05 november 2016, pag. 34

Naar slimmeren groener asfalt

Op wat kleurschakeringen na lijken asfaltwegen al-lemaal op elkaar. Schijn bedriegt. Veiligheid, ener-

giebesparing, lawaainormen en vergroening veran-deren in hoog tempo ons wegennet.

DICK OFFRINGA

Voor de buitenstaander isasfalt ‘dat zwarte wegdek’.Oké, we kennen de zoab-revolutie (sinds 1973), open

asfalt dat de weg veiliger maakt doorde snelle afvoer van regenwater,maar dat ’s winters ook bijzonderglad kan zijn. We kennen ook al en-kele tientallen jaren rode fietsstro-ken, terwijl tegenwoordig ook steedsmeer gelijkwaardige kruisingen vangekleurd asfalt worden voorzien ombeter op te vallen.

Hoe betrekkelijk die zichtbare wij-zigingen soms ook mogen zijn, on-derhuids zijn grote veranderingengaande, weet Piet Zijlstra van advies-bureau PolyCiviel in Leek. Het moetallemaal veiliger, stiller en groener.Dus zien we reflecterende deklagen,veiliger zoab, kouder te mengen as-falt (leab), toepassing van rubber enkleuren alsmede het gebruik vanvorstdetectiesensoren. De noordelij-ke asfaltcentrales in Heerenveen,Kootstertille, Westerbroek en Stap-horst produceren het allemaal op re-cept van de wegenbouwers.

Zijlstra adviseert wegenbouwersen opdrachtgevers – vaak gemeen-ten, provincies, Rijkswaterstaat ennatuurbeheerders – bij de aanleg vanwegen, fietspaden en tunnels. Er ver-andert niet alleen veel, de verande-ringen gaan vaak sneller dan regle-menten kunnen bijbenen.

Zijlstra: ,,Dit betekent dat op-drachtgevers vaker hun nek moetendurven uitsteken.’’ Ze moeten vakerde beurs trekken om niet voor degoedkoopste aanbieding te gaan,maar voor de veiligste en onder-houdstechnisch beste oplossing.

Zijlstra stond bij betonfabrikantKijlstra in Drachten en Veendam aande wieg van reflecterende straatban-den en grasstenen als bermverhar-ding. Sinds hij na een reorganisatieenkele jaren terug zijn eigen bedrijfoprichtte, is hij pleitbezorger van re-flecterend steenslag dat de veilig-heid vergroot; in tegenstelling totouderwets asfalt ontbreekt bij regende vervelende schittering. De weg is

beter zichtbaar, zowel overdag als inhet donker. Met de vergrijzing vande bevolking neemt het maatschap-pelijk belang hiervan toe, stelt hij,want naarmate de mens ouderwordt, heeft hij meer licht nodig omgoed te zien.

Het toepassen van reflecterendesteenslag maakt de weg duurder.,,Zo’n 1,5 euro per vierkante meter’’,rekent Zijlstra voor om vervolgensdaar enkele extra voordelen tegen-over te stellen. ,,Onder zonnige om-standigheden kan zwart asfalt op-warmen tot 73 graden Celsius, bij ge-bruik van reflecterend steenslagmaar tot 53, 54 graden. Je hebt daar-door minder opwarming in steden.En minder spoorvorming. Door datlaatste kun je het wegenonderhoudgauw met twee jaar opschuiven.’’

In combinatie met led-lampenzorgt de reflectielaag voor een even-wichtige verlichting van de straat,waardoor een energiebesparing van30 procent haalbaar is. Bovendienleidt veiliger asfalt tot minder onge-vallen en daarmee tot minder leeden zorgkosten. ,,We zijn door ver-keersongevallen jaarlijks 12 miljardeuro kwijt aan zorg, filevorming enuitkeringen. Met een relatief kleineinvestering kun je daarop misschienwel 10 procent besparen.’’

