170
िकस कर यह वीणा धर दँ ? देव ने था िजसे बनाया, देव ने था िजसे बजाया, मानव के हाथ कै से इसको आज समिपत कर दँ ? िकस कर यह वीणा धर दँ ? इसने वग िरझाना सीखा, विगक तान सुनाना सीखा, जगती को खुश करनेवाले वर से कै से इसको भर दँ ? िकस कर यह वीणा धर दँ ? बाकी अिभलाषा मन , झंकृ त हो यह िफर जीवन ? दय िनमम हो कहता अंगारे अब धर इस पर दँ ? िकस कर यह वीणा धर दँ ? साथी, सब कु छ सहना होगा! मानव पर जगती का शासन, जगती पर संसृित का बंधन, संसृित को भी और िकसी के ितबंध रहना होगा! साथी, सब कु छ सहना होगा! हम या जगती के सर ! जगती या, संसृित सागर ! एक बल धारा हमको लघु ितनके -सा बहना होगा! साथी, सब कु छ सहना होगा!

Hindi Kavya Sangrah

Embed Size (px)

Citation preview

  • 1. ? , , ? ? , , ? ? , ? ? ?, ! , , ! , ! ! , ! - ! , !

2. , , , ! , ! - ! , - - ! - ! , - ! - ! ? ? - , ! - ! !1 3. , , ,- , ? !2- - , , , , ; 4. , - ! !3 , -- , , , ; ! !4 5. , , , ; , ; - , , , ! !5 , , - , , , , , , , ; 6. , ! !6 , , -,- , ! , ! !7 7. , , - ; , ! !8 , , , ? ? ? 8. , - ! ! Other Information Collection: Madhukalash (Published: 1937) This poem was originally inspired by a comment by Pt. Banarsi Das Chaturvedi in the publication Vishaal Bharat, of which he was the editor. In response to that comment Bachchan wrote this poem and sent it to another well-known publication Saraswati with a note that it is in response to somebodys comment (without naming him). When Pt. Banarsi Das Chaturvedi noticed this poem, he got it publihed in Viashaal Bharat itself, while openly accepting that he was the one who had written a comment like that. (Source: Preface by Bachchan in the 7th edition of Madhukalash) , 1 , , ! , , 9. , , , ! , , !2 , , , , , ; , , , ; ! , , !3 10. , , , , , , , , ? , , ! , , !4 , , , - ; , , ; ; 11. ! , , !5 , , , , , -- ! - , - ! , , !6 , , - , 12. - - , , , , ! , , !7 - , , , - , , , , ; , , , , ! , , !8 13. , , , , , , ; - , ! , , !9 , , ; , , - , , ; , ! 14. , ! , , ! Collection: Madhubala (Published 1936) , ! - , , , - !2 - , - !3 , - 15. , - !4 , , , , !5 , , , , , , , !6 , , , , , , ! 16. 7 , , , !8 - , , , !9 , , , !10 , , , , 17. , , ! !11 , , , , - -!, !12 , , , , ! !13 , , , , , !14 18. , , , !15 - , , , , ! Other Information Collection: Madhubala (Published: 1936) - !1 , 19. , - , , - , - - !2 -- , - - - , , , , 20. -, - - !3, , , , , , , , , , - - -- ! - !4 - , 21. - - , - , - , - - !5 , , - , 22. - - !6 - , , - ! - , , - !7 - 23. - , - - ; - , - !8 - , , - - ; - 24. - - !9 , , - , ! , - - !10 - , 25. , , , , , , , , ; - !11 , , , - , , - , 26. ! - ! Other Information Collection: Madhukalash (Published: 1937) , ? , , - -, , - , , ? , , , , , , ? , , , , , ? 27. , , , , , , , ? ? , , , , , , ? ? , , , , ? ? 28. , , , , , , , ? ? , , , , , , ? ? , , , , , ? ? , 29. , , , , , , ? ? ? ' , , ? ? , , , , ? ? 30. , , ? ? , , ? ?, , , , ? ? , , 31. ? ? ! , , ! ! , , - ! ! , -, , ! 