Z2.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Radosław Kacperczyk

Projektowanie i realizacja zadań logistycznych w gospodarce zapasami 342[04].Z2.01

Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007


1

Recenzenci: prof. zw. dr hab. inŜ. Krzysztof Chwesiuk dr Paweł Romanow Opracowanie redakcyjne: mgr Radosław Kacperczyk Konsultacja: mgr inŜ. Halina Śledziona Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 342[04].Z2.01 ,,Projektowanie i realizacja zadań logistycznych w gospodarce zapasami”, zawartego w programie nauczania dla zawodu technik logistyk.

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007


2

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 4 3. Cele kształcenia 5 4. Materiał nauczania 6

4.1. Podstawowe zagadnienia związane z zapasami 6 4.1.1. Materiał nauczania 6 4.1.2. Pytania sprawdzające 25 4.1.3. Ćwiczenia 25 4.1.4. Sprawdzian postępów 27

4.2. Poziom obsługi klienta. Metody wyznaczania wielkości dostaw 28 4.2.1. Materiał nauczania 28 4.2.2. Pytania sprawdzające 37 4.2.3. Ćwiczenia 37 4.2.4. Sprawdzian postępów 39

4.3. Strategie i koncepcje logistyczne. Systemy odnawiania zapasów 40 4.3.1. Materiał nauczania 40 4.3.2. Pytania sprawdzające 48 4.3.3. Ćwiczenia 49 4.3.4. Sprawdzian postępów 50

5. Sprawdzian osiągnięć 52 6. Literatura 57


3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu projektowania i realizacji

zadań logistycznych w gospodarce magazynowej. W poradniku znajdziesz: − wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane,

abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika, − cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, − materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki

modułowej, − zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy juŜ opanowałeś określone treści, − ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne, − sprawdzian postępów, − sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi

opanowanie materiału całej jednostki modułowej, − literaturę.

Schemat układu jednostek modułowych

342[04].Z2 Logistyczne zarządzanie gospodarką

magazynową i zapasami

342[04].Z2.01 Projektowanie i realizacja zadań

logistycznych w gospodarce zapasami


logistycznych w gospodarce magazynowej


logistycznych w gospodarce opakowaniami

342[04].Z2.04 Sporządzanie rachunku kosztów zadań

logistycznych z zakresu gospodarki magazynowej


4

2. WYMAGANIA WST ĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć: − przestrzegać przepisów bhp, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska, − posługiwać się instrukcjami i dokumentacją techniczną, − posługiwać się podstawowymi jednostkami miar i wag, − korzystać z róŜnych źródeł informacji, − obsługiwać komputer, − współpracować w grupie.


5

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − określić podstawowe cele zarządzania zapasami, − scharakteryzować podstawowe zasady logistyki gospodarki zapasami, − dokonać analizy popytu na towary, − sklasyfikować rodzaje zapasów, − zidentyfikować fazy przepływów materialnych w przedsiębiorstwie, − wyznaczyć krzywą czasu zapasów, − obliczyć cykl Ŝycia produktu, − zidentyfikować strukturę zapasu, − zastosować podział asortymentów materiałowych według metody ABC, − obliczyć ekonomiczną wielkość dostawy, − zastosować system uzupełniania zapasów dla grup materiałowych przy zamawianiu

grupowym, − obliczyć zapas cykliczny i zapas bezpieczeństwa, − zaprojektować optymalny system zamawiania, − zaprojektować monitorowanie poziomu stanu zapasów, − zastosować narzędzia informatyczne i systemy informacyjne wspomagające działania

w zakresie gospodarki zapasami, − obliczyć koszty tworzenia i odnawiania zapasów, − udokumentować zadania logistyczne.


6

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Podstawowe zagadnienia związane z zapasami 4.1.1. Materiał nauczania

Popyt – moŜna go określić jako oczekiwania klienta. Na rysunku 1 została przedstawiona prosta relacja pomiędzy dostawcą, a klientem. Klient zgłasza swoje zapotrzebowanie, natomiast dostawca stara się tą potrzebę zaspokoić. Poziom „starania się” dostawcy moŜna nazwać poziomem obsługi klienta.

Rys. 1. Relacja klient – dostawca [2, s. 12]

Popyt moŜna więc zdefiniować następująco: „Popyt to kaŜde zapotrzebowanie zgłaszane

przez odbiorcę odpowiedniemu dostawcy”. RozróŜniane są dwa podstawowe rodzaje popytu: − popyt indywidualny – określa on wielkość popytu na dane dobro, patrząc od strony

indywidualnego klienta lub danego podmiotu gospodarczego, − popyt rynkowy – stanowi on sumę popytów indywidualnych. Jest on obrazem wielkości

popytu na dane dobro wszystkich zainteresowanych odbiorców. Nieodłącznym elementem związanym z popytem jest czas. W wyniku tego często brany jest pod uwagę np.: − popyt dzienny, − popyt tygodniowy, − popyt miesięczny, − popyt roczny.

Ze względu na róŜne czynniki, ilość towarów moŜliwych do dostarczenia klientowi w danym czasie moŜe być ograniczona. PrzewaŜnie czas realizacji zamówienia, który jest oczekiwany przez klienta, jest zdecydowanie krótszy niŜ czas związany z całkowitym czasem reakcji łańcucha dostaw – jest to czas, który jest potrzebny na wytworzenie oraz dostarczenie danego dobra. RóŜnica pomiędzy wartościami tych dwóch czasów – oczekiwaniem klienta a czasem reakcji łańcucha dostaw – stanowi pewną lukę czasową. ZaleŜności z nią związane zostały przedstawione na rysunku 2.


7

Rys. 2. Luka czasowa w realizacji zamówienia klienta [2, s. 14]

W związku z występowaniem tej zaleŜności, w ramach jej wyeliminowania tworzone są

zapasy. Lokalizacja zapasów oraz ich natura, uzaleŜnione są przede wszystkim od wielkości luki czasowej i jej zasięgu. W klasycznej koncepcji zarządzania zapasami, w kaŜdym ogniwie łańcucha logistycznego utrzymywane są zapasy zabezpieczające. Spowodowane jest to przede wszystkim złym obiegiem informacji dotyczącej popytu na dany towar. Jedyna informacja dotycząca wielkości zapotrzebowania na dane dobro, to zamówienie złoŜone przez klienta z oczekiwaniem szybkiej jego realizacji. Na rysunku 3 przedstawiono klasyczną realizację przepływu informacji i materiału w łańcuchu dostaw.

Rys. 3. Klasyczna realizacja przepływu informacji i materiału w łańcuchu dostaw – przy duŜych poziomach

zapasów zabezpieczających [2, s. 15]

Układ ten z jednej strony, dzięki zgromadzonym zapasom zapewnia swoim klientom odpowiedni poziom obsługi, z drugiej jednak strony wymusza on utrzymanie zapasów na odpowiednio wysokim poziomie we wszystkich ogniwach łańcucha. Minusem tego rozwiązania są wysokie koszty utrzymania tych zapasów. W celu poprawy opisanej powyŜej sytuacji wprowadzany jest tak zwany punkt rozdzielający. W tym punkcie łańcucha logistycznego gromadzone są główne zapasy zabezpieczające. Wynika z tego, Ŝe popyt powinien być prognozowany w punkcie rozdzielającym. MoŜe on się znajdować w róŜnych ogniwach łańcucha, a przechowywany tam zapas moŜe być róŜnej postaci. Na rysunku 4 przedstawiono główne połoŜenia punktu rozdzielającego.


8

Rys. 4. Główne połoŜenia punktu rozdzielającego [2 s. 16]

Punkt 1 – jest to punkt, w którym znajduje się zapas towarów umieszczony blisko

klientów np. w magazynach regionalnych. Dzięki temu moŜliwa jest szybka reakcja na zamówienie klienta zapewniając wysoki poziom obsługi. Wadą tego rozwiązania jest konieczność utrzymania wysokiego poziomu zapasu zabezpieczającego, co jest związane z wielkością i liczbą magazynów, generując wysokie koszty.

Punkt 2 – jest centralnym punktem składowania towarów, w którym są one przechowywane przewaŜnie w jednym magazynie centralnym producenta lub dystrybutora. Koszty utrzymania zapasów w tym wypadku są mniejsze niŜ w punkcie 1, jednak czas dostarczenia towarów, ze względu na większe odległości zdecydowanie się wydłuŜa.

Punkt 3 – jest punktem, w którym przechowywany jest zapas części oraz podzespołów wykorzystywanych do montaŜu na zamówienie. Aby moŜliwa była w miarę szybka realizacja takiego zamówienia, części składowe muszą być przechowywane w magazynie. NaleŜy w tym wypadku wziąć równieŜ pod uwagę zapas zabezpieczający, tak, aby dokupowanie czy dorabianie elementów nie spowodowało zbyt długiego czasu oczekiwania klienta na dany towar.

Punkt 4 – jest to punkt, w którym gromadzony jest zapas zabezpieczający materiałów i surowców pozwalający na rozpoczęcie produkcji na zamówienie. PrzewaŜnie dotyczy to wyrobów przemysłu maszynowego oraz wyrobów ekskluzywnych. MontaŜ wyrobów finalnych odbywa się bezpośrednio na indywidualne zamówienie klienta.

Punkt 5 – jest to punkt, który znajduje się u dostawców. W tym przypadku zarówno zakup jak i produkcja wykonywana jest na zamówienie. Zakup surowców, materiałów dokonywany jest w momencie rozpoczęcia produkcji. W związku z tym producent nie ponosi kosztów związanych z magazynowaniem. Zapotrzebowanie moŜna podzielić na dwa rodzaje: − zapotrzebowanie zaleŜne – jest ono związane jest z zapotrzebowaniem na wyroby

wyŜszej złoŜoności. PrzewaŜnie wyliczane jest ono na podstawie relacji zapisanych w opisie struktury wyrobu,

− zapotrzebowanie niezaleŜne – jest ono związane z innymi zapotrzebowaniami na dany element. PrzewaŜnie jest ono prognozowane, a niezaleŜność wynika z faktu powstania jego poza przedsiębiorstwem.

Zapas – moŜna zdefiniować jako ilość dóbr, która znajduje się w rozpatrywanym

systemie logistycznym – w przedsiębiorstwie lub łańcuchu dostaw i nie jest on na bieŜąco wykorzystywany, lecz przeznaczony do późniejszego przetworzenia lub sprzedaŜy.

Podstawowym zadaniem oraz celem gospodarki zapasami jest zaplanowanie, realizacja oraz kontrola odnawiania zapasów opartych na kryteriach kosztów zapasów oraz poziomu


9

obsługi. NaleŜy przy tym uwzględnić róŜne ograniczenia ekonomiczne, techniczne oraz organizacyjne.

Klasyfikacja zapasów – moŜna ją przeprowadzić według róŜnych kryteriów. Do najwaŜniejszych z nich moŜna zaliczyć: − kryterium przeznaczenia zapasu, − kryterium powodów i przyczyn ich tworzenia, − kryterium szybkości obrotu.

Pierwsze z nich – przeznaczenie zapasu – związanie jest z umiejscowieniem zapasu w przepływie towarów. Na rysunku 5 pokazano rodzaje zapasów ze względu na powyŜsze kryterium.

Rys. 5. Rodzaje zapasów według kryterium ich przeznaczenia [opracowanie własne]

Na rysunku 6 przedstawiono róŜną postać i lokalizację zapasów w łańcuchu logistycznym.

Rys. 6. RóŜna postać i lokalizacja zapasów w łańcuchu logistycznym [2, s. 18]

Drugim wymienionym kryterium są powody i przyczyny tworzenia zapasów. Na rys. 7

przedstawiono rodzaje zapasów biorąc pod uwagę powyŜsze kryterium.

zapasy materiałów

eksploatacyj- -nych i

pomocniczych

zapasy

towarów

zapasy

wyrobów gotowych

zapasy robót

w toku

zapasy

materiałów i surowców

Przeznaczenie

zapasu


10

Rys. 7. Rodzaje zapasów według kryterium powodów i przyczyn ich tworzenia [opracowanie własne] Zapas cykliczny – jest on tworzony w wyniku braku moŜliwości zapewnienia pełnej

synchronizacji dostaw i zuŜycia. Zapas ten przewaŜnie powstaje w wyniku regularnie powtarzającego się następującego cyklu (rysunek 8):

Rys. 8. Powtarzalność zapasu cyklicznego [opracowanie własne]

Zapas zabezpieczający – jest tworzony w przypadku jego zmiennego zuŜycia oraz

prognoz obarczonych błędami. Zapas sezonowy – związany jest z tworzeniem okresowych wysokich stanów danych

zapasów. Związane jest to z okresową dostępnością pewnych dóbr lub teŜ z wysokim popytem w danym okresie.

