KRİTİK ENERJİ ALTYAPILARININ KORUNMASI VE SİBER GÜVENLİK

ZÜHRE AYDIN GAZİ ÜNİVERİSTESİ YBS DOKTORA-2016

Kritik Altyapıların Korunması

“Kritik altyapı” terimi ilk defa Ekim 1997 tarihli “Amerika Birleşik Devletleri Başkanlık Komisyonu’nun Kritik Altyapıların Korunması Hakkında Raporu”nda kullanılmıştır.

Ülkemizin siber güvenliğinin sağlanması konusunda "Siber Güvenlik Kurulu" oluşturulmuştur. Bu kurulun ilk toplantısında "Ulusal Siber Güvenlik Stratejisi ve 2013-2014 Eylem Planı" kabul edilmiş ve 20 Haziran 2013 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararı olarak yayımlanmıştır.

Eylem planının 5 numaralı maddesinde Siber Güvenlik Kurulu'nca ülkemizin kritik altyapıları bilgi güvenliği kapsamında ilk etapta "Ulaşım, Enerji, Elektronik Haberleşme, Finans, Su Yönetimi, Kritik Kamu Hizmetleri" olarak belirlenmiştir

Enerji Sektöründe Kritik Altyapı Bileşenleri

Kurumsal Bilişim Sistemleri(KBS) Masaüstü bilgisayarlar, Dosya, uygulama, veri tabanı, e-posta sunucuları vb.

Endüstriyel Kontrol Sistemleri(EKS) SCADA (Veritabanlı Merkezi Kontrol ve Gözetleme Sistemi) DCS (Dağınık Kontrol Sistemleri)

Enerji Sektöründe Kritik Altyapı Bileşenleri

Dağınık Kontrol Sistemleri (DCS)-SCADADCS ve SCADA uzaktan ölçüm yapan telemetri sistemleridir. Veri toplama ve sahadaki cihazları denetleme özelliğine sahiptirler.

Tarihsel gelişim olarak bakıldığında, Amerikan yerlilerinin av hayvanları hakkındaki sayı ve yer bilgilerini uzun mesafelere duman yolu ile iletmesi, telemetri sistemlerinin aslında 1900’lü yılların öncesinde kullanıldığını gösterir.

Dağınık Kontrol Sistemleri (DCS)-SCADA

DCS(Dağınık Kontrol Sistemleri) veri elde edilmesi, kontrol ünitelerinin daha kapalı mekanlarda konumlandırılması ve iletişimin yüksek hızda LAN bağlantısıyla gerçekleştirilmesi yönüyle SCADAdan farklılık gösterir.

SCADA sistemi geniş bir coğrafyaya yayılan farklı konumlardaki süreçleri, DCS tek bir konumdaki farklı noktalara yayılan süreçleri izleme ve yönetme görevi üstlenmektedir.

SCADA’nın temel mantığı tüm üretim aşamalarının tek merkezden ağ bağlantılarıyla gözlenmesi, denetlenmesi, veri toplanması-raporlanması ve ünitelerin kontrol edilebilmesidir.

SCADA Sistemlerinin Başlıca Özellikleri Grafik Arayüz İzleme Sistemi Alarm Sistemi Veri Toplama, Analiz ve Raporlama Sistemleridir.

SCADA-Merkezi Denetleme Kontrol ve Veri Toplama

SCADA-Merkezi Denetleme Kontrol ve Veri Toplama  Bir SCADA sisteminde MTUlar (Master Terminal Unit) ana kontrol

merkezleridir. SCADA üç temel bölümden oluşur;

  Üretimde kullanılan PLC’ler (programlanabilir mantıksal denetleyiciler, yüksek hızlı

küçük mikroişlemciler), ölçme sistemlerinin bağlandığı IED’ler (akıllı gömülü sistemler), ve RTU’lar (sahadan ölçüm bilgisi toplama birimleri)

Üretim alanı ile kontrol merkezi arasında bilgi alışverişini sağlayan, bakır, fiber ya da telsiz bağlantıları kullanan haberleşme ağı

Kontrol merkezinde kontrol ve bilgi depolama işlemini yapan bilgisayarlar, yazılımlar, grafik ekran sistemleri ve iletişim cihazları

SCADA Sisteminin Genel Yapısı

Mimari yapı olarak SCADA’yı; Birinci nesil monolitik, İkinci nesil dağıtık (distributed) Üçüncü nesil ağ tabanlı (networked) olarak üç nesle ayırmak

mümkündür.

