Environmental Education

Περιβαλλοντική εκπαίδευσηΧΑΡΑ ΝΤΡΙΝΙΑΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών

ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ & ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣΤΟΜΕΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ & ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ

Ο όρος «περιβάλλον» ...

• κεντρική - «συστατική» έννοια της ΠΕ

• όρος του καθημερινού μας λεξιλογίου

• έννοια – κλειδί της εποχής μας

• χρησιμοποιείται με τρόπο ασαφή και αόριστο

Πώς ορίζεται η έννοια «περιβάλλον»;

• Πολλοί οι ορισμοί που έχουν δοθεί• Όμως, ως έννοια παραμένει ακόμη ασαφής και

αόριστη• Δεν υπάρχει συμφωνία για έναν ικανοποιητικό

ορισμό του περιβάλλοντος, ούτε μία επιστημονική θεωρία περιγραφής και εξέτασής του

Το «περιβάλλον» ως έννοια

• Δύο προσεγγίσεις:

• Η οικολογική προσέγγιση• Η προσέγγιση του συνολικού περιβάλλοντος του

ανθρώπου

Το «περιβάλλον» ως έννοια• Σύγχρονη – πολυχρησιμοποιημένη έννοια• Ταυτίζεται με: τη φύση, κοινωνικός περίγυρος, …• Έχει συνδεθεί με την έννοια «πρόβλημα» (κίνδυνος, απειλή –

προστασία – μέτρα)• Αναφέρεται σε διαφορετικά επίπεδα: πλανητικό/ τοπικό,

συλλογικό/ προσωπικό• Προσδιορίζεται και οριοθετείται από επίθετα και ιδιότητες

(φυσικό, αστικό, πολιτικό, υδάτινο, δασικό, … / καθαρό, ευχάριστο, επικίνδυνο, …)

• Έννοια πολυσήμαντη και πολυδιάστατη• Δεν υπάρχει ένας ορισμός – μία επιστημονική θεωρία να

προσεγγίζει την φύση του στην ολότητά της

Το «περιβάλλον» ως έννοια• Ποικιλία χρήσεων και σημασιών

• Χώρος ζωής• Χώρος διαβίωσης, μάθησης, κοινωνικοποίησης• Πεδίο δράσης, δημιουργίας, παραγωγής, κατανάλωσης• Σύστημα σχέσεων• Έκφραση πολιτισμού/ κουλτούρας• Αγαθό προς εκμετάλλευση

Μία έρευνα στη Γαλλία (Ined,1999) …

• Η ερώτηση: Όταν ακούτε τη λέξη «περιβάλλον», τι σκέφτεστε;

• Ποιες είναι οι διαστάσεις των αναπαραστάσεων (representations) που έχουν οι Γάλλοι για το περιβάλλον;

• Δύο άξονες: το περιβάλλον ως

• πλαίσιο ζωής ------ κοινωνικό πρόβλημα• αστικός χώρος ------ φυσικός χώρος

Ευροβαρόμετρο 2011• Τι στάσεις διατηρούν οι Ευρωπαίοι πολίτες για το περιβάλλον;

• Όταν ακούτε να μιλούν για το περιβάλλον, τι σας έρχεται πρώτο στο μυαλό;

• Προστασία της φύσης• Τι περιβάλλον θα κληρονομήσουν τα παιδιά μας• Η κλιματική αλλαγή• Ρύπανση• Καταστροφές που έχουν προκληθεί από τον άνθρωποι –• πυρηνικά ατυχήματα • Ποιότητα ζωής• Εξάντληση των φυσικών πόρων• Πράσινα και ευχάριστα τοπία• Σεισμοί, πλημμύρες και άλλες φυσικές καταστροφές

• Τι απαντούν οι Έλληνες;

Περιβάλλον• Φυσικό Περιβάλλον

• Αβιοτικά στοιχεία (έδαφος, υπέδαφος, νερό, ατμόσφαιρα, κλίμα) • Βιοτικά στοιχεία (άνθρωπος, φυτά, ζώα)

• Ανθρωπογενές Περιβάλλον• Δρόμοι, κατοικίες, κατασκευές, μέσα μεταφοράς, προϊόντα • Τρόπος οργάνωσης, ιδέες, αξίες, πολιτισμός κάθε κοινωνίας

(Κοινωνικό, πολιτισμικό, ιστορικό, θρησκευτικό, οικονομικό περιβάλλον)

• Αλληλεπίδραση ανθρώπου - περιβάλλοντος • Διατάραξη ισορροπίας Φυσικού - Ανθρωπογενούς

Περιβάλλοντος

Τα τμήματα του φυσικού περιβάλλοντος

ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΟξυγόνο άζωτοκαι άλλα αέρια

ΥΔΡΟΣΦΑΙΡΑΝερό ,πάγος

υδρατμοί

ΛΙΘΟΣΦΑΙΡΑΈδαφος καιυπέδαφος

ΒΙΟΣΦΑΙΡΑΗ περιοχή πουΥπάρχει ζωή

Στην ύπαρξη της ατμόσφαιρας οφείλεται το γαλάζιο χρώμα που έχει ο πλανήτης μας.

Αν δεν υπήρχε ατμόσφαιρα τότε η εικόνα που θα είχαμε θα ήταν φωτεινά αντικείμενα σε σκοτεινό περιβάλλον.

ΥΔΡΟΣΦΑΙΡΑ

Σχηματική παράσταση της υδρόσφαιρας και του κύκλου του νερού

Το Σύστημα της Γης

Αυτό το σχήμα παρουσιάζει τη δυναμική αλληλεπίδραση μεταξύ των σημαντικότερων σφαιρών.

Οργανισμοί

Φυσικό περιβάλλον

Πετρώματα

Διαγένεση

Βιογεωγραφία

Εξέλιξη

Οικοσύστημα

Παλαιοοικοσύστημα

Σχέσεις «αιτίου-αποτελέσματος» μεταξύ της βιολογίας, γεωλογίας , οικολογίας και

παλαιοοικολογίας

Επίδραση

Αβιοτικοί παράγοντες: • Φυσικοί και χημικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ικανότητα

των οργανισμών να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν

Μερικοί αβιοτικοί παράγοντες: 1. ένταση του φωτός2. θερμοκρασία3. υγρασίας4. τύπος υποστρώματος (χαλαρό ή συνεκτικό)5. διαθεσιμότητα ανόργανων συστατικών6. παροχή αερίων όπως οξυγόνο, διοξείδιο του άνθρακα και άζωτο7. pH

Η οικολογική προσέγγιση

- Το σύνολο όλων των εξωτερικών συνθηκών που περιβάλλουν ένα σύστημα, έναν οργανισμό, μια κοινότητα ή ένα αντικείμενο

- Αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στους οργανισμούς και το δίκτυο των αβιοτικών παραγόντων οργανώνουν τελικά το «περιβάλλον και τον οργανισμό» σε μια αδιάσπαστη ενότητα.

- Άρα: περιβάλλον είναι ένα δυναμικό και εξελισσόμενο σύστημα που οργανώνεται από τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα σε όλα τα στοιχεία που το συγκροτούν, βιολογικά και φυσικοχημικά.

Το περιβάλλον του ανθρώπου

• Ο άνθρωπος δεν συμμετέχει στο σύστημα μόνο ως οργανισμός. Δημιουργεί πολιτισμό.

• Αλληλεπιδράσεις όχι μόνο βιολογικών και φυσικοχημικών παραγόντων αλλά και πολιτισμικών.

• Ο άνθρωπος όχι μόνο παρεμβαίνει στο φυσικό περιβάλλον (βιόσφαιρα – γεώσφαιρα) αλλά δημιουργεί και νέο περιβάλλον (τεχνόσφαιρα).

Ανθρωπόσφαιρα• Όταν αναφερόμαστε σε ανθρωπογενές περιβάλλον,

ουσιαστικά εννοούμε ανθρωπόσφαιρα• Ανθρωπόσφαιρα: άνθρωποι (άτομα & κοινωνίες +

ανθρώπινες δραστηριότητες + Ανθρωπογενές περιβάλλον)• Η Αειφόρος Διαχείριση σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι

ανθρωπογενής δραστηριότητα που επιζητεί την εξισορρόπηση της Ανθρωπόσφαιρας με το Φυσικό Περιβάλλον.

πνευματικό

τεχνολογικό

άνθρωπος

Το φιλοσοφικό υπόβαθρο της εξέλιξης του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος

• Περιβάλλον = Φύση • Περιβάλλον = Φύση + Ανθρωπογενές περιβάλλον (ανθρώπινο εποικοδόμημα)

φύση

άνθρωπος

πολιτιστικό φυσικό

Ο άνθρωπος ως αναπόσπαστο μη διαφοροποιημένο τμήμα του φυσικού περιβάλλοντος

Ανθρωπογενές Περιβάλλον - Ανθρωπόσφαιρα• Περιλαμβάνει το σύνολο της ανθρώπινης δημιουργίας, ό,τι

«γεννά» ο άνθρωπος ως σκεπτόμενο και κοινωνικό ον ανά τους αιώνες

• Οι τρεις διαστάσεις του «ανθρωπογενούς» μπορούν να αναλυθούν στα εξής:• Πνευματικό (spiritual) αναφέρεται στην κοσμοθεωρία, τη σχέση

με το θείο, κλπ.• Πολιτισμικό (cultural/intellectual) αναφέρεται στην ανθρώπινη

γνώση και την κουλτούρα• Τεχνολογικό (technological) αναφέρεται στην τεχνογνωσία, την

τεχνολογία, τις υποδομές (εδώ κυρίως εντάσσεται το δομημένο)

• Με την εξέλιξη το Ανθρωπογενές διαρκώς μεγεθύνεται ενώ το Φυσικό παραμένει πάντοτε ως είχε (ή και συρρικνώνεται)

• Αποτέλεσμα: Πόλωση μεταξύ Ανθρωπογενούς και Φυσικού

• Το ανθρωπογενές αποτύπωμα (“footprint”) ξεπερνά τα όρια της φέρουσας ικανότητας του φυσικού συστήματος και επεκτείνεται στην κατανάλωση των πόρων και των δυνατοτήτων επιβίωσης των επόμενων γενεών.

