ้

กาออลุ่ แลุ่ะ ซ้!งเจ็อโรน เหง'าขิ!งใชื่'แก'ท'องอ�ดิ ท'องเฟ้&อ แก'จ็�กเส%ยดิ ชื่�วยขิ�บลุ่มุ สารท%�ออกฤทธิ์!@ น6*ามุ�น

หอมุระเหย โดิยสารท%�อย2�ในน6*ามุ�นหอมุระเหยจ็ะไป่กระต้�'น ท%�ผืน�งระบบทางเดิ!นอาหาร เชื่�น กระเพรา แลุ่ะลุ่6าไส' ท6าให'

กลุ่'ามุเน�*อบ%บต้�วเพ!�มุขิ4*น ท6าให'เก!ดิการขิ�บลุ่มุออกมุา จ็าก การว!น!จ็ฉุ�ยพบว�าน6*าสก�ดิจ็ากเหง'าขิ!งท%�มุ%ความุเขิ'มุต้6�า ๆ

แลุ่ะความุเขิ'มุขิ'นส2งป่านกลุ่าง จ็ะไป่กระต้�'นท6าให'กลุ่'ามุ เน�*อบ%บต้�วเพ!�มุขิ4*น แต้�ถ้'าใชื่'น6*าสก�ดิท%�มุ%ความุเขิ'มุขิ'นส2ง

มุาก ๆ จ็ะมุ%ฤทธิ์!@ต้รงขิ'ามุค�อ ไป่ระง�บการบ%บต้�งขิองลุ่6าไส'จ็นถ้4งก�บหย�ดิบ%บต้�วไป่เลุ่ยไดิ'

ฤทธิ์!@แลุ่ะป่ระโยชื่น0 ทางยา

ขิ!งฤทธิ์!@เป่5นยาก�นบ2ดิ

ใชื่'เหง'าขิ!งแก'ขินาดิเท�าห�วแมุ�มุ�อ ท�บพอแต้ก หร�อฝานเป่5นแว�น ชื่งน6*าร'อน 1 ถ้'วย ป่;ดิฝาไว' 5 นาท% แบ�งน6*าท%�ชื่งไดิ'ดิ��มุ 3 คร�*งหลุ่�งอาหาร จ็ะชื่�วยขิ�บลุ่มุไดิ'ดิ% หร�ออาจ็ใชื่'ผืงขิ!งแห'ง 0.6 กร�มุ ชื่งน6*าดิ��มุก�ไดิ'

ว!ธิ์%ใชื่'

จ็ากการว!น!จ็ฉุ�ยในคนแลุ่ะในส�ต้ว0ทดิลุ่อง พบว�าขิ!งมุ%ฤทธิ์!@บรรเทาอาการคลุ่��นไส'อาเจ็%ยน

ชื่�วยบรรเทาอาการคลุ่��นไส'อาเจ็%ยน

ใช้เห้งาแก่�ขินาดห้�วแม่�ม่�อ ฝานเป็�นแว�นบาง ๆ ต้ม่น��าด��ม่ว!ธิ์%ใชื่'

ใชื่'เหง'าขิ!งแห'งฝนก�บน6*ามุะนาว หร�อใชื่'เหง'าสดิต้6าค�*นเอาน6*า ผืสมุน6*ามุะนาวเต้!มุเกลุ่�อเลุ่�กน'อย ใชื่'กวาดิคอ หร�อจ็!บบ�อย ๆ จ็ะชื่�วยบรรเทาอาการไอไดิ'ดิ% ในป่Bจ็จ็�บ�นมุ%การสก�ดิสารจ็ากขิ!งเพ��อน6าไป่ท6ายาชื่น!ดิต้�าง ๆ เชื่�น ยาแก'ท'องอ�ดิ ท'องเฟ้&อ ยาแก'เมุา

รถ้เมุาเร�อ แลุ่ะผืสมุในยาส%ฝBน เป่5นต้'น

ใชื่'แก'ไอ ขิ�บเสมุหะ

เมุ��อไมุ�นานน%*พบว�าในเหง'าขิ!งมุ%เอนไซ้มุ0ท%�ย�อยเน�*อไดิ' เอนไซ้มุ0น%*จ็ะมุ%ค�ณสมุบ�ต้!เหมุ�อนเอนไซ้มุ0โป่รท%เอส (protease) เอนไซ้มุ0ในขิ!งป่ระกอบดิ'วยเอนไซ้มุ0ไมุ�น'อยกว�า 2 ชื่น!ดิ แมุ�คร�วบางท�านน!ยมุฝานขิ!งสดิใส�ลุ่งไป่ในน6*าพร!กแกงกะหร%�เน�*อเพ��อชื่�วยให'เน�*อเป่C� อย ท�*งน%*เป่5นผืลุ่เน��องจ็ากเอนไซ้มุ0ดิ�งกลุ่�าวน%*เอง

