Εκπαίδευση και κατάρτιση νέων επιστημόνων και μηχανικών στην επιστήμη και τεχνολογία της γεωθερμικής

ΣΧΟΛΗ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΜΕΤΑΛΛΕΙΩΝ - ΜΕΤΑΛΛΟΥΡΓΩΝ | ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

Εκπαίδευση και κατάρτιση νέων επιστημόνων και μηχανικών στην επιστήμη και τεχνολογία των γεωθερμικών πεδίων στην Ελλάδα και στο διεθνή χώρο.Σ. Σταματάκη & Α. ΚαλλιώραςΣχολή Μηχανικών Μεταλλε ίων – Μεταλλουργών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνε ίο


1. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω γεωθερμίας το 2013 στην ΕΕ είναι 6 TWh.

2. Τα NREAP προβλέπουν στην ΕΕ-28 παραγωγή περίπου 11 TWh.

3. Το συνολικό ευρωπαϊκό γεωθερμικό δυναμικό για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας το 2030 είναι 174 TWh.

4. Το οικονομικό δυναμικό αυξάνεται σε περισσότερα από 4.000 TWh το 2050.

Γεωθερμικοί πόροι & δυναμικό



Το 2013 υπήρχαν 2.500-3.000 θέσεις εργασίας άμεσα συνδεδεμένες με την ηλεκτροπαραγωγή μέσω γεωθερμίας στην ΕΕ-28. Οι θέσεις εργασίας στην γεωθερμική ενέργεια μπορούν να διαχωριστούν σε διαφορετικές κατηγορίες, από μηχανικούς, γεωτρυπανιστές και τεχνικούς σε βιομηχανίες παραγωγής εξοπλισμού, μέχρι διαχειριστές έργων. Η γεωθερμική ενέργεια δημιουργεί επίσης έμμεσες θέσεις εργασίας, π.χ. μέσω προμηθευτών πρώτων υλών, καθώς και συνεπαγόμενες θέσεις εργασίας.

Δημιουργία θέσεων εργασίας


Βάσει των έργων που είναι υπό ανάπτυξη και υπό σχεδιασμό, καθώς και του νέου εγκατεστημένου δυναμικού, νέες θέσεις εργασίας αναμένεται να δημιουργηθούν στην Ιταλία, την Ουγγαρία, την Ελλάδα, την Πορτογαλία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ισπανία, το ΗΒ, την Ισλανδία, την Τουρκιά και την Ελβετία.

Μέχρι το 2030, περισσότερα από 100.000 άτομα θα πρέπει να απασχολούνται στον κλάδο.

Δημιουργία θέσεων εργασίας

Πηγή: ΚΑΠΕ, 2013


◦Προμηθευτές μηχανολογικού εξοπλισμού και πρώτων υλών.◦Σύμβουλοι και εργολάβοι οι οποίοι αναζητούν γεωθερμικούς πόρους.◦Εταιρείες διάνοιξης γεωτρήσεων.◦Περιβαλλοντικές υπηρεσίες που διαχειρίζονται τις άδειες και τον έλεγχο των δειγμάτων.◦ Άτομα που δραστηριοποιούνται στην ανάπτυξη των γεωθερμικών πόρων, όσον αφορά στην ανάπτυξη των έργων, την κατασκευή, την ασφάλεια κλπ.◦Προσωπικό για τη λειτουργία και συντήρηση της μονάδας παραγωγής.◦Επιστήμονες που ασχολούνται με την εν εξελίξει έρευνα και ανάπτυξη.

