วิตามิน

วิตามนิคืออะไร

วติามิน

เปน็สารอาหารทีไ่มใ่ห้

พลงังานและรา่งกายตอ้งการ

เพยีงวนัละนอ้ยเทา่นัน้ แตม่ี

ความจ าเปน็ตอ่การท างานของ

รา่งกาย ซึง่หากรา่งกายไดร้บัใน

ปรมิาณมากหรอืนอ้ยเกนิไปจะ

ท าใหเ้กดิความผดิปกตไิด้

เรารบัประทานวติามินเพือ่

วิตามนิบางชนดิชว่ยท า

หน้าทีเ่ปน็สว่นทีท่ าให้

เอนไซมห์รอืโปรตนีใน

รา่งกายท างานได้

ใหเ้พื่อเสรมิแกร่า่งกาย เช่น

หญงิตัง้ครรภ ์และ ระหวา่ง

ใหน้มบตุรจะมคีวามตอ้งการ

สารอาหารเพิม่ขึน้

เรารบัประทานวติามินเพือ่

ใหเ้พื่อปอ้งกนัการขาดวิตามนิ

โดยเปน็อาหารเสริมในคนทีม่ี

ความเสี่ยงตอ่ภาวะขาด เช่น

เดก็แรกเกดิ หรอืผูป้ว่ยโรค

เรือ้รงั

ใหเ้พื่อการรกัษา ให้กบัผูป้ว่ย

ทีแ่สดงอาการขาดวิตามนิ

ชนดิของวิตามิน

วติามนิทีล่ะลายในน้ า

B1 B2 C …..