ชื่�วยย�อยเน�*อ

ดิ%ป่ลุ่%

ชื่��อพ�*นเมุ�องอ��น ๆ : ดิ%ป่ลุ่%เชื่�อก (ภาคใต้'), ป่ระดิองขิ'อ ป่านน� (ภาคกลุ่าง)

ชื่��ออ�งกฤษ : LONG PEPPERชื่��อว!ทยาศาสต้ร0 : PIPER RETOFRACTUM VAHLชื่��อพ'อง : P . CHABA HUNTERวงศ0 : PIPERRACEAE

ลุ่�กษณะทางพฤกษศาสต้ร0 : ไมุ'เถ้ามุ%รากย4ดิเกาะ ออกบร!เวณขิ'อ ใบเป่5นใบเดิ%�ยวออกสลุ่�บก�น ป่ลุ่ายใบ

เร%ยวแหลุ่มุ โคนใบเบ%*ยว ใบมุ%ลุ่�กษณะคลุ่'ายใบย�านาง ผื!วใบมุ�นกว�าแลุ่ะบางกว�าเลุ่�กน'อย ดิอกออกเป่5นชื่�อ

ท%�ซ้อกใบ ดิอกย�อยอ�ดิก�นแน�น ชื่�อดิอกต้�วผื2'ลุ่ะชื่�อ ดิอกต้�วเมุ%ยอย2�คนลุ่ะต้'น ผืลุ่เป่5นผืลุ่สดิ ส%เขิ%ยว เมุ��อ

ส�กจ็ะเป่ลุ่%�ยนเป่5นส%แดิง รสเผื�ดิร'อน

ส�วนท%�น6ามุาใชื่'ป่ระโยชื่น0 : ผืลุ่แก�แห'ง

ด�ป็ลี�สม่!นไพรส�าห้ร�บคนธาต้!ไม่�ป็ก่ต้� ด�ป็ลี�เป็�นพ�ช้ที่��ที่นแลีงไดด� น�ยม่ป็ลี)ก่โดยใช้เถา ป็ลี)ก่ไดด�ใน

ภาคก่ลีางขิอง ป็ระเที่ศไที่ย เป็�นสม่!นไพรช้น�ดห้น/�งที่��ใช้ม่าก่ในอ!ต้สาห้ก่รรม่ยา

แผนโบราณ

สาระส6าค�ญ ผืลุ่มุ%แอลุ่ะครลุ่อยดิ0ท%�มุ%รสเผื�ดิร'อนชื่��อ พ!พเพอร%น (PIPERINE) ป่ระมุาณร'อยลุ่ะ 4-6 น6*ามุ�นหอมุระเหยป่ระมุาณร'อยลุ่ะ 1

สาระส6าค�ญ ผืลุ่มุ%แอลุ่ะครลุ่อยดิ0ท%�มุ%รสเผื�ดิร'อนชื่��อ พ!พเพอร%น (PIPERINE) ป่ระมุาณร'อยลุ่ะ 4-6 น6*ามุ�นหอมุระเหยป่ระมุาณร'อยลุ่ะ 1

ใชื่'เป่5นยาขิ�บลุ่มุ แก'จ็�กเส%ยดิ ท'องอ�ดิ ท'องเฟ้&อ น6*ามุ�นหอมุระเหย แลุ่ะสารพ!พเพอร%นในผืลุ่ดิ%ป่ลุ่%มุ%ฤทธิ์!@

ขิ�บลุ่มุ แก'ท'องอ�ดิ ท'องเฟ้&อ แลุ่ะแก'อาการคลุ่��นไส'อาเจ็%ยนท%�เก!ดิจ็ากธิ์าต้�ไมุ�ป่กต้!