Ευκαιρίες εργασίας (απασχόλησης)


Εταιρείες και Οργανισμοί

Πηγή: GFZ, 2013


Επίπεδο εμπειρίας Επίπεδο δεξιοτήτων

Στελέχωση σχετικών έργων

Πηγή: GFZ, 2013


Σχετικές δραστηριότητες

Πηγή: GFZ, 2013


Βασικές ειδικότητες



Δυσεύρετες ειδικότητες



Επαγγέλματα αυξημένης ζήτησης στο μέλλον



Ανάγκες σε σχέση με εκπαίδευση και κατάρτιση



Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Πολυτεχνείο Κρήτης

Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Ξάνθης

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Απόκτηση βασικών γνώσεων για τους μηχανισμούς μεταφοράς θερμότητας, τις πηγές θερμότητας στο εσωτερικό της Γης και τη θερμική κατάσταση του εσωτερικού της.

Απόκτηση βασικών γνώσεων για τα γεωθερμικά πεδία, την προέλευση των γεωθερμικών ρευστών, τις κατηγορίες υδροθερμικών συστημάτων και τη γεωθερμική ενέργεια ψηλής ενθαλπίας.

Απόκτηση περισσότερο λεπτομερών γνώσεων για τη γεωθερμική ενέργεια χαμηλής ενθαλπίας.

Απόκτηση ικανότητας κατάταξης και αξιολόγησης των γεωθερμικών πηγών.

Απόκτηση ικανότητας συνεργασίας με επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων (π.χ. γεωλόγους), που σχετίζονται με το αντικείμενο της γεωθερμίας.

Πολυτεχνικές Σχολές


Τμ. Γεωλογίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Τμ. Γεωλογίας Πανεπιστημίου Πατρών

Τμ. Γεωλογίας Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

- Εκμάθηση βασικών εννοιών της Γεωθερμίας

- Εξοικείωση με τις μεθόδους γεωθερμικής έρευνας

- Κατανόηση των βασικών διεργασιών που λαμβάνουν χώρα στον γεωθερμικό ταμιευτήρα

-Ευαισθητοποίηση σε θέματα περιβαλλοντικών επιπτώσεων από τη χρήση των γεωθερμικών ρευστών

Σχολές Θετικών Επιστημών


ΤΕΙ Αθήνας

ΤΕΙ Δυτ. Μακεδονίας

Αλεξάνδρειο ΤΕΙ Θεσσαλονίκης

ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας

ΤΕΙ Θεσσαλίας

ΤΕΙ Αν. Μακ. & Θράκης

ΤΕΙ Δυτ. Ελλάδας

ΤΕΙ Πειραιά

ΤΕΙ Κεντ. Μακεδονίας

Η εξοικείωση των σπουδαστών με τις βασικές αρχές αξιοποίησης της Γεωθερμικής Ενέργειας

Η κατανόηση των μεθοδολογιών σχεδιασμού και διαστασιολόγησης εγκαταστάσεων γεωθερμικής ενέργειας.

Η εξοικείωση με στοιχεία οικονομοτεχνικής ανάλυσης διατάξεων αξιοποίησης γεωθερμικής ενέργειας,

Η εξοικείωση των σπουδαστών με τη λειτουργία διατάξεων αξιοποίησης γεωθερμικής ενέργειας.

Η κατανόηση των συστημάτων εξοικονόμησης και αποθήκευσης ενέργειας σε αντίστοιχες εγκαταστάσεις.

Τεχνολογικά Ιδρύματα


Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχ.Μηχ.Μετ.-Μετ.: 5

Σχ.Χημ.Μηχ.: 3

Σχ.Μηχ.Μηχ.: 1

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Τμ.Γεωλ.: 3

Τμ.Πολ.Μηχ.: 1

Τμ.Μηχ.Μηχ.: 2

Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Τμ.Γεωλ.: 3

Πανεπιστήμιο Πατρών Τμ.Γεωλ.: 2

Πανεπιστήμιο Πειραιώς Τμ.Τεχν.Συστμ.Παρ.: 2

Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Τμ.Οικ.Οικ.: 1

Διδακτορικές διατριβές


Διδακτορικές Διατριβές


Γερμανία (5) RWTH Aachen University & E.ON Energy Research Center, Institute of Applied Geophysics and Geothermal Energy◦Applied Geophysics and Geothermal Energy (GGE)