วติามนิทีล่ะลายในไขมนั

A D E K

มารูจ้กัวติามนิกนัเถอะคะ่

วติามนิทีล่ะลายน้ า

วติามนิ บ ี1 หรอื thiamine

พบมากใน

เนือ้หมแูละเนื้ออืน่ๆ ยีสต์ ขา้ว

สาล ีข้าวโอต๊ ขา้วซอ้มมอื ข้าว

กลอ้ง แปง้ถัว่เหลอื ถัว่เมลด็

แหง้ ไขแ่ดง นม

ประโยชน์

• ช่วยเจรญิอาหาร

• ท าใหร้ะบบยอ่ยและระบบขบัถ่ายดขีึน้

• ท าหนา้ทีช่ว่ยในการน ากระแสประสาท

ท าใหก้ลา้มเนือ้ท างานอย่างมี

ประสิทธภิาพ

• ช่วยในการเจรญิเติบโต การสืบพันธุ์

และการผลิตน้ านม

วติามนิทีล่ะลายน้ า

วติามนิ บ ี1 หรอื thiamine

วติามนิทีล่ะลายน้ า

วติามนิ บ ี1 หรอื thiamine

• การขาดวิตามนิบ ี1 ท าใหเ้กดิ

โรคเหนบ็ชา (Beriberi) มี

ความผดิปกตทิางระบบ

ประสาท เชน่ประสาทอกัเสบ

นอน บคุลิกภาพเสือ่ม ความจ า

ไมด่ ีนอนไมห่ลบั มอีาการทาง

หวัใจ

มีอยูท่ัว่ไปในพชืสเีขยีว นม

เนยแขง็ เนือ้สัตว ์ตบั ไข ่ร า

ขา้ว ขา้วกลอ้ง มันฝรัง่ และ

แหลง่ทีพ่บของวติามนิบี 1 ทุก

ชนดิ โดยนมจะมีปรมิาณ

วิตามนิบ ี2 มากกว่า บ ี1 ถงึ

4 เทา่

วติามนิทีล่ะลายน้ า

วติามนิ บ ี2 หรอื Riboflavin

วติามนิทีล่ะลายน้ า

วติามนิ บ ี2 หรอื riboflavin

ประโยชน์

รกัษาสขุภาพของผวิหนงัและ

ระบบประสาท

บ ารงุสายตา

เกี่ยวกบัการสรา้งพลงังาน

ของรา่งกายโดยเปน็

สว่นประกอบส าคญัของ FAD

ชว่ยใหเ้มด็เลอืดแดงคงสภาพขอบคุณวิตามินบีที่ท าให้ดิฉันสวย

วติามนิทีล่ะลายน้ า

วติามนิ บ ี2 หรอื riboflavin

ผลจากการขาดวติามนิบีสอง

• อาการที่พบมกัเกดิความผดิปกติ

กับตา ปาก และลิ้น และผวิหนงั

เชน่ ตามนี้ าตามากและตาเจบ็

ตามีความไวตอ่แสง

• มีอาการรมิฝปีากแหง้ แตก เปน็

โรคปากนกกระจอก

• รวมทัง้ผมแหง้และรว่ง

วติามนิทีล่ะลายน้ า

วติามนิ บ ี3 หรอื Nicotinic acid

พบในถั่ว ธัญพชื

เปน็องคป์ระกอบของสารส าคัญ

ในกระบวนการหายใจระดบัเซลล์

NAD+

ผลจากการขาดรา่งกายอ่อนเพลีย

ผิวหนงัและระบบประสาทท างาน

ผดิปกติ

วติามนิทีล่ะลายน้ า

วติามนิ บ ี5 หรอื Pantothenic acid

พบในเนือ้ ธัญพชื

เปน็องคป์ระกอบของสารส าคัญ

ในกระบวนการหายใจระดบัเซลล์

Coenzyme A

เปน็สารทีเ่ปน็ศูนยก์ลางในการ

สรา้งพลงังานของ

Carbohydrate Protein Lipid

ถ้าขาดจะออ่นเพลีย เกดิการชา

ตามปลายนิว้มอื นิว้เท้า

วติามนิทีล่ะลายน้ า

วติามนิ บ ี6 หรอื Pyridoxine

พบในเนือ้ ธัญพชื ผกัสเีขยีว

เปน็องคป์ระกอบของสาระส าคญั

ในกระบวนการทีเ่กีย่วกบั

ปฏกิริยิาเคมีของกรดอะมโิน

ช่วยในการสรา้งเมด็เลอืดแดง

ถา้ขาดจะเกดิอาการโลหติจางแบบที่

เมด็เลอืดแดงมขีนาดเลก็กวา่ปกติ

วติามนิทีล่ะลายน้ า

วติามนิ บ ี12 หรอื Cobalamine

พบในเนือ้ ธัญพชื ผกัสเีขยีว

ช่วยในการสรา้งเมด็เลอืดแดง

รา่งกายสงัเคราะหไ์ดเ้องจาก

แบคทเีรยีในล าไสใ้หญ่

ถา้ขาดจะเกิดอาการโลหติจาง

แบบทีเ่มด็เลือดแดงมขีนาด.

ใหญ่กวา่ปกติ

วิตามินที่ละลายในน้ า

วิตามินซี (Ascorbic acid)

วิตามนิซีมีมากในผกัและผลไม้สด โดยเฉพาะพวกพชืตระกลูส้ม เชน่

ส้มเขียวหวาน มะนาว และฝรัง่ อาหารจากสตัว์ทีม่ีวติามนิมากคอื ตับ

ไขป่ลา

ประโยชน์

วติามนิซมีคีวามส าคญัตอ่สขุภาพเหงอืก

และฟนั

ชว่ยในการเรง่ใหแ้ผลหาบเรว็ขึน้

โดยเฉพาะแผลทีถ่กูไฟไหม ้น้ ารอ้นลวก

และชว่ยใหก้ระดกูหกัหายเรว็ขึน้

วิตามินซี (Ascorbic acid)

ประโยชน์

มคีวามส าคัญตอ่ระบบภูมคิุม้กัน และตอ่ตา้น

การอกัเสบตอ่เชือ้แบคทเีรยีและไวรสั

วิตามนิซีชว่ยลดการแพต้่างๆ รวมทั้งโรค

ภูมแิพ้โดยยับยัง้สารทีเ่รยีกว่า ฮสีตามนี

ผลจากการขาด

เปน็โรคลกัปดิลกัเปดิ

ในทารกถา้ขาดท าใหต้ดิเชือ้ไดง้า่ย

ท าใหห้ลอดเลือดฝอยไม่แข็งเกดิรอยจ้ าใตผ้วิหนัง

วิตามนิ A

• ไดแ้ก ่นม เนย ไขแ่ดง น้ ามนัตบัปลาหรอืตบัปลา นอกจากนีย้งั

พบในผักใบเขยีว เชน่ บรอคโคลี่ พรกิ ผักต าลงึ ผกับุง้

โดยเฉพาะผลไมท้ี่มสีเีหลอืงจดัเขยีวจดัและสแีสดจะมวีิตามนิ เอ

สงูมาก เชน่ มันเทศ แครอท ลูกพชี มะละกอ กลว้ย สบัปะรด

ละมดุ ขนนุ ส้มสด ๆ มะม่วงและทเุรยีน

วิตามิน A (Ratinol)

