Η Βικιπαίδεια στην Εκπαίδευση: το άνοιγμα της τάξης σε μια διαδικτυακή κοινότητα

Αλέξης Μπράιλας Υποψήφιος Διδάκτορας

Τμήμα Ψυχολογίας Πάντειο Πανεπιστήμιο

Ημερίδα Ελληνικής κοινότητας Wikipedia Παρασκευή 12 Απριλίου 2013 Αμφιθέατρο 24ου Γυμνασίου Αθηνών

Με την αξιοποίηση της WP στην εκπαίδευση

• Δημόσιο άνοιγμα της σχολικής τάξης στην κοινότητα της WP: μια ακμάζουσα διαδικτυακή κοινότητα εθελοντών

• Άνοιγμα στην ευρύτερη κοινωνία μέσω της συνεισφοράς στην εγκυκλοπαίδεια

Εκπαίδευση

• Παραδοσιακά στη σχολική τάξη έχουμε δύο πόλους: τον εκπαιδευτικό και τους μαθητές του

Wikipedia

• Crowd Sourcing: στη WP ένα σύνολο ανθρώπων, μια κοινότητα εθελοντών συντακτών, «συνυφαίνει» τα λήμματα της εγκυκλοπαίδειας

Αξιοποιώντας τη WP στην Εκπαίδευση

• Ο τρίτος πόλος στη σχολική τάξη: αξιοποιώντας τη WP στην εκπαίδευση, οι μαθητές αλληλεπιδρούν με αυτή τη κοινότητα, έρχονται σε επαφή με την κουλτούρα της.

Εκπαιδευτικό όφελος • Δημόσια προβολή του εκπαιδευτικού έργου • Παραγωγή ενός δημόσιου αγαθού (κοινωνικό

όφελος) • Καλλιέργεια ερευνητικών, συγγραφικών,

τεχνολογικών, διαπροσωπικών δεξιοτήτων ταυτόχρονα

• από παθητικοί καταναλωτές της εγκυκλοπαιδικής γνώσης συμπαραγωγοί αυτής της γνώσης

• Prosumers Producers + Consumers

• Ψηφιακή εγγραμματοσύνη • Βικιπαιδική εγγραμματοσύνη

– Κριτικοί αναγνώστες – Αξιολόγηση μετα-πληροφοριών των λημμάτων

(σελίδες συζήτησης, ιστορικό αλλαγών) • In vivo αλληλεπίδραση των μαθητών με μια

ακμάζουσα διαδικτυακή κοινότητα συντακτών (wikipedians) ποιοτική διαφορά της Wikipedia σε σχέση με τη χρήση ενός κλειστού συνεργατικό wiki

Βικιπαιδικό όφελος • Ευρύτερη κοινωνική αποδοχή και αναγνώριση

της αξίας της Βικιπαίδειας • Αναγνώριση της παιδαγωγικής αξίας της

Βικιπαίδειας (ως παιδαγωγικό εργαλείο) • Προσθήκη νέων λημμάτων ή βελτίωση

υπαρχόντων • Διάδοση της βικιπαιδικής κουλτούρας • Προσέλκυση νέων συντακτών • Αποδοχή της WP από την ακαδημαϊκή κοινότητα

και κατανόηση της εγκυρότητάς της

Crowd Sourcing • Η συμμετοχική δημιουργία μιας εγκυκλοπαίδειας από

εκατομμύρια άτομα, χωρίς πιστοποίηση των προσόντων τους, συνιστά ένα πρωτόγνωρο για την ανθρωπότητα crowd-sourcing μοντέλο γνώσης. Η ποιότητα των λημμάτων δεν εξαρτάται από λίγους ειδικούς, που “οπισθογραφούν” την εγκυρότητα του περιεχομένου. Το περιεχόμενο αναδύεται μέσα από μια συμμετοχική διεργασία, χωρίς επώνυμους συγγραφείς. Αυτό το μοντέλο παραγωγής της εγκυκλοπαιδικής γνώσης τώρα αρχίζει και μελετάται, ενώ θα μπορούσε να επεκταθεί και σε άλλους χώρους, όπως στην ακαδημαϊκή παραγωγή γνώσης ή στην αποτίμηση της αξίας των επιστημονικών ερευνών. Οι εκπαιδευτικές παρεμβάσεις στην wikipedia αποτελούν αναγνώριση της παιδαγωγικής της αξίας και εμμέσως ανοίγουν το δρόμο για την αποδοχή της από την ακαδημαϊκή κοινότητα.