ฤทธิ์!@แลุ่ะป่ระโยชื่น0 ทางยา

ว!ธิ์%ใชื่' : ใชื่'ผืลุ่แก�แห'ง 1 ก6ามุ�อ (ป่ระมุาณ 10-15 ผืลุ่) ต้'มุเอาน6*าดิ��มุ

แก'ไอ ขิ�บเสมุหะ

ว!ธิ์%ใชื่' : ใชื่'ผืลุ่แก�แห'งคร4�งผืลุ่ ฝนก�บมุะนาว เต้!มุเกลุ่�อเลุ่�กน'อย ใชื่'กวาดิคอหร�อจ็!บบ�อย ๆ

ต้'นเพกา

ต้'นเพกาชื่��อทางพฤกษศาสต้ร0 : OROXYLUM INDICUM.

VENTวงศ0 : BIGNONIACEAEชื่��อท%�เร%ยก : ในไทยท��วไป่เร%ยก เพกา ทางพาย�กแลุ่ะ

เชื่%ยงใหมุ�เร%ยก มุะลุ่!ดิไมุ', มุะลุ่!*นไมุ', ลุ่!*นฟ้&า

ลุ่�กษณะ : ต้'นเพกา เป่5นไมุ'ย�นต้'นขินาดิกลุ่าง ต้'นส2งใหญ�ป่ระมุาณ 8-12 เมุต้ร ใบหนาค�อนขิ'างกลุ่มุ โต้ มุน ๆ คลุ่'ายใบรงค0ทอง เป่5นพ� �มุงามุมุ%ฝBกแบนเป่5นแผื�นยาว คลุ่'ายก�บฝBกหางนกย2งฝร��ง โต้ป่ระมุาณไมุ�เก!น 2 น!*ว ยาวไมุ�เก!น 1-2 ฟ้�ต้ ฝBกอ�อนร�บป่ระทานไดิ'

ป่ระโยชื่น0 : ฝBกอ�อนร�บป่ระทานเป่5นผื�กไดิ'

สรรพค�ณ : เป่ลุ่�อกต้'นเพกา รสฝาดิเย�นขิมุเลุ่�กน'อย ท6าเป่5นยาสมุานท6าน6*าเหลุ่�อง

ให'เป่5นป่กต้! ดิ�บพ!ษโลุ่ห!ต้ เป่ลุ่�อกน6ามุาต้6าก�บ น6*าส'มุร�งมุดิแดิงก�บเกลุ่�อ

ส!นเธิ์าว0 ร�บป่ระทานขิ�บผืายลุ่มุในลุ่6าไส' แก'บ!ดิ แก'อาเจ็%ยนไมุ�หย�ดิ

ฝBกอ�อนท6าให'ขิ�บผืายลุ่มุ

มุะขิามุ

ชื่��อพ�*นเมุ�องอ��น ๆ : มุะขิามุไทย (ภาคกลุ่าง), ขิามุ (ภาคใต้'), ต้ะลุ่2บ (นครราชื่ส%มุา)

ชื่��ออ�งกฤษ : TAMARINDชื่��อว!ทยาศาสต้ร0 : TAMARINDUS INDICA LINN.วงศ0 : LEGUMINOSAE

ลุ่�กษณะทางพฤกษศาสต้ร0 : ไมุ'ย�นต้'นขินาดิใหญ� ใบ เป่5นใบป่ระกอบแบบขินนกเร%ยงสลุ่�บก�น ใบย�อยเลุ่�ก

ร2ป่ขิอบขินาน ออกเป่5นค2� ๆ ต้รงขิ'ามุก�น ใบอ�อนมุ%ส% แดิงเร��อ ๆ ดิอกออกเป่5นชื่�อท%�ซ้อกใบแลุ่ะป่ลุ่ายก!�ง ดิอกดิก กลุ่%บดิอกส%เหลุ่�อง

มุ%ลุ่ายป่ระส%น6*าต้าลุ่ ผืลุ่เป่5นฝBก เป่ลุ่�อกนอกเป่ราะ ภายในมุ%เน�*อห�'มุเมุลุ่�ดิ

ท%แรกเน�*อมุ%ส%เหลุ่�องอ�อนเมุ��อฝBกแก�จ็�ดิเน�*อจ็ะเป่ลุ่%�ยนเป่5นส%น6*าต้าลุ่ดิ6า

ส�วนท%�น6ามุาใชื่'ป่ระโยชื่น0 : เน�*อฝBกแก� เน�*อในเมุลุ่�ดิแก� เป่ลุ่�อกต้'น ใบอ�อน แลุ่ะดิอก