Technical University Clausthal Institute of Petroleum Engineering◦Geothermal Engineering & Integrated Energy Systems

Technical University Darmstadt◦Applied Geothermal Science and Technology

KIT Karlsruhe Institute of Technology, Institute of Applied Geosciences ◦Geothermics

Technical University Munich/GFZ-Potsdam◦Geothermal Energy

Ολλανδία (1) Technical University Delft & GFZ-Potsdam/Germany, Faculty of Civil Engineering & Geosciences◦Geothermal Engineering

Ελβετία (3) Swiss Federal Institute of Technology (ETH Zurich)◦Geological Institut, Professor of Deep Geothermal Energy and Geological Reservoirs Department of Mechanical and Process Engineering , ◦Professor of Geoenergy and Process Technologies

University of Neuchatel◦Centre for Hydrogeology and Geothermics (CHYN), Professor of Geothermics.

Πανεπιστημιακές έδρες σε Ευρώπη


Κροατία◦University of Zagreb, Faculty of Civil Engineering◦Name of courses / degrees: Geotechnical Engineering (BSc, MSc)

Γαλλία◦University of Strasbourg, School and Observatory of Earth Science◦Name of courses / degrees: Module Geothermie : Methodes geologiques d’exploration en geothermie

◦University of Lorraine, Ecole Nationale Superieure Geologie◦Name of courses / degrees: Georesources engineering (MSc)

Σχετικά προγράμματα Σπουδών


Γερμανία◦Leibniz University of Hannover◦Name of courses / degrees: Geosciences (BSc, MSc)◦University of Technology Hamburg-Harburg (TUHH)◦Name of courses / degrees: Energy and Environmental Engineering (BSc, MSc)◦University of Friedrich-Schiller Jena, Institute for Geosciences◦Name of courses / degrees: Geosciences (BSc)◦University of Leipzig, Institute for Geophysics and Geology◦Name of courses / degrees: Geosciences, Environmental Dynamics and Georisks (MSc) Topics: Endogenous Georisks, Applied Environmental Geophysics http://www.geo.uni-leipzig.de/◦Johannes Gutenberg University Mainz, Institute for Geosciences and University of Applied Sciences Bingen, Institute for Geothermal Resource Management◦Name of courses / degrees: Geosciences (BSc, MSc)◦University of Potsdam◦Name of courses / degrees: Geosciences (Geothermal part of studies) (BSc, MSc)



Γερμανία◦Technical University of Berlin, Faculty of Applied Geosciences◦Name of courses / degrees: course on Geothermal Energy Systems in the MSc program “Geotechnologies”◦University of Applied Sciences Bochum/International Geothermal Center Bochum (GZB)◦Name of courses / degrees: Construction Engineering / Geothermal Energy Systems (MSc)◦University of Bonn◦Name of courses / degrees: Geosciences (BSc)◦University of Bremen, Department of Geosciences◦Name of courses / degrees: Geosciences (BSc, MSc)◦Albert-Ludwigs University, Faculty of Geosciences◦Name of courses / degrees: Geosciences (BSc)◦Albert-Ludwigs University, Geosciences, Centre for Renewable Energy◦Name of courses / degrees: Renewable Energy Management (MSc) Topics: Introduction to Geothermal Energy and its Technologies



Ουγγαρία◦University of Miskolc, Faculty of Earth Science◦Name of courses / degrees: Post Graduate Diploma in Geothermal Energy Technology / Postgraduate Certificate in Geothermal Energy Technology (PGCertGeothermTech)◦University of Miskolc, Faculty of Earth Science◦Name of courses / degrees: MSc Petroleum and Natural Gas Institute, MSc Hydrogeological Engineering, BSc Earth Science and Engineering, PhD

Ισλανδία◦RES The School for Renewable Energy Science◦Name of courses/degrees: M.Sc. specialization on Geothermal Energy◦University of Iceland, Faculty of Industrial Engineering, Mechanical Engineering and Computer Science◦Name of courses/degrees: Mechanical Engineering B.Sc., M.Sc., ◦United Nations University Geothermal Training Program◦Name of courses / degrees: 6 months Geothermal Training Program, UNU certificate, diploma can be extended to MSc or PhD degrees in geothermal sciences in cooperation with the University of Iceland



