ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ 2013 -2014

1. ΚΑΛΑΜΑΣ –ΑΧΕΡΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΡΟΥ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ

2. ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ, ΠΕΤΡΟΓΕΦΥΡΑ, ΝΕΡΟΜΥΛΟΙ…

3. ΜΕΛΙΣΣΕΣ, ΤΙ ΞΕΡΟΥΜΕ, ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ

4. ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΜΑΣ5. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ6. ΥΔΡΟΚΙΝΗΣΗ

Καλαμάς –Αχέρονταςδυο ποτάμια με μεγάλη ιστορία

• Τα νερά του Καλαμά ,του Θύαμη των αρχαίων, προσέλκυσαν από νωρίς το ενδιαφέρον των ανθρώπων .Υδάτινος δρόμος, ο οποίος εξασφάλιζε την επικοινωνία των παραλίων της Θεσπρωτίας με την ενδοχώρα της Ηπείρου και ο Αχέροντας που συμβόλιζε ,στην αρχαιότητα ,το δρόμο γα το βασίλειο του Άδη

Χαράδρα Αχέροντα

Καλαμάς

Ποταμός Καλαμάς

Γενικές πληροφορίες

•Είναι ο μεγαλύτερος ποταμός της Ηπείρου με

συνολικό μήκος 115 χλμ.

•Θύαμις είναι η αρχαία ονομασία του. Προέρχεται

από τη λέξη «θυίω», που σημαίνει «κινούμαι

άγρια».

•Οι πηγές του βρίσκονται στο όρος Δούσκο, στο

νομό Ιωαννίνων και οι εκβολές του στο Ιόνιο

πέλαγος σχηματίζοντας δέλτα.

• Ο Καλαμάς αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους ποταμούς της δυτικής Ελλάδας από γεωγραφική, ιστορική, αρχαιολογική, οικολογική και οικονομικοκοινωνική άποψη

• Πηγάζει από το λεκανοπέδιο του Παρακάλαμου. Κατά μήκος δέχεται τα νερά πολλών ρεμάτων καθώς και των

ποταμών Γοργού, Τύρια, Σμολίτσα, Κοσοβίτικου και Καλπακιώτικου.

• Έχει μήκος 113 χλμ., ξεκινάει από το ΒΔ τμήμα του νομού Ιωαννίνων και καταλήγει στο Ιόνιο πέλαγος μεταξύ των

χωριών Κεστρίνη και Ασπροκλήσι του νομού Θεσπρωτίας

«Μεγάλα Στενά του Καλαμά»

Αρχαιολογικοί χώροι στο ρου του ΚαλαμάΓΙΤΑΝΑ

Γεφύρι Μενίνας

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΑΡΑΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ

ΓΕΦΥΡΙ ΓΚΟΥΜΑΝΗΣ Στην ένωση του παραποτάμου Καλπακιώτικου με τον Καλαμά κοντά βρίσκεται το γεφύρι της Γκούμανης. Πήρε το όνομά του από παλιό οικισμό περιοχής , που στη συνέχειά του έδωσε το όνομά του στην πρωτεύουσα του νομού Θεσπρωτίας Ηγουμενίτσα. Αρχικά το όνομα ήταν Γκούμανη , στην περίοδο της ενετοκρατίας GUMENICA και αργότερα Ηγουμενίτσα. Από το φράγμα που έγινε το 1960

δημιουργήθηκε λεκάνη απορροής με αποτέλεσμα να έχει βυθιστεί μεγάλο τμήμα του γεφυριού καθώς και πολλά άλλα αξιόλογα μνημεία. Φωτογραφία του F.Boissonas μαρτυρεί το μεγάλο μέγεθος του γεφυριού το 1913.

Νερόμυλοι, νεροτριβές…

Δίπλα στις όχθες του Καλαμά και των παραποτάμων του, χτίστηκαν νερόμυλοι για το άλεσμα των καρπών, ανοιχτήκαν νεροτριβές για τις πλύσεις αλλά και μεϊντάνια για κατασκευή τσόχας και σε επεξεργασία της, πανωφόρια. Το νερό που χρειάζονταν οι μύλοι για να κινηθούν το έπαιρναν από μακριά

Στην περιοχή που διαβαίνει ποταμός διαβιούν είδη θηλαστικών που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον όπως η βίδρα, η

αγριόγατα, ο μυοκάστορας, ο λύκος κ.α

Στα νερά του ποταμού και του δέλτα ζουν και αναπαράγονται είδη ψαριών εκ των οποίων μερικά είναι ενδημικά της δυτικής

Ελλάδας όπως η τσίμα, το στρωσίδι, ο ζουρνάς.