ประโยชน์

ชว่ยในการเหน็ในทีส่ลวัโดยควบคมุการท างานของ เซลลร์บั

แสงทีน่ยันต์า

ชว่ยบ ารงุเซลลผ์วิใหเ้กดิความชุ่มชืน้

สารเบต้าแคโรทนีชว่ยตอ่ต้านอนมุลูอสิระในรา่งกายซึง่เปน้

สารกอ่มะเรง็ในรา่งกาย

วติามนิ A

ผลจากการขาดวติามนิเอ

สง่ผลทีด่วงตาโดยท าใหเ้กดิโรคตาบอดใน

เวลากลางคนื

เกดิการอักเสบของทางเดนิหายใจสว่นต้น

บอ่ย

ผวิหนงัหนาขึ้น แหง้ หยาบเปน็เกลด็ หรอื

เกดิเปน็ตุ่มสาก

วิตามิน D (Calciferol)

พบมากไดแ้ก ่น้ ามนัตับปลา

ไขมัน นม เนย ตับสตัว์ ปลาท ูไข่

แดง ปลาแซลมอน ปลาซาดนี

ปลาแมค็เคอเรล

นมเปน็อาหารทีน่ิยมเสรมิวติามิน

ด ีเพราะเปน็อาหารที่มี

แคลเซียม ฟอสฟอรัสและไขมัน

ที่จะชว่ยเพิ่มอตัราการดดูซึมจาก

ล าไสเ้ลก็

วิตามนิ D

ประโยชน์

• วิตามนิดชีว่ยในการดดูซมึ

แคลเซยีมและฟอสฟอรสั มี

ความส าคญัในการสรา้งกระดูก

และฟนัและการเจรญิเตบิโต

ตามปกตขิองเดก็

ควบคุมปรมิาณแคลเซยีมใน

รา่งกาย

วิตามิน D

ผลจากการขาด

โรคกระดกูออ่นทัง้ในเดก็และผูใ้หญ่

กระดกูเปราะหกังา่ย

เกดิการชกัไดง้า่ย

ฝนัผุงา่ย

วิตามิน K (Phylloquinone)

แหลง่ทีพ่บ

• ผกักระเฉด กะหล่ าปล ีบรอ็คโคลี ่มะเขอืเทศ หนอ่ไมฝ้รัง่

สาหรา่ยทะเล น้ ามนัถัว่เหลอืง น้ ามนัตบัปลา ตบัหม ูนมววั

เนยแขง็ โยเกริต์ ไขแ่ดง น้ ามนัดอกค าฝอย และพืชผกัทีม่ใีบสี

เขยีวอืน่

• แบคทเีรยีในล าไส้สามารถสงัเคราะหข์ึน้ไดเ้อง

วิตามิน K

ประโยชน์

จ าเปน็ส าหรบัการสรา้ง โปรธรอมบนิ (Prothrombin) ซึง่เปน็

โปรตนีทีต่บัสรา้งขึน้และจ าเปน็ในการแขง็ตวัของเลอืด

วิตามิน K

ผลจากการขาดวติามนิ K

โลหิตไหลไมห่ยดุ หรอืหยดุยากเวลามี

บาดแผล เลือดแขง็ตวัชา้ หรอื เลอืด

ก าเดาออก

มีการตกเลือด หรอืเลือดออกภายใน เช่น

ในล าไสเ้ลก็ เลอืดออกมากับปสัสาวะ

เลือดออกทีต่า เลอืดออกหลงัผา่ตดั หรอื

คลอดก่อนก าหนด

วิตามิน E (Tocopherol)