Τελικά, το «περιβάλλον» είναι ...

• ... μια σύνθετη, πολυδιάστατη και πολυδύναμη πραγματικότητα, όπου μια σειρά από παράγοντες (φυσικοί, χημικοί, βιολογικοί, κοινωνικοί και πολιτισμικοί) δρουν συγχρόνως και συνδυαστικά στο χώρο και στο χρόνο, ...

• ... που ξεκινά από το περιβάλλον - πεδίο δράσης του ατόμου και καταλήγει στο συνολικό περιβάλλον – γενικό πλαίσιο υποστήριξης της ζωής.

Ο πλανήτης μας εκπέμπει σήμα κινδύνου

• πολλαπλά και πολύπλοκα περιβαλλοντικά προβλήματα • μόλυνση του αέρα, του νερού, του εδάφους • φαινόμενο του θερμοκηπίου • όξινη βροχή

• κλιματικές αλλαγές • έντονα καιρικά φαινόμενα

• εξαφάνιση ειδών χλωρίδας και πανίδας • μεταλλαγμένα προϊόντα • απορρίμματα • τεράστιες περιβαλλοντικές καταστροφές

Περιβαλλοντικό ζήτημα/πρόβλημα

• Τα περιβαλλοντικά προβλήματα είναι αποτέλεσμα των ανθρώπινων παρεμβάσεων στις φυσικές λειτουργίες του περιβάλλοντος • προβλήματα που προκύπτουν από διαταραχές και δυσλειτουργίες

των «συστημάτων υποστήριξης της ζωής», οι οποίες προέκυψαν από ανθρώπινα διαχειριστικά σφάλματα και επηρεάζουν όλα τα επίπεδα ύπαρξης και, αφετέρου τα κοινωνικά προβλήματα (π.χ. κακή διαχείριση χώρου, υπερκατανάλωση, υποσιτισμός κ.λπ.) που προκύπτουν από τις εν λόγω διαταραχές ή που προκαλούν δυσλειτουργίες.

• Η οικολογική κρίση εκφράζεται από το σύνολο των περιβαλλοντικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι σύγχρονες κοινωνίες• ύπαρξη παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων

Σύγχρονα περιβαλλοντικά ζητήματα

• Τα σπουδαιότερα παγκόσμια προβλήματα που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το περιβάλλον αναδεικνύονται σε μία έρευνα που διεξήχθη σε 50 χώρες και στην οποία συμμετείχαν 200 επιστήμονες

• Κορυφαίο περιβαλλοντικό πρόβλημα: ατμοσφαιρική ρύπανση και οι επιπτώσεις της (φαινόμενο του θερμοκηπίου, μείωση της στοιβάδας του όζοντος και τις τοπικές επιδράσεις της ατμοσφαιρικής ρύπανσης)

• Κορυφαίος παράγοντας υποβάθμισης των φυσικών πόρων: η μείωση της ποσότητας και της ποιότητας του γλυκού νερού

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΣΕ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΕΠΙΠΕΔΟΚλιματική αλλαγή (51%) Έλλειψη γλυκού νερού (29%)

Αποδάσωση και ερημοποίηση (27%) Ρύπανση γλυκών νερών (28%)

Κακή διαχείριση φυσικών πόρων (27%) Μείωση βιοποικιλότητας (23%)

Δημογραφική αύξηση και μετανάστευση (22%) Εξέλιξη κοινωνικών αξιών (21%)

Διάθεση αποβλήτων (20%) Ατμοσφαιρική ρύπανση (20%)

Υποβάθμιση εδαφών (18%) Διαταραχές οικοσυστημάτων (17%)

Χημική ρύπανση (16%) Αστικοποίηση (16%)

Μείωση της στιβάδας όζοντος (15%) Κατανάλωση ενέργειας (15%)

Νέες ασθένειες (14%) Εξάντληση φυσικών πόρων (11%)

Διατροφική ανασφάλεια (11%) Διατάραξη βιογεωχημικών κύκλων (11%)

Βιομηχανικές εκπομπές (10%) Φτώχεια (9%)

Τεχνολογίες πληροφορίας (7%) Εχθροπραξίες και ένοπλες συγκρούσεις (7%)

Μείωση αντοχής σε ασθένειες (7%) Φυσικές καταστροφές (7%)

Εισβολές βιολογικών ειδών (6%) Γενετική μηχανική (6%)

Θαλάσσια ρύπανση (6%) Μείωση αλιευτικών πόρων (5%)

Αλλαγή ωκεάνιας κυκλοφορίας (5%) Υποβάθμιση παράκτιων ζωνών (5%)

Απορρίμματα στο διάστημα (4%) Βιοσυσσώρευση έμμονων τοξικών ουσιών (4%)

Επιδράσεις φαινομένου Ελ-Νίνιο (3%) Άνοδος στάθμης θάλασσας (3%)

Πίνακας 1: Ανάδειξη περιβαλλοντικών προβλημάτων σε παγκόσμιο επίπεδο (Πηγή: Χατζημπίρος, 2002: 212)

Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (U.N.E.P.)

• Κλιματική αλλαγή• Περιβαλλοντικές απειλές από καταστροφές και συγκρούσεις• Διαχείριση των οικοσυστημάτων• Περιβαλλοντική διακυβέρνηση• Επιβλαβείς χημικές ουσίες και• Αποδοτικότητα των πόρων/ βιώσιμη παραγωγή και

κατανάλωση

Νομικός Οδηγός της WWF (World Wide Fund for Nature ή World Wildlife Fund)• Αέρας και ατμοσφαιρική ρύπανση• Διαχείριση υδάτων• Ρύπανση της θάλασσας και των παράκτιων περιοχών• Διαχείριση, ρύπανση και υποβάθμιση του εδάφους• Χωροταξικός σχεδιασμός και οργάνωση οικισμών• Έργα υποδομής (π.χ. οδοποιία, δίκτυο τηλεπικοινωνιών και σταθμοί

βάσης κινητής τηλεφωνίας, δίκτυα μεταφοράς ρεύματος κ.ο.κ.)• Ενέργεια και κλιματική αλλαγή• Διαχείριση αποβλήτων• Ηχορρύπανση• Διαχείριση δασών και προστασία του αστικού πρασίνου• Διαχείριση προστατευόμενων περιοχών και ειδών• Περιβαλλοντική προστασία κατά τη βιομηχανική και βιοτεχνική

δραστηριότητα

Ελλάδα: Νόμος 1650/86 (ΦΕΚ – 160 Α’ για την προστασία του περιβάλλοντος)

• Η υπερ-αστικοποίηση του πληθυσμού• Ο χωροταξικός σχεδιασμός των οικισμών, • Η υπερ-εκμετάλλευση ή αλόγιστη χρήση των φυσικών

πόρων και των μη ανανεώσιμων/σπάνιων πόρων, • Η διαταραχή της οικολογικής ισορροπίας των

οικοσυστημάτων, • Η ρύπανση του εδάφους, • Η ρύπανση των υδάτων (θαλασσών, ποταμών, λιμνών κτλ), • Η ρύπανση της ατμόσφαιρας • Η ανάγκη για ευαισθητοποίηση των πολιτών στα θέματα

προστασίας του περιβάλλοντος

Περιβαλλοντική Εκπαίδευση

• Περιβαλλοντική Εκπαίδευση = μια εκπαίδευση σχετική με το περιβάλλον

• Διαφορετικές προσεγγίσεις: διαφοροποιούνται ανάλογα με την εποχή, τη φάση του ανθρώπινου πολιτισμού, τη συσσωρευμένη γνώση, τις αναγκαιότητες, την αντίληψη για το περιβάλλον και τη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον

Τι είναι περιβαλλοντική εκπαίδευση;;;

• Είναι μια διαδικασία με την οποία οι άνθρωποι αναπτύσσουν συνείδηση, ανησυχία και γνώση του περιβάλλοντος και μαθαίνουν να χρησιμοποιούν αυτή τη γνώση για να διατηρήσουν και να αξιοποιήσουν το περιβάλλον κατά βιώσιμο τρόπο προς όφελος των σημερινών και των μελλοντικών γενεών

• Αυτό συνεπάγεται βούληση για ανάληψη προσωπικών πρωτοβουλιών και κοινωνική συμμετοχή για την επίτευξη της αειφορίας.