32. , , , , , , , - , - , , - , - , - , , , , , , - , , , 33. , , , , , , , , , , , , , , , , - , ! , , , , , , 34. , ' ?' , - - ' , ' , , ! ' ', , , , , , , , , , , , , , - , , , , , , , , , , , , , , , , , , 35. , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , 36. , ' , , ' , , , , , , , , , , , , - , , , , , , ' ' , ', ' , , , , , , , , , , 37. , , , , , , , , , ' , ' , , , , , , , , ' , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , 38. , , , , , , , , , , , , , , , , , , ' ' , ' ' , , , , - , , , , , , , , , , , 39. , , , , , -- , , - , ! , , , --, , , , , , , , -- , - , , 40. , , , , - - , , , , , , , , , , -- , , - --, , , , , , 41. - , - - , , -- , , , - , , , , - , , , , , , , ? , , , , 42. , , , , , , , , , , , , , , , , , , ! ' , , , , , , , , , , , ! , , , ! , , , , , 43. , , , , , , , , , , , , , , '', , ! , , ', , ', , ' ', , 44. , , , , , , , , , , , , , , ? , , , , , - , - , - , 45. , , , , , , , , , , , , , , , , , , , - - , , '', , - , , , , , , , - ! 46. ! , - - , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , - , 47. - , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , 48. , , , , - , , , , , , , , , , , , , , 49. , , , , , , , , , , , , , , , , , , - , , , , , 50. , , , ', ' , ! , , , , , , , ! - , , ' !'- - , - , , , , , ' ' , , , , - , , , 51. - , , , , - - , , , , , , , , , , , , , ' , !' , , , , - , , ' , ' , , , , , , , , 52. , ! , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ! , , , , , , , 53. , , , - , , , , , , , ! , , , - , - , - , - , , , ! , , , , , , , 54. , , , , , , , , , , ! , , , , , , , , , , , ? 55. , , , , , , , , , , , , - ! ! , , , , , , , , - - ! , , 56. - , - , , , , - , , , , , , , , , , , , , ! , , , ! , , ? , , , 57. - , ! '' , '' '' '' '' '', , - '-' '' - , - , , , , , , , , , , , 58. - , - , , , - , , - , , - , , , , ! , , , ! - , , - , , - , , 59. , , , , , , , , , , , , , , , , , , 60. ! , , ,- - , , ! - , , , , , , - , , ! ! , , , , 61. - ! ! , ! , ? , , - -, , - , , ? , , , , , , ? , , , , , ? 62. , , , , , , , ? 63. ! ? 64. ! , -, , , , , ; , ! ! , , - , 65. , , - , ; ! , , , , , , , , ; ! , , 66. , , , , ; ! , ; , , , , , ; 67. ! 68. , , , , , , , - , , - , , , , , , , , - , 69. , -, , -, , , - , , , , , , , -, , , , , , 70. , , , , , , , , , ! , , 71. , ! , , ? - - ? , ? , , ! ? ? ? ? , , , 72. , - , , , - , , , , , , , , ? - , , - 73. , , , , - Other Information Written: November 1, 1962 Collection: Parshuram Kee Prateeksha (Published: 1963) , , , , ? , , , , , ? , ? ? , 74. , , , , , , , ! , , , , , , , , , , , 75. , , , , , , , -, -, - -, - , - , -, , , , 76. , , - , - -, - , - , --, , - , , ! , , ? - ? -? -? ? - ? - ? - ? ? - ? 77. -, , , , - , , ; - , , , - - -, - , 78. , - ; , , , , 79. , , - - , , - - , 80. - ,, , , ! , , ? - - ? , ? , , ! ? ? ? 81. ? , , , , - , , , - , , , 82. , , , , , , , , , , , , , , , , , , - , , -- , , 83. , , , , , , , , - , , , ! - , , , , , , , , , , , , 84. , , , , -, , , , , , ? , - , , , , , , , ' ' , , , , , , - , 85. , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , 86. , , , , , , , , , , , , , ! , , , , , , , , , , -- , , , 87. , , , , - , , , , , , , , , , , , - - - ? - ? 