แหลง่ทีพ่บ

วิตามนิอพีบมากใน น้ ามนัพืช เชน่จาก

ถัว่เหลอืง ขา้วโพด และดอกค าฝอย

น้ ามนัจมกูข้าวสาล ีน้ ามนัตับปลา

น้ ามนัมะกอก น้ ามนัเมลด็ทานตะวนั

นอกจากนัน้ยงัพบในผกัใบเขยีว

วิตามิน E

ประโยชน์

• วิตามนิอจีะชว่ยปกปอ้งเซลลใ์นรา่งกายจากสารอนมุูลอิสระ

• เปน็สารตา้นไมใ่หห้ลอดเลอืดแขง็ตัว

• มีฤทธิ์ลดคอเลสเตอรอล

• ช่วยใหม้กีารผลดัผวิหนังขึ้นมาใหม่

• ช่วยเพิ่มการท างานของอนิซลูิน

• ช่วยท าใหร้ะบบสืบพนัธุเ์ปน็ปกต ิรกัษาอาการเปน็หมันได ้ช่

• ช่วยปอ้งกนัการเกดิตอ้กระจกได ้และยงัเชือ่วา่ท าลายฤทธิ์ของสารกอ่มะเรง็ได้

ดว้ย

วิตามิน E

ผลจากการขาดวติามนิ

จะเกดิอาการมมุปากและริมฝปีากอกัเสบ กลา้มเนือ้ไม่มกี าลงั

เมด็เลือดแดงแตกงา่ย

เปน็สาเหตทุ าใหต้ับและไตถกูท าลาย

แรธ่าต ุ(mineral)

แร่ธาตุคอือะไร

แรธ่าต ุคอื สารอนนิทรยีท์ี่

ไมใ่หพ้ลงังานแกร่า่งกาย ทีท่ า

หน้าทีเ่ปน็สว่นประกอบของ

อวัยวะ และสารเคมทีี่

เกี่ยวขอ้งกบักระบวนการ

เจรญิเตบิโต

เรารับประทานแรธ่าตเุพื่อ

เปน็สว่นประกอบของอวัยวะ เช่น แคลเซยีม และฟอสฟอรัส เปน็

ส่วนประกอบที่ส าคญัของกระดกู และฟนั

เปน็สว่นประกอบของสารเคมีทีเ่กีย่วขอ้งกบักระบวนการเจรญิเติบโตใน

รา่งกาย

จ าเปน็ส าหรับการท างานของกลา้มเนือ้ และระบบประสาท

ควบคมุกระบวนการอืน่ในรา่งกาย

แร่ธาตทุี่ควรรูจ้กั

แคลเซียมนับเปน็เกลอืแรห่ลกัที่พบในรา่งกายมากที่สดุประมาณ 99 %

จะพบในกระดกู ฟนั เล็บ และผม สว่นทีเ่หลอือกี 1 % จะมีอยู่ทัว่ไปใน

ระบบกลา้มเนือ้ ( รวมหัวใจ )

แหลง่ที่พบ นมและผลติภณัฑจ์ากนม

แคลเซยีม

ประโยชน์

เปน็สว่นประกอบของกระดกูและฟัน

จ าเปน็ในการท างานของกล้ามเนือ้และระบบประสาท

ช่วยในการดดูซมึวติามนิบี12 ที่ล าไสเ้ลก็ตอนปลาย

ผลจากการขาด

เปน็โรคกระดกูพรนุ

กล้ามเนือ้ท างานผดิปกติ

โซเดยีม

แหลง่ที่พบ

โซเดยีมพบมากในอาหารแทบทกุ

ชนดิ โดยเฉพาะโซเดยีมคลอไรด์

หรอืเกลอืและพบมากทีส่ดุใน

อาหารทะเล ปลา และเนือ้

สาหรา่ยทะเล

ประโยชน์

เกีย่วขอ้งกับการหดตวัของกล้ามเนือ้

เกีย่วขอ้งกับการรกัษาสมดุลน้ าและเกลอืแรใ่นรา่งกาย

ควบคมุการท างานรว่มกบั Ca2+ และ โพแทสเซยีมในการท างานของ

หวัใจ

โซเดยีม

โซเดยีม

ผลจากการขาด

ท าใหเ้กดิอาการออ่นเพลยี คลืน่ไส ้

ระบบประสาทผดิปกต ิ

ความดนัโลหติลดลง และชีพจรจะเตน้

เรว็ขึน้

การท างานของกลา้มเนือ้ผดิปกต ิท าให้

เปน็ตะครวิ

ถ้าสญูเสียโซเดยีมออกจากรา่งกาย

มากๆ ท าใหร้ะบบไหลเวียนของเลือด

และหวัใจล้มเหลวได ้

โพแทสเซยีม (K)