Zapas spekulacyjny – występuje w przypadku gromadzenia większych zapasów danego towaru lub grupy towarów.

Zapas strategiczny – związany jest między innymi z tworzeniem zapasów materiałów zuŜywanych na bieŜąco, których brak moŜe mieć powaŜne konsekwencje dla przedsiębiorstwa. Do tego typu zapasów zaliczamy równieŜ zapasy materiałów lub części, które nie są na bieŜąco zuŜywane, lecz stanowią zabezpieczenie na mogące wyniknąć sytuacje specjalne.

Trzecim wymienionym kryterium podziału zapasów jest szybkość obrotu – moŜemy w ramach tego kryterium rozróŜnić dwa rodzaje zapasów. Są to: − zapasy szybko rotujące się, − zapasy wolno rotujące się.

zapas spekula- -cyjny

zapas

sezonowy

zapas zabezpiecza-

jący

zapas

cykliczny

zapas

strategiczny

powody i przyczyny tworzenia

zapasu

DOSTAWA

STOPNIOWE ZUśYCIE

DOSTAWA

STOPNIOWE ZUśYCIE


11

MoŜe teŜ wystąpić sytuacja, w której zapas nie będzie wykonywał Ŝadnych ruchów. Do pomiaru szybkości obrotu wykorzystywany jest wskaźnik rotacji. W przypadku tego kryterium pewną trudność moŜe stanowić jednoznaczne zakwalifikowanie danego zapasu do zapasów wolno lub szybko rotujących się. Struktura zapasów – kaŜdy zapas składa się z dwóch podstawowych części: − rotującej – do której moŜna zaliczyć zapas bieŜący, obrotowy, cykliczny. Jest ona

konsekwencją występujących w sposób powtarzalny: dostaw i zuŜycia. Na rysunku 9 został przedstawiony sposób tworzenia części cyklicznej zapasu.

Rys. 9. Tworzenie części cyklicznej zapasu [2, s. 20]

Średni poziom zapasu cyklicznego moŜna napisać wykorzystując następującą zaleŜność:

ZC = 0,5 • swd

Wynika z niej, Ŝe średni poziom zapasu cyklicznego (ZC) w danym, przyjętym okresie jest równy połowie średniej wielkości dostawy (swd) w tym okresie,

− nierotującej – głównym zadaniem tej części zapasu jest zabezpieczenie przed nieterminowością dostaw, zwiększeniem popytu na dany towaru lub teŜ zdarzeniami losowymi. Wynika z tego, iŜ stanowi ona zabezpieczenie dostępu do, określonego dobra. W przypadku występowania zapasu, którego wielkość przewyŜsza ilość przeznaczoną na zabezpieczenie, powstaje tak zwany zapas nadmierny. Ten rodzaj zapasu powoduje zwiększenie kosztów.

Koszty zapasów – są to koszty, związane z zarządzaniem zapasami. Rodzaje takich kosztów zostały przedstawione na rysunku 10.


12

Rys. 10. Rodzaje kosztów związanych z zarządzaniem zapasami [opracowanie własne]

Koszty stałe i zmienne występują w kaŜdej z grup tych kosztów.

Koszty stałe – są to takie koszty, które są niezaleŜne od takich czynników jak: − częstotliwości uzupełniania, − wielkości przechowywania, − ilości braku zapasu, − wielkości przekroczenia określonej granicy przechowywania (np. moŜliwości

składowania), Koszty zmienne – są to koszty, związane z kaŜdą analizowaną grupą zapasów.

UzaleŜnione są one od pewnych wielkości, które wynikają z polityki zarządzania zapasami. Koszty uzupełniania zapasów – PoniŜej zostaną przedstawione dwa rodzaje tych

kosztów: koszty stałe oraz zmienne. Koszty stałe uzupełnienia zapasów oznaczane są jako KSUzZ – tego typu koszty nie są

uzaleŜnione od liczby dostaw, których celem jest uzupełnianie zapasów. Zalicza się do nich między innymi koszty związane z: − kosztami działu zajmującego się składaniem zamówień – do których moŜna między

innymi zaliczyć: płace osobowe, koszty utrzymania powierzchni, obsługę systemu informatycznego,

− kosztami stałymi działu zajmującego się zaopatrzeniem – do których moŜna między innymi zaliczyć płace osób w nim zatrudnionych, amortyzację pojazdów, ubezpieczenia,

− kosztami stałymi przyjęcia materiałów lub towarów – do których moŜna między innymi zaliczyć amortyzację urządzeń wykorzystywanych do badania jakości zapasów. Koszty zmienne uzupełnienia zapasów oznaczane są jako KZUzZ – tego typu koszty są

uzaleŜnione od częstotliwości uzupełniania zapasów. Zalicza się do nich między innymi koszty związane z: − kosztami komunikacji – do których moŜna zaliczyć np. telefony, faksy, − kosztami związanymi z eksploatacją środków transportu (w przypadku własnej realizacji

dostaw) – moŜna do nich zaliczyć np. koszty paliwa, diety kierowców, opłaty drogowe, − koszty usług transportowych.

Koszty utrzymania zapasów. PoniŜej zostaną przedstawione dwa rodzaje tych kosztów: koszty stałe oraz zmienne.

Koszty stałe utrzymywania zapasów oznaczane są jako KSUtZ – moŜna do nich między innymi zaliczyć koszty, które są związane z: − kosztami osobowymi, takimi jak płace wraz z kosztami pochodnymi pracowników

magazynowych,

Koszty zapasów

koszty uzupełniania

zapasów KUzZ

koszty utrzymania zapasów KUtZ

koszty wynikające z

braku zapasów KBZ

koszty nadmiaru zapasów

KNZ

koszty stałe

koszty zmienne


13

− kosztami amortyzacji lub dzierŜawy magazynów, − kosztami amortyzacji lub dzierŜawy urządzeń i maszyn znajdujących się na wyposaŜeniu

magazynowym. Koszty zmienne utrzymania zapasów oznaczane są jako KZUtZ – na wysokość tych

kosztów wpływają elementy, które uzaleŜnione są od wielkości zapasu. MoŜna do nich między innymi zaliczyć: − koszty usług magazynowania – w tym przypadku opłata zaleŜy od czasu oraz

powierzchni zajmowanej przez zapas, − koszty strat i ubytków magazynowych – moŜe on wynikać z uszkodzenia lub

przeterminowania towarów, karalnej działalności człowieka lub przyczyn naturalnych, − koszty deprecjacji – moŜe on być związany z utratą własności uŜytkowych przez jakąś

część zapasów, − koszty kapitałowe – do których moŜna między innymi zaliczyć: koszty obsługi kredytu,

zaciągniętego na zakup zapasów. Koszty braku zapasu – są to koszty, które w przeciwieństwie do powyŜej omówionych,

naleŜy traktować umownie. Nie są to bowiem koszty rzeczywiste, mają one raczej charakter utraconych korzyści. PoniŜej zostaną przedstawione dwa rodzaje tych kosztów: koszty stałe oraz zmienne.

Koszty stałe braku zapasu oznaczone jako SKBZ – moŜna do nich między innymi zaliczyć koszty, które są związane z: − kosztami kar umownych, w przypadku jeśli nakładane są na dostawcę za

niezrealizowanie zamówienia, bez względu na wielkość braków, − kosztami przestojów produkcji, powstałych na skutek braku surowca, lub podzespołów, − kosztami transportu, w przypadku awaryjnego zakupu brakujących zapasów, − kosztami utraconych zysków, jeśli z powodu niepełnej realizacji zamówienia stracimy na

stałe klienta. Koszty zmienne utrzymania zapasów oznaczane są jako KZBZ – na wysokość tych

kosztów wpływa wielkość braków w zapasie. MoŜna do nich między innymi zaliczyć: − kosztami kar umownych, w przypadku jeśli nakładane są na dostawcę za niezrealizowaną

część zamówienia, − kosztami moŜliwej wyŜszej ceny jednostkowej przy nieplanowanym – awaryjnym

zakupie, − kosztami dostaw do klientów, − kosztami marŜy utraconej od kaŜdej niesprzedanej jednostki produktu.

Koszty nadmiaru zapasu – w przypadku kosztów tego typu, przekroczenie pewnego poziomu zapasu, spowoduje powstanie nowych, dodatkowych kosztów. Koszty te mogą być zaleŜne oraz niezaleŜne od wielkości tego nadmiaru. W związku z tym koszty te dzielimy na stałe i zmienne.

Koszty stałe nadmiaru zapasu oznaczone jako SKNZ – moŜna do nich między innymi zaliczyć koszty, wynajęcia dodatkowego magazynu.

Koszty zmienne nadmiaru zapasu oznaczane są jako SKNZ – na wysokość tych kosztów wpływa wielkość nadmiaru zapasu. MoŜna do nich między innymi zaliczyć: − koszty związane z wynajęciem powierzchni magazynowych uzaleŜnionych jednak, od

wielkości wynajmowanej powierzchni, − koszty związane z karami umownymi za przetrzymywanie środków transportowych, − koszty związane ze zwiększonym ryzykiem przeterminowania zapasu.


14

Analiza popytu – jest kluczowym elementem w podejmowaniu decyzji dotyczących odnawiania i utrzymywania zapasów. Jest ona rozpatrywana w aspekcie ilościowym oraz wartościowym.

Analiza i klasyfikacja ABC wykorzystuje dane związane z wartościami obrotów poszczególnych pozycji w danym okresie czasu. PrzewaŜnie określana jest ona w okresie jednego roku, bywają jednak okresy dłuŜsze jak i krótsze. Jest ona narzędziem wykorzystywanym do klasyfikacji zapasów na grupy, wobec których naleŜy stosować odmienną strategię ich odnawiania. W trakcie przeprowadzania analizy ABC, materiały, są dzielone na trzy grupy: A, B, C. W większości przypadków udziały w tych grupach przedstawiają się następująco: − grupa A – 80% − grupa B – 15% − grupa C – 5% Przykładowe kryteria analizy ABC przedstawiono na rysunku 11.

Rys. 11. Przykładowe kryteria występujące w analizie ABC [opracowanie własne]

W analizie ABC, dotyczącej zarządzania zapasami, jako główne kryterium przyjmowana jest wartość obrotu.

Grupa A obejmuje pozycje, dla których sumaryczna wartość obrotu wynosi ok. 80% obrotu całkowitego. W większości przypadków grupa ta stanowi tylko 20% wszystkich uwzględnianych pozycji. Jest to tak zwana reguła 80-20. Wynika ona z tak zwanej zasady Pareto. W tabeli 1 przedstawiono typowe relacje procentowe: liczność – zuŜycie w klasyfikacji ABC.

Tabela 1. Typowe relacje procentowe: liczność – zuŜycie w klasyfikacji ABC [2, s. 39]

Grupa według klasyfikacji ABC Procentowy udział łącznej

wartości obrotu danej grupy w obrocie całkowitym

Procentowy udział liczności danej grupy w odniesieniu do

liczności wszystkich rozpatrywanych pozycji

A 80% 20%

B 15% 30%

C 5% 50%

wielkość pobrań

wartość zapasu

marŜa

wartość obrotu

częstość pobrań

Kryteria występujące w analizie

ABC


15

PowyŜsze zaleŜności moŜna równieŜ przedstawić w postaci graficznej przy pomocy tak zwanej krzywej Lorenza. Została ona pokazana na rysunku 12.

Rys. 12. Graficzna ilustracja analizy i klasyfikacji ABC (krzywa Lorenza) [2 s.40]

Analiza i klasyfikacja XYZ – jest to analiza popytu w ujęciu ilościowym. Często jest ona

wykorzystywana do uzupełnienia wyników uzyskanych przy analizie ABC. W przypadku tej analizy decydującym kryterium jest ilość, oraz to, jak ona wpływa na niepewność przyszłego popytu.

Przykładowo moŜna przyjąć, iŜ XYZ oznaczają następujące grupy zapasów: − grupa X – grupę tą stanowią towary, które są zuŜywane w duŜych ilościach. Następuje to

w sposób równomierny, co w efekcie pozwala na w miarę wiarygodne prognozowanie popytu,

− grupa Y – grupę tą stanowią towary, które charakteryzują się mniejszym popytem, (występują większe jego wahania). Grupa ta jest obciąŜona większą niepewnością, co do prognozowania popytu,

− grupa Z – grupę tą stanowią towary, które moŜna zaliczyć do zapasów wolno rotujących. Są one często produkowane i sprzedawane w jednostkowych ilościach. W wyniku tego obarczone są one bardzo duŜą niepewnością i w konsekwencji często uniemoŜliwiającą skuteczne prognozowanie. Często w praktyce wykorzystywane są wyniki obu tych analiz w postaci klasyfikacji

ABC/XYZ. W wyniku przeprowadzenia takiej analizy asortyment zostaje przypisany do 9 grup, w stosunku do których moŜna stosować róŜne decyzje związane z utrzymywaniem oraz uzupełnianiem zapasów. W tabeli 2 przedstawiono ogólną charakterystykę tych grup.