• Αποσκοπεί στο να αναπτύξουν οι μαθητές, οι φοιτητές, η εκτός σχολείου νεολαία, οι ηγέτες μιας κοινωνίας, οι φορείς χάραξης πολιτικής και το ευρύ κοινό κατάλληλες περιβαλλοντικές δεξιότητες.

Στόχοι και αντικείμενο της ΠΕ

• Ο κύριος στόχος είναι να αναπτυχθεί ενδιαφέρον και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού της γης για το συνολικό περιβάλλον και τα συναφή προβλήματά του.

• Οι στόχοι της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης είναι:• Η βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος • Η ευαισθητοποίηση του ανθρώπου για τα περιβαλλοντικά

προβλήματα και η έναρξη διαλόγου για αυτά• Η δημιουργία κατάλληλου κλίματος ώστε οι άνθρωποι να

συμμετέχουν στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και να αναπτύσσουν ικανότητες για την αξιολόγηση αναπτυξιακών προγραμμάτων

ΠΕ

Ευαισθητοποίηση

Γνώση

Νοοτροπία

Δεξιότητες

Συμμετοχή

Οι στόχοι της ΠΕ ταξινομούνται ως εξής:

• Ευαισθητοποίηση – απόκτηση επίγνωσης και ευαισθησίας για το συνολικό περιβάλλον και συναφών προβλημάτων του

• Γνώση – απόκτηση ποικιλίας εμπειριών και μιας βασικής κατανόησης του περιβάλλοντος και των συναφών προβλημάτων του.

• Νοοτροπία – απόκτηση ενός συνόλου αξιών και του αισθήματος της ανησυχίας για το περιβάλλον καθώς και κίνητρο για την ενεργό συμμετοχή στη βελτίωση του περιβάλλοντος και προστασίας.

• Δεξιότητες - απόκτηση δεξιοτήτων για τον εντοπισμό και την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων

• Συμμετοχή - για την παροχή στις κοινωνικές ομάδες και σε άτομα μιας ευκαιρίας να αναμειχθούν ενεργά σε όλα τα επίπεδα επιδίωξης επίλυσης των περιβαλλοντικών προβλημάτων.

Μείζονα περιβαλλοντικά ζητήματα

και ανησυχίες

Ρύπανση των

υδάτων

Μόλυνση της

ατμόσφαιρας

Κλιματική αλλαγή

Απόβλητα

Η φύση ξέρει καλύτερα

Όλες οι μορφές ζωής είναι εξίσου σημαντικές

Τα πάντα είναι αλληλένδετα

Τα πάντα αλλάζουν

Τα πάντα πρέπει να καταλήγουν κάπου

Η δική μας είναι μια πεπερασμένη γη

Η φύση είναι πανέμορφη και είμαστε διαχειριστές της Δημιουργίας του Θεού

Περιβαλλοντικές Αρχές


Επιστήμες Ζωής Φυσικές Επιστήμες

Γεω-Επιστήμες Μαθηματικά

Ανθρωπιστικές Επιστήμες

Επικοινωνίες, ΤέχνεςΚοινωνικές Επιστήμες

ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Η περιβαλλοντική εκπαίδευση πρέπει να είναι:• Δραστική: θα πρέπει να είναι προσανατολισμένη στην

εξεύρεση λύσεων στα πραγματικά περιβαλλοντικά προβλήματα και θέματα

• Βιωματική: θα πρέπει να χρησιμοποιεί ποικιλία προσεγγίσεων και να εφαρμόζεται σε ποικιλία περιβαλλόντων

• Προσανατολισμένη στο μέλλον: θα πρέπει να ασχολείται με το παρόν και το μέλλον

• Ολιστική: θα πρέπει να ασχολείται με τις φυσικές και ανθρωπογενείς πτυχές του περιβάλλοντος

• Διεπιστημονική: θα πρέπει να αφορά όλους τους επιστημονικούς κλάδους

• Θεματική: θα πρέπει να ασχολείται με τις τοπικές, περιφερειακές, εθνικές και παγκόσμιες προοπτικές


• Περιβαλλοντική Εκπαίδευση: μετάφραση του αγγλικού “Environmental Education”.

• Η σημασία της αγγλικής λέξης “education” δεν αποδίδεται πλήρως με την ελληνική λέξη «εκπαίδευση», αφού εμπεριέχει και άλλα στοιχεία, τα οποία στην ελληνική γλώσσα αποδίδονται με άλλες λέξεις όπως «παιδεία» ή «αγωγή»

Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευσηγεννιέται….• Πότε; Η ΠΕ γεννιέται και διαμορφώνεται σε αυτόνομο πεδίο

στις δεκαετίες 1960 – 1970

• Πώς; Προέρχεται από τη συνειδητοποίηση του σύγχρονου περιβαλλοντικού/ οικολογικού προβλήματος και του κοινωνικού αιτήματος για επίλυσή του

• Γιατί; Η εκπαίδευση θεωρείται ένα από τα μέτρα/ μέσα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του προβλήματος

• Τι; Προτείνεται η εισαγωγή της σε όλες τις βαθμίδες της τυπικής και στις διάφορες μορφές της μη-τυπικής εκπ/σης και άτυπης μάθησης

Μορφές εκπαίδευσης• Άτυπη εκπαίδευση (informal education) είναι η δια βίου διαδικασία με

την οποία κάθε άτομο αποκτά στάσεις, αξίες, δεξιότητες και γνώσεις από την καθημερινή εμπειρία και τις εκπαιδευτικές επιρροές του περιβάλλοντός του.

• Τυπική εκπαίδευση (formal education) είναι το ιεραρχικά δομημένο και χρονολογικά διαβαθμισμένο εκπαιδευτικό σύστημα από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση ως το πανεπιστήμιο, συμπεριλαμβανομένων γενικών ακαδημαϊκών σπουδών και μια ποικιλία ειδικών προγραμμάτων και ιδρυμάτων για πλήρους απασχόλησης τεχνικής και επαγγελματικής κατάρτισης.

• Μη-τυπική εκπαίδευση (non-formal education) είναι κάθε οργανωμένη εκπαιδευτική διαδικασία έξω από το καθιερωμένο τυπικό σύστημα – η οποία λειτουργεί είτε ανεξάρτητα είτε σαν κομμάτι μιας ευρύτερης διαδικασίας – που σκοπεύει στην εξυπηρέτηση συγκεκριμένων μαθησιακών στόχων και συγκεκριμένων ατόμων».

Πρόδρομες εκπαιδευτικές κινήσεις

• η προοδευτική κίνηση στην εκπαίδευση• η μελέτη της φύσης• οι αγροτικές σπουδές• η εκπαίδευση για τη διατήρηση της φύσης• η εκπαίδευση έξω από το σχολείο• η μελέτη πεδίου• οι περιβαλλοντικές σπουδές

Εκπαίδευση και περιβάλλον: οι καταβολές

• 18ος αι - J. Locke (εμπειρισμός):• Ποτέ δεν μπορούμε να μάθουμε κάτι για οντότητες που είναι αδύνατον να παρατηρηθούν• Η αγωγή θα πρέπει να συνδυάζει το φυσικό τρόπο ζωής – άσκηση στο φυσικό περιβάλλον• Η προσωπικότητα διαμορφώνεται καλύτερα από το περιβάλλον και όχι από τη διδασκαλία• η γνώση βασίζεται αποκλειστικά στις εντυπώσεις των αισθήσεων• η μάθηση επιτυγχάνεται μέσω εμπειρίας και δοκιμής

• 18ος – 19ος αι – E. Kant, Hegel (ιδεαλισμός):• «Η νόηση χωρίς την αίσθηση είναι χωλή αλλά και η αίσθηση δίχως τη νόηση είναι τυφλή»• Νους και φύση υπάρχουν αρμονικά μόνο μέσα από μια σχέση αλληλεξάρτησης

• 18ος - Rousseau (ρομαντισμός):• το περιβάλλον είναι πεδίο για την ανάπτυξη των φυσικών ικανοτήτων του παιδιού• η επαφή με τη φύση είναι απαραίτητη, γιατί εκεί θα βρει το παιδί πράγματα που το

ενδιαφέρουν• 19ος αι – Ch. Darwin (πραγματισμός):

• Όλη η νοητική δομή του ανθρώπου εξελίσσεται μέσω της αλληλεπίδρασής του με το περιβάλλον

• 19ος - Herbart:• η μάθηση πρέπει να αρχίζει από το άμεσο περιβάλλον του παιδιού• το περιβάλλον είναι η καλύτερη πηγή υλικού• το περιβάλλον αποτελεί σημείο εκκίνησης για τη μελέτη θεμάτων

πέρα από τις αισθήσεις• 19ος - Pestalozzi, Froebel:

• η εκπαιδευτική πορεία ως διαλεκτική πορεία μπορεί να συμβάλλει στην επίτευξη της αρμονίας ανάμεσα στο νου και στη φύση

• Νέα Αγωγή: έμφαση στη φυσική δραστηριότητα, την προσωπική ανακάλυψη, ο δάσκαλος-οδηγός, ενοποίηση αντικειμένων

• 20ός αι – Dewey:• στενή σχέση σχολείου με ζωή• Εκπαιδευτικό σύστημα βασισμένο στην πραγματικότητα

Ιστορική εξέλιξη της Π.Ε.