สารเป่ร%*ยวชื่�วยระบายจ็ากมุะขิามุสารเป่ร%*ยวชื่�วยระบายจ็ากมุะขิามุ มุะขิามุเป่5นพ�ชื่ท%�ร2'จ็�กก�นโดิยท��วไป่ ส�วนต้�าง ๆ ขิองมุะนาวใชื่'ป่ระโยชื่น0เป่5นอาหารไดิ'มุากมุาย เชื่�น เน�*อในฝBกมุะขิามุท%�แก�จ็�ดิซ้4�งเร%ยกว�า มุะขิามุเป่3ยก มุ%รสเป่ร%*ยวใชื่'แต้�งรสเป่ร%*ยวในอาหารคาว เชื่�น แกงส'มุ แกงบอน ฯลุ่ฯ ฝBกมุะขิามุอ�อนใชื่'ต้6าน6*าพร!กมุะขิามุ หร�อร�บป่ระทานก�บน6*าป่ลุ่าหวาน ดิอกแลุ่ะใบอ�อนสดิใชื่'ป่ระกอบอาหาร เชื่�น ต้'มุโคลุ่'ง เมุลุ่�ดิน6ามุาเพาะแบบเดิ%ยวก�บถ้��วงอก ใชื่'ท6าแกงส'มุไดิ' นอกจ็ากน%*มุะขิามุเป่3ยกย�งน!ยมุน6ามุาเต้ร%ยมุเป่5นน6*ามุะขิามุ เพ��อใชื่'เป่5นเคร��องดิ��มุท%�ชื่�วยลุ่ดิอ�ณหภ2มุ!ในร�างกายไดิ'อ%กดิ'วย

สาระส6าค�ญ สาระส6าค�ญ เน�*อมุะขิามุเป่3ยกมุ%รสเป่ร%*ยวเน��องจ็ากมุ%สารจ็6าพวกกรดิ

อ!นทร%ย0หลุ่ายชื่น!ดิ เชื่�น กรดิทาทาร!ก (taetaic acid), กรดิซ้!ต้ร!ก (citric acid), กรดิมุาลุ่!ก (malic acid) นอกจ็ากน%*ย�งมุ%สารเพคต้!น (pectin) แลุ่ะก�มุ (gum) ซ้4�งท6าให'เก!ดิเมุ�อกคลุ่'ายแป่&งเป่3ยกเมุ��อขิย6ามุะขิามุเป่3ยกก�บน6*า

ใชื่'เป่5นยาระบาย แก'ท'องผื2กว!ธิ์%ใชื่' ใชื่'เน�*อมุะขิามุเป่3ยกท%�แกะเมุ�ดิออกแลุ่'ว 10-12 ฝBก

(70-120 กร�มุ) จ็!*มุเกลุ่�อร�บป่ระทาน แลุ่'วน6*าดิ��มุน6*าต้าลุ่มุากๆ ร�บป่ระทานก�อนนอน หร�อเต้!มุน6*า ค�*นใส�เกลุ่�อเลุ่�กน'อย ใชื่'ดิ��มุ

ใชื่'ขิ�บพยาธิ์!เส'นดิ'าย ในเดิ�กเมุลุ่�ดิมุะขิามุแก� ๆ ใชื่'ร�บป่ระทานเพ��อขิ�บพยาธิ์!ส'นดิ'ายใน

เดิ�กว!ธิ์%ใชื่' ใชื่'เมุลุ่�ดิค��วให'เหลุ่�องจ็�ดิ น6ามุาแชื่�น6*าเกลุ่�อให'น��มุ กระ

เทาะเป่ลุ่�อกส%น6*าต้าลุ่ออกให'เดิ�ก ร�บป่ระทานคร�*งลุ่ะ 20-30 เมุ�ดิ จ็ะชื่�วยขิ�บพยาธิ์!