Er gebeurt al het nodige. Wegen

worden met behulp van reflecterendasfalt visueel versmald waardoor au-tomobilisten langzamer gaan rijden.Fietspaden krijgen reflecterendedeklagen of banden, wat de fietsvei-ligheid in het donker vergroot. Re-flecterende steenslag wordt in tun-nels gebruikt om de overgang naardaglicht weg te nemen en tegelijkflink op energie te besparen.

Uit kostenbesparing is rood emul-sie-asfaltbeton ontwikkeld: een 5millimeter dikke herstellaag voorfietspaden, voorzien van reflecteren-de steenslag. ,,Even polijsten en hetfietspad is veiliger en weer voor achtjaar onderhoudsvrij.’’ Kostenbespa-rend is ook de toepassing van eenherstellaag voor zoab.

,,We staan echt op een kantel-punt’’, stelt Ralph Venema, product-ontwikkelaar bij Icopal Esha in Gro-ningen, producent van bitumen, destof waarmee stenen, steenslag, bre-kerzand en andere vulstoffen tot eenwegdek kunnen worden gesmeed.,,Om de afhankelijkheid van aardolie– de grondstof voor dit ‘bindmiddel’– te verkleinen, is een zoektochtgaande naar alternatieve grondstof-fen.’’ Tegelijkertijd is er de roep omverlaging van de CO2-uitstoot, naarsterkere wegen vanwege de grotereverkeersintensiteit en naar verlen-ging van de levensduur van wegen,aldus Venema.

Niet dat het iets van de laatste ja-ren is. ,,Innovatie in de wegenbouwis iets van de lange adem’’, verklaartVenema. De milieuvriendelijke aan-pak moet ook een lange levensduurkennen, anders valt het milieuvoor-deel weer weg, legt hij uit.

Esha past al sinds 2003 koolzaad-olie toe als vervanger van – verboden– oplosmiddelen in bitumen. Sinds2005 verkoopt het bedrijf Pen-Tack,om een asfaltlaag te herstellen en delevensduur ervan te verlengen.Rijkswaterstaat gaat na verschillen-de proeven deze methode binnen-kort grootschalig op snelwegen toe-passen, weet Venema.

Ondertussen is volledig herge-bruik van oud asfalt haalbaar. Ver-mengd met schuimbitumen kan een

oude asfaltlaag worden verwerkt toteen nieuwe ondergrond voor eenweg. ,,Scheelt grondstoffen, geeftminder CO2-uitstoot en de onder-grond is nog sterker ook.’’

Nieuwe ontwikkelingen hebbensteeds vaker te maken met het ge-bruik van ‘biobased’ materialen. Oplaboratoriumschaal is de toepassingvan lignine – de lijmstof in plantenen bomen – als vervanger van bitu-men op aardoliebasis geslaagd. Ve-nema: ,,We denken daarmee volgendjaar praktijkproeven te kunnen ne-men.’’ Die zijn vooral nodig om delange levensduur aan te tonen.

Esha werkt hierbij nauw samenmet onderzoeksinstituut TNO. Davevan Vliet van TNO meldt ‘dat je tot 50procent van de bitumen door ligninekunt vervangen’. En dan nog iets be-langrijks: lignine is ‘in overvloedaanwezig op aarde’.

Ondertussen proberen de makershet asfalt ook anderszins te vergroe-nen. Leab (laag energie-absorberendasfaltbeton) is daarvan een voor-beeld. De productie vergt minderenergie. ,,Dit asfalt kan bij een tem-

peratuur van 95 graden Celsius wor-den gemengd in plaats van bij de ge-bruikelijke 160 graden’’, vertelt Zijl-stra. Soms zit de vergroening in de-tails: zo is het mogelijk uit gebruikttoiletpapier cellulose te halen waar-mee de grondstoffen van asfalt betergemengd worden. Roelofs heeft inFriesland deze ‘afdruip-remmer’ metsucces toegepast.