• Διάσκεψη για τη Βιόσφαιρα 1968 - Παρίσι• Διατυπώνεται το αίτημα για ανάπτυξη διδακτικού υλικού, το οποίο θα

σχετίζεται με τη μελέτη του περιβάλλοντος σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης, για προώθηση της τεχνικής εκπαίδευσης και αναθέρμανση της παγκόσμιας γνώσης γύρω από τα περιβαλλοντικά προβλήματα.

• Το 1970 στη Νεβάδα - ΗΠΑ • καθιερώνεται διεθνώς ο όρος και δίνεται ο ορισμός της. • Οι πρώτες κινήσεις για Περιβαλλοντική Αγωγή ξεκίνησαν στις Η.Π.Α.

• «Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση είναι η διαδικασία, που οδηγεί, με την αναγνώριση αξιών και τη διασαφήνιση εννοιών, στην ανάπτυξη των ικανοτήτων και των στάσεων που είναι απαραίτητες για την κατανόηση και την εκτίμηση της συσχέτισης ανθρώπου, πολιτισμού, και βιοφυσικού περιβάλλοντος. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση συνεπάγεται, επίσης, άσκηση στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και τη διαμόρφωση ενός κώδικα συμπεριφοράς του κάθε ατόμου ξεχωριστά γύρω από τα προβλήματα που αφορούν στην ποιότητα του περιβάλλοντος» (I.U.C.N. 1970).


• Διάσκεψη της Στοκχόλμης, 1972• «Διακήρυξη για το Περιβάλλον του Ανθρώπου» ανάγκη

θέσπισης προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης για την αντιμετώπιση της συνεχούς υποβάθμισης του περιβάλλοντος.

• Η UNESCO σε συνεργασία με το U.N.E.P. οργάνωσε το Διεθνές Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Ι.Ε.Ε.Ρ.).

• Οι βασικοί στόχοι του Ι.Ε.Ε.Ρ. αφορούν :• στον σχεδιασμό δραστηριοτήτων απαραίτητων για την ανάπτυξη

ενός διεθνούς προγράμματος στον τομέα της ΠΕ, • στην προώθηση της έρευνας, • στον σχεδιασμό καινούριων μεθόδων, διδακτικού υλικού και

εκπαιδευτικών προγραμμάτων στον τομέα του περιβάλλοντος, • στην κατάρτιση εκπαιδευτικών και ερευνητών • στην παροχή βοήθειας στα κράτη μέλη του ΟΗΕ για την ανάπτυξη

προγραμμάτων ΠΕ.


• 1975-Συνέδριο του Βελιγραδίου- συναντήσεις στα πλαίσια του I.E.E.P. • πρώτη αντιμετώπιση των οικολογικών προβλημάτων στη ρίζα τους • διαμορφώθηκε το εννοιολογικό πλαίσιο και οι κατευθυντήριοι

άξονες της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. • Χάρτα του Βελιγραδίου• εμπλουτίστηκαν οι προτάσεις του Συνεδρίου του Βελιγραδίου και

οργανώθηκαν οι στρατηγικές για την εφαρμογή της ΠΕ σε τοπικό επίπεδο με βάση τις ήδη υπάρχουσες δραστηριότητες και

• προτάθηκε η ενίσχυση των τοπικών δικτύων ανταλλαγής ιδεών και πληροφοριών για την ΠΕ.

• Επιτεύχθηκε ο προσανατολισμός των ληπτών αποφάσεων και των περιβαλλοντικών εκπαιδευτών στις αρχές και τη μεθοδολογία της ΠΕ.


• 1975-Συνέδριο του Βελιγραδίου- συναντήσεις στα πλαίσια του I.E.E.P. - Στόχοι της Π.Ε.• Συνειδητοποίηση: Κατανόηση του περιβάλλοντος ως ενιαίο σύνολο, των

προβλημάτων του και τον καθοριστικό ρόλο του ανθρώπου στην επίλυση τους.

• Γνώση: κατανόηση του περιβάλλοντος στο σύνολο του, τα προβλήματα του, το ρόλο του ανθρώπου μέσα σε αυτό και την ευθύνη των ενεργειών του γι' αυτό.

• Στάσεις: κοινωνικές αξίες, ζωηρό ενδιαφέρον και διάθεση για ενεργό συμμετοχή στην προστασία και βελτίωση του περιβάλλοντος.

• Δεξιότητες: απαραίτητες δεξιότητες για επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων.

• Ικανότητα Αξιολόγησης: αξιολόγηση περιβαλλοντικών παραμέτρων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων ως προς οικολογικούς, πολιτικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς, αισθητικούς και εκπαιδευτικούς παράγοντες.

• Συμμετοχή: αίσθηση ευθύνης απέναντι στο περιβάλλον και επιτακτικότητα δραστηριοποίησης για την επίλυση των προβλημάτων του.


• 1977 Παγκόσμιο Συνέδριο της Τιφλίδας (1ο)• τα βασικά θέματα που συζητήθηκαν ήταν:

• Τα περιβαλλοντικά προβλήματα στις σύγχρονες κοινωνίες • Η στρατηγική και η μεθοδολογία ανάπτυξης της ΠΕ, όπου και

ουσιαστικά καθορίστηκε η πορεία της ΠΕ.• Η ΠΕ υιοθετείται ως μια διαδικασία, η οποία βοηθά στην

κατανόηση της αλληλεξάρτησης κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών παραγόντων,

• παρέχει την ικανότητα συμμετοχής στα άτομα και στις κοινωνικές ομάδες στη προσπάθεια για τη βελτίωση του περιβάλλοντος

• προσδίδει στους συμμετέχοντες νέους τρόπους συμπεριφοράς, περιβαλλοντικά πιο υπεύθυνους


• 1977 Παγκόσμιο Συνέδριο της Τιφλίδας (1ο) - Διάκριση Π.Ε.:• Εκπαίδευση για το ευρύ κοινό:

• παρέχεται σε κάθε ηλικία και σε όλα τα επίπεδα σχολικής εκπαίδευσης, σε διδασκόμενους και διδάσκοντες και στο πλαίσιο διαφόρων εξωσχολικών δραστηριοτήτων που απευθύνονται σε νέους και ενήλικες, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με ειδικές ανάγκες.

• Εκπαίδευση ιδιαιτέρων επαγγελματικών κλάδων • σε όσους οι δραστηριότητες και η επιρροή έχουν σημαντική

επίδραση στο περιβάλλον. Συμμετοχή ποικίλων επιπέδων τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης.

• Επιμόρφωση ειδικών επαγγελματιών και επιστημόνων • εργαζόμενους σε εξειδικευμένα προβλήματα του περιβάλλοντος.

Παροχή διεπιστημονικής διάστασης από τους επιστήμονες.


• 1977 Παγκόσμιο Συνέδριο της Τιφλίδας (1ο) - Κατευθυντήριες αρχές :• Κάθε πρόγραμμα ΠΕ πρέπει:

• Να θεωρεί το περιβάλλον στο σύνολο του φυσικό και ανθρωπογενές, τεχνολογικό και κοινωνικό (οικονομικό, πολιτικό, τεχνολογικό, ιστορικό-πολιτισμικό, ηθικό, αισθητικό)

• Να αποτελεί συνεχή και δια βίου διαδικασία, που θα ξεκινά από την προσχολική ηλικία, θα συνεχίζεται σε όλα τα στάδια της σχολικής και εξωσχολικής εκπαίδευσης

• Να υιοθετεί μια διεπιστημονική προσέγγιση, που χρησιμοποιώντας τις γνώσεις κάθε επιστημονικού τομέα να καθιστά δυνατή μια ολιστική και ισορροπημένη προοπτική

• Να εξετάζει τα κύρια περιβαλλοντικά θέματα από τοπική, εθνική, περιφερειακή και διεθνή σκοπιά, ώστε οι μαθητές να εμβαθύνουν στις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν σε άλλες γεωγραφικές περιοχές

• Να επικεντρώνεται στις τρέχουσες και μελλοντικές καταστάσεις του περιβάλλοντος, λαμβάνοντας υπόψη την ιστορική τους διάσταση

• Να επιμένει στην αξία και αναγκαιότητα μιας τοπικής, εθνικής και διεθνούς συνεργασίας με στόχο την αποτροπή και την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων.

Ιστορική εξέλιξη της Π.Ε.• 1977 Παγκόσμιο Συνέδριο της Τιφλίδας (1ο) - Κατευθυντήριες αρχές :

• Κάθε πρόγραμμα ΠΕ πρέπει:• Να μελετά συστηματικά τις περιβαλλοντικές πλευρές των σχεδίων ανάπτυξης

και οικονομικής μεγέθυνσης • Να διευκολύνει τη συμμετοχή των διδασκομένων στον προγραμματισμό των

μαθησιακών τους εμπειριών και να τους δίνει τη δυνατότητα να λαμβάνουν αποφάσεις και να αποδέχονται τις συνέπειες τους

• Να συσχετίζει την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση, τη γνώση, την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων και την αποσαφήνιση των αξιών, απευθυνόμενη σε κάθε ηλικία, δίνοντας όμως ιδιαίτερη έμφαση στην ευαισθητοποίηση των νέων ως προς τα περιβαλλοντικά προβλήματα που εντοπίζονται στην κοινότητα τους

• Να βοηθά τους διδασκόμενους να ανακαλύπτουν τα συμπτώματα και τις πραγματικές αιτίες των περιβαλλοντικών προβλημάτων

• Να τονίζει την πολυπλοκότητα των περιβαλλοντικών προβλημάτων και συνεπώς την ανάγκη ανάπτυξης κριτικής σκέψης και ικανοτήτων για την επίλυση προβλημάτων

• Να χρησιμοποιεί τους διάφορους εκπαιδευτικούς χώρους και ευρεία ποικιλία εκπαιδευτικών προσεγγίσεων για τη διδασκαλία και τη μάθηση σχετικά με το περιβάλλον και από το περιβάλλον, με κατάλληλη έμφαση στις πρακτικές δραστηριότητες και τις προσωπικές εμπειρίες


• 1977 Παγκόσμιο Συνέδριο της Τιφλίδας (1ο)• Προτάθηκε η άποψη ότι η ΠΕ πρέπει να απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες

και να εντάσσεται σε όλα τα επίπεδα της τυπικής όσο και της άτυπης εκπαίδευσης.