SCADA-Merkezi Denetleme Kontrol ve Veri Toplama

SCADA-Merkezi Denetleme Kontrol ve Veri Toplama

İletişim Protokolleri

Endüstriyel uygulamalarda kullanılan birçok cihaz bilgisayarlara veya birbirlerine bağlanabilmek için EIA standartları olan RS-232, RS-422 ve RS-485 kullanmaktadır.

  En çok kullanılan SCADA yazılımlarına örnek olarak; WinCC, Citect, ICONICS,

iFIX, Indusoft, Entivity Studio verilebilir.

SCADA SİSTEMİNE YÖNELİK TEHDİTLER SCADA-IT arası haberleşmede standart IT veri iletimi protokolleri (Modbus

RTU, RP-570, Profi-Bus, Can-Bus )kullanılmaktadır. Bu zayıflıkların bir sonucu olarak SCADA sistemleri de birçok IT tehdidinin etki alanı içine girmektedir: Ülkeler ve gizli servisler Organize suç örgütleri Rakip şirketler Genel ya da özel amaçlar için üretilmiş zararlı yazılımlar (virüs, solucan, truva atı

vs.) Politik amaçlarla hareket eden gruplar Çevreci amaçlarla hareket eden gruplar Eğlence ya da ün kazanmak amacıyla saldırı düzenleyen bireyler Şirketten ayrılmış ve şirketle uyuşmazlık içinde bulunan personel Çalışmakta olan şirket personeli

SCADA Güvenlik Önlemleri

SCADA-TEHDİTLERE KARŞI ALINABİLECEK TEDBİRLER

Anti virüs, FW, IDS/IPS IT-SCADA bağlantısı SCADA giriş noktasında bir FW ile korunmalıdır. Sahaya yeni alınan PLC, IED gibi cihazların güvenlik özelliklerinin olmasına dikkat edilmelidir. SCADA sistemi, alt ağlara bölünmeli ve her ağın girişine bir FW konulmalıdır. İnsansız çalışan uzak yerleşkelerle telsiz haberleşmede şifreleme ve kırılması güç iletişim protokolleri

kullanılmalıdır. Firmaların bakım için çevirmeli ağ kullanmaları bir arka kapı oluşturabileceği için sistemden tamamen

ayrılmalıdır. IT ve SCADA sistemleri için belli zaman aralıklarında değiştirilen şifre uygulaması yapılmalıdır. Parametre veri dosyaları yalnızca okunabilir konuma getirilmeli, değişiklik durumunda yetkili personel

görevlendirilmelidir. SCADA sistemi için veri yedekleme çizelgesi belirlenmelidir.

Türkiye Elektrik İletim Altyapısı Kontrol Sistemi

Elektrik üretim ve dağıtım sistemlerinde SCADA/EMS sistemlerine geçilmesi çalışmaları 1980’lerin ortalarında başlamıştır.

Tüm elektrik altyapısı sisteminin kontrolü Ankara Gölbaşı’nda bulunan Ulusal kontrol merkezinden yapılmaktadır. Bu merkez Genel Müdürlük binasında bulunan Acil Durum Kontrol Merkezi ile yedeklenmektedir. Hali hazırda Adapazarı, Gölbaşı, İzmir, Keban, İkitelli, Keban Samsun olmak üzere 6 adet bölgesel kontrol merkezi bulunmaktadır.

Elektrik iletim ve dağıtım sistemlerinin hemen hepsinin kısıtlı da olsa kurumsal bilişim ağı ile ve Internet’le bağlantısı mevcuttur.

Kurumsal bilişim sistemi ile bağlantı kurum yöneticilerinin iletim/dağıtım sürecine ilişkin parametreleri izlemesi, Internet ile bağlantı ise SCADA’nın bakım ve güncellemelerinin üretici firma tarafından uzaktan yapılabilmesi gereksiniminden kaynaklanmaktadır .

