Veliki mozak

Veliki mozakCerebrum

Evolucija prednjeg mozga

• postepeno povedavanje mase i usložnjavanje uloge

• ribe i vodozemci - mirisna funkcija

• gmizavci - javlja se kora

• sisari - učenje, pamdenje, senzorne i motorne funkcije

• čovek – veliki mozak - svi složeni oblici ponašanja: socijalna interakcija, govor i jezik, mišljenje, pamdenje, učenje...

Embrionalni razvoj

• nastaje iz prvog mehura nervne cevi

Prednji mozak (Veliki mozak)

Međumozak

Srednji mozak

Mali mozak i moždano stablo

Kičmena moždina

Veliki mozak

Potiljačni režanjTemeni režanjSlepoočni režanjČeoni režanjCentralna brazdaLateralna brazda

Struktura

• kora = siva masa (tela neurona)

• bela masa - snopovi mijelinskih nervnih vlakana

• subkortikalne strukture (uronjene u belu masu):

– bazalne ganglije - jedra neurona u osnovi velikogmozga

– amigdala - bademasta jedra (amygdalē - badem) uslepoočnom režnju; deo limbičkog sistema

– hipokampus - struktura u unutrašnjosti slepoočnog režnja; deo limbičkog sistema

1

2

3

Kora(cortex cerebri)


• dve najvede brazde: centralna i lateralna

• četiri režnja: potiljačni, temeni, slepoočni ičeoni

• podela prema ulozi:

– motorna zona

– senzorna zona

– asocijativna zona


Motorna zona Senzorna zona



• prima i obrađuje podatke iz čula (kontralateralno)

• komunicira sa talamusom

• kontrola voljnih pokreta, naročito finih, složenijh pokreta (kontralateralno)

• komunicira sa bazalnim ganglijama



Motorni čovečuljak (homunculus)

Senzorni čovečuljak (homunculus)





• veličina pojedinih delova tela (na homunkulusu) odgovara pokretljivosti/ preciznosti pokreta

• veličina pojedinih delova tela (na homunkulusu) odgovara gustini inervacije


• Asocijativna zona

– čini 90% kore mozga

– potiljačni, temeni i slepoočni režanj -organizovanje senzornih informacija u smislenu sliku stvarnosti:

• vidna zona - potiljačni režanj

• slušna zona - slepoočni režanj

– čeoni režanj - omoguduje apstraktno mišljenje, planiranje i jezik


• Put vizuelnih nervnih impulsa:

1. fotoreceptori (mrežnjača)

2. gornje-vidne kvržice

3. talamus

4. asocijativna vidna zona



• Put auditivnih impulsa:

1. mehanoreceptori (unutrašnje uho)

2. produžena moždina (kohlearna jedra)

3. donje-slušne kvržice

4. talamus

5. asocijatvna slušna zona (slepoočni režanj)



• aktivno komunicira sa subkortikalnim strukturama - talamusom i bazalnim ganglijama

• više od 90% puteva su oni koji povezuju različite zone kore


• aktivno komunicira sa subkortikalnim strukturama - talamusom i bazalnim ganglijama

• više od 90% puteva su oni koji povezuju različite zone kore

Bela masa(substantia alba)

• mijelinizovana nervna vlakna (aksoni) i glijalne ćelije/neuroglije

• osnovna funkcija: povezivanje različitih delova cerebruma i povezivanje cerebruma sa nižim strukturama mozga


• 3 vrste puteva:

1. projekcioni putevi - vertikalni, silazni i uzlazni; povezuju cerebrum sa nižim strukturama i kičmenom moždinom

2. komisuralni putevi - povezuju dve hemisfere preko komisura - mostova, od kojih je najveda corpus callosum

3. asocijativni putevi - povezuju različite zone u okviru iste hemisfere - režnjeve, vijuge...



• Neuroglije– nemaju aksone i mogudnost stvaranja akcionog

potencijala; zadržavaju sposobnost deobe tokom celog života

– funkcije:• potporna

• stvaranje mijelinskog omotača (Švanove ćelije)

• održavanje hemijskog sastava cerebrospinalne tečnosti

• uništavaju patogene i mrtve neurone (pretvaraju se u fagocite)

• stvaranje sinapsi - sinaptogeneza

Bazalne ganglije(nuclei basales)

• grupa jedara različitog porekla koje deluju kao funkcionalna celina

• u podnožju prednjeg mozga

• komuniciraju sa korteksom, talamusom i drugim oblastima mozga


• Funkcije bazalnih ganglija:

– kontrola voljnih pokreta

– instrumentalno učenje

– deo sistema za nagrađivanje (u okviru limbičkog sistema)

– posledice oštedenja: Parkinsonova bolest, OKP (Opsesivno-kompulsivni poremedaj)...

• konstantno inhibiraju motorne zone korteksa, pa prestankom slanja impulsa vrše bihejvioralnu selekciju


• neurotransmiteri bazalnih ganglija: GABA, dopamin, serotonin...

glavni inhibitorni neurotransmiter

neuromodulatori

Amigdala(corpus amygdaloideum)


• gr. amygdalē - badem

• funkcija - emocionalne reakcije

1. Kraća putanja - receptori talamusamigdala emocionalna reakcija

2. Duža putanja - receptori talamus koraemocionalna reakcija


Hipokampus(hippocampus)

• gr. hippo - konj; kampos - morsko čudovište

hippokampos = morski konjic



• funkcije:

– ‘učvršćivanje’ memorije - iz kratkotrajne u dugotrajnu

– spacijalna memorija - ‘kognitivna mapa’

• posledice oštedenja: Alchajmerova bolest i dezorijentisanost

Više kognitivne operacije

rezultat saradnje motornih, senzornih i asocijativnih zona kore - lokalizacija operacije se ne može vezati za jednu određenu zonu

• jezik

• učenje

• pamćenje

• mišljenje

Jezik

Brokina zona

• pretvara reči/simbole u glasove - motorna funkcija (nalazi se uz deo motornog homunkulusa koji kontroliše usta, jezik i glasne žice)

Vernikeova zona

• kombinacija svih senzornih informacija koja nastaje u gyrus angularis šalje se do Vernikeove zone koja te informacije prepoznaje kao jezik i daje im značenje -senzorna funkcija i funkcija davanja značenja rečima (nalazi se uz asocijativnu zonu u kojoj se kombinuju auditivne, vizuelne i somatske informacije)

*afazija - poremedaj govora/jezika

Razumevanje Govor

Brokina afazija DA NE

Vernikeovaafazija

NE DA

Education

Veliki mozak