• Για την ανάπτυξη της ΠΕ απαιτείται η αξιοποίηση του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος, όλων των μορφών εξωσχολικής εκπαίδευσης, καθώς και των Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας

• Διατυπώνονται οι σκοποί, οι στόχοι και οι κατευθυντήριες αρχές της ΠΕ, προσδιορίζεται η φύση της και οι άξονες δράσης, συντάσσεται, δηλαδή, το βασικό θεωρητικό πλαίσιο της ΠΕ.

• «Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση είναι μια διαδικασία διαμόρφωσης ενός παγκόσμιου πληθυσμού, που να είναι ενήμερος και να ενδιαφέρεται για το περιβάλλον και τα προβλήματά του και να έχει τη γνώση, τις δεξιότητες, τις στάσεις και τη διάθεση να εργάζεται ατομικά και συλλογικά, για την επίλυση τρεχόντων περιβαλλοντικών προβλημάτων και πρόληψη νέων» (UNESCO, 1978).


• Διεθνές Συνέδριο για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (Μόσχα, 1987)• παρουσιάζεται μια διεθνής στρατηγική για την περιβαλλοντική

εκπαίδευση και κατάρτιση, • αναγνωρίζεται η Διακήρυξη της Τιφλίδας όσον αφορά στους

σκοπούς, στόχους και τις κατευθυντήριες αρχές ως το βασικό πλαίσιο για όλες τις βαθμίδες της τυπικής και μη-τυπικής εκπαίδευσης

• επαναπροσδιορίζεται η έννοια της ανάπτυξης και καθιερώνεται ο όρος «βιώσιμη ανάπτυξη»

• αναγνωρίζεται η συμβολή της ΠΕ στην επίτευξη της βιώσιμης ανάπτυξης,

• ορίζεται η Περιβαλλοντική Επικοινωνία και παρουσιάζεται ως αναγκαία η κατάρτιση ειδικών σε περιβαλλοντικά θέματα.


• Διεθνές Συνέδριο για την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (Μόσχα, 1987)• δίνεται έμφαση στο ρόλο της μη-τυπικής εκπαίδευσης, • τονίζεται η ανάγκη κατάρτισης ειδικευμένου προσωπικού για την

τυπική και μη-τυπική ΠΕ και υπογραμμίζεται η χρήση των Μ.Μ.Ε, των νέων τεχνολογιών επικοινωνίας και πληροφορίας, των μουσείων, καθώς και η διοργάνωση ειδικών εκθέσεων, διαλέξεων και εκδρομών για την εκπαίδευση και ενημέρωση του κοινού σε σχέση με το περιβάλλον


• 1992- Παγκόσμια Διάσκεψη του Ρίο-Διεθνής Διάσκεψη για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη • Επαναπροσδιορίζεται η σχέση περιβάλλοντος και ανάπτυξης και

συντάσσεται η Agenda 21 • Το κεφάλαιο 36 της Agenda 21 περιλαμβάνει όλες τις δράσεις που

αφορούν στην εκπαίδευση και τον επαναπροσανατολισμό της προς την κατεύθυνση της αειφορικής ανάπτυξης, τη προώθηση της ενημέρωσης του κοινού και της επαγγελματικής κατάρτισης

• Ενθαρρύνεται η χρήση των ΜΜΕ για τους στόχους της ΠΕ• Ενα από τα σημαντικότερα συμπεράσματα της Διάσκεψης στο Ρίο,

ήταν ότι η εκπαίδευση για το περιβάλλον και την ανάπτυξη πρέπει να ενσωματωθεί ως ένα σημαντικό και ουσιώδες κομμάτι της τυπικής και μη- τυπικής εκπαίδευσης


• 1997: Διεθνής Διάσκεψη (3ο) «Περιβάλλον και Κοινωνία- Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση των Πολιτών για τη Διατηρησιμότητα • Στη διάσκεψη αυτή πραγματοποιήθηκε μια αναθεώρηση της

διαδικασίας της Π.Ε. έτσι, ώστε να εντοπιστούν τα λάθη εκείνα που εμπόδισαν την επιτυχία των στόχων της ΠΕ

• Τα κύρια λάθη που επισημάνθηκαν ήταν η ελλιπής και κακή ΠΕ των ίδιων των εκπαιδευτικών, καθώς και η μαζική παραγωγή ενημερωτικών πακέτων και φυλλαδίων για τα περιβαλλοντικά θέματα, χωρίς όμως αυτά να στηρίζονται από ένα σωστό και ολοκληρωμένο πρόγραμμα ΠΕ

• Απαλοιφή του όρου ‘Περιβαλλοντική Εκπαίδευση’ και αντικατάσταση του από τον όρο ‘Εκπαίδευση για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη’


• 1997: Διεθνής Διάσκεψη (3ο) «Περιβάλλον και Κοινωνία- Εκπαίδευση και Ευαισθητοποίηση των Πολιτών για τη Διατηρησιμότητα • Διατυπώνεται ότι ο επαναπροσανατολισμός της εκπαίδευσης προς

την αειφορία πρέπει να περιλαμβάνει όλα τα επίπεδα της τυπικής, μη-τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης και προτείνεται η κατάρτιση σχεδίων δράσης, με συγκεκριμένους στόχους και στρατηγικές για την τυπική, μη-τυπική και άτυπη ΠΕ.

• Έγινε αντιληπτή η ανάγκη για μια ουσιαστική ΠΕ των εκπαιδευτικών, σε όλα τα επίπεδα και για μια αξιολόγηση της προσφερόμενης γνώσης γύρω από τα περιβαλλοντικά θέματα.


• 2002 - Παγκόσμια Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ (26 Αυγούστου - 4 Σεπτεμβρίου)• Παγκόσμια σύνοδος κορυφής των Ηνωμένων Εθνών (Η.Ε.), για τη

Βιώσιμη Ανάπτυξη• Έντονη αναφορά στις έννοιες: “συμμετοχή του κοινού” και

”συμμετοχή της νεολαίας” • Καλύτερος τρόπος εφαρμογής της Agenda 21, από τις κυβερνήσεις

και τους συμμετέχοντες. • Μείωση της παγκόσμιας φτώχειας και προστασία του περιβάλλοντος.


• 2002 - Παγκόσμια Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ (26 Αυγούστου - 4 Σεπτεμβρίου)• Συμπεράσματα Συνόδου (βασικές εκβάσεις και επιτυχίες):

• Βιώσιμη ανάπτυξη: κεντρικό στοιχείο της διεθνούς ημερήσιας διάταξης. • Σφαιρική δράση για την καταπολέμηση της φτώχειας και της προστασίας

του περιβάλλοντος. • Κατανόηση της βιώσιμης ανάπτυξης και των συνδέσμων μεταξύ της

ένδειας, του περιβάλλοντος και της χρήσης των φυσικών πόρων. • Αποτελεσματικότερη εφαρμογή των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης από

τις κυβερνήσεις. • Κρίσιμα στοιχεία των διαπραγματεύσεων: ενέργεια και υγιεινή. • Ίδρυση ενός Διεθνούς Ταμείου Αλληλεγγύης για την εξόντωση της

φτώχειας. • Ειδική προσοχή και υποστήριξη από τη διεθνή κοινότητα για την Αφρική

(UN/DESA, 2002).


• 2002 - Παγκόσμια Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ (26 Αυγούστου - 4 Σεπτεμβρίου)• Πέντε βασικοί θεματικοί άξονες στο Σχέδιο Εφαρμογής:

• καταπολέμηση της φτώχειας και αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος,

• αλλαγή των μη αειφόρων προτύπων παραγωγής και κατανάλωσης, • προστασία των φυσικών πόρων και αποτελεσματική χρήση και διαχείρισή

τους (αρχή της αειφορίας), • παγκοσμιοποίηση σε συνδυασμό με την αειφόρο ανάπτυξη και • αναδιαμόρφωση διεθνούς θεσμικής αρχιτεκτονικής στους τομείς

προστασίας του περ/ντος και βιώσιμης ανάπτυξης.


• 2003 Κίεβο, Μάρτης 2005 Βίλνιους Υιοθετούνται οι στρατηγικές της Εκπαίδευσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη από τα Υπουργεία Περιβάλλοντος και Παιδείας 55 χωρών. Αναγνωρίζεται η Ε.Α.Α. ως απαραίτητη προϋπόθεση για μια βελτιωμένη διακυβέρνηση.