Ισλανδία◦Reykjavik University REYST - Reykjavik Energy Graduate School of Sustainability System, University of Iceland and Reykjavik Energy◦Name of courses / degrees: Engineering, Earth Sciences (MSc, PhD) through the University of Iceland and Reykjavik University◦Reykjavik University, School of Science and Engineering◦Name of courses / degrees: Mechanical - and Energy Engineering (BSc)◦Keilir Atlantic Center of Excellence, Reykjanesbær in association with University of Iceland, Reykjavik energy and HS-Orka◦Name of courses / degrees: Geothermal power plant technician



Ιταλία◦University of Pisa, Department of Geosciences◦Name of courses / degrees: BSc and MSc in Geology, Course on Geothermal◦University of Roma◦Name of courses / degrees: Course on Geothermal , Degree in Geology of the Territory and of the Resources.◦University of Camerino◦Name of courses / degrees: course on Energy Resourses and Risk, MSc degree in Geoenvironmental Resources and Risks◦University of Milano, Department of Energy◦Name of courses / degrees: Geothermics◦University of Bologna, Department of Civil, Chemical, Environmental and Materials Engineering◦Name of courses / degrees: Geoengineering and Natural Resources focusing on Mines and Quarries, Geothermal and Excavations with courses in simulation of hydrocarbon and geothermal reservoirs.



Ιταλία Politecnico di Torino University of Bari, Earth and Geoenvironmental Science Department University of Trieste, Department of Geocience University of Florence, Department of Earth Sciences, Department of Mechanical and Industrial Technology University of Padova, Department of Geosciences University of Rome, La Sapienza, Department of Earth Sciences



ΠΓΔΜ◦St. Ciril and Methodious, Faculty of Mecganical Engineering, Department on Thermal Energy◦Name of courses / degrees: Energy and Ecology (Bachelor of Engineering, Master of Engineering) Name of courses: Thermal Engineering (MSc)◦Name of courses / degrees: Courses: Power Engineering and Ecology (MSc)◦Name of courses / degrees: Non-Conventional Energy Sources (MSc)

Πολωνία◦AGH - University of Science and Technology, Faculty of Geology, Geophysics and Environment Protection, Department of Energy Resources◦Name of courses / degrees: Environmental Engineering, Specialization: Renewable Energy (incl. Geothermal Energy) BSc: Geothermal Energy◦MSc: Geothermal Energy◦Wroclaw University of Technology, Faculty of Mechanical and Power Engineering, Power Engineering◦Name of courses / degrees: Power Engineering - Specialization in Renewable Sources of Energy (MSc)



Ρουμανία◦University of Oradea, Faculty of Energy Engineering and Industrial Management◦Name of courses / degrees: Engineering of Renewable Energy Systems (BSc), Renewable Energy (MSc)◦BSc: course on geothermal energy has 4 ECTS out of the total 240 ECST for the 4 years program. MSc: 2 years, 120 ECTS, of which 8 are for the course on "Technologies for geothermal energy utilization".

Τουρκία◦Middle East Technical University, Ankara◦Name of courses / degrees: Mechanical Engineering/Petroleum and Natural Gas Engineering◦DokuzEylul University, Izmir◦Name of courses / degrees: undergraduate and MSc programs in Geophysical Engineering as well as Geological Engineering, master‘s programs in Geothermal Energy, Economic Geology and Applied Geology



AAPG BulletinAmerican Association of Petroleum Geologists, USA.

Advances in Water ResourcesElsevier Science, UK.

Applied GeochemistryElsevier Science, UK.

Australian Journal of Earth SciencesBlackwell Scientific Publications, UK.