Βικιπαίδεια και Εγκυρότητα

• Η wikipedia συνιστά ένα νέο παράδειγμα ανοικτής, συμμετοχικής δημιουργίας

• Διασφάλιση της εγκυρότητας: χιλιάδες μάτια που σαρώνουν το περιεχόμενο των λημμάτων μπορούν να διορθώσουν τα λάθη και τις παραλείψεις των λημμάτων, ακόμα και τις εμπρόθετες προσπάθειες φθοράς του περιεχομένου (βανδαλισμοί λημμάτων).

Βικιπαίδεια και Εγκυρότητα • H εγκυρότητα της wikipedia δεν μπορεί να

συγκριθεί με την εγκυρότητα παλαιότερων εγκυκλοπαιδειών, ανεξάρτητα από τη μεταξύ τους σύγκριση: νέα μοντέλα παραγωγής της γνώσης απαιτούν νέου είδους εγγραμματοσύνη για τη διασφάλιση της εγκυρότητάς τους. Η κατανόηση του τι είναι και πως λειτουργεί η wikipedia, αλλάζει την αντίληψη για το τι είναι εγκυκλοπαίδεια και για το πως παράγεται η εγκυκλοπαιδική γνώση και, εμμέσως, αυξάνει την εγκυρότητά της στους εκπαιδευτικούς κύκλους (μιας εγκυρότητας που τώρα ορίζεται διαφορετικά και εξαρτάται από διαφορετικούς παραμέτρους).

Εκπαιδευτικό – Βικιπαιδικό όφελος

Συνεργατικά περιβάλλοντα μάθησης: κλειστά wikis vs Wikipedia

• Η ειδοποιός διαφορά είναι η ύπαρξη της κοινότητας των εθελοντών συντακτών. Η επαφή με την κοινοτική κουλτούρα είναι το ζητούμενο

Προσαρμογή εκπαιδευτικής ομάδας (καθηγητών-μαθητών) στη Wikipedia

• Προσαρμογή στην κοινοτική κουλτούρα • Ρητοί και άρρητοι κανόνες • «Ειδικό καθεστώς» ένταξης των μαθητών

– Στα αυστηρά πλαίσια μιας εκπαιδευτικής δραστηριότητας

– Συγκεκριμένη χρονική διάρκεια (ένα εξάμηνο) vs σταδιακή μύηση

– Κίνητρο η αξιολόγηση vs εθελοντισμός

• Απαιτείται ταχύτατη εξοικείωση με τις πολιτικές και τους κανόνες του εγχειρήματος

• Netiquette – όχι εδική μεταχείριση • Τεχνικές δυσκολίες του περιβάλλοντος

διεπαφής • Wiki-markup γλώσσα

Οι κανόνες συγγραφής των λημμάτων τοποθετούν τα παλαιότερα μέλη της κοινότητας στο ρόλο των θεματοφυλάκων και τους νέους χρήστες σε μια διαρκή προσπάθεια κατανόησης της πρωτόγνωρης για αυτούς βίκι-κουλτούρας. Η προσαρμογή στην κοινότητα της wikipedia απαιτεί προσαρμογή σε ένα διαδικτυακό περιβάλλον πραγματικών κοινωνικών αλληλεπιδράσεων με πολλές δυνατότητες, περιορισμούς και κινδύνους, όπως σε οποιοδήποτε κοινωνικό περιβάλλον, αλλά και με ιδιαιτερότητες που προκύπτουν από τη διαμεσολάβηση του τεχνολογικού μέσου και απαιτούν μια επιπλέον ειδική ψηφιακή εγγραμματοσύνη. Η προσαρμογή στις τεχνικές απαιτήσεις και στα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος διεπαφής αποτελεί από μόνη της μια επίπονη διαδικασία. Οι φοιτητές-συντάκτες καλούνται να μάθουν τη γλώσσα διαμόρφωσης των λημμάτων (wiki-markup language) και να εξοικειωθούν με τα κανάλια επικοινωνίας της κοινότητας (Αγορά, προσωπικές σελίδες συζήτησης, σελίδες συζήτησης των λημμάτων).