• 26-27 Νοέμβρη 2005. Διεθνής Διάσκεψη στην Αθήνα. Κηρύσσει την επίσημη έναρξη της Δεκαετίας του ΟΗΕ για την Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη στη Μεσόγειο. Διακήρυξη Μεσογειακής Στρατηγικής (μέτρα, δράσεις) για ευαισθητοποίηση, πολιτική θέληση, αναγνώριση και προώθηση της Ε.Α.Α.

• 24-28 Νοέμβρη 2007, Παγκόσμιο Συνέδριο στο Αχμεταμπάντ της Ινδίας, στο πλαίσιο της Δεκαετίας του ΟΗΕ (4ο). «Η Π.Ε. προς ένα βιώσιμο μέλλον-Εκπαίδευση για τη ζωή»

• 31/3 – 2/4 2009 Παγκόσμιο Συνέδριο για την Ε.Α.Α. της UNESCO στη Βόννη της Γερμανίας ...

Θεματικά έτη της δεκαετίας της UNESCO:

• 2006 Νερό – Γαλάζιος Πλανήτης• 2007 Καταναλωτισμός & Περιβάλλον• 2008 Δάσος – Πράσινος Πλανήτης• 2009 Γεωργία, Διατροφή & Ποιότητα Ζωής• 2010 Ενέργεια- Ανανεώσιμες Πηγές & Τοπικές Κοινωνίες• 2011 Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα• 2012 Υγεία & Παραγωγικές Διαδικασίες• 2013 Ανθρωπογενές Περιβάλλον & Αειφόρος Διαχείριση• 2014 Ενεργοί Πολίτες

Συμπερασματικά:

• Από τη φύση στο περιβάλλον… • Τέλη 19ου – πρώτες δεκαετίες 20ού αι: το ενδιαφέρον και το

αίτημα ήταν η φύση και η διατήρηση/ προστασία της• Δεκαετία του 60: το πέρασμα από τη φύση στο περιβάλλον• Ανάπτυξη του σύγχρονου οικολογικού κινήματος

Από την εκπαίδευση μεπροσανατολισμό τη φύση στην ΠΕ…• Εκπαίδευση για τη διατήρηση και προστασία της φύσης:

• ενημέρωση / ευαισθητοποίηση πολιτών• απόκτηση δεξιοτήτων• ενεργός συμμετοχή στη μάθηση και τη διερεύνηση• Διεπιστημονικότητα

• Στόχος:• η διατήρηση/ προστασία της φύσης (βιοκεντρικός

προσανατολισμός, η φύση ως αυταξία)• Η συνετή διαχείριση της φύσης και των φυσικών πόρων

(ανθρωποκεντρικός προσανατολισμός, η βιώσιμη χρήση του φυσικού περιβάλλοντος)


• Εκπαίδευση και περιβάλλον

• ΠΕ: Μία εκπαίδευση…• σχετικά με το περιβάλλον (αντικείμενο μάθησης)• από και μέσα στο περιβάλλον (πηγή/μέσο για τη μάθηση)• για το περιβάλλον (σκοπός της μάθησης)

Οι τρεις διαστάσεις της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης• Εκπαίδευση γύρω από το περιβάλλον

• Πρόκειται για την κατάκτηση γνώσεων σχετικών με το περιβάλλον και τα περιβαλλοντικά προβλήματα και την ανάπτυξη ικανοτήτων απαραίτητων για την κατάκτηση της γνώσης. Το περιβάλλον θεωρείται αντικείμενο μάθησης.

• Εκπαίδευση από και μέσα στο περιβάλλον• Το περιβάλλον «χρησιμοποιείται» ως μέσο για την κατάκτηση γνώσης και την ανάπτυξη

ικανοτήτων και δεξιοτήτων και ως πηγή μάθησης. Η γνώση δηλ. αποκτάται από το περιβάλλον - πηγή γνώσης με την άμεση εμπειρία η οποία οικοδομείται με δραστηριότητες που συμβαίνουν μέσα στο ίδιο το περιβάλλον σε άμεση επαφή με τα πράγματα και τα φαινόμενα και όχι σε δομές και διαδικασίες αποκομμένες από την πραγματικότητα. Το περιβάλλον θεωρείται ως μέσον, πεδίο και πηγή μάθησης.

• Εκπαίδευση για το περιβάλλον• Προσδίδει κοινωνικό και πολιτικό βάθος στην Π.Ε. και βαρύτητα στην έννοια του πολίτη

και της ευθύνης που φέρει για την ποιότητα του περιβάλλοντος και την ποιότητα της ζωής. Υποκινεί σε συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων και δράση στο κοινωνικό πεδίο με στόχο την πρόληψη και την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και τη διαχείριση των φυσικών πόρων. Το περιβάλλον θεωρείται σκοπός.

Διαφορετικές αντιλήψεις του περιβάλλοντος στο πλαίσιο της ΠΕ (σύμφωνα με τη L. Sauvé)

• Το περιβάλλον ως πρόβλημα• Το περιβάλλον ως φυσικός πόρος• Το περιβάλλον ως φύση• Το περιβάλλον ως βιόσφαιρα• Το περιβάλλον ως ο χώρος της καθημερινής μας ζωής• Το περιβάλλον ως χώρος της συλλογικής ζωής

Διαφορετικές αντιλήψεις του περιβάλλοντος στο πλαίσιο της ΠΕ

• Το περιβάλλον ως περιβαλλοντικό πρόβλημα ...

• που πρέπει να επιλυθεί• το βιο-φυσικό περιβάλλον απειλείται από ρύπανση και

καταστροφή.• Η ΠΕ θα πρέπει να συμβάλλει στην ανάπτυξη γνώσεων,

στάσεων, ικανοτήτων και δράσης για τη διατήρηση, την προστασία και την αποκατάστασή του.


• Το περιβάλλον ως φυσικός πόρος ...

• που πρέπει να τον διαχειριστούμε• η συλλογική κληρονομιά της φύσης από την οποία εξαρτάται η

ποιότητα της ζωής μας εξαντλείται και υποβαθμίζεται• Η ΠΕ θα πρέπει να συμβάλλει στην ανάπτυξη γνώσεων,

στάσεων, ικανοτήτων και δράσης για συνετή διαχείριση, βιώσιμη ανάπτυξη και δίκαιη κατανομή.


• Το περιβάλλον ως φύση ...

• που πρέπει να την εκτιμήσουμε, να τη σεβαστούμε, να την προστατεύσουμε

• η «αυθεντική» Φύση από την οποία ο Άνθρωπος έχει απομακρυνθεί.

• Η ΠΕ θα πρέπει να συμβάλλει στην επανασύνδεσή του με τη Φύση με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής του, την προσωπική του ανάπτυξη, αλλά και τη διατήρηση της Φύσης.


• Το περιβάλλον ως βιόσφαιρα ...

• στην οποία θα πρέπει να ζήσουμε όλοι μαζί και επί μακρόν

• η Γη μας, ένα πλανητικό και κοσμικό υποσύστημα, το οποίο πρέπει να προστατεύσουμε

• Η ΠΕ θα πρέπει να συμβάλλει στην ανάπτυξη γνώσεων, στάσεων, ικανοτήτων και δράσης για συνετή διαχείριση και προστασία του πλανήτη.


• Το περιβάλλον ως ο χώρος της καθημερινής μας ζωής ...

• που πρέπει να γνωρίσουμε και να φροντίσουμε

• το περιβάλλον που χρησιμοποιούμε σε καθημερινή βάση, με τις χωρικές, ανθρώπινες, κοινωνικοπολιτισμικές, τεχνολογικές, ιστορικές του διαστάσεις.

• Η ΠΕ θα πρέπει να συμβάλλει στο να αναπτύξουμε ένα αίσθημα εξοικείωσης και συμμετοχής στο χώρο αυτό και σε μια καλύτερη διαχείρισή του.

Τρόποι ενσωμάτωσης τηςΠεριβαλλοντικής Εκπαίδευσηςστα εκπαιδευτικά συστήματα• Δύο τα κυρίαρχα μοντέλα ενσωμάτωσης της ΠΕ στα

εκπαιδευτικά συστήματα

• το πολυεπιστημονικό • το διεπιστημονικό

• Τα δύο μοντέλα, παρότι διαφορετικά, δε θα πρέπει να θεωρούνται αντίθετα μεταξύ τους αλλά συμπληρωματικά.

Το πολυεπιστημονικό μοντέλο

• Ενσωμάτωση στοιχείων της ΠΕ στα ήδη υπάρχοντα μαθήματα (θεματική διδασκαλία)

• Διάχυση περιβαλλοντικών εννοιών, δραστηριοτήτων και παραδειγμάτων στους ήδη ισχύοντες στόχους του αναλυτικού προγράμματος

• Εμπλουτίζεται το ήδη υπάρχον αναλυτικό πρόγραμμα.


• Απλή εισαγωγή θεμάτων σχετικών με το περιβάλλον και δραστηριοτήτων που ευνοούν την εκπλήρωση των στόχων της ΠΕ στα διάφορα μαθήματα που ήδη υπάρχουν στο αναλυτικό πρόγραμμα.