Bollettino di Geofisica Teorica ed Applicata

Bulletin of Volcanology

Geothermal Energy Science (GtES)

Geothermal Resources Council BulletinGeothermal Resources Council, USA.

GeothermicsElsevier Science, UK.

GeothermieSchweizerische Vereinigung fuer Geothermie, Switzerland.

Geothermische EnergieBundesverband Geothermie, Germany.

GeotimesAmerican Geological Insitute, USA.

Διεθνή επιστημονικά περιοδικά


Technika Poszukiwan Geologicznych Geosynoptyka i Geotermia, Poland.

TectonicsAmerican Geophysical Union, USA.

TectonophysicsElsevier Science, the Netherlands.

Terra NovaBlackwell Scientific Publications Ltd., UK.

Transport in Porous MediaKluwer Academic Publishers, the Netherlands.

Water & EnvironmentInternational Atomic Energy Agency, Vienna.

Global and Planetary ChangeElsevier Science, the Netherlands.

IGA NewsletterInternational Geothermal Association.

International Journal of Energy ResearchJohn Wiley & Sons, UK.

Izvestiya - Physics of the Solid EarthAmerican Geophysical Union, USA.

Journal of African Earth SciencesElsevier Science, UK.

Journal of Applied GeophysicsElsevier Science Publishers, the Netherlands.



Renewable EnergyElsevier Science, UK

Revue de l'Institut Français du PetroleInstitut Français du Petrole, France.

ScienceAmerican Association for the Advancement of Science (AAAS), USA.

Scientia Geologica SinicaInstitute of Geology, P.R. China.

SPE Drilling &CompletionSociety of Petroleum Engineers, USA.

SPE Production & FacilitiesSociety of Petroleum Engineers, USA.

Journal of Petroleum TechnologySociety of Petroleum Engineers, USA.

Journal of PetrologyOxford University Press, UK.

Journal of Structural GeologyElsevier Science, UK.

Journal of Volcanology and Geothermal ResearchElsevier Science, the Netherlands.

NatureNature Publishing Group, UK

New ScientistReed Business Information, UK



Studia Geophysica et GeodaeticaGeophysical Institute of the Academy of Sciences of the Czeck Republic, Prague.

Bulletin of the Geological Survey of JapanGeological Survey of Japan, Japan.

SPE Reservoir Evolution & EngineeringSociety of Petroleum Engineers, USA.

Water Resources ResearchAmerican Geophysical Union, USA.

New Zealand Journal of Geology and GeophysicsSir Publishing, New Zealand

Physics of the Earth and Planetary InteriorsElsevier Science, the Netherlands.

Journal of Energy Resources TechnologyAmerican Society of Mechanical Engineers, USA.

Journal of GeodynamicsElsevier Science, UK.

Journal of Geomagnetism and GeoelectricityTerra Scientific Publications, Japan.

Journal of Geophysical ResearchAmerican Geophysical Union, USA.

Journal of the Geothermal Research Society of JapanThe Geothermal Research Society of Japan, Japan.

Journal of HydrologyElsevier Science, the Netherlands.



Επιστημονικές εκδηλώσεις










Καθώς η παραγωγή και η χρήση της γεωθερμικής ενέργειας γίνονται πιο εμφανείς στο σημερινό τοπίο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τα ακαδημαϊκά ιδρύματα επιβάλλεται να διαδραματίσουν ένα ιδιαίτερο ρόλο στις νέες απαιτήσεις. Η έλλειψη εκπαιδευμένων επιστημόνων και επαγγελματιών του κλάδου - ιδιαίτερα υψηλότερου επιπέδου εκπαίδευσης- αναφέρεται συχνά ως εμπόδιο για την ανάπτυξη της γεωθερμικής βιομηχανίας. Όσο η βιομηχανία αναπτύσσεται, τόσο αυξάνει και η ανάγκη για τη γεωθερμική εκπαίδευση και την κατάρτιση απαιτώντας ένα ευρύ φάσμα εμπειρογνωμόνων σε διάφορους τομείς.

Συμπερασματικά