Πλούσια δε και η βλάστηση με παραποτάμιες δασικές συστάδες από ιτιές, σκλήθρες, φτελιές, πλατάνια κ.α. Η χλωρίδα της

περιοχής αριθμεί πάνω από 600 είδη

Εκβολές Καλαμά

Σε μεγαλύτερο οπτικό πλαίσιο ερχόμαστε στο πεδίο του δέλτα του ποταμού.

Ιδανικό μέρος για ξεκούραση - τροφή στο ενδιάμεσο της πορείας των πουλιών από το βορά προς το νότο.

Από τα 158 είδη πουλιών τα 45 περιλαμβάνονται στα σπάνια, ενώ 4 έχουν χαρακτηριστεί παγκοσμίως απειλούμενα είδη.

Δέλτα Καλαμά

Ο Καλαμάς αποτελεί σημαντικό τμήμα της αλυσίδας των υδροτόπων της Δυτικής Ελλάδας. Ιδιαίτερα στο δέλτα και στα στενά βλέπουμε τύπους

οικοτόπων που ευνοούν την παρουσία μεγάλου αριθμού πουλιών , ερπετών και θηλαστικών . Ιδανικό μέρος για ξεκούραση - τροφή στο ενδιάμεσο της

πορείας των πουλιών από το βορά (Ευρώπη) προς το νότο (Αφρική).

Στα νερά του ποταμού και στις γειτονικές λιμνοθάλασσες ζουν και αναπαράγονται 8 είδη ψαριών εκ των οποίων είναι ενδημικά της δυτικής Ελλάδας όπως τσίμα , στρωσίδι, ζουρνάς .

Η επιχωμάτωση αλμυρών νερών και η διάνοιξη δρόμων, καθώς και η εναπόθεση στερεών και υγρών πολλές φορές αποβλήτων (σφαγείων , στάβλων) χωρίς σχεδιασμό έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή σημείων όπου φωλιάζουν σπάνια είδη πουλιών και άλλων ζώων.

Το κυνήγι και ιδιαίτερα το λαθροκυνήγι έχουν συμβάλλει στη μείωση ειδών της ορνιθοπανίδας . Σε περίοδο ωοτοκίας (Μάιος μήνας) των ψαριών παράνομη αλλιεἰα με χρήση δυναμιτών και άλλων καταστροφικών μεθόδων.

ΑΛΥΚΕΣ – ΔΕΛΤΑ ΚΑΛΑΜΑ: Η επαφή με το παρελθόν και το τώρα, γεννά την προσδοκία για ένα καλύτερο αύριο…

Αλυκές Σαγιάδας

Τι είναι οι αλυκές;• Ετυμολογία«άλας» + -υκός = «αλμυρός»

• Τόπος παραγωγής αλατιού

• Είναι αβαθείς δεξαμενές όπου

μέσα τους κυκλοφορεί θαλασσινό

νερό, το οποίο εξατμίζεται λόγω

της θερμότητας και μας δίνει το

αλάτι σε ακατέργαστη μορφή.

Αλάτι - «Λευκός χρυσός» της εποχής

• Βασικό μέσο συντήρησης τροφίμων:

Πάστωναν με αυτό τα ψάρια, τα κρέατα και τα

τυριά για να τα προωθήσουν στις αγορές.

• Στη Σαγιάδα λειτούργησαν αλυκές από

το Μεσαίωνα μέχρι το 1946.

Από το 14° αιώνα υπάρχουν μαρτυρίες σχετικά με την παρουσία αλυκών στο χώρο δίπλα στις εκβολές του Καλαμά, που άνηκε στο δήμο Σαγιάδας τώρα δήμο Φιλιατών . Ορατά στοιχεία ( τηγάνια ) και προσβάσιμα μέρη όπως ο πύργος Αγιολένης, είναι σε συνδυασμό με έγγραφες μαρτυρίες θέματα άξια συζήτησης, διαλογισμού και έρευνας για μικρούς και μεγάλους

Δέλτα Καλαμά-Χαρακτηριστικά ΙΙ

Περιλαμβάνει :

α) τις εκβολές της παλιάς και νέας κοίτης του

β) τις λιμνοθάλασσες Ρηχό, Βατάτσα, Λούτσα Παπαδιά, Βοντάς κ.ά.

Οι κάτοικοι εκμεταλλεύονται τμήματα της λιμνοθάλασσας ως φυσικά ιχθυοτροφεία (διβάρια) καθώς και βοσκότοπους. Η ευφορία της γης και η αφθονία του νερού συμβάλλουν στην ανάπτυξη καλλιεργειών όπως ρύζι, καλαμπόκι, τριφύλλι και εσπεριδοειδή. Εκτός από τα οικονομικά οφέλη, εξίσου μεγάλη είναι και η περιβαλλοντική σημασία του δέλτα αλλά και των «Στενών του Καλαμά». Για το λόγο αυτό οι περιοχές έχουν ενταχθεί στο δίκτυο προστασίας Natura 2000.