• Πλεονεκτήματα: Είναι η πιο απλή λύση. Δεν απαιτείται αναδιοργάνωση των υπαρχόντων προγραμμάτων σπουδών

• Μειονεκτήματα: Τα θέματα ΠΕ μπορεί να θεωρηθούν συμπληρωματικά στην ύλη των μαθημάτων, περιθωριακά σε σχέση με το βασικό περιεχόμενο κάθε μαθήματος και αποκομμένα από τα συγκεκριμένα προβλήματα του περιβάλλοντος.

Εναλλακτικές δυνατότητες στο πλαίσιοτου πολυεπιστημονικού μοντέλου

• Αντί για συμπλήρωση της ύλης των παραδοσιακών μαθημάτων, προτείνεται ουσιαστική αναδόμησή της

• Εισαγωγή της περιβαλλοντικής διάστασης («πρασίνισμα» του αναλυτικού προγράμματος)

• Αναδεικνύονται οι έννοιες που είναι ουσιώδεις και βασικές σε κάθε κλάδο και συγχρόνως ουσιαστικές για τα περιβαλλοντικά θέματα

• Έτσι, η ΠΕ γίνεται ο κοινός παρονομαστής όλων των μαθημάτων

Εναλλακτικές δυνατότητες στο πλαίσιοτου πολυεπιστημονικού μοντέλου

• Συντονισμός των δραστηριοτήτων που συμβαίνουν σε διαφορετικά μαθήματα.

• Συμπληρωματικότητα των κλαδικών προσεγγίσεων ενός θέματος: ένα θέμα που μελετάται στο πλαίσιο ενός μαθήματος μπορεί να ξαναμελετηθεί, να συμπληρωθεί ή να διερευνηθεί καλύτερα ή από άλλη άποψη στο πλαίσιο άλλων μαθημάτων


• Θεωρητική αρχή που το στηρίζει:• Οργάνωση της γνώσης και προοδευτική οικοδόμησή της μέσα

από σύγκριση, γενίκευση και μεταφορά της σε άλλους τομείς και καταστάσεις

• Πλεονέκτημα: δεν διαταράσσεται η δομή των εκπαιδευτικών συστημάτων, η εισαγωγή της ΠΕ γίνεται πιο εύκολα

• Μειονέκτημα: απαιτούνται εκπαιδευτικοί που έχουν κατανοήσει το πνεύμα της ΠΕ και επιθυμούν να το εφαρμόσουν στα μαθήματά τους

Το διεπιστημονικό μοντέλο

• Δημιουργία ενός περιβαλλοντικού μαθήματος ή περιβαλλοντικών ενοτήτων και εισαγωγή τους στο αναλυτικό πρόγραμμα.

• Νέοι στόχοι προστίθενται στο αναλυτικό πρόγραμμα.• Οργάνωση της ΠΕ ως ενός ξεχωριστού τομέα• Συνεργασία των διαφόρων επιστημών - μαθημάτων στη

δημιουργία ενός ξεχωριστού μαθήματος ή ενός ολοκληρωμένου κλάδου διδασκαλίας ή διδακτικών ενοτήτων ή ιδιαίτερων προγραμμάτων ή δραστηριοτήτων, κ.α.

Εναλλακτικές δυνατότητες στο πλαίσιοτου διεπιστημονικού μοντέλου

• Ενοποίηση κλάδων με στενές εννοιολογικές και μεθοδολογικές συγγένειες ή κοινά πεδία έρευνας (π.χ. βιολογία, φυσική, χημεία, γεωλογία) σε ένα ευρύτερο μάθημα (π.χ. μελέτη του περιβάλλοντος).

• Μελέτη ολοκληρωμένων θεματικών ενοτήτων (modules) με τη συνεργασία διαφόρων επιστημονικών κλάδων

Εναλλακτικές δυνατότητες στο πλαίσιοτου διεπιστημονικού μοντέλου• Οι διάφοροι επιστημονικοί κλάδοι τίθενται στην υπηρεσία

ενός «project».• Η λύση αυτή προϋποθέτει ή προωθεί: την κατάργηση της

κλασικής δομής της εκπαίδευσης. Ένα φαινόμενο ή ένα θέμα μελετάται συνολικά μέσω διαφορετικών και συμπληρωματικών προσεγγίσεων που προσφέρουν οι διαφορετικές επιστήμες.

• Ξεκινά από μια σφαιρική προσέγγιση του θέματος και στη συνέχεια όλοι οι επιστημονικοί κλάδοι προσφέρουν τα εννοιολογικά και μεθοδολογικά τους εργαλεία για τη συλλογή της μέγιστης δυνατής πληροφορίας.

Το διεπιστημονικό μοντέλο

• Η θεωρητική αρχή πίσω από την πρόταση αυτή είναι η συστημική προσέγγιση: Η γνώση οικοδομείται με διαδοχικά βήματα και με τρόπο σπειροειδή (πολυπλοκότητα των περιβαλλοντικών θεμάτων, ανάδειξη αλληλεπιδράσεων και αλληλεξαρτήσεων)

• Πλεονέκτημα: Δίνει τη δυνατότητα σε εκπαιδευτικούς που έχουν γνώσεις, επιθυμία και ελευθερία, να διδάξουν ένα περιβαλλοντικό θέμα που τους ενδιαφέρει. Οι μαθητές έχουν περισσότερο χρόνο να αναπτύξουν αξίες, ικανότητες συνεργασίας, λήψης αποφάσεων και ανάλυσης, όπως επίσης να μελετήσουν το περιβάλλον σε μεγαλύτερο βάθος.

• Μειονέκτημα: Πολλές φορές η ΠΕ φαντάζει ως περιφερειακή δραστηριότητα στο βασικό αναλυτικό πρόγραμμα.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Λόγω των ριζικών αλλαγών και ραγδαίων εξελίξεων που παρατηρούνται στις επιστήμες, στη γνώση, στη

τεχνολογία, στο ευρύτερο περιβάλλον, στα συστήματα αξιών και γενικά σε πολλούς τομείς της ανθρώπινης

δραστηριότητας, η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση οφείλει να επαναπροσδιορίσει τις κατευθυντήριες

αρχές της, το περιεχόμενό της, τους στόχους της, π.χ επαναπροσδιορισμός της Π.Ε προς την κατεύθυνση της

αειφόρου-βιώσιμης ανάπτυξης.

Αειφορία• Διευρυμένη έννοια, που περιλαμβάνει, εκτός από το φυσικό

περιβάλλον, και τα θεμελιώδη ζητήματα της φτώχειας, της υγείας, της εξασφάλισης τροφής, της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ειρήνης.

• Είναι η ανάπτυξη που αφενός εξασφαλίζει υψηλό βιοτικό επίπεδο για τους πολίτες, αφετέρου εξασφαλίζει ότι το φυσικό κεφάλαιο πάνω στο οποίο στηρίζεται η ευημερία θα προστατευτεί

• «Μη τρως το σπόρο που θα σου χρειαστεί για να σπείρεις τη σοδιά της επόμενης χρονιάς»

Αειφόρος ανάπτυξη

• Ο πιο γνωστός ορισμός αυτός της Επιτροπής Bruntland (1987):• «Είναι η ανάπτυξη που

ικανοποιεί τις παρούσες ανάγκες, χωρίς να μειώνει την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους» - “Our Common Future”

Αειφόρος ανάπτυξη και εκπαίδευση

Κοινωνία

Οικονομία

Περιβάλλον

Στοιχεία της Αειφορίας


Οικονομία Κοινωνία

- World Commission on Environment and Development, 1987




• βιοποικιλότητα• υλικά

• ενέργεια• βιοφυσικές αλληλεπιδράσεις


Οικονομία


• Χρήματα και κεφάλαιο• εργασία

• Τεχνολογική ανάπτυξη• επενδύσεις

• Δυνάμεις αγοράς


Κοινωνία


•ανθρώπινη ποικιλομορφία (πολιτιστική, γλωσσική, εθνοτική)

• ίδια κεφάλαια (εξάρτηση / ανεξαρτησία)• Ποιότητα ζωής

• θεσμικές δομές και οργάνωση • Πολιτικές δομές

Μοντέλο μιας υγιούς κοινότητας

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΥΓΕΙΑ

Αειφορία: ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ• Εξάντληση των πεπερασμένων πόρων

• καύσιμα, έδαφος, ορυκτά, είδη

• Υπερβολική χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας• δάση, ψάρια & άγρια ζώα, γονιμότητα, δημόσια κονδύλια

• Ρύπανση• Αέρας, νερό, έδαφος

• Αδικία• οικονομική, πολιτική, κοινωνική, σεξιστική

• Απώλεια ειδών• είδη υπό εξαφάνιση και χώροι

- WCED, 1987

Αειφορία: ΛΥΣΕΙΣ Κυκλική χρήση υλικών

– Κύκλοι της φύσης Ασφαλής, αξιόπιστη ενέργεια

– διατήρηση, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, υποκατάσταση, ασφαλιστικά μέτρα

Συμφέροντα για τη ζωή– υγεία, δημιουργικότητα, επικοινωνία,

συντονισμός, εκτίμηση, μάθηση, διανοητική και πνευματική ανάπτυξη

αειφόρος ανάπτυξη

Εκπαίδευση

Προστασία του Περιβάλλοντος

Οικονομία

Κοινωνία Νομοθεσία

Τεχνολογία

Αειφόρος ανάπτυξη • «Η ανάπτυξη είναι αειφόρος όταν ικανοποιεί τις σύγχρονες

ανάγκες χωρίς να μειώνει τις δυνατότητες των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους» (WCED, 1987, p.43)