เส'นดิ'าย

ฤทธิ์!@แลุ่ะป่ระโยชื่น0 ทางยา

แก'ไอ ขิ�บเสมุหะเน�*อมุะขิามุเป่3ยกใชื่'ร�บป่ระทานแก'ไอ ชื่�วยขิ�บเสมุหะว!ธิ์%ใชื่' ใชื่'มุะขิามุเป่3ยกป่ระมุาณ 50-80 กรมุ (3-5 ห�วแมุ�

มุ�อ) ค�*นก�บน6*าให'ขิ'น ๆ เต้!มุเกลุ่�อแลุ่ะน6*าน'อย ใชื่'จ็!บบ�อย ๆ จ็ะชื่�วยขิ�บเสมุหะ แลุ่ะแก'อาการไอ

ไดิ'ใชื่'แก'ท'องเดิ!นเป่ลุ่�อกต้'นใชื่'เป่5นยาแก'ท'องเดิ!น เน��องจ็ากมุ%สารรสฝาดิว!ธิ์%ใชื่' ใชื่'เป่ลุ่�อกต้'นป่ระมุาณ 1 ฝ�ามุ�อ ส�บต้'มุก�บน6*า เค%�ยว

นาน 3-5 นาท% เอาน6*าดิ��มุใบสดิใชื่'ผืสมุก�บสมุ�นไพรอ��น ๆ ขิมุ!*นชื่�น ว�านน6*า เพ��อต้'มุ

อาบอบ สมุ�นไพร

มุะขิามุป่&อมุ

ต้'นมุะขิามุป่&อมุชื่��อทางพฤกษศาสต้ร0 : EMBLICA OFFICNALISวงศ0 : EUPHORBIACEAEชื่��อท%�เร%ยก : ท��ว ๆ ไป่แลุ่ะภาคกลุ่างเร%ยก มุะขิามุป่&อมุ ทางภาค

ต้ะว�นออกเร%ยกก6าทอดิ

ลุ่�กษณะ : ต้'นมุะขิามุป่&อมุ เป่5นไมุ'ย�นต้'นขินาดิย�อมุถ้4งขินาดิกลุ่าง ใบเลุ่�กเป่5นฝอยคลุ่'ายใบ

ส%เส%ยดิ ลุ่6าต้�นเกลุ่%*ยง ก'านใบยาว ยอดิป่ลุ่ายใบมุ%ส%แดิงเร��อ ๆ ออกดิอกเลุ่�ก ๆ เป่5น

ชื่�อรวมุก�นเป่5นกระจ็�ก ส%เขิ%ยวเหลุ่�อง ๆ มุ%ลุ่2กกลุ่มุโต้ขินาดิลุ่2กในหมุากดิ!บเขิ��อง ๆ

มุ%ส%เขิ%ยวอ�อนๆ เน�*อภายในแบ�งออกเป่5น 3 พ2 ร�บป่ระทานมุ%รสฝาดิเป่ร%*ยวขิมุ

หวานระคนก�น ร�กป่ระทานเป่5นอาหารไดิ'

ป่ระโยชื่น0 ร�บป่ระทานเป่5นอาหารไดิ' ท6าให'ชื่� �มุคอ อมุแก'อยากน6*าเมุ��อเวลุ่า

เดิ!นทางแดิดิร'อน ๆ ไดิ'ดิ% พอเราดิ��มุน6*าต้ามุเขิ'าไป่ ดิ'วยจ็ะเก!ดิเป่5นรส

หวาน คลุ่'ายไดิ'ผืสมุก�บขิองหวาน เป่ลุ่�อกแลุ่ะใบ ขิองมุ�นให'ส%

น6*าต้าลุ่แกมุเหลุ่�อง ใชื่'ย'อมุผื'าไดิ'

สรรพค�ณ ผืลุ่สดิ ร�บป่ระทานโดิยน6ามุาจ็!*มุก�บพร!กเกลุ่�อ แก'ไอไดิ'ดิ% แก'ร'อนใน แก'กระหายน6*าผืลุ่สดิน6ามุาป่ร�งร�บป่ระทานแก'ท'องเส%ย ขิ�บป่Bสสาวะ ท6าเป่5นยาหยอดิต้าร�กษาโรคเย��อต้าอ�กเสบผืลุ่อ�อน ท6าให'เน�*อหน�งบร!บร2ณ0ผืลุ่แก� มุ%รสเป่ร%*ยวฝาดิขิมุ แก'ไขิเจ็�อลุ่มุ แก'เสมุหะ แก'ไขิ'เพ��อเสมุหะผืลุ่แก�ต้ากแห'ง น6ามุาต้'มุก!นแก'ไขิ' แก'ไอ

มุะนาว

น6*ามุะนาวเป่5นน6*าท%�บ%บไดิ'จ็ากผืลุ่มุะนาว ต้'นมุะนาวเป่5นพ�ชื่ท%�มุ%ชื่��อพฤกษศาสต้ร0ว�า CITRUS AURANTIFOLIA (CHRISTM & PANZ.) SWINGLE ใน