Διβάρια –Αλιεία -Δέλτα Χρησιμοποιούνται κορμοί κλαδιά και χαλίκια από το ποτάμι για την κατασκευή παγίδων («κλωνάρι», «καλάθα» κ.λ.π.) με ή χωρίς τη χρήση δολώματος για να ψαρέψουν πέστροφες και κυπρίνους. Στο δέλτα, υπάρχουν μεγάλες εκτάσεις, τα διβάρια, που παλιότερα τα περίφραζαν με καλαμωτές (φράχτες από καλάμια) και δημιουργούν έτσι φυσικά εκτροφεία.

Αργυροπελεκάνος (pelecanus crispus)

Καλαμοκανάς (himantopus himantopus)

Λευκοτσικνιάς (egretta garzetta)

Κορμοράνος (phalacrocorax carbo)

Ο Καλαμάς είναι από τα ομορφότερα ποτάμια της πατρίδας μας σπαρμένος με μνημεία όλων των εποχών και θα μπορούσε να αποτελέσει πόλο έλξης για χιλιάδες συνειδητοποιημένους επισκέπτες.

ΠΟΤΑΜΟΣ ΑΧΕΡΟΝΤΑΣ

Ο Αχέρων είναι ποταμός της περιφέρειας Ηπείρου και διασχίζει τους Νομούς Ιωαννίνων, Θεσπρωτίας και

Πρεβέζης.

Μυθολογία

Στην αρχαιότητα πίστευαν ότι ο Αχέρων αποτελεί τον ποταμό εκείνο, τον διάπλου του οποίου έκανε, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία ο «ψυχοπομπός» Ερμής παραδίδοντας τις ψυχές των νεκρών στον Χάροντα για να καταλήξουν

στο βασίλειο του Άδη. Η κάθε ψυχή, περνώντας από το πορθμείο του Χάροντα, έπρεπε να δώσει από έναν οβολό για τη μεταφορά.

ΑΧΕΡΟΥΣΙΑ ΛΙΜΝΗ

• Η Αχερουσία είναι κατά τη μυθολογία η «χώρα του Άδη»

• Η Αχερουσία Λίμνη δεν υπάρχει πια. Αποστραγγίστηκε τη δεκαετία του 1960

ΟικολογίαΟ Αχέρων έχει χαρακτηριστεί περιοχή ιδιαίτερου κάλλους και πηγή σημαντικών πληροφοριών και γνώσεων στον τομέα της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. • Η πανίδα του ποταμού Αχέροντα

αποτελείται από άφθονα μικρά ψάρια, χέλια, καβούρια, βατράχια, πεταλούδες κ.α.

• Anguilla anguilla - Χέλι • Knipowitschia milleri

Αχερονογωβιός

Στις βραχώδεις πλαγιές των στενών του Αχέροντα φωλιάζουν πολλά είδη αρπακτικών πουλιών όπως :

• φιδαετοί• Βραχοκιρκινέζι

Μεγάλα θηλαστικά, όπως λύκοι και αγριογούρουνα, αναζητούν τροφή και καταφύγιο στις δασωμένες πλαγιές του φαραγγιού, ενώ άλλα θηλαστικά της

περιοχής των στενών είναι η αλεπού, ο ασβός, το κουνάβι, η νυφίτσα, η αγριόγατα, ο δασοποντικός ,μυοκάστορας κ.ά

• ΑΛΕΠΟΥ • ΜΥΟΚΑΣΤΟΡΑΣ

Τη χλωρίδα των στενών συνθέτουν ασφάκες, σπάρτα, λαδανιές, φτέρες, πλατάνια, ιτιές ,αριές και άλλα 180 είδη φυτών και δένδρων. Ανάμεσά τους υπάρχουν και πολλά σπάνια, όπως η μόλτκια η πετρώδης, η σκαβιόζα η ηπειρωτική,η σκουτελλάρια η λειμώνιος

• ΑΣΦΑΚΕΣ • ΛΑΔΑΝΙΕΣ

Σπορ στον ΑχέρονταΣτον Αχέροντα λαμβάνουν χώρα διάφορες δραστηριότητες όπως το κανό, το καγιάκ και το ράφτιγκ ενώ υπάρχει η δυνατότητα διάσχισης του ποταμού μέχρι τις εκβολές του στην Αμμουδιά, με κατάλληλο σημείο κατάβασης τα Στενά.

• ΡΑΦΤΙΝΓΚ • ΔΙΑΣΧΙΣΗ ΦΑΡΑΓΓΙΟΥ

Όλοι μαζί , πρέπει να συμμετέχουμε στη διατήρηση και προστασία του φυσικού μας περιβάλλοντος .

• ΣΤΕΝΑ ΑΧΕΡΟΝΤΑ • ΓΛΥΚΗ