• « Η ανάπτυξη είναι αειφόρος όταν βελτιώνει την ποιότητα ζωής στο πλαίσιο των ορίων που θέτει η φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων που υποστηρίζουν τη ζωή» (IUCN/UNEP/WWF, 1991, p.8) • Δύο ορισμοί που ο ένας συμπληρώνει τον άλλο. Ο ένας

αναδεικνύει τη διαγενεαλογική αλληλεγγύη και υπευθυνότητα και ο άλλος περιλαμβάνει την περιβαλλοντική διάσταση (Jacobs, 1999)

Η αειφόρος ανάπτυξη προσφέρει στον κόσμο ένα σχέδιο για τη διάσωση της Γης. Αν και η ιδέα είναι απλή, ο στόχος είναι ουσιαστικός

• Σημαίνει την υλοποίηση τεσσάρων στόχων ταυτόχρονα:• Κοινωνική πρόοδος που αναγνωρίζει τις ανάγκες του καθενός• Αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος• Συνετή χρήση των φυσικών πόρων και• Διατήρηση των υψηλών και σταθερών επιπέδων οικονομικής

ανάπτυξης και της απασχόλησης

Οι αρχές μιας βιώσιμης κοινωνίας είναι

• Ο σεβασμός και η φροντίδα για την κοινωνία της ζωής• Βελτίωση της ποιότητας της ανθρώπινης ζωής• Διατήρηση της ζωτικότητας και της ποικιλομορφίας της Γης• Ελαχιστοποίηση της εξάντλησης των μη ανανεώσιμων πόρων• Διατήρηση μέσα στη φέρουσα ικανότητα της Γης• Αλλαγή νοοτροπίας και πρακτικών• Ενεργοποίηση κοινοτήτων να νοιάζονται για το δικό τους

περιβάλλον• Παροχή ενός εθνικού πλαισίου για την ενσωμάτωση της

ανάπτυξης και της διατήρησης• Δημιουργία μιας παγκόσμιας συμμαχίας

Πέντε συναφείς πτυχές της αειφορίας

• Οικονομική βιωσιμότητα• Κοινωνική βιωσιμότητα• Πολιτιστική βιωσιμότητα• Πολιτική βιωσιμότητα και • Περιβαλλοντική βιωσιμότητα

Αειφορία

Οικολογική Αειφορία

Κοινωνική ΑειφορίαΠολιτιστική Αειφορία

Οικονομική Αειφορία

Περιβαλλοντική Αειφορία

Πολιτική Αειφορία

Αειφόρος ανάπτυξη...

• εκτιμά τις μελλοντικές και τις σημερινές ανάγκες κατά τη λήψη αποφάσεων σχετικά με :• χρήση πόρων και ενέργειας• Τεχνολογική ανάπτυξη• κατεύθυνση των επενδύσεων• κοινωνική, πολιτική & θεσμική

αλλαγή...κλπ.κλπ.κλπ.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ


ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ

• ΜΗ-ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ

•ΚΑΤΑΚΕΡΜΑΤΙΣΜΕΝΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ


ΚΟΙΝΩΝΙΑ


ΚΟΙΝΩΝΙΑ


ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ


ΚΟΙΝΩΝΙΑ


ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ

ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ

‘ΥΓΕΙΑΤΟΥ ΟΙΚΟ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ’

ΚΟΙΝΩΝΙΑ


ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ

ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ

‘ΥΓΕΙΑΤΟΥ ΟΙΚΟ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ’

• ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ

• ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ

Ας σκεφτούμε αυτό…….

If the bee disappeared off the surface of the globe then man

would only have four years of life left. No more bees, no more

pollination, no more plants, no more animals, no more man

Εάν η μέλισσα εξαφανιστεί από την επιφάνεια του πλανήτη τότε ο άνθρωπος θα έχει μόνο τέσσερα χρόνια ζωής. Όχι άλλες μέλισσες,

όχι άλλη επικονίαση, όχι άλλα φυτά, όχι άλλα ζώα, όχι άλλοι

άνθρωποι

Η έννοια της αειφορίας

ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ, ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΜΕ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΕΙΝΑΙ ΕΡΓΑΛΕΙΟ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΣ, ΥΓΙΕΙΣ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΝΕΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΞΙΩΝ, ΝΕΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΖΩΗΣ

Τοπικές ΚοινωνίεςΤοπικό, Εθνικό, Διεθνές επίπεδο

Think globaly act localy

Η Αειφόρος Ανάπτυξη με τη Διακυβέρνηση ως θεμέλιο

Αειφόρος Ανάπτυξη

Περι

βάλλ

ον

Οικ

ολογ

ία

Οικ

ονομ

ία

Κοιν

ωνί

α

Αειφόρος Διαχείριση

Αειφόρος Διαχείριση• Προϋποθέτει ανάπτυξη και εφαρμογή:

• Κατάλληλης επιστήμης & τεχνολογίας• Αποτελεσματικών θεσμών (νόμων, δημόσιας διοίκησης κλπ)• Εκπαίδευσης για την αειφόρο ανάπτυξη που να συμβάλλει στη

γνώση και να διαμορφώνει στάσεις, συμπεριφορές, αξίες, κουλτούρα.

Ανθρωπογενές περιβάλλον και ΕΑΑ

• Αναπόσπαστο τμήμα της Διαχείρισης, που επιτρέπει την κατανόηση και εφαρμογής της είναι η διαδικασία της Εκπαίδευσης, Πληροφόρησης και Συμμετοχής:

• Η Εκπαίδευση για Αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΑΑ)

Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη

• Η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε την πρώτη Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη κατά τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβούλιου στο Γκέτεμποργκ, το 2001.

• Στην πορεία μέσα από μια διαδικασία δημόσιου διαλόγου ολοκλήρωσε την Αναθεωρημένη Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη, η οποία και εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, τον Ιούνιο του 2006.

Οι βασικοί στόχοι της Αναθεωρημένης αυτής Στρατηγικής είναι:

• Προστασία του Περιβάλλοντος - Διατήρηση της ικανότητας της γης να ευνοεί τη ζωή σε όλη της την ποικιλία, την πρόληψη και μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος και την προώθηση αειφόρων προτύπων κατανάλωσης και παραγωγής.

• Κοινωνική Δικαιοσύνη και συνοχή - Προώθηση μιας δημοκρατικής, υγιούς, ασφαλούς και δίκαιης κοινωνίας, που βασίζεται στην κοινωνική ένταξη και τη συνοχή, να σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και την πολιτιστική ποικιλομορφία, να διασφαλίζει την ισότητα ανδρών και γυναικών και καταπολεμά κάθε μορφή διάκρισης.

• Οικονομική ευημερία - Προώθηση μιας ακμάζουσας, καινοτόμου, πλούσιας σε γνώσεις, ανταγωνιστικής και οικολογικά αποτελεσματικής οικονομίας, που να εξασφαλίζει ψηλό επίπεδο ζωής, πλήρη απασχόληση και ποιότητα εργασίας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

• Ανάληψη των διεθνών ευθυνών - Ενθάρρυνση της εφαρμογής, σε παγκόσμιο επίπεδο, δημοκρατικών θεσμών βασιζόμενων στην ειρήνη, την ασφάλεια και την ελευθερία και προάσπιση της σταθερότητας των θεσμών αυτών και ενεργός προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η εκπαίδευση για βιωσιμότητα εστιάζεται στο:

• να κάνει ικανούς τους ανθρώπους να κατανοήσουν την αλληλεξάρτηση όλης της ζωής στον πλανήτη και τις επιπτώσεις που έχουν οι ενέργειες και οι αποφάσεις τους, τόσο τώρα όσο και στο μέλλον στους φυσικούς πόρους, στην παγκόσμια και τοπική κοινότητα και γενικά στο όλο περιβάλλον,

• να αυξήσει την ενημέρωση των ανθρώπων για τις οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές δυνάμεις που προάγουν ή εμποδίζουν τη βιώσιμη ανάπτυξη και να αναπτύξει την ενημέρωση, την επάρκεια, τις κατάλληλες στάσεις και αξίες των ανθρώπων,

• να τους κάνει ικανούς να συμμετέχουν αποτελεσματικά στη βιώσιμη ανάπτυξη σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο και να τους βοηθήσει να εργαστούν για ένα πιο δίκαιο και βιώσιμο μέλλον

• Ιδιαίτερα να τους κάνει ικανούς να συνδυάζουν περιβαλλοντικές και οικονομικές αποφάσεις.

Στόχοι εκπαίδευσης για την αειφόρο ανάπτυξη

• στην ενημέρωση, • στην ευαισθητοποίηση, • στην αλλαγή αξιών, • στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και • στη διαμόρφωση κατάλληλης συμπεριφοράς

Εκπαίδευση για την αειφόρο ανάπτυξη

• Η ΕΑΑ είναι μια δια βίου διαδικασία που ξεκινά από τη παιδική ηλικία μέχρι την ανώτατη εκπαίδευση των ενηλίκων, επεκτείνεται πέρα από τη τυπική εκπαίδευση και