88. - - , , - - - , - - , ! ! , - 89. - , , - ! - ? - - ' ' , - - ' ?' ', ' - ' ' 90. , ! -- ! , , , ! 91. ! - , , , 92. (: ) , ! ! 93. - - : - - - - - - , ? 94. , - , ! ? (: ) - : - 95. - : - , , , , 96. ( : ! - ? - - !) , , , - , , , 97. ! , , . - - - ? ( - : ) - 98. ! , ! , - - -, - - ( - ) , , , , - - - , , - , 99. -, -- - - - : , , - - ! ! ! , ! 100. , , , , , , ! - - , , - , - -, - - , - - - - - - .. 101. (- - ) ? ? - - , , , - - - - - , , , , - 102. - ! , - , ; , , - - 103. , - - - - . . . - - , 104. . ! , , , - - ! 105. - , .. ! - - - ! 106. (- - ) - - - - - - - 107. - - - ? ? ? , , 108. , ! - ? , , , ! - 109. - ! ? 110. ! - ? ? (- - -) - , , ? ? 111. , , , - , , - , , , - ? . .. 112. - - , , - ! , - , , - , 113. , - - -- ! 114. - ! !! !!! ( - ?) - , , - ? ! 115. - , , - , ?- , , - ? ! - : ! , , , , - 116. - , - : , - : , , ! - : , ! 117. - - ! , - , - 118. ! , - , , , , , ; - - 119. -, -, - ? , - , - , .. ! - - 120. - -- -- --- -- - - - - - ? 121. ( - - ) - - ! - - - ? : 122. ! : : ! : : ! , , , , -, - - ! , - 123. , - , , ! ; , - , - , , ! - , 124. - ! , , , , - - : - ? , , ? ! - , , ! 125. : - - - - ! , ! - ! , , 126. , , ! ! - , , ! , , !! ; ; ! 127. ! ! - - ! - -! - : : ! ? ! 128. ( - - ) - ! - - , , , ; , - , , , , , 129. ! - - , , - , , , , - ! - 130. - ! ? - , , ! - , , 131. - - - , , - - 132. - ! - - - - , , , - , - ? 133. ( - ) - , , , - ! , , - - - - 134. - - - ! ( - ) - - , - - , 135. , - ! ! ( - ) , , , ! ! 136. - , - - ? ! 137. ( - ) ? ! - -, , - -, - - ! - - , 138. ( - ) , - ? - - ? - - , ! 139. ? ! 140. ('' ) -, - - - , - ? - - ! - - , ? - , , - , - - , , - , - , 141. - , , , - ! ? , - !" , -, , - " ! , - - - , , , - , - - , - -, -, , , , - , , - , 142. , , -- , , , , , , - - , - - , -, - --, , , , , , " ", , ? ? , , -- ? - --- , 143. ? - -, -? , ? , - , - , - - , , " ! - - - ! -- , - , , - - - " 144. ('' ) " ! , , - , ! -- , - ; - - , - ! - , , - , ! , - -- ! 145. , - , -- -, !" - - , - , - - - - , - ! ! - , , 146. , 147. , , , , , , , , , , 148. 149. , , , , , , , 150. , , , , , , , 151. , , , , , , ; ( ), , , , , 152. , , ; , , , , , , , , , , ! ! , , 153. , , , , , , , - , , , 154. , , , , , , , , , - , , , , , , , 155. , , , , , , , - , , , , , , , , , 156. , , , , , , , , , , , , , , 157. , , , , , , 158. , ! : ? - - 159. - , ? ! , - , , , - - 160. - - - - , - - - , - - - - - , 161. - , , , - , - , - , - - , , - , - , , 162. , - - , - 163. ? ? ? ? ! ? ? ? ? ? - , -; ? 164. ? - ! - ! - - ? ? - - ; ? , ? ? - - ? - - ? ? ? 165. ! ; ! ; - ; , -! - ! , -; " "! - ! ; ; ; ! - ! , ; 166. , ! - ! , ; , ! - ! , ; - -! - ! ; ; - - ! - ! ; ; - -! 167. - ! ! ! , ; - ; - ! , ; , , , ! - , ; - -, , - ! 168. , ! , - , - ! , , ! - , -, ! - - , ! ! , 169. , - ? ! ! , , , , ! , , , ! , , ! ? , , 170. , ! ? , ? , , , !