Stiller asfalt is er al, na proevenmet laagdiktes en de grootte van dekorrel (steenslag en brekerzand) inhet asfalt. Die ontwikkeling staatniet stil. Zo wordt nu fluisterasfaltbeproefd. In Sebaldeburen is on-langs een proefvlak gelegd met stilen reflecterend asfalt. Het maakt het

dorp leefbaarder en vergroot bijduisternis het zicht. Aannemer Oos-terhof Holman in Grijpskerk, die bijdie ontwikkeling is betrokken, heeftonlangs ook wegen in de stad Gro-ningen van dit mengsel voorzien.

Daarnaast zijn er testen gaandemet asfalt waarin rubber van verma-len autobanden is verwerkt. Zijlstra:,,De gedachte erachter is dat rubberop rubber minder lawaai maakt.’’ Te-gelijkertijd zijn er zoektochten naarstiller en stroever asfalt zonder derolweerstand te vergroten. Ofweleen stillere weg met een kortereremweg zonder dat het benzinever-bruik stijgt.

Zijlstra meldt nog een doorbraak.,,Over enkele maanden zal de nieuwenationale richtlijn voor openbareverlichting van kracht worden in Ne-derland. Daarin wordt voor het eerstaandacht besteed aan het effect vanwegdekreflectie op sociale veilig-heid. Meer specifiek: die verlichtinglevert een bijdrage aan het goed kun-nen waarnemen en herkennen vangezichten en lichaamstaal. Een pri-meur in Europa.’’

‘Innovatiein wegenbouwis iets vanlange adem’

VerjongingskuurZand, uit aardolie gedestilleerdbitumen, steen, steenslag envulstoffen. Ziedaar de gangbaresamenstelling van asfalt. Nu nietdenken dat het een modern pro-duct is. Volgens het tijdschriftQuest kende het Babylonische Rijk600 jaar voor Christus al een vormvan asfalt. De eerste asfaltweg inEuropa dateert volgens het maga-zine van 1835: Place de la Con-corde in Parijs. Sindsdien is eengroot deel van Nederland voorzienvan asfaltwegen.Asfalteringswerkzaamheden opsnelwegen zorgen voor verkeers-hinder. Het vervangen van eenasfaltlaag vergt gauw 18 uur. Omdit proces te bekorten is een ver-jongingscrème ontwikkeld, die snelin 7 uur kan worden aangebrachten tegelijkertijd de levensduur vaneen zoab-weg met zeker drie totvijf jaar jaar verlengt.Bijna zes jaar hebben Rijkswater-staat, TU Delft en TNO samen metde aannemers Heijmans, BAM

Wegen, Latexfalt en Icopal Esha(Groningen) aan de ontwikkelingervan gewerkt. De crème heeltscheurtjes en zorgt ervoor dat debitumen de stenen weer betervasthouden.In dit geval lopen gemeenten enprovinciale overheden ver voor opRijkswaterstaat. Esha past decrème onder de naam Pen-Tack alsinds 2005 toe.Zoab (zeer open asfaltbeton) isontwikkeld vanwege de geluidsre-ductie maar ook om regenwatersnel af te voeren, wat het autorij-den veiliger maakt. Nadeel ervanwas dat zoab-wegen ’s wintersextra glad werden door opvriezendwater en modder in de poriën. Alsantwoord hierop is het twee-lagen-zoab ontwikkeld. De bovenste laagis stroever dan de onderste. Ook ishet mengsel van de toplaag fijnerwaardoor minder opvriezing ont-staat en vuil beter wordt gefilterd.De onderste laag is grover voor eenbetere waterafvoer.

Variaties in asfalt zijn vooral bedoeld om de veiligheid van de weggebruiker te verhogen, het geluid te beperken en ledverlichting sneller effectief te maken, aldus Piet Zijlstra. FOTO POLYCIVIEL.NL

Piet Zijlstra.Piet Zijlstra. FOTO GEERT JOB SEVINK