วงศ0 RUTACEAE ลุ่างถ้!�นเร%ยกว�ามุะนาวว�า ส'มุมุะนาว (ภาคกลุ่าง) ส'มุนาว (ภาคใต้') โกรยซ้ะมุ'า (เขิมุร - ส�ร!นทร0) หมุากฟ้&า (ไทยใหญ� - แมุ�ฮ่�องสอน) ก�มุ% มุะนาวมุ%ชื่��อสามุ�ญว�า COMMON LIME, SOUR LIME หร�อ LIME เป่5นพ�ชื่ท%�ป่ลุ่2กใชื่'ในคร�วเร�อนขิองคนไทยมุาแต้�โบราณ

มุะนาว

สรรพค�ณยา สรรพค�ณยา

โบราณว�า น6*ามุะนาวมุ%รสเป่ร%*ยว ผืสมุก�บเกลุ่�อแลุ่ะน6*าต้าลุ่ทรายแดิง จ็!บเป่5นยาแก'ไอ ขิ�บเสมุหะ ก!นเป่5นยาฟ้อกเลุ่�อดิ ก�ดิเถ้าดิานในท'อง ลุ่'างเสมุหะในคอ

เมุลุ่�ดิมุะนาว มุ%รสขิมุ เอามุาค��วแลุ่'วบดิเป่5นผืง หร�อต้'มุน6*าดิ��มุ แก'ซ้างเดิ�กแก'เมุ�ดิยอดิในป่าก เป่5นยาขิ�บเสมุหะแก'ไขิ' แก'อาเจ็%ยน แลุ่ะแก'พ!ษฝ3ภายในราก มุ%รสจ็�ดิเย�น มุ%สรรพค�ณเป่5นยาแก'ไขิ แก'ไขิ'กลุ่�บ ไขิ'ซ้6*า ถ้อนพ!ษผื!ดิส6าแดิง ฝนก�บเหลุ่'าทาแก'ป่วดิฝ3 แก'พ!ษอ�กเสบใบมุะนาว มุ%รสป่ร�า แพทย0ต้ามุชื่นบทใชื่'ใบมุะนาว 108 ใบต้'มุน6*าดิ��มุเป่5นยาก�ดิฟ้อกเสมุหะ ฟ้อกโลุ่ห!ต้ระดิ2ส6าหร�บสต้ร%

ผื!วมุะนาว ใชื่'เป่5นยาแก'ท'องขิ4*น ท'องเฟ้&อ แก'ลุ่มุว!งเว%ยน แก'ป่วดิท'อง จ็�กเส%ยดิแน�น เป่5นยาขิ�บเสมุหะ แก'เบ��ออาหาร

มุะแว'งเคร�อ

ชื่��อพ�*นเมุ�องอ��น ๆ : มุะแว'งเถ้า (กร�งเทพฯ), แคว'งเค%ย (ต้าก)

ชื่��ออ�งกฤษ : - ชื่��อว!ทยาศาสต้ร0 : SOLANUM TRILOBATUM

LINN.วงศ0 : SOLANACEAE

ลุ่�กษณะทางพฤกษศาสต้ร0 : ไมุ'เถ้า ต้ามุลุ่6าต้'นแลุ่ะก!�งก'านมุ%หนามุแหลุ่มุโค'ง ไมุ�มุ%ขินใบเป่5นใบเดิ%�ยว เร%ยงสลุ่�บหร�อเย�*องก�นเลุ่�กน'อยใบมุ%ลุ่�กษณะป่&อมุ เน�*อใบบางเกลุ่%*ยง ขิอบใบหย�กเป่5นคลุ่��นเว'าแหว�งก'านใบมุ%หนามุ ดิอกส%มุ�วง ออกรวมุก�น เป่5นชื่�อต้รงซ้อกใบ เกสรส%เหลุ่�อง ผืลุ่กลุ่มุเกลุ่%*ยง มุ%ขินาดิเลุ่�กกว�ามุะเขิ�อพวงเลุ่�กน'อย ส%เขิ%ยวลุ่ายขิาวผืลุ่ส�กมุ%ส%แดิงสดิ ภายในมุ%เมุลุ่�ดิหลุ่ายเมุลุ่�ดิ ผืลุ่มุ%รสขิมุจ็�ดิ