แหลง่ที่พบ

• ทีพ่บมากทีส่ดุคอื มนัฝรัง่ และกลว้ย นอกจากนีย้งัพบในปลา เนือ้ นม เนย โย

เกริต์ ถัว่เหลอืง เมลด็ทานตะวนั เมลด็ผกัช ีผกัสเีขยีว และผลไม ้เชน่ สม้

มะมว่ง มะละกอ เชอรี ่แอปเปลิ ผลไมแ้หง้

โพแทสเซยีม

ประโยชน์

• กระตุน้การส่งประสาทส าหรบัการหดตวัของกล้ามเนือ้ โดยการท างาน

รว่มกบัแคลเซียมและโซเดยีม และมีบทบาเฉพาะเกีย่วกบัการท างาน

ของกล้ามเนือ้หัวใจ และท างานรว่มกับแมกนเีซียมในการคลายตัวของ

กล้ามเนือ้

ช่วยกระตุน้ใหไ้ตขับของเสยีหรอืสารพษิออกจากรา่งกาย

ช่วยกระตุน้การท างานของล าไส ้โดยให้มกีารบีบตวัและรดัตวัดีขึน้

โพแทสเซยีม

ผลจากการขาด

ท าใหก้ารท างานของกลา้มเนือ้หัวใจผดิปกติ

ท าใหน้อนไมห่ลบั

ท้องผกู

แมกนเีซยีม

แหลง่ที่พบ

แมกนเีซียมมอียู่ทัว่ไปในธรรมชาต ิไดแ้ก ่เนือ้สตัว์ อาหารทะเล ปลาน้ า

จดื นม

ประโยชน์

เปน็องคป์ระกอบของกระดกูและฟัน

เกีย่วขอ้งกับการคลายตวั ( relaxation ) ของกลา้มเนือ้

ช่วยในการสมดลุของความเปน็กรดและดา่งใหเ้ปน็ปกต ิ

ผลจากการขาด

• การขาดแมกนเีซยีมจะเกีย่วข้องอยา่งใกลช้ดิกบั โรคหัวใจขาดเลอืด

• ( coronary heart disease ) การไดร้บัแมกนเีซยีมไมเ่พยีงพอจะมผีล

ท าใหเ้กดิการอดุตนัในหวัใจและสมอง และมีสว่นชว่ยท าใหแ้คลเซยีมไป

จับเกาะทีไ่ต เสน้เลอืด และหวัใจ

ถ้าระดบัแมกนเีซียมในกลา้มเนือ้ลดต่ าลงจะท าใหเ้กดิตะคริวหรอื

กล้ามเนือ้ออ่นแรงเรือ้รงั

แมกนเีซยีม

ฟอสฟอรัส

พบในอาหารจ าพวกเนือ้สตัว ์นม ไข่

ประโยชน์

ท างานรว่มกบัแคลเซยีมเปน็

องคป์ระกอบของกระดูกและฟนั

ชว่ยสรา้งเซลล์สมองและประสาท

เปน็องคป์ระกอบของ DNA RNA

ATP

เหลก็

พบในเนือ้สตัว ์เครือ่งในสตัวเ์ชน่ ตับ ไขแ่ดง และผกัสเีขยีว

ประโยชน์

เปน็สว่นประกอบของเฮโมโกลบินในเมด็เลอืดแดง

เปน็สว่นประกอบของเอนไซม์ที่ท าหนา้ทีใ่นการหายใจ

ไอโอดนี

พบในอาหารทะเล เกลอืทะเล

ประโยชน์

เปน็สว่นประกอบของฮอรโ์มนไทรอกซินทีอ่ยูใ่นตอ่มไทรอยดป์อ้งกนั

โรคคอพอก

ช่วยในการเจรญิเติบโตและพัฒนาการทางสตปิัญญา