Tabela 2. Charakterystyka grup według klasyfikacji ABC/XYZ [2, s. 48]


16

Na rysunku 13 przedstawiono rekomendacje metod i reguł zarządzania zapasami, które moŜna zastosować w zaleŜności od wyników przeprowadzonej klasyfikacji ABC/XYZ.

Rys. 13. Rekomendacje odnośnie metod i reguł zarządzania zapasami w zaleŜności od wyniku klasyfikacji

ABC/XYZ [2, s. 50]

Analiza zmian popytu w czasie – znacząco wpływa na uzyskanie poprawnych wyników w ramach powyŜej przedstawionych analiz, na kształtowanie się popytu w poszczególnych dniach, tygodniach badanego okresu. NaleŜy zwrócić uwagę na to, jak popyt ciągły się zachowuje w czasie, czy jest on stały, powtarzalny, czy rośnie, czy maleje, czy wykazuje cechy charakterystyczne dla popytu sezonowego. Informacje te są konieczne dla właściwego prognozowania popytu. Do zalet gromadzenia danych historycznych, dotyczących kształtowania się ruchu zapasów w krótkich jednostkowych okresach, zalicza się: − znacznie dokładniejszą ocenę zmian popytu, − dokładniejsze wyznaczenie wielkości potrzebnego zapasu zabezpieczającego, − umoŜliwienie rozpoznania mikrocykli popytu. Na rysunku 14 pokazano jak agregacja danych o popycie potrafi zacierać pewne informacje.

Rys. 14. Porównanie zmian popytu rejestrowanego dziennie (a), tygodniowo (b), miesięcznie (c). (1) – cosobotni

(sezonowy) wzrost sprzedaŜy [2, s. 51]


17

Na rysunku 14a – widoczny jest cosobotni – sezonowy wzrost sprzedaŜy. Wzrost ten nie jest juŜ widoczny, ani na rysunku przedstawiającym popyt tygodniowy, ani miesięczny.

Popyt stacjonarny – jest to popyt, który w kolejnych okresach obserwacji wykazuje tą samą lub oscylującą wokół pewnej wartości wielkość. Na rysunku 15a przedstawiono popyt idealnie stały. W praktyce jednak popyt idealnie stały jest rzadko spotykany. Na rysunkach 15b i 15c pokazano odchylenia od tej wartości stałej. W przypadkach, gdy odchylenia mają charakter losowy, popyt taki nazywany jest popytem quasi-stacjonarnym (niby-stacjonarnym). Spowodowane jest to właśnie odstępstwami od idealnie stacjonarnego popytu.

Rys. 15. Przykłady popytu stacjonarnego: popyt stały (a), o średniej P=50, popyt z niewielką zmiennością

losową (b), o średniej P=50, popyt z większą zmiennością losową (c), takŜe o średniej P=50 [2, s. 52] Cykl Ŝycia produktu oraz trendy popytu

Wzrosty i spadki popytu określane są mianem trendów. Mogą być one krótkookresowe oraz długookresowe. Trendy odzwierciedlają w naturalny sposób „drogę” produktu po swojej krzywej Ŝycia. Na rysunku 15 przedstawiono krzywą Ŝycia produktu.

Rys. 15. Przykładowy przebieg krzywej Ŝycia produktu [2, s. 53]

Cykl Ŝycia produktu moŜna przedstawić przy pomocy krzywej (rysunek 15). RozróŜnia

się cztery fazy tego cyklu: − faza wprowadzenia – w tej fazie powstaje produkt i zostaje wprowadzony na rynek. Faza

ta jest często długa i kosztowna. Obejmuje ona okres od powstania idei produktu do wyprodukowania i próbnej sprzedaŜy. Pomysły i koncepcje produktu podlegają


18

weryfikacji i selekcji pod kątem cech produktu, jego kosztów oraz moŜliwości produkcji i zbytu. Po pozytywnym określeniu szans koncepcji następuje techniczne przygotowanie procesu produkcji. Po opracowaniu dokumentacji wykonuje się jeden lub kilka prototypów, które są testowane. Po ewentualnych poprawkach technicznych wprowadza się na rynek serię próbną, a następnie podejmuje się produkcję seryjną. Wprowadzanie produktu na rynek ma decydujące znaczenie dla dalszych losów produktu. Produkt nie jest jeszcze znany na rynku, dlatego jego sprzedaŜ rośnie powoli. WaŜną rolę w tej fazie odgrywa promocja, której głównym zadaniem jest poinformowanie klientów o walorach produktu i zachęcanie ich do zakupu. Wprowadzając nowy produkt na rynek, przedsiębiorstwo musi mieć świadomość powolnego wzrostu popytu, który wymaga silnego pobudzania przez intensywną promocję. W tej fazie koszty reklamy i sprzedaŜy są zazwyczaj wysokie. Biorąc jednak pod uwagę doświadczenia wielu firm, naleŜy pamiętać o ryzyku związanym z wprowadzaniem nowego produktu na rynek, gdyŜ wiele nowych produktów nie wychodzi poza tę fazę i kończy swoje Ŝycie w pierwszym okresie. W pierwszej fazie cyklu Ŝycia produktu bardzo waŜne jest uwzględnienie czynnika czasu, miejsca i sposobu wprowadzania produktu na rynek. Wyprzedzenie konkurentów pozwala na stosowanie odwaŜnej polityki cenowej, a jednocześnie umoŜliwia budowanie wizerunku przedsiębiorstwa, jako lidera w zakresie badań i rozwoju. Faza ta charakteryzuje się niską sprzedaŜą, a co za tym idzie, zyskiem na bardzo niskim poziomie,

− faza wzrostu - kolejną fazą jest wzrost sprzedaŜy. W tej fazie naleŜy podjąć działania w celu zwiększenia dostępności produktu na rynku. Strategia marketingowa opiera się głównie na organizacji kanałów dystrybucji oraz promocji,

− faza dojrzałości i nasycenia. - W fazie dojrzałości, w związku z nasyceniem rynku oraz konkurencją innych produktów zaspokajających te same potrzeby, następuje zahamowanie tempa sprzedaŜy. Przychody ze sprzedaŜy osiągają najwyŜszy poziom. W tym okresie powinien nastąpić zwrot poniesionych nakładów związanych z wprowadzeniem produktu na rynek. Jeśli w fazie rozwoju nie nastąpi umocnienie pozycji produktu na rynku, to powstaje obawa, Ŝe produkt nie w pełni odpowiada potrzebom rynku i nie ma odpowiedniej „siły przebicia”. Wzrost sprzedaŜy wynika z faktu akceptacji zalet produktu przez nabywców. Zachodzi konieczność zwiększania ilości produktu na rynku i miejsc jego sprzedaŜy. Aktywizację sprzedaŜy produktu moŜna ograniczyć, a jego cenę obniŜyć. Pojawia się coraz silniejsza konkurencja na rynku. Wymaga to wprowadzania ulepszeń produktu, jego udoskonalenia. Głównym celem strategii marketingowej na tym etapie, jest utrwalanie zaufania do marki. MoŜna więc stosować specjalne akcje promocyjne, które mogą oŜywić popyt,

− faza spadku nasycenia i wycofania - ostatnia faza to spadek udziału produktu na rynku. Występuje wówczas wyraźny spadek sprzedaŜy oraz istotnie zmniejsza się przychód. Faza ta wiąŜe się z ograniczeniem wielkości produkcji jak równieŜ działań aktywizujących sprzedaŜ. W końcowej części fazy generowane są juŜ straty.

Na rysunku 16 pokazano przykładowe trendy rosnące popytu o wyraźnej linii trendu. Trendy pokazane na rysunku moŜna odnieść do cyklu Ŝycia produktu. Na rysunku 16c pokazano linię trendu odwzorowującą fazę wprowadzenie towaru na rynek. W przypadku, gdy wzrost ten następuje w sposób „przyspieszający”, mamy wtedy do czynienia z popytem progresywnym. W przypadku wystąpienia wzrostu popytu, ale w sposób wolniejszy, mamy wtedy do czynienia ze wzrostem degresywnym. Stanowi on odwzorowanie fazy dojrzałości i nasycenia.


19

Rys. 16. Przykładowe trendy rosnące popytu: a – zmiany proporcjonalne, b – wzrost degresywny, c – wzrost

progresywny [2, s. 54]

Popyt sezonowy – jest to popyt o charakterze sezonowym lub cyklicznym. Popyt sezonowy przewaŜnie związany jest z określoną porą roku. Na rysunku 17 pokazano typowy popyt sezonowy.

Rys. 17. Przykład typowego popytu sezonowego [2, s. 55]

Na rysunku zaznaczono równieŜ tryb makro, który występuje w obserwacjach przeprowadzonych w dłuŜszym czasie. Cykle powtarzania się zmian w popycie mogą występować nie tylko w okresach rocznych, ale równieŜ w miesięcznych czy tygodniowych. Wielkość zmian sezonowych moŜe sięgać nawet kilkudziesięciu procent. W niektórych sytuacjach występują równieŜ cykle o czasie dłuŜszym niŜ rok. W tego typu przypadkach cykle te nie są określane mianem sezonowych, lecz cyklicznych.

Losowe zmiany popytu – są odzwierciedleniem zmian losowych, stanowiące odchylenia od wartości prognozowanych. Wynikają one z róŜnych zachowań klientów, szczególnie w przypadkach, gdy ich liczna rośnie. Na rysunku 18 przedstawiono zmiany losowe popytu.


20

Rys. 18. Zmiany losowe popytu. Przebieg zmian popytu i wynikających z tego odchyleń losowych [2, s. 57]

NaleŜy pamiętać o tym, Ŝe średnia wartość odchyleń losowych powinna być równa zeru. Zmiany popytu związane z jego losowym charakterem oraz nieprzewidywalnością stanowią jeden z głównych problemów przed osobami zajmującymi się zapasami oraz zapewnieniem odpowiedniego poziomu obsługi.

Anomalie popytu – mogą one wystąpić w trakcie analizy danych historycznych. Do takich anomalii popytu moŜna zakwalifikować dane zdecydowanie róŜne od „normalnego” przebiegu zmian popytu. Na rysunku 19 pokazano przykład właśnie takiego popytu.

Rys. 19. Przykład popytu, z którym nie wiadomo, co zrobić [2, s. 58]

W przypadku wystąpienia danych takiego typu, powinno się sprawdzić pochodzenie tych wartości, czy nie są one spowodowane błędem człowieka np. wprowadzającego dane do systemu. Bez względu na przyczynę powstania takich informacji, nie naleŜy brać ich pod uwagę ani w popycie, ani tym bardziej w obliczaniu wielkości zapasu zabezpieczającego. Prognozowanie popytu

Prognozowanie moŜna określić racjonalne, naukowe przewidywanie przyszłych zdarzeń. Jest ono częścią, która jest bezpośrednio związana z przewidywaniem przyszłości, które moŜna określić jako wnioskowanie o zdarzeniach nieznanych, które wystąpią w czasie


21

późniejszym w odniesieniu do czasu, w którym następuje przewidywanie. Odbywa się to na podstawie danych uzyskanych z przeszłości. Prognozowanie moŜna podzielić na kilka rodzajów biorąc pod uwagę róŜne kryteria. Na rysunku 20 pokazano podstawowe klasyfikacje prognoz.

Rys. 20. Klasyfikacja prognoz [opracowanie własne]

Klasyfikacja prognoz ze względu na sposób wyraŜania zmiennej prognozowanej: − prognozowanie ilościowe – występuje w przypadku, jeśli stan zmiennej wyraŜony jest

liczbą. WyróŜniane są dwa rodzaje prognoz ilościowych: − punktowe – jest to prognozowanie w którym zmienna przyjmuje określoną wartość, − przedziałowe – jest to prognozowanie w którym zmienna przyjmuje wartości

w pewnym przedziale liczbowym, − prognozowanie jakościowe – występuje w przypadku, jeśli stan zmiennej przedstawiony

jest w sposób opisowy. Klasyfikacja prognoz ze względu na horyzont czasowy prognozy: − prognozy krótkookresowe – występują w przedziale czasu, w którym zachodzą tylko

zmiany ilościowe, − prognozy średniookresowe – występują w przedziale czasu, w którym zachodzą zmiany

ilościowe oraz niewielkie zmiany jakościowe, − prognozy długookresowe – występują w przedziale czasu, w którym zachodzą zmiany

ilościowe oraz znaczące zmiany jakościowe.

Rodzaje prognoz ze wzgl. na sposób wyraŜania zmiennej

prognozowanej

Rodzaje prognoz ze wzgl. na postawę

prognosty wobec tzw. mechanizmów rozwojowych

prognozowanego zjawiska

Klasyfikacja prognoz

Rodzaje prognoz ze wzgl. na horyzont czasowy prognozy

ilościowe

jakościowe

krótkookresowe

średniookresowe

długookresowe

postawa pasywna

postawa aktywna


22

Klasyfikacja prognoz ze względu na postawę prognosty wobec tak zwanego mechanizmu rozwojowego prognozowanego zjawiska: − postawa pasywna – mamy z nią do czynienia w momencie brania pod uwagę wyłącznie

zmian ilościowych. W tym przypadku nie brane są pod uwagę inne mechanizmy zaleŜności niektórych zjawisk od innych czynników,

− postawa aktywna – mamy z nią do czynienia w momencie brania pod uwagę zarówno zmian ilościowych jak i w dość znaczącym stopniu zmian jakościowych.

Szereg czasowy – stanowi punkt wyjścia do prognozowania ilościowego. Stanowi on

zestawienie wartości zmiennych w jednostce czasu. Biorąc pod uwagę gospodarkę zapasami moŜna przyjąć następującą definicję szeregu czasowego: Szereg czasowy popytu stanowią uszeregowane chronologicznie wartości popytu w kolejnych, przyjętych do obserwacji jednostkach czasu. Szereg czasowy, w przypadku ogólnym, składa się z dwóch składowych. Są to: − składowa systematyczna – jest ona wynikiem oddziaływań róŜnego rodzaju czynników

na zmienną prognozowaną, − składowa przypadkowa – jest ona odzwierciedleniem wahań losowych, których nie

moŜna przewidzieć. Metody prognozowania – na rysunku 21 przedstawiono wybrane metody prognozowania.

Rys. 21. Wybrane metody prognozowania [2, s. 68]

PoniŜej zostaną przedstawione podstawowe oraz najwaŜniejsze metody prognozowania

dotyczące popytu. We wszystkich wzorach będą uŜywane następujące oznaczenia: − P*t – prognoza popytu w danym okresie t, − Pt – popyt rzeczywisty zarejestrowany w danym okresie t. − Do najistotniejszych metod prognozowania moŜna zaliczyć: − model naiwny – jest jedną z najprostszych metod prognozowania. Prognoza popytu na

dany okres jest równa popytowi rzeczywistemu zarejestrowanemu w okresie poprzednim. MoŜna ją wyliczyć z następującej zaleŜności:

kk PP =+*

1

− modele średniej arytmetycznej – zaliczmy do nich między innymi: − zwykłą średnią arytmetyczną – oznaczoną jako PSA – którą moŜna wyliczyć

z następującej zaleŜności:


23

k

PPPPPP n

kSA

++++== +

...321*1

− średnią arytmetyczną ruchomą – oznaczoną jako PSAR – którą moŜna wyliczyć z następującej zaleŜności:

k

PPPPPPP kknknknk

kSAR

+++++== −−−−−−−

+1)3()2()1(*

1

...

− średnią ruchomą waŜoną – oznaczoną jako PRW – którą moŜna wyliczyć z następującej zaleŜności:

nn

nknknknknkkRW wwwww

wPwPwPwPwPPP

+++++•+•++•+•+•

==−

−−−−−−−−+

1321

113)3(2)2(1)1(*1 ...

...

W tym przypadku, kaŜda z danych posiada przypisaną określoną wagę (w). W praktyce najświeŜsze dane otrzymują najwyŜsze wagi.

− model Browna – wygładzenie wykładnicze w tym modelu jest wykorzystywany przy krótko i średniookresowym sposobie prognozowania. Prognozę popytu moŜna określić jako wielkość, która jest równa poprzedniej skorygowanej prognozie, o pewną część popełnionego błędu. Prognoza popytu wyliczana jest z zaleŜności:

)( ***1 kkkk PPPP −•+=+ α

gdzie: α - stała wygładzania naleŜąca do przedziału zamkniętego ⟨0; 1⟩. Na rysunku 22 przedstawiono graficznie wygładzenie wykładnicze wykorzystując do tego celu model Browna.

Rys. 22. Ilustracja wygładzenie wykładniczego [2 s. 73]

− model Holta – jest to metoda prognozowania pozwalająca na lepsze uwzględnienie

trendów od poprzednio omówionych metod prognozowania. Model ten określany jest jako dwuparametryczny model wygładzania wykładniczego. Jego wartość wyliczana jest z następującej zaleŜności:

jbaP kkjk •+=+*

gdzie, współczynniki ak i bk wyliczane są z zaleŜności:

)()1( 11 −− +•−+•= kkkk baPa αα

11 )1()( −− •−+−•= kkkk baab ββ

gdzie: j – liczba okresów objętych prognozą,


24

α – stała wygładzania zawierająca się w przedziale ⟨0; 1⟩, β – stała wygładzania trendu zawierająca się w przedziale ⟨0; 1⟩.

− sezonowość popytu – istotą prawidłowego prognozowania zmian sezonowych popytu jest przede wszystkim jego rozpoznanie. W dalszej części naleŜy wyróŜnić okresy wyróŜniające się w wyniku sezonowości, dokonać pomiar, zmian sezonowych w poszczególnych okresach, obliczyć wskaźniki sezonowości oraz określić występujące trendy,

− modele ekonometryczne – polega on na zapisie matematycznym występujących zaleŜności pomiędzy zjawiskami ekonomicznymi a innymi zjawiskami, do których moŜna zaliczyć nie tylko zjawiska ekonomiczne ale takŜe pozaekonomiczne.

Ocena jakości prognoz

KaŜda prognoza obarczona jest pewną dozą niepewności. W trakcie ich tworzenia mogą pojawić się róŜnego rodzaju błędy. Na rysunku 23 przedstawiono trzy najwaŜniejsze źródła błędów.

Rys. 23. Źródła błędów [opracowanie własne]

Błąd estymacji – jest to błąd szacowania parametrów modelu prognostycznego. Błąd specyfikacji – jest to błąd, który wynika z nierzetelności gromadzenia danych lub

pominięcia niektórych danych podczas procesu prognozowania. Błąd losowy – jest to błąd, który wynika z faktu przyjęcia składnika losowego równego

zero, w przypadku, jeśli w rzeczywistości nie jest to spełnione. Mierniki oceny jakości prognozy zostały przedstawione na rysunku 24.

Rys. 24. Mierniki oceny jakości prognozy [opracowanie własne]

Jakość modelu prognostycznego – świadczy o odpowiednim wyborze modelu

matematycznego, który opisuje przebieg zmiennych prognozowanych. Trafność prognozy – określana jest dopiero po upływie czasu, jakiego dana prognoza

dotyczyła. Stopień trafności prognozy jest mierzony przy pomocy błędów prognozy ex post. Dopuszczalność prognozy – jest wyznaczana w celu sprawdzenia, czy opracowana

prognoza spełnia przyjęte załoŜenia oraz nadaje się do wykorzystania w praktyce.

Mierniki oceny jakości prognozy

jakość modelu prognostycznego

trafność prognozy dopuszczalność prognozy

Źródła błędów

błąd estymacji błąd specyfikacji błąd losowy


25

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są rodzaje popytu? 2. Co to jest luka czasowa? 3. Jakie są główne połoŜenia punktu rozdzielającego? 4. Co to jest zapas? 5. Jakie są zadania gospodarki zapasami? 6. Jaka jest klasyfikacja zapasów? 7. Jakie są postacie zapasów w łańcuchu logistycznym? 8. Co to jest zapas cykliczny? 9. Co to jest zapas zabezpieczający? 10. Co to jest zapas sezonowy? 11. Co to jest zapas spekulacyjny? 12. Co to jest zapas strategiczny? 13. Jaka jest struktura zapasów? 14. Jakie są koszty zapasów? 15. Co to jest analiza popytu? 16. Jakie zadania spełnia analiza ABC? 17. Jakie zadania spełnia analiza XYZ? 18. Jaka jest charakterystyka analizy ABC/XYZ? 19. Co to jest popyt stacjonarny? 20. Jakie są fazy cyklu Ŝycia produktu? 21. Co to jest popyt sezonowy? 22. Jakie występują anomalie popytu? 23. Jakie występują rodzaje prognoz? 24. Co to jest szereg czasowy? 25. Jakie są metody prognozowania? 26. Jakie są mierniki oceny jakości prognoz? 27. Jakie są źródła błędów w trakcie opracowywania prognoz?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1 Przedstaw rodzaje metod prognozowania, określ ich charakterystykę, właściwości oraz

zastosowanie. Dla wybranych 5 metod przedstaw sposób wyliczenia prognozy, dane potrzebne do jej wyznaczenia, oraz wykorzystywane w tym celu zaleŜności.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania, 4) przedstawić rodzaje metod prognozowania, ich charakterystykę, właściwości oraz

zastosowanie, 5) określić dla pięciu wybranych metod sposób wyliczenia prognozy, dane potrzebne do jej

wyznaczenia oraz wykorzystane w tym celu zaleŜności, 6) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 7) zaprezentować pracę na forum grupy.


26

WyposaŜenie stanowiska pracy: − papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek, − stanowisko z dostępem do Internetu.

Ćwiczenie 2

W postaci tabeli przedstaw rodzaje zapasów ze względu na róŜne kryteria, określ cechy charakterystyczne kaŜdego z nich. Podaj po 5 przykładów dla kaŜdego rodzaju zapasu.


1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania, 4) przedstawić w postaci tabeli rodzaje zapasów biorąc pod uwagę róŜne kryteria, 5) określić cechy charakterystyczne kaŜdego z nich, 6) podać po 5 przykładów dla kaŜdego rodzaju zapasu, 7) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 8) zaprezentować pracę na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

− papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek. Ćwiczenie 3

Opracuj klasyfikację ABC towarów na przykładzie 20 produktów chemicznych podanych w tabeli A. Uzupełnij brakujące pola w tabeli.

Tabela A. Produkty chemiczne [opracowanie własne]

L.p. Nazwa towaru Liczba (szt.)

Cena (PLN)

Wartość (PLN)

1 Proszek do prania 580 25,60 2 Płyn do płukania tkanin 341 15,70 3 Papier toaletowy 11,20 11424,00 4 Ręczniki papierowe 198 1511,40 5 Chusteczki jednorazowe 451 0,98 6 Płyn do mycia naczyń 124 496,00 7 Płyn do mycia glazury 9,99 579,42 8 Pasta do zębów 260 2077,40 9 Szampon do mycia włosów 189 15,60 10 Płyn do kąpieli 161 6,99 11 Pasta do butów 98 440,02 12 Gąbki do mycia naczyń 1,50 106,50 13 Lakier do włosów 13,99 3707,35 14 Balsam do włosów 180 9,80 15 śel pod prysznic 6,49 2161,17 16 Pianka do golenia 241 9,90 17 Krem do rąk 60 2,35


27

18 Odplamiacz do tkanin 21,90 116,90 19 Spray do czyszczenia drewna 238 1927,80 20 Mydło w płynie 402 1603,98


1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania, 4) uzupełnić dane w tabeli, 5) opracować klasyfikację ABC podanych towarów, 6) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 7) zaprezentować pracę na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek, − kalkulator. 4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) określić rodzaje popytu? � � 2) zdefiniować pojęcie luka czasowa? � � 3) określić główne połoŜenia punktu rozdzielającego? � � 4) rozróŜnić główne połoŜenia punktu rozdzielającego? � � 5) zdefiniować pojęcie zapasu? � � 6) określić zadania gospodarki zapasami? � � 7) określić klasyfikację zapasów? � � 8) zdefiniować pojęcia zapasu cyklicznego, zabezpieczającego,

spekulacyjnego, strategicznego, sezonowego? �

�

9) określić strukturę zapasów? � � 10) określić koszty występujące w gospodarce zapasami? � � 11) zdefiniować pojęcie analiza popytu? � � 12) określić zadania jakie spełnia analiza ABC? � � 13) określić zadania jakie spełnia analiza XYZ? � � 14) określić charakterystykę analizy ABC/XYZ? � � 15) określić fazy cyklu Ŝycia produktu? � � 16) zdefiniować pojęcia popytu sezonowego, stacjonarnego? � � 17) określić rodzaje prognoz? � � 18) zdefiniować szereg czasowy? � � 19) rozróŜnić metody prognozowania? � � 20) określić mierniki oceny jakości prognoz? � � 21) rozróŜnić źródła błędów w trakcie opracowywania prognoz? � �


28

4.2. Poziom obsługi klienta. Metody wyznaczania wielkości dostaw

4.2.1. Materiał nauczania

Szereg czasowy popytu moŜe występować zarówno w formie liczbowej, jak i w formie graficznej. Bez względu na formę jego przedstawienia zawiera on wiele informacji o charakterze zmian popytu w czasie. W przypadku oceny niepewności moŜe zajść konieczność przedstawienia tych danych w innej formie, która zawiera rozkład częstości występowania popytu. Graficzna prezentacja rozkładu częstości występowania róŜnych wartości popytu danego dobra nazywana jest profilem popytu. Profil popytu przedstawia jak często występowała dana wartość. W przypadku, jeśli wartość ta, zawarta jest w danych reprezentujących wyłącznie zmiany losowe popytu, profil zawiera informacje o prawdopodobieństwie wystąpienia danej wartości lub wartości z danego przedziału.

Zmiany losowe popytu, które moŜna przedstawić przy pomocy zmian w czasie oraz profilem popytu, moŜna opisać wykorzystując dwa parametry: − wartość średnią, − odchylenie standardowe. Wartość średnia, czyli oczekiwana P dla zbioru rozpatrywanych wartości {P1, P2, P3, … Pn} obliczana jest z następującej zaleŜności:

n

PPPPPP nn +++++= −1321 ...

natomiast, odchylenie standardowe Pσ obliczane jest z zaleŜności:

1)()(...)()()( 22

12

32

22

1

−−+−++−+−+−= −

n

PPPPPPPPPP nnPσ

Cykl uzupełniania zapasu – moŜemy określić, jako czas, który trwa od momentu złoŜenia zamówienia do chwili, gdy moŜemy dysponować sprowadzonym towarem. NaleŜy szczególnie wziąć pod uwagę to, co moŜe stać się z popytem na dany towar, w czasie oczekiwania. Rzeczywisty poziom obsługi będzie zaleŜał od popytu obserwowanego w czasie, który upływa od momentu wystąpienia potrzeby złoŜenia zamówienia do chwili, w której moŜemy danym towarem dysponować. Okres ten nazywany jest właśnie cyklem uzupełnienia zapasu. NaleŜy pamiętać, iŜ cykl uzupełniania zapasu jest pojęciem duŜo szerszym niŜ cykl realizacji zamówienia. Cykl realizacji zamówienia obejmuje wyłącznie czynności wykonywane po stronie dostawcy, natomiast cykl uzupełnienia zapasu obejmuje wszystkie czynności z tym związane nie tylko po stronie dostawcy, ale równieŜ zamawiającego. Na rysunku 25 przedstawiono zdarzenia zaliczane do cyklu uzupełnienia zapasu.


29

Rys. 25. Ilustracja cyklu uzupełnienia zapasu [2, s. 122]

W celu zapewnienia właściwego kształtowania poziomu obsługi oraz optymalnego sterowania zapasami naleŜy zwrócić uwagę na zachowania popytu w cyklu uzupełnienia zapasów.

Poziom obsługi klienta – moŜna określić miarą jakości obsługi logistycznej. Najczęściej stosowane wskaźniki do pomiaru tej jakości, zostały przedstawione na rysunku 26. NajwaŜniejszym wskaźnikiem, biorąc pod uwagę gospodarkę zapasami, jest wskaźnik dostępności towarów/materiałów w zapasie. W praktyce często spotyka się inne systemy wskaźników – uzaleŜnione jest to od specyfiki działalności danego przedsiębiorstwa. Opracowywane są one jednak na bazie wskaźników podanych na rysunku 26. W przypadku, ciągłego podnoszenia poziomu obsługi, w pewnym momencie moŜe dojść do sytuacji, w której koszt związany z jej wzrostem przewyŜszy uzyskane zyski. Wzrost tych kosztów związany jest między innymi z wyŜszym poziomem zapasu zabezpieczającego. Na rysunku 27 pokazano przykładową zaleŜność kosztów, przychodów i zysku, jako funkcji poziomu obsługi.


30

Rys. 26. Wskaźniki pomiaru poziomu obsługi klienta [opracowanie własne]

Rys. 27. Przykładowa zaleŜność kosztów, przychodów i zysku jako funkcja poziomu obsługi [2, s. 134]

dostępność towarów /

materiałów w magazynie

wskaźnik

elastyczności dostaw

wskaźnik zgodności warunków

dostaw

wskaźnik zgodności

dokumentów

wskaźnik zgodności ilościowej

dostaw

wskaźnik zgodności terminowej

dostaw

wskaźnik zgodności

jakościowej dostaw

czas realizacji zamówienia

czas odpowiedzi na

zapytanie o stan realizacji zamówienia

wskaźnik dokładności

wprowadzania zamówień

czas

potwierdzenia zamówienia

Wskaźniki pomiaru poziomu obsługi klienta


31

Na rysunku 27 widać wyraźnie, iŜ wraz ze wzrostem poziomu obsługi, przychód będzie wciąŜ wzrastał. W pewnym momencie nastąpi jednak znaczący wzrost kosztów z tym związanych. W wyniku tych zaleŜności zysk zacznie stopniowo maleć. Poziom obsługi klienta moŜe być interpretowany jako prawdopodobieństwo niewystąpienia braku w zapasie. Jest to prawdopodobieństwo, w którym od momentu rozpoczęcia cyklu uzupełnienia, czyli złoŜenia zamówienia, do chwili zakończenia cyklu uzupełnienia, czyli do chwili udostępnienia otrzymanej dostawy do wykorzystania, cały popyt zostanie zaspokojony. Na rysunku 28 przedstawiono prawdopodobieństwo obsłuŜenia popytu.

Rys. 28. Istota poziomu obsługi klienta rozumianego jako prawdopodobieństwo obsłuŜenia popytu POP

[2, s. 135] Prawdopodobieństwo obsługi popytu oznaczane jest jako POP, i wyraŜane procentowo. Poziom obsługi klienta moŜe być interpretowany jako stopień ilościowej realizacji zamówień. Wynika on z definicji poziomu obsługi klienta, która mówi o realizacji zamówień w ujęciu ilościowym. Oznaczana jest ona jako SIR, co oznacza Stopień Ilościowej Realizacji. Wyliczany jest on z następującej zaleŜności:

SIR = popyt zrealizowany / popyt całkowity

Stopień Ilościowej Realizacji moŜna określić jako stosunek liczy zamówionych jednostek do liczby jednostek wydanych z zapasu. Najczęściej wyniki podawane są w wielkościach procentowych. Na rysunku 29 pokazano istotę obsługi klienta rozumianego jako stopień ilościowej realizacji popytu.

Rys. 29. Istota poziomu obsługi klienta rozumianego jako stopień ilościowej realizacji popytu SIR [2, s. 137]


32

W przypadku, jeśli do obliczeń zostanie przyjęty okres roczny, popyt zrealizowany moŜna obliczyć z następującej zaleŜności:

Popyt zrealizowany = całkowity popyt roczny – łączna liczba braków w ciągu roku

Całkowity popy roczny PR – wyliczany jest on z zaleŜności:

PR = WDśr • Idr

gdzie: WDśr – średnia wielkość dostawy w rozpatrywanym okresie Idr – liczba dostaw w tym samym okresie Łączna liczba braków w ciągu roku oznaczana jest NB – wyliczana jest ona z zaleŜności:

NBr = nb • Idr

gdzie: nb – liczba braków obserwowanych (przewidywanych) w jednym cyklu uzupełnienia zapasu. Uwzględniając powyŜsze zaleŜności Stopień Ilościowej Realizacji, moŜna zapisać w następujący sposób:

śr

śr

rśr

rrśr

WD

nbWD

IdWD

IdnbIdWDNBSIR

−=•

•−•=−=Pr

Pr

Zapas zabezpieczający Brak zapasu zabezpieczającego oznacza, Ŝe w chwili rozpoczęcia cyklu uzupełnienia

zapasu, dostępny zapas pokrywa dokładnie średnie potrzeby przewidywane na ten cykl. Na rysunku 30 pokazano graficzną interpretację poziomu obsługi w przypadku braku zapasu zabezpieczającego.

Rys. 30. Graficzna interpretacja poziomu obsługi w przypadku braku zapasu zabezpieczającego [2, s. 142]

Przyjmując, Ŝe mamy do czynienia z rozkładem normalnym, moŜna określić, iŜ prawdopodobieństwo, Ŝe popyt rzeczywisty będzie większy od wartości średniej, jest taki sam jak to, Ŝe moŜe być od tej wartości mniejszy. W tym wypadku, oznacza to, Ŝe poziom obsługi mierzony tym prawdopodobieństwem wynosi 50%. Zwiększenie tej wartości wymaga


33

zwiększenia zapasu początkowego, co na rysunku moŜna przedstawić jako przesunięcie się w prawą stronę na rysunku, od wartości średniej. Wartość tego przesunięcia moŜna zmierzyć wykorzystując krotność odchyleń standardowych – będzie ona nazywana współczynnikiem bezpieczeństwa (ω). Zapas zabezpieczający (ZB) – będzie zapasem dodatkowym. Na rysunku 31 pokazano graficzną interpretację relacji pomiędzy zapasem zabezpieczającym a poziomem obsługi.

Rys. 31. Graficzna interpretacja relacji pomiędzy zapasem zabezpieczającym z poziomem obsługi, rozumianym

jako prawdopodobieństwo obsłuŜenia popytu [2, s. 143] Zapas cykliczny – jest to rodzaj zapasu, który jest tworzony w związku z potrzebami

bieŜącego zuŜycia. W sytuacji, w której istniałaby moŜliwość otrzymywania dostaw w związku z bieŜącym zapotrzebowaniem, nie istniałaby potrzeba tworzenia zapasu cyklicznego. PrzewaŜnie jednak taka moŜliwość nie istnieje. W związku z tym konieczne jest porcjowanie dostaw, ustalania ich wielkości itd. UzaleŜnione jest to od kilku czynników, do najwaŜniejszych moŜna zaliczyć: − warunki narzucone przez dostawców, − ograniczenia związane z ładownością środków transportowych, − ograniczenia wynikające z pojemności magazynów własnych. Wielkość zapasu cyklicznego moŜe być związana z sezonowością pewnych dóbr, gdy są one gromadzone w ilościach zdecydowanie przekraczających bieŜące potrzeby, w celu późniejszego ich wykorzystania. Większy zapas moŜe być związany równieŜ z jednorazowym zakupem, gdy istnieje moŜliwość zakupienia duŜej partii towaru po atrakcyjnej cenie. W przypadku, gdy tempo zuŜycia jest równomierne, przyjmuje się, Ŝe średni poziom zapasu cyklicznego w danym okresie powinien być równy połowie średniej wielkości dostawy. MoŜna to zapisać w postaci następującej zaleŜności:

WDZC •= 5,0 Na rysunku 32 została przedstawiona zasada określania wielkości zapasu cyklicznego.


34

Rys. 32. Zasada określania średniej wielkości zapasu cyklicznego [2, s. 155]

Kryteria i metody okre ślania wielkości dostaw

Metody wyznaczania wielkości dostaw zostały przedstawione na rysunku 33.

Rys. 33. Metody wyznaczania wielkości dostaw [opracowanie własne]

Stała wielkość dostawy – w tej metodzie wielkość dostawy jest na stałe ustalona

i uzgodniona z dostawcą. Dostawa towaru zostaje uruchomiona na zgłoszenie odbiorcy. Ustalona wielkość dostawy moŜe wynikać zarówno z wymagań dostawcy jak równieŜ z pewnych ograniczeń znajdujących się po stronie odbiorcy. Metoda stałej wielkości dostawy stosowana jest w przypadku w miarę stabilnego popytu, o niewielkim współczynniku zmienności.

Ekonomiczna wielkość dostawy – metoda ta stanowi wyjątkowy przypadek stałej wielkości dostawy. Polega ona na ustaleniu wielkości dostawy w taki sposób, aby było spełnione kryterium minimalizacji łącznego kosztu uzupełnienia i utrzymania zapasu.

Partia za partię – metoda ta znalazła swoje zastosowanie przede wszystkim w produkcji. Polega ona na kaŜdorazowym zamawianiu ilości, które wynikają z potrzeb netto, czyli rzeczywistych potrzeb pomniejszonych o istniejący zapas. W ten sposób moŜna

zmienne wielkości dostaw

„partia za

partię”

ekonomiczna

wielkość dostawy

stała wielkość

dostawy

Metody wyznaczania

wielkości dostaw


35

zdecydowanie ograniczyć koszty związane z magazynowaniem. Wykorzystywana jest ona przewaŜnie w przypadku towarów, produktów o duŜej wartości, których popyt nie jest powtarzalny.

Zmienne wielkości dostaw, pokrywające zapotrzebowanie okresowe – metoda ta polega na określeniu przez zamawiającego okresu pokrywanego dostawami, w stałym cyklu, składając zmienne zamówienia. Wielkość tych zamówień uzaleŜniona jest bieŜącym stanem zapasów oraz planowanym popytem na następne okresy.

Ekonomiczna wielkość zamówienia – oparta jest na kryterium minimalnego łącznego kosztu uzupełnienia i utrzymania zapasu. Całkowity koszt uzupełnienia i utrzymania zapasu – oznaczany jako CKZC, moŜna traktować jako sumę kosztów cząstkowych. Zostały one przedstawione na rysunku 34.

Rys. 34. Koszty cząstkowe całkowitego kosztu uzupełnienia i utrzymania zapasu [opracowanie własne] Stały koszt uzupełniania zapasów – zostały opisane w 1 rozdziale niniejszego poradnika,

wraz z przedstawieniem kosztów zapasów. Zmienny koszt uzupełnienia zapasu cyklicznego – moŜna przedstawić przy pomocy

następującej zaleŜności:

uzo

uz kWD

PPkIdZKUzZC •=•= 0

gdzie: Ido – liczba dostaw w rozpatrywanym okresie, kuz – jednostkowy koszt uzupełnienia – jest to koszt wynikający z realizacji jednego

zamówienia, PPo – przewidywany popyt w rozpatrywanym okresie,

Stały koszt utrzymania zapasu – są to wszystkie koszty, jakie mają związek z utrzymaniem zapasu, bez znaczenia na jego wielkość oraz wartość.

Zmienny koszt utrzymania zapasu cyklicznego – moŜna zapisać przy pomocy następującej zaleŜności:

CuWDCuZCkZCZKUtZC oooujz •••=••=•= 5,0)(

gdzie: kut(o) – koszt utrzymania jednostki zapasu w danym okresie, obliczany z następującej zaleŜności: kut(o) = uo • C, uo – współczynnik okresowego kosztu utrzymania zapasu – cena zakupu lub koszt wytworzenia jednostki zapasu,

Całkowity koszt uzupełnienia i utrzymania zapasu

stały koszt uzupełnienia

zapasów SKUzZ

stały koszt utrzymania zapasu

cyklicznego ZKUzZC

zmienny koszt utrzymania zapasu

cyklicznego ZKUtZC

zmienny koszt uzupełnienia

zapasu cyklicznego ZKUtZC


36

Całkowity koszt uzupełnienia i utrzymania zapasu moŜna wyliczyć z zaleŜności:

CKZC = SKUzZC + ZKUzZC + SKUtZC + ZKUtZC

Po dokonaniu prostych przekształceń, oraz wyodrębnieniu kosztów zmiennych związanych z zapasem cyklicznym moŜna podać zaleŜność:

CZKZC = ZKUzZC + ZKUtZC

podstawiając:

CuWDkWD

PPCZKZC ouz

o •••+•= 5,0

Na rysunku 35 przedstawiono zasadę określania optymalnej, ekonomicznej wartości zamówienia.

Rys. 35. Zasada określania optymalnej, ekonomicznej wielkości zamówienia (dostawy) [2, s. 158]

Z przedstawionego rysunku wynika, Ŝe minimum całkowitego kosztu zmiennego związanego z zapasem cyklicznym występuje dla takiej dostawy, dla której koszt zmienny uzupełnienia zapasu jest równy zmiennemu kosztowi jego utrzymania. MoŜna zapisać to w postaci zaleŜności:

ZKUzZC = ZKUtZC

podstawiając:

CuWDkWD

PPouz

o •••=• 5,0

przekształcając otrzymujemy:

o

uzo

uC

kPPWD

•••

=22

Ekonomiczna wielkość dostawy jest więc wyliczana z zaleŜności:

o

uzo

uC

kPPEWD

•••

=2


37

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie parametry opisują zmiany losowe popytu? 2. Co to jest cykl uzupełnienia zapasu? 3. Jakie zdarzenia są zaliczane do cyklu uzupełnienia zapasu? 4. Co to jest poziom obsługi klienta? 5. Jakie są wskaźniki pomiaru poziomu obsługi klienta? 6. Jaka zaleŜność opisuje SIR? 7. Jakie zadania pełni zapas zabezpieczający? 8. Jakie zadania pełni zapas cykliczny? 9. Jakie czynniki wpływają na zapas cykliczny? 10. Jakie są metody wyznaczania wielkości dostaw? 11. Co to jest ekonomiczna wielkość dostawy? 12. Jakie są koszty uzupełnienia i utrzymania zapasów? 13. Jaka zaleŜność opisuje zmienny koszt uzupełnienia zapasu cyklicznego? 14. Jaka zaleŜność opisuje zmienny koszt utrzymania zapasu cyklicznego? 15. Jaka jest zasada określania optymalnej ekonomicznej wielkości zamówienia? 4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Oblicz wartość oczekiwaną oraz odchylenie standardowe popytu w cyklu czterodniowym dla danych podanych w tabeli B.

Tabela B. Dane dotyczące popytu dziennego [na podstawie 1, s. 126]

dzień popyt

dzienny popyt

czterodniowy dzień

popyt dzienny

popyt czterodniowy

1 52 21 98 2 45 22 52 3 15 23 15 4 14

24 24

5 12 25 25 6 26 26 65 7 32 27 45 8 25

28 25

9 28 29 95 10 74 30 25 11 25 31 17 12 15

32 28

13 14 33 37 14 25 34 51 15 24 35 95 16 36

36 45

17 26 37 65 18 58 38 47 19 42 39 29 20 18

40 27


38


1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania, 4) obliczyć popyt czterodniowy, 5) obliczyć wartość oczekiwaną oraz odchylenie standardowe popytu w cyklu

czterodniowym dla danych zawartych w powyŜszej tabeli, 6) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 7) zaprezentować pracę na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek, − kalkulator.

Ćwiczenie 2

Oblicz zmienny koszt uzupełnienia oraz utrzymania zapasu cyklicznego w ciągu jednego roku, wykorzystując poniŜej podane dane: PPo = 2860 kuz = 15 zł uo = 12 zł WD = 26


1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania, 4) obliczyć zmienny koszt uzupełnienia oraz utrzymania zapasu cyklicznego w ciągu

jednego roku według powyŜej podanych danych, 5) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 6) zaprezentować pracę na forum grupy.


− papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek, − kalkulator. Ćwiczenie 3

Oblicz ekonomiczną wielkość dostawy, wykorzystując dane z ćwiczenia 2. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania,


39

4) obliczyć ekonomiczną wielkość dostawy, wykorzystując dane z poprzedniego ćwiczenia, 5) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 6) zaprezentować pracę na forum grupy.


− papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek, − kalkulator.

Ćwiczenie 4 Przedstaw w postaci tabeli metody wyznaczania wielkości dostaw. Określ ich

charakterystykę, oraz zastosowanie.


1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania, 4) przedstawić metody wyznaczania wielkości dostaw w postaci tabeli, 5) określić charakterystykę oraz zastosowanie tych metod, 6) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 7) zaprezentować pracę na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) określić parametry opisują zmiany losowe popytu? � � 2) zdefiniować cykl uzupełnienia zapasu? � � 3) rozróŜnić zdarzenia zaliczane do cyklu uzupełnienia zapasu? � � 4) zdefiniować pojęcie poziom obsługi klienta? � � 5) określić wskaźniki pomiaru poziomu obsługi klienta? � � 6) rozróŜnić wskaźniki pomiaru poziomu obsługi klienta? � � 7) określić zadania jakie pełni zapas zabezpieczający? � � 8) określić zadania jakie pełni zapas cykliczny? � � 9) rozróŜnić czynniki wpływające na zapas cykliczny? � � 10) wymienić metody wyznaczania wielkości dostaw? � � 11) zdefiniować pojęcie ekonomiczna wielkość dostawy? � � 12) określić koszty uzupełnienia i utrzymania zapasów? � � 13) zastosować zaleŜność opisującą zmienny koszt uzupełnienia zapasu

cyklicznego? �

�

14) zastosować zaleŜność opisującą zmienny koszt utrzymania zapasu cyklicznego?

�

�

15) zastosować zasadę określania optymalnej ekonomicznej wielkości zamówienia?

�

�


40

4.3. Strategie i koncepcje logistyczne. Systemy odnawiania zapasów

4.3.1. Materiał nauczania Strategie i koncepcje logistyczne

PoniŜej zostaną przedstawione strategie i koncepcje logistyczne mające przede wszystkim na celu redukcję zapasów. Na rysunku 36 przedstawiono przykładowych 7 rodzajów takich rozwiązań.

Rys. 36. Strategie i koncepcje logistyczne mające na celu redukcję zapasów [opracowanie własne]

Just-in Time (JiT) – jest to koncepcja, której głównym załoŜeniem jest „zero zapasów”.

W tym przypadku zapasy są jedynie traktowane jako źródło kosztów, a potrzeby są przekazywane na bieŜąco do zewnętrznych dostawców, którzy znajdując się w bliskiej odległości, dość szybko realizują zamówienie. Dzięki bardzo małym i częstym dostawom, zapasy cykliczne zostały zredukowane, zamówione towary nie są kierowane do magazynu, lecz bezpośrednio do produkcji. W tej koncepcji produkcję stanowią krótkie serie odpowiadające bieŜącemu popytowi.

Quick Response (QR) – jest to odmiana poprzednio omówionej koncepcji „na czas”, tylko odnoszącej się do relacji producent-detalista. Jej cechą charakterystyczną jest moŜliwość wymiany informacji bezpośrednio pomiędzy producentem, a detalistą w czasie rzeczywistym. WdroŜenie tej koncepcji umoŜliwia zwiększenie rotacji zapasów, skrócenie czasu jego uzupełnienia oraz zmniejszenia ryzyka wystąpienia braków w zapasach.

Outsourcing

Collaborative Planning,

Forecasting and Replenishment –

wspólne planowanie,

prognozowanie, odnawianie

zapasów

Co-managed Inventory –

wspólne zarządzanie zapasami

Vendor Manager

Inventory – zarządzanie

zapasami przez dostawcę

Efficient Consumer

Response – efektywna reakcja

na zachowanie klienta

Quick Response – szybka reakcja

Just-in Time – dokładnie na czas

Strategie i koncepcje logistyczne


41

Efficient Consumer Response (ECR) – jest to strategia będąca dalszym rozwinięciem koncepcji Quick Response. Wzbogacona jest ona o elementy związane z: − zarządzaniem kategorią produktów, − zarządzaniem dostawami, − technologiami oraz metodami wspomagającymi. Biorąc pod uwagę zapasy, naleŜy zwrócić szczególną uwagę na Komputerowo Wspomagane Zarządzanie oraz Ciągłe Uzupełnianie.

Vendor Manager Inventory (VMI) – jest to koncepcja, w której dostawca jest odpowiedzialny za właściwy poziom zapasu u swojego odbiorcy. W tym wypadku konieczna jest pełna wymiana informacji pomiędzy dostawcą, a odbiorcą. Dostawca powinien podejmować takie decyzje w stosunku do odbiorcy, by był zachowany odpowiedni poziom obsługi. System ten pozwala ograniczyć w pewnym stopniu zarówno koszty odbiorcy, jak i dostawcy, ten pierwszy moŜe ograniczyć koszty związane ze śledzeniem zapasów i zamawianiem, natomiast drugi nie utrzymuje zapasów w swoich magazynach oszczędzając na kosztach ich utrzymania.

Co-managed Inventory (CMI) – jest to koncepcja, w której dostawcy i odbiorcy wspólnie prowadzą działania zmierzające do zmniejszenia zapasów. W koncepcji CMI między innymi wspólnie są ustalane: − koncepcje sprzedaŜy, − dostępność produktów w łańcuchu dostaw, − plany akcji promocyjnych, − i inne.

Collaborative Planning, Forecasting and Replenishment (CPFR) – jest to koncepcja, która bazuje na ECR. Jej zadaniem jest wspólne zarządzanie procesami planowania, prognozowania i odnawiania zapasów. W przypadku tej koncepcji konieczna jest wymiana potrzebnych informacji pomiędzy partnerami na temat prognoz sprzedaŜy, zakupów, czy chociaŜby planów promocji, produkcji oraz dostaw.

Outsourcing – jest to strategia, której celem jest przekazanie części funkcji wyspecjalizowanemu usługodawcy. Systemy odnawiania zapasów. Do najwaŜniejszych z nich moŜna zaliczyć: − system oparty na poziomie informacyjnym, − system przeglądu okresowego, − system MIN-MAX, − system przeglądu okresowego z zamówieniami o stałej wielkości, − system przeglądu okresowego z zamówieniami o zmiennej wielkości. Podstawowymi parametrami występującymi w tych systemach to: − Tp – jest to okres przeglądu zapasu, − To – jest to okres cyklu składania zamówień, − WD – jest to wielkości dostawy bądź zamówienia, − ZI – jest to zapas informacyjny, − ZMAX – jest to zapas maksymalny. W tabeli 3 przedstawiono charakterystykę powyŜej wymienionych systemów odnawiania zapasów.


42

Tabela 3. Charakterystyka wybranych systemów odnawiania zapasów [2, s. 205]

W dalszej części rozdziału zostaną przedstawione trzy powyŜej wymienione systemy odnawiania zapasów: oparty na poziomie informacyjnym, przeglądu okresowego oraz MIN-MAX. Dwa pozostałe wymienione systemy są modernizacją systemu przeglądu okresowego. Odnawianie zapasów opartych na poziomie informacyjnym

Poziom zapasu, przy którym uruchamiany jest proces jego odnowienia określany jest mianem poziomu informacyjnego. System zamawiania oparty na poziomie informacyjnym opiera się na zasadzie zamawiania towaru, gdy zapas, który mamy do dyspozycji, obniŜy się właśnie do poziomu informacyjnego ZI. NajwaŜniejszą rolę w wyznaczaniu poziomu zapasu w tym procesie jest określenie popytu w cyklu jego uzupełnienia. Jedną z istotniejszych rzeczy jest określenie zapasu dysponowanego (Z) jest on porównywany z zapasem informacyjnym. MoŜna go wyliczyć z następującej zaleŜności:

Z = ZM + ZZ – ZR

gdzie: ZM – jest to zapas znajdujący się w magazynie, ZZ – są to wszystkie zamówienia, które zostały złoŜone i są w trakcie realizacji, ZR – jest to zapas zarezerwowany. NaleŜą do niego towary mające juŜ swoje przeznaczenie, nie jest on wykorzystywany do pokrycia bieŜącego popytu. Poziom informacyjny moŜemy określić jako suma: − średniego popytu w cyklu uzupełnienia zapasu. MoŜna go obliczyć korzystając

z poniŜszej zaleŜności:

TPPT •=

gdzie: P – średni popyt w przyjętej jednostce czasu T – średnia długotrwałość cyklu uzupełnienia zapasu

− zapasu zabezpieczającego ZB. MoŜna go obliczyć, korzystając z poniŜszej zaleŜności:

PTZB σω •=


43

gdzie: ω – współczynnik bezpieczeństwa, który jest uzaleŜniony od przyjętego poziomu obsługi

PTσ – zmienność popytu w cyklu uzupełnienia zapasu Na rysunku 37 pokazano odnawianie zapasu w tym systemie dla przypadku zmiennego popytu przy stałej wartości czasu cyklu uzupełnienia zapasu.

Rys. 37. Ilustracja odnawiania zapasu w systemie opartym na poziomie informacyjnym dla przypadku

zmiennego popytu przy stałej wartości czasu cyklu uzupełnienia zapasu [2, s. 178]

Dotychczasowe rozwaŜania były oparte tylko na zmienności samego popytu w cyklu uzupełnienia zapasu. W rzeczywistości jednak często zmiany popytu mogą równieŜ wynikać ze zmian czasu trwania cyklu. Na rysunku 38 przedstawiono sytuację, w której odnawianie zapasu odbywa się przy stałym popycie jednak przy zmiennej wartości czasu cyklu uzupełnienia zapasu.

Rys. 38. Ilustracja odnawiania zapasu w systemie opartym na poziomie informacyjnym dla przypadku stałego

popytu przy zmiennej wartości czasu cyklu uzupełnienia zapasu [2 s. 179]

Trzecim przypadkiem rozwaŜanym w systemie opartym na poziomie informacyjnym, jest sytuacja, w której zmianom losowym podlega zarówno popyt jak i czas cyklu uzupełnienia zapasu. Jest to przypadek najbardziej ogólny i powszechny. Na rysunku 39 pokazano odnawianie zapasu dla zmiennego popytu oraz zmiennej wartości czasu cyklu uzupełnienia zapasu.


44

Rys. 39. Ilustracja odnawiania zapasu w systemie opartym na poziomie informacyjnym dla przypadku

zmiennego popytu oraz zmiennej wartości czasu cyklu uzupełnienia zapasu [2, s. 181] Odnawianie zapasów w systemie opartym na przeglądzie okresowym

Do podstawowych parametrów tego systemu moŜna zaliczyć: − cykl przeglądu, czyli czas jego trwania oznaczony jako To, − zapas maksymalny oznaczony jako ZMAX – przy pomocy którego wyliczane są przy

kaŜdym przeglądzie wielkości zamówienia. Czas cyklu uzupełnienia zapasu, oznaczony jako T, wpływa na wielkość zapasu

maksymalnego, nie mając jednak wpływu na sterowanie bezpośrednio realizacją zamówień. Czas T moŜna określić jako okres, który upływa od chwili złoŜenia zamówienia do chwili, w której zamawiający moŜe dysponować towarem.

Realizacja odnawiania zapasu w systemie opartym na przeglądzie okresowym moŜe przebiegać w następujący sposób: − w danych terminach, które wynikają z przyjętego cyklu przeglądu, przeprowadzany jest

przegląd zapasu magazynowego ZM, − następnie naleŜy obliczyć zapas dysponowany Z. NaleŜy przy tym uwzględnić złoŜone

wcześniej zamówienia, dostawy znajdujące się w drodze do magazynu, oraz złoŜone rezerwacje. Zapas ten moŜe zostać obliczony z następującej zaleŜności:

Z = ZM + ZZ – ZR

gdzie: ZM – jest to zapas znajdujący się w magazynie. ZZ – są to wszystkie zamówienia, które zostały złoŜone i są w trakcie realizacji. ZR – jest to zapas zarezerwowany. NaleŜą do niego towary mające juŜ swoje przeznaczenie, nie jest on wykorzystywany do pokrycia bieŜącego popytu. − w kolejnym etapie naleŜy obliczyć wielkość zamówienia. Wykorzystywana jest do tego

celu poniŜsza zaleŜność:

WZ = ZMAX – Z

Wielkość zamówienia jest róŜnicą wcześniej ustalonej wielkości zapasu maksymalnego obliczonego w danym cyklu i zapasu dysponowanego. − ostatnim etapem jest złoŜenie zamówienia, bez względu na jego wielkość. Z tego

względu cykl przeglądu jest taki sam jak cykl zamówień. Na rysunku 40 pokazano odnawianie zapasu w tym systemie dla przypadku zmiennego popytu przy stałej wartości czasu cyklu uzupełnienia zapasu.


45

Rys. 40. Ilustracja odnawiania zapasu w systemie opartym na przeglądzie okresowym dla przypadku zmiennego

popytu przy stałej wartości czasu cyklu uzupełnienia zapasu [2, s. 189] Jednym z waŜniejszych parametrów w tym systemie jest ZMAX, który ma bezpośredni wpływ na poziom obsługi. W sytuacji stałego popytu oraz stałego cyklu uzupełnienia zapasu, zapas maksymalny wyliczany jest z zaleŜności:

ZMAX = P(T+To)

W sytuacji zmienności zarówno popytu, jak i czasu cyklu uzupełnienia, w przypadku, gdy pod uwagę weźmiemy jedynie średnią wartość popytu, moŜe to spowodować, Ŝe wahania losowe mogą negatywnie wpłynąć na poziom obsługi. W celu uniknięcia tego typu zdarzenia wprowadzany jest zapas zabezpieczający. Odbywa się to poprzez zwiększenie wielkości zamówienia w stosunku do obliczonej wielkości WZ. Na rysunku 41 pokazano odnawianie zapasu przy zmiennym popycie i zapasie maksymalnym bez uwzględnienia zapasu zabezpieczającego.

Rys. 41. Odnawianie zapasu w systemie przeglądu okresowego przy zmiennym popycie i zapasie maksymalnym

bez zapasu zabezpieczającego [2, s. 193] Zapas zabezpieczający w systemie przeglądu okresowego odnawiania zapasów, wyliczany jest z zaleŜności:


46

oTPTZB ,σω •=

ω – współczynnik bezpieczeństwa, który uzaleŜniony jest od poziomu obsługi,

oTPT ,σ – odchylenie standardowe popytu w okresie, jaki obejmuje cykl przeglądu oraz cykl

uzupełnienia zapasu. ZaleŜność obliczającą zapas maksymalny moŜna więc przedstawić w następującej postaci:

222 )()( PTTTTPZMAX ToPo •++••++•= σσω

W systemie tego typu wielkość dostaw nie jest ustalona na stałym poziomie. Są one uzaleŜnione od wielkości zapasu dostępnego. MoŜna jednak wyznaczyć wartość średnią dostawy. Wyliczana jest ona z następującej zaleŜności:

oTokres

popyt

Id

popytWD •==

gdzie:

Id – liczba dostaw, wyliczana z zaleŜności: oT

okresId =

Optymalny czas cyklu przeglądu zapasu – aby ustalić szukaną wielkość naleŜy obliczyć średnią ekonomiczną wielkość zamówienia. Jest to najmniejsza wartość łącznego kosztu uzupełnienia i utrzymania zapasu cyklicznego. Wyliczana jest ona z zaleŜności:

o

uzośr uC

kPPEWD

•••= 2

Na rysunku 42 przedstawiono optymalizację czasu cyklu przeglądu ze względu na koszty uzupełniania, utrzymania zapasu cyklicznego oraz inne koszty.

Rys. 42. Ilustracja optymalizacji czasu cyklu przeglądu To ze względu na koszty uzupełnienia i utrzymania

zapasu cyklicznego, a takŜe ze względu na całkowite koszty uwzględniające dodatkowo koszty utrzymania zapasu zabezpieczającego [2, s. 198]


47

System MIN-MAX System ten stosowany jest w przypadkach występowania stosunkowo duŜych

poszczególnych wydań oraz w sytuacji, gdy istnieje moŜliwość zamawiania w zmiennych ilościach. Na rysunku 43 przedstawiono sposób realizacji tego systemu.

Rys. 43. Ilustracja realizacji systemu MIN-MAX [2, s. 206]

Do podstawowych zagadnień związanych z tym systemem moŜna zaliczyć: − zastosowanie zmienności wielkości zamówień, które zapewniają większą równomierność

dostaw oraz lepszą reakcję na bieŜący stan zapasów, − przy ustalonej wielkości poziomu stanu informacyjnego, naleŜy równieŜ wziąć pod

uwagę wielkość wydań, tak aby bez względu na ich ilość, zachować wymagany poziom obsługi,

− w ramach moŜliwości, zapas maksymalny powinien zapewnić ekonomiczną wielkość średniej wielkości zamówienia.

Na rysunku 44 pokazano algorytm realizacji systemu MIN-MAX.

Rys. 44. Algorytm realizacji systemu MIN-MAX [2, s. 207]


48

Zarządzanie zapasami grup pozycji asortymentowych Grupowanie zamówień – polega na jednoczesnym składaniu zamówień na więcej niŜ

jedną pozycję. Jest to szczególnie uzasadnione, jeśli dobra zamawiane i odbierane są u jednego dostawcy. Działanie takie pozwala obniŜyć koszty uzupełniania zapasów. Dzięki grupowaniu zamówień moŜna równieŜ zwiększyć częstotliwość dostaw, uzyskując zmniejszenie ich wielkości. Dzięki temu moŜna równieŜ zmniejszyć wielkości przechowywanych zapasów a tym samym koszty jego utrzymania.

Analiza pokrycia – jest to kolejny sposób pozwalający na obniŜenie kosztów związanych z utrzymywaniem zapasów. Znalazła ona zastosowanie w przypadku, gdy pewna liczba dostaw musi zostać rozdzielona pomiędzy rozpatrywane pozycje. W wyniku przeprowadzenia analizy otrzymujemy liczby dostaw, które są przypisane do poszczególnych pozycji.

Wskaźniki poziomu zapasów moŜna podzielić na dwie grupy. Są to: − wskaźniki bezwzględne – wyraŜane w konkretnych jednostkach w ujęciu ilościowym lub

jakościowym, − wskaźniki względne – zaliczamy do nich: wskaźniki pokrycia popytu oraz wskaźnik

rotacji zapasu. Wskaźnik pokrycia – wskaźnik ten określa na jak długo, średnio wystarczy

zgromadzonego zapasu. WyraŜany jest on w jednostkach czasu oraz wyliczany z następującej zaleŜności:

P

ZWp =

Wskaźnik rotacji – określa, ile razy w danym czasie zapas „obróci się”. WyraŜany jest on liczbą rotacji w przyjętym okresie oraz wyliczany z następującej zaleŜności:

Z

PWr =

gdzie: P – popyt w okresie objętym pomiarem. MoŜe to być zarówno popyt miniony jak i planowany Z – zapas średni w danym okresie Odpowiedzialność za zapasy w przedsiębiorstwie

Realizowana jest głównie w ramach gospodarki magazynowej. Polega ona na zabezpieczeniu zapasów w taki sposób, aby dobra wydawane z magazynu były w takim samym stanie oraz ilości jak dostarczane, nie mogą być one zniszczone, uszkodzone, przeterminowane. NaleŜy równieŜ zabezpieczyć zapasy przed kradzieŜą. Ogólnie odpowiedzialność związaną z gospodarką zapasami spoczywa na działach gospodarki materiałowej, zakupów, zaopatrzenia, oraz na działach zajmujących się prognozowaniem i planowaniem. W większości przypadków jednak uzaleŜnione jest to od struktury, organizacji, oraz działalności przedsiębiorstwa. 4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są strategie i koncepcje logistyczne? 2. Jakie są załoŜenia koncepcji „Just-in Time”? 3. Jakie są systemy odnawiania zapasów?


49

4. Jakie są zadania systemów odnawiania zapasów? 5. Jakie są parametry systemów odnawiania zapasów? 6. Jakie są załoŜenia systemu odnawiania zapasów opartego na poziomie informacyjnym? 7. Jaka zaleŜność opisuje zapas dysponowany? 8. Jakie są rozwaŜane przypadki w systemie opartym na poziomie informacyjnym? 9. Jakie są załoŜenia systemu odnawiana zapasów opartego na przeglądzie okresowym? 10. Jakie są podstawowe parametry systemu opartego na przeglądzie okresowym? 11. Jakie są sposoby realizacji systemu odnawiania zapasów opartego na przeglądzie

okresowym? 12. Jaka zaleŜność opisuje zapas maksymalny? 13. Jaka zaleŜność opisuje zapas zabezpieczający? 14. Jaka zaleŜność opisuje średnią wielkość dostawy? 15. Jakie są załoŜenia systemu odnawiana zapasów MIN-MAX? 16. Jaka jest zasada działania systemu MIN-MAX? 17. Jaki jest cel grupowania zamówień? 18. Jakie zadanie pełni analiza pokrycia? 19. Jakie są grupy wskaźników poziomu zapasów? 4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Przedstaw w postaci tabeli strategie i koncepcje logistyczne. Określ ich właściwości, charakterystykę oraz zastosowanie. Podaj przykłady zapasów, w stosunku do których są one stosowane.


1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania, 4) przedstawić w postaci tabeli strategie i koncepcje logistyczne, 5) określić ich właściwości, charakterystykę oraz zastosowanie, 6) podać przykłady zapasów, w stosunku do których są one stosowane, 7) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 8) zaprezentować pracę na forum grupy.

WyposaŜenie stanowiska pracy: − papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek.

Ćwiczenie 2

Przedstaw w postaci tabeli systemy odnawiania zapasów. Określ ich charakterystykę, parametry oraz zastosowanie. Określ wyliczane w kaŜdym z nich wielkości oraz podaj zaleŜności, według których są one obliczane.


1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia,


50

2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania, 4) zaprojektować wyposaŜenie magazynu w urządzenia do składowania, biorąc pod uwagę

rodzaj przechowywanych materiałów, 5) przedstawić charakterystykę wybranych urządzeń do składowania, 6) uzasadnić wybór poszczególnych urządzeń, 7) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 8) zaprezentować pracę na forum grupy.


− papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek, − stanowisko z dostępem do Internetu. Ćwiczenie 3

Oblicz wskaźnik pokrycia oraz rotacji – w ciągu roku, wykorzystując poniŜsze dane: P = 12350 Z = 58 Wyjaśnij znaczenie kaŜdego z nich. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zgromadzić materiały i narzędzia do wykonania ćwiczenia, 2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy, 3) zaplanować tok postępowania, 4) obliczyć wskaźnik pokrycia oraz rotacji według podanych danych, 5) przeprowadzić analizę ćwiczenia, 6) zaprezentować pracę na forum grupy.


− papier formatu A4, − przybory do pisania, linijka, ołówek, − kalkulator.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) określić strategie i koncepcje logistyczne? � � 2) rozróŜnić strategie i koncepcje logistyczne? � � 3) określić załoŜenia koncepcji „Just-in Time”? � � 4) zastosować systemy odnawiania zapasów? � � 5) określić zadania systemów odnawiania zapasów? � � 6) wymienić parametry systemów odnawiania zapasów? � � 7) rozróŜnić parametry systemów odnawiania zapasów? � � 8) określić załoŜenia systemu odnawiania zapasów opartego na

poziomie informacyjnym? �

�


51

9) określić przypadki występujące w systemie opartym na poziomie informacyjnym?

�

�

10) określić załoŜenia systemu odnawiana zapasów opartego na przeglądzie okresowym?

�

�

11) rozróŜnić podstawowe parametry systemu opartego na przeglądzie okresowym?

�

�

12) określić sposoby realizacji systemu odnawiania zapasów opartego na przeglądzie okresowym?

�

�

13) określić zaleŜności opisujące zapas maksymalny, zabezpieczający? � � 14) określić zaleŜność opisującą średnią wielkość dostawy? � � 15) określić załoŜenia systemu odnawiana zapasów MIN-MAX? � � 16) określić cel grupowania zamówień? � � 17) określić zadania jakie pełni analiza pokrycia? � � 18) zastosować grupy wskaźników poziomu zapasów? � �


52

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Instrukcja dla ucznia 1. Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa. 5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają stosunkowo prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 9. Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADA Ń TESTOWYCH 1. Popyt stanowiący sumę popytów indywidualnych, to

a) popyt złoŜony. b) popyt rynkowy. c) popyt sumaryczny. d) popyt czasowy.

2. Zapas zakwalifikowany według kryterium przeznaczenia to

a) zapas cykliczny. b) zapas sezonowy. c) zapas wyrobów gotowych. d) zapas wolno rotujący się.

3. Koszty uzaleŜnione od częstotliwości uzupełniania zapasów, to a) koszty zmienne uzupełnienia zapasów. b) koszty zmienne utrzymania zapasów. c) koszty stałe uzupełnienia zapasów. d) koszty stałe utrzymania zapasów.

4. Koszty związane z utratą własności uŜytkowych przez jakąś część zapasów, to a) koszty strat i ubytków magazynowych. b) koszty deprecjacji. c) koszty kapitałowe. d) koszty usług magazynowania.

5. W analizie ABC, poszczególne grupy zajmują odpowiednio

a) A – 80%, B – 20%, C – 0%. b) A – 75%, B – 20%, C – 5%. c) A – 80%, B – 15%, C – 5%. d) A – 75%, B – 15%, C – 10%.


53

6. Faza, w której naleŜy podjąć działania mające na celu zwiększenie dostępności produktu na rynku, to a) faza wprowadzenia. b) faza wzrostu. c) faza dojrzałości i nasycenia. d) faza spadku dojrzałości i nasycenia.

7. Prognozy, których podział uwzględnia sposób wyraŜania zmiennej prognozowanej, to

a) prognozy jakościowe i ilościowe. b) prognozy pasywne i aktywne. c) prognozy teoretyczne. d) prognozy krótkookresowe, średniookresowe i długookresowe.

8. Prognozy, które występują w przedziale czasu oraz zachodzą w niej zmiany ilościowe

oraz niewielkie zmiany jakościowe, to a) prognozy krótkookresowe. b) prognozy przedziałowe. c) prognozy średniookresowe. d) prognozy punktowe.

9. Prognoza popytu, którą moŜna określić jako wielkość, równą poprzedniej skorygowanej

prognozie, o pewną część popełnionego błędu oparta jest na modelu a) naiwnym. b) średniej arytmetycznej. c) Browna. d) Holta.

10. Błąd, który wynika z nierzetelności gromadzenia danych lub pominięcia niektórych danych podczas procesu prognozowania, to a) błąd estymacji. b) błąd specyfikacji. c) błąd losowy. d) błąd zamierzony.

11. Popyt zrealizowany obliczany jest jako

a) iloraz całkowitego popytu rocznego i łącznej liczby braków w ciągu roku. b) iloczyn średniej wielkość dostawy w rozpatrywanym okresie i liczby dostaw w tym

samym okresie. c) róŜnica całkowitego popytu rocznego i łącznej liczby braków w ciągu roku. d) iloraz średniej wielkość dostawy w rozpatrywanym okresie i liczby dostaw w tym

samym okresie.

12. Zaps, który jest tworzony w związku z potrzebami bieŜącego zuŜycia, to a) zapas zabezpieczający. b) zapas cykliczny. c) zapas specjalny. d) zapas zarezerwowany.


54

13. Metoda polegająca na ustaleniu wielkości dostawy w taki sposób, aby było spełnione kryterium minimalizacji łącznego kosztu uzupełnienia i utrzymania zapasu, to a) metoda stałej wielkości dostaw. b) metoda ekonomicznej wielkości dostaw. c) metoda „partia za partię”. d) metoda zmiennej wielkości dostaw.

14. PoniŜej przedstawiona zaleŜność wykorzystywana jest do wyliczenia

uzo k

WD

PP•

a) zmiennego kosztu uzupełnienia zapasu cyklicznego. b) stałego kosztu uzupełnienia zapasu. c) zmiennego kosztu utrzymania zapasu cyklicznego. d) stałego kosztu utrzymania zapasu.

15. Ekonomiczna wielkość dostawy wyliczana jest z zaleŜności

a) CuWD o •••5,0

b) uzo k

WD

PP • .

c) o

uzo

uC

kPP

•••2

d) o

uzo

uC

kPP

•••2

16. Koncepcja, w której dostawca jest odpowiedzialny za właściwy poziom zapasu u swojego

odbiorcy, to a) koncepcja „Just-in Time”. b) koncepcja „Vendor Manager Inventory”. c) koncepcja „Collaborative Planning, Forecasting and Replenishment”. d) koncepcja „Outsourcing”.

17. Parametr To występujący w systemach odnawiania zapasów, to

a) okres przeglądu zapasu. b) okres cyklu składania zamówień. c) wielkości dostawy bądź zamówienia. d) zapas informacyjny.

18. System odnawiania zapasu, którym ustalony jest okres przeglądu zapasu, okres składania

zamówień oraz poziom zapasu maksymalnego, to a) system oparty na poziomie informacyjnym. b) system przeglądu okresowego. c) system MIN-MAX. d) system przeglądu okresowego z zamówieniami o stałej wielkości.


55

19. Wskaźnik określający na jak długo, średnio wystarczy zgromadzonego zapasu, to a) wskaźnik ilościowy. b) wskaźnik jakościowy. c) wskaźnik pokrycia. d) wskaźnik rotacji.

20. Wskaźnik rotacji to

a) iloraz popytu w okresie objętym pomiarem do zapasu średniego w danym okresie. b) iloraz zapasu średniego w danym okresie do popytu w okresie objętym pomiarem. c) iloczyn popytu w okresie objętym pomiarem do zapasu średniego w danym okresie. d) iloczyn zapasu średniego w danym okresie do popytu w okresie objętym pomiarem.


56

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko............................................................................... Projektowanie i realizacja zadań logistycznych w gospodarce zapasami Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d

Razem:


57

6. LITERATURA 1. Coyle J., Bardi E., Langley Jr. C.: Zarządzanie logistyczne, Polskie Wydawnictwo

Ekonomiczne, Warszawa 2007 2. KrzyŜaniak S., Cypli P.: Zapasy i magazynowanie tom I, Biblioteka logistyka, Poznań

2007 3. Praca zbiorowa, Podstawy logistyki. Biblioteka Logistyka, Poznań 2006 Czasopisma: – Logistyka

Education

Z2.01