ส�วนท%�น6ามุาใชื่'ป่ระโยชื่น0 : ผืลุ่แก�สดิ (ส%เขิ%ยว)

มุะแว'งต้'น

ชื่��อพ�*นเมุ�องอ��น ๆ : มุะแว'งขิมุ, มุะแคว'ง, มุะแคว'งขิมุ, มุะแคว'งดิ6า (ภาคเหน�อ), มุะแว'ง (ภาคกลุ่าง), แว'งคมุ (ส�ราษฎร0ธิ์าน%, สงขิลุ่า), สะก�*งแค (กะเหร%�ยงแมุ�ฮ่�องสอน),

หมุากแฮ่'งดิง (ฉุาน - แมุ�ฮ่�องสอน) ชื่��ออ�งกฤษ : - ชื่��อว!ทยาศาสต้ร0 : SOLANCEAE

ลุ่�กษณะทางพฤกษศาสต้ร0 : ไมุ'พ� �มุ ต้ามุลุ่6าต้'น ก!�งก'าน แลุ่ะผื!วใบ มุ%ขินส%เทา มุ%หนามุโค'งแหลุ่มุ ลุ่�กษณะต้'น ใบ

แลุ่ะดิอก คลุ่'ายมุะเขิ�อพวงมุาก ใบเป่5นเดิ%�ยว เร%ยงสลุ่�บ หร�อเย�*องก�นเลุ่�กน'อย ใบมุน ร2ป่ไขิ� ขิอบใบหย�กเว'าแหว�ง

หลุ่�งใบมุ%ส%เขิ%ยว มุ%ขินสาก ๆ ท'องใบมุ%ส%เทา เก�อบขิาวมุ% ขินหนาแน�น มุ%หนามุแหลุ่มุ ๆ ต้ามุแนวเส'นกลุ่างใบดิอก ส%ขิาวอมุมุ�วง มุ%เกสรต้�วผื2'เป่5นกระจ็�กอย2�ต้รงกลุ่างดิอก

ออกรวมุก�นเป่5นพวงส�*น ๆ ต้ามุง�ามุใบ ผืลุ่มุ%ลุ่�กษณะ คลุ่'ายผืลุ่มุะแว'งเคร�อแต้�ไมุ�มุ%ลุ่าย ออกรวมุก�นเป่5นพวง

ผืลุ่ส�กมุ%ส%แดิง ภายในมุ%เมุลุ่�ดิจ็6านวนมุาก

ใชื่'แก'ไอ ขิ�บเสมุหะว!ธิ์%ใชื่'1. ใชื่'ผืลุ่แก�สดิส%เขิ%ยวขิองมุะแว'งเคร�อหร�อมุะแว'งต้'น 5-6

ผืลุ่ ลุ่'างให'สะอาดิน6ามุาเค%*ยวอมุไว' กลุ่�นเฉุพาะน6*าจ็นหมุดิรสขิมุแลุ่'วคายกากท!*ง หร�จ็ะกลุ่�นท�*งน6*าแลุ่ะเน�*อก�ไดิ'

2. ใชื่'ผืลุ่ส�ก 5-10 ผืลุ่ โขิลุ่กพอแหลุ่ก ค�*นเอาแต้�น6*า ใส�เกลุ่�อเลุ่�กน'อยใชื่'จ็!บบ�อย ๆ เวลุ่าไอ

ส6าหร�บเดิ�กมุ�กใชื่'น6*าค�*นจ็ากผืลุ่มุะแว'งเป่5นน6*ากระสายยา กวาดิคอ แก'ไอขิ�บเสมุหะ

ในต้6ารายาสามุ�ญป่ระจ็6าบ'านแผืนโบราณขิองกระทรวงสาธิ์ารณส�ขิ มุ%ต้6ารายาแก'ไอชื่��อยาป่ระสะมุะแว'ง ซ้4�งในป่Bจ็จ็�บ�นองค0การเภส�ชื่กรรมุไดิ'ผืลุ่!ต้ออกจ็6าหน�ายต้6าร�บยาป่ระกอบดิ'วยมุะแว'งต้'นแลุ่ะมุะแว'งเคร�อ ผืสมุก�บสมุ�นไพรชื่น!ดิอ��น ๆ ป่B* นเป่5นยาลุ่2กกลุ่อน ร�บป่ระทานแก'ไอ

ฤทธิ์!@แลุ่ะป่ระโยชื่น0 ทางยา