Τεχνική Βοήθεια

Η δυσκολία προσαρμογής στην κοινότητα, με τους πολιτισμικούς και τεχνολογικούς παραμέτρους της, καθιστά σημαντική την παροχή τεχνικής βοήθειας και υποστήριξης στους φοιτητές, ώστε να μην απογοητευτούν και να ανταπεξέλθουν με επιτυχία στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Η σημασία της τεχνικής υποστήριξης για την προσαρμογή στο δυνητικό κοινοτικό περιβάλλον της wikipedia επισημαίνεται και από τους καθηγητές και από τους φοιτητές.

1η προσέγγιση

Τεχνική Βοήθεια – Προσέγγιση 1 • Υπάρχουν δυο προσεγγίσεις στο ζήτημα της παροχής

τεχνικής υποστήριξης. Η πρώτη προσέγγιση εναποθέτει την ευθύνη για την τεχνική υποστήριξη στον εκπαιδευτικό: ο καθηγητής που ενδιαφέρεται για τη διεξαγωγή μιας εκπαιδευτικής παρέμβασης, αρχικά εξοικειώνεται με το περιβάλλον της wikipedia, γίνεται ενδεχόμενα και ο ίδιος συντάκτης και στη συνέχεια υποστηρίζει κατάλληλα τους μαθητές του. Αυτή η μέθοδος αποτελεί και τη πιο συνηθισμένη προσέγγιση για την αξιοποίηση της wikipedia στην τυπική εκπαίδευση. Από τα πρώτα χρόνια του εγχειρήματος πολλοί καθηγητές, αντιλαμβανόμενοι την παιδαγωγική δυναμική του βικιπαιδικού εγχειρήματος, πραγματοποίησαν με αυτόνομο τρόπο σχετικές παιδαγωγικές παρεμβάσεις.

2η προσέγγιση

Τεχνική Βοήθεια – Προσέγγιση 2 • Η δεύτερη προσέγγιση συνίσταται στην παροχή

τεχνικής βοήθειας και προς τον καθηγητή και προς τους μαθητές τους από μια τρίτη εξωτερική δομή. Παράδειγμα τέτοιας προσέγγισης αποτελεί το εκπαιδευτικό πρόγραμμα του Wikimedia το οποίο οργανώνουν εργαζόμενοι του ιδρύματος ή εθελοντές των κατά τόπους παραρτημάτων σε συνεργασία με εθελοντές τεχνικούς συμβούλους (online και campus ambassadors) με στόχο τη διεξαγωγή εκπαιδευτικών παρεμβάσεων από καθηγητές που δεν διαθέτουν τις γνώσεις για να τις υποστηρίξουν τεχνικά (ωστόσο διαθέτουν ακαδημαϊκό κύρος και για αυτό η συμμετοχή τους κρίνεται πολύτιμη από το WMF).

Η μάθηση ως

προσαρμογή

• Όσο και αν υποστηρίζονται οι εκπαιδευτικές παρεμβάσεις με σεμινάρια και παροχή τεχνικής υποστήριξης, η διαδικασία της προσαρμογής στην κοινότητα έχει κόστος και για τους εκπαιδευτικούς-μαθητές ή φοιτητές που χρειάζεται να κινηθούν εκτός της προστατευτικής “γυάλας” μιας τάξης και για τα μέλη της κοινότητας, που επωμίζονται μεγαλύτερο φορτίο εθελοντικής εργασίας. Ωστόσο, η διαδικασία της προσαρμογής συνδέεται άμεσα με το εκπαιδευτικό και κοινοτικό όφελος. Στη δυνητική κοινότητα της Wikipedia η προσαρμογή αποτελεί συνθήκη μάθησης. Το εκπαιδευτικό όφελος προκύπτει από το δημόσιο άνοιγμα της σχολικής τάξης και την αλληλεπίδραση των μαθητών με μια ακμάζουσα δυνητική κοινότητα εθελοντών συντακτών.

Σας ευχαριστώ!

• abrailas@panteion.gr