Türkiye SCADA Örnek Uygulamaları

TEİAŞ-İstanbul Kadıköy TEİAŞ Uzak Erişim Sistemine Bağlanma, Enerji İzleme Sistemi

Ankara Konya Yüksek Hızlı Tren-13 trafo merkezi enerji otomasyonu ve haberleşme Balıkesir Kepsut Rüzgar Enerji Santrali- Rüzgar Türbinlerine yerleştirilen I/O Modüller

ile türbin bilgileri Trafo Merkezindeki RTU sistemine aktarılmıştır. Edinilen veriler Scada HMI sistemine aktarılarak izleme, kumanda ve raporlama fonksiyonları ile kullanıcıya sunulmaktadır. TEİAŞ haberleşme sistemi ve RTU aracılığı ile telemetrik sinyaller TEİAŞ Milli Yük Tevzi Merkezine gönderilmektedir.

Balıkesir Kepsut Rüzgar Enerji Santrali

Türkiye Elektrik İletim Altyapısı Kontrol Sistemi

Kurumsal bilişim sistemi ile bağlantı kurum yöneticilerinin iletim/dağıtım sürecine ilişkin parametreleri izlemesi, Internet ile bağlantı ise SCADA’nın bakım ve güncellemelerinin üretici firma tarafından uzaktan yapılabilmesi gereksiniminden kaynaklanmaktadır .

Türkiye Elektrik İletim Altyapısı Kontrol Sistemi –Yol Haritası

Kontrol ağı ile kurumsal ağ arasında bir DMZ (Demilitarized Zone) Ağlar arasında bilgi paylaşımı için kullanılacak kayıt sunucusu vb. sistemlerin bu bölgede konuşlandırılması DMZ’e erişimin mümkünse birden çok güvenlik duvarı ile korunması önerilmektedir. Sistem merkezine uzaktan erişim politikasının oluşturulması SCADA’ya erişim yetkisine sahip (sistem yöneticisi, operatör, vb.) personele tekil kullanıcı ismi atayacak kurumsal

süreç oluşturulmalı, aynı süreç kapsamında yetkili personel, sistem tarafından karmaşık parolalar seçmeye ve parolalarını düzenli aralıklarla değiştirmeye zorlanmalıdır

Güvenli oturum açma Kayıt Yönetimi Güncelleme Yedekleme Eylem Planı-Risk Yönetimi Kamu Özel Sektör İşbirliği Yerli teknolojiden faydalanama-Yerli yazılımları SCADA sistemlerine dahil etmek Farkındalık

Kurumsal Bilgi Sistemleri ve İlgili Standartlar

Genel Bilgi Güvenliği: 27001

Kurumsal Bilişim Sistemlerİ Güvenliği: 27002 Endüstriyel Kontrol Sistemleri Güvenliği: 27002, 27011 ve 27019

27002, 27011 ve 27019 Standartlarındaki Önlemlerin Karşılaştırılması

KRİTİK ENERJİ ALTYAPILARINA YAPILAN SALDIRILAR-TEHDİTLER

HEDEF ODAKLI SALDIRILAR Bilinen ilk siber salgın, 1988’de Robert Morris’in ürettiği Morris solucanıyken, bugün APT

(Advanced Persistant Threats) dediğimiz, Türkçeye ‘Gelişmiş Sürekli Tehdit’ ya da ‘Hedef Odaklı Saldırılar’ olarak çevrilen siber silahlar kamu kurumlarını, kritik altyapıları ve büyük şirketleri hedef alan en önemli tehditlerdir.

APT’ler klasik virüslerden ve siber silahlardan birçok özelliği ile ayrılmakta, günümüzde siber savaşlarda aktif olarak kullanılmakta ve özellikle kritik altyapıları hedef almaktadır.

Saldırganlar genellikle basit siber saldırılarda olduğu gibi veri çalmayı değil, stratejik öneme sahip bilgilere erişmeyi hedeflemektedirler.

İran’ın nükleer programını hedef almış Stuxnet, hemen arkasından benzer kodlarla geliştirildiği düşünülen Duqu ve Flame, APT saldırılarının en iyi örneklerindendir.

KRİTİK ENERJİ ALTYAPILARINA YAPILAN SALDIRILAR-TEHDİTLER

APT’lerin birtakım karakteristik özelliklerinden bahsetmek mümkündür: Hedef odaklıdır. Belli sistemleri ve kişileri hedef alırken, kurban siyasi, ticari ya da güvenliğe

ilişkin nedenlerle seçilmektedir. Siber savunma sistemlerini kolaylıkla atlatabilen, özel geliştirilmiş teknikler kullanmaktadır. Saldırıların ve saldırganların tespit edilmesi oldukça güçtür. Kalıcıdır ve bulaştığı sistemlerde uzun süre fark edilmeden çalışabilmektedir. Arkasında yetkin bir grup veya ülke bulunmaktadır. Ciddi hazırlık süreci ve detaylı bilgi toplama aşaması gerektirmektedir. Saldırılarda sistematik bir yöntem izlenmektedir. Saldırganın yüksek bir motivasyonu vardır.

APT Yaşam DöngüsüBir APT Atağının mükemmelliği sistemde hiçbir iz bırakmadan amaca ulaşıp oradan gizlice ayrılmaktır.

KRİTİK ENERJİ ALTYAPILARINA YAPILAN SALDIRILAR-TEHDİTLERKritik Servislerde Uzun Zamandır Devam Eden Ancak Yeni Tespit Edilen Güvenlik Açıkları 2014 yılında cihazların %90 ına yetkisiz erişim sağlamaya neden olan dört büyük zafiyet

ortaya çıkmıştır.

KRİTİK ENERJİ ALTYAPILARINA YAPILAN ÖRNEK SALDIRILAR 1982 -Sibirya Boru Hattı Patlaması-trojen (mantık bombası) 2000 –Rusya Gazprom -trojen 2010-İran Buşehr nükleer reaktörü-stuxnet 2012-İran’ın Kharg Adası’ndaki petrol rafinerisi-viper 2012- Suudi Arabistan’ın milli petrol şirketi olan Saudi Aramco- Shamoon 2014-Batılı enerji firmaları-dragonfly 2014-TEİAŞ-hacking 2015 –Polonya Hava şirketi LOT -güç kesintisi, sabit diskte yaşanan bir hata, güvenlik

yazılımının devre dışı kalması 2015-New York Bowman Barajı-hücresel modem ile sızma 2016-Ukrayna elektrik sistemi- malware(BlackEnergy)-phishing- Python’da yazılan

GCat arka kapı açıklığı ekran görüntüsü alma ve keylogger

STUXNET Kendi kendini kopyalayan bir yazılım olan Stuxnet yazılımı öncelikle

motorları ve sıcaklığı kontrol eden merkezi mantık kontrol birimi olan PLC’yi ele geçiriyor.

Stuxneti özel kılan en önemli şey sadece internete bağlı bilgisayarları değil herhangi bir veri girişi yapılan (Usb, Cd vb. aracılığıyla )bilgisayarı da ele geçirebilmesi ve kendine yönelik kullanabilmesi

Türkiye ve Siber Saldırılar-İstatistikler 2014’ün ikinci çeyreğinde dünya genelinde siber saldırılar hız keserek %68 oranında

düşerken, Türkiye’ye yönelik siber saldırılarda %6 oranında bir artış kaydedilmiştir. Akıllı cihazlara ilişkin penetrasyonun artmasıyla beraber, Türkiye en çok siber saldırıya

uğrayan ülkeler listesinin başlarında yer almakta ve ABD, Çin, Almanya, İngiltere, Brezilya, İspanya,İtalya ve Fransa’dan sonra 9’uncu sırada gelmektedir.

ABD’de Ponemon Enstitüsü’nün 60 örnek firma üzerinde yaptığı araştırmaya göre, 2013’te siber saldırılar %26’lık bir artışla, ABD’de şirket başına ortalama 11,6 milyon dolarlık bir zarara yol açtı.

ABD’deki Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezi’ne göre siber saldırıların dünya ekonomisi için doğurduğu zarar en iyi ihtimalle 400 milyar doları aştı.

Trend Micro’nun, 2014 yılı ikinci çeyrek araştırma raporu, Türkiye’nin en çok siber saldırıya uğrayan 6. ülke olduğunu ortaya koydu. Arbor Networks’ün açıkladığı veriler ise Türkiye’ye yönelik siber saldırıların küresel ortalamanın üzerinde seyrettiğini gösteriyor.

Türkiye’de Eylül 2014’e kadar gelen siber saldırı ihbarı sayısı 23,475’i buldu.

SONUÇ-ÖNLEM Ülkemiz için de ciddi tehdit taşıyan APT ataklarına karşı öncelikle kurumsal bilgi güvenliği yönetim

sistemi tesisi ve idamesi, hassas bir varlık yönetimi, tüm ağ trafiğinin izlenmesi, değişik kaynaklardan gelen kayıtların analizi/korelasyonu, güvenlik duvarı, e-posta güvenliği, veri kaybı koruması, anti-virüs sistemi, ağ izleme ve kayıt sisteminden oluşan etkin savunma mekanizmalarının kurulması ve tüm bu faaliyetlerin Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB) bünyesinde kurulmuş olan Ulusal Siber Olaylara Müdahale Merkezi (USOM, TRCERT) ile koordineli çalışacak şekilde oluşturulacak Kurumsal Siber Olaylara Müdahale Ekipleri (SOME) tarafından takip edilmesi gereklidir .

Türkiye Ulusal Siber Güvenliği en zayıf SOME birimi kadar güçlü olacaktır.

KAYNAKÇA1. http://www.cybermagonline.com/dergi/yeni-sayi/2. http://www.Kurumsal Bilişim Sistemi k.gov.tr/File/?path=ROOT%2F1%2FDocuments%2FSayfalar%2FSiberGuvenlik%2FCIP_Rapor.pdf3. Avrupa Komisyonu, “Terörizmle Mücadele Kapsamında Kritik Altyapıların Korunması, Tebliğ”, s. 3, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?

uri=COM:2004:0702:FIN:EN:PDF4. Bilgi Güvenliği Politika Konseyi, "Kritik Altyapılar için Bilgi Güvenliği Önlemleri Üzerine Eylem Planı, Karar", s.2,

http://www.nisc.go.jp/eng/pdf/actionplan_ci_eng.pdf5. www.hazarworld.com6. https://books.google.com.tr7. http://www.slideshare.net/HazarEnstitusu/kritik-enerji-altyaplarna-gereklemi-siber-saldrlara-likin-bir-deerlendirme8. http://www.bosphorusenergyclub.org/enerji-altyapilarinin-korunmasi-icin-siber-guvenlik-stratejisi/9. http://www.bilgiguvenligi.gov.tr/siber-savunma/siber-savasta-yeni-cephe-iran-busehr-nukleer-santrali-ve-scada-plc-sistemler.html10. http://www.otomasyondergisi.com.tr/arsiv/yazi/60-stuxnet-scada-sistemlerine-yonelik-siber-saldirilara-bir-ornek11. https://www.linkedin.com/pulse/kritik-enerji-altyapıları-ve-siber-saldırılara-bir-ayhan-gucuyener?trk=prof-post&trkSplashRedir=true&forceNoSplash=true12. http://www.hazar.org/UserFiles/yayinlar/raporlar/10_11_Mart_Seminer/Eylul_2015_CIP_Seminer_Kitabi.pdf13. https://www.afad.gov.tr/Dokuman/TR/123-20141010111330-kritikaltyapi-son.pdf14. http://www.Kurumsal Bilişim Sistemi k.gov.tr/File/?path=ROOT%2F1%2FDocuments%2FSayfalar%2FSiberGuvenlik%2FCIP_Rapor.pdf15. https://

books.google.com.tr/books?id=oYr4AgAAQBAJ&pg=PT209&lpg=PT209&dq=kritik+altyap%C4%B1+enerji+senaryo&source=bl&ots=p-77qQ1WbR&sig=L5BsEP0z-4tQDRKfmqzoCe3lO0o&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiDxtzEz-PLAhWnYJoKHQvxDHQQ6AEIQDAF#v=onepage&q&f=false

16. http://www.bilgiguvenligi.gov.tr/siber-savunma/iki-kritik-kavram-kritik-altyapilar-ve-kritik-bilgi-altyapilari.html17. http://www.slideshare.net/HazarEnstitusu/kritik-enerji-altyaplarna-gereklemi-siber-saldrlara-likin-bir-deerlendirme18. http://dijitalhayat.tv/dijital-dunya/siber-guvenlik-dijital-dunya/enerji-altyapilari-icin-yukselen-tehdit-siber-saldirilar19. http://www.siberguvenlik.org.tr/2013/12/akll-enerji-sebekeleri-ve-siber-guvenlik.html-*0 20. http://www.emo.org.tr/ekler/10e69b3a2411013_ek.pdf21. http://www.bilgiguvenligi.gov.tr/siber-savunma/elektrik-uretim-ve-dagitim-sistemleri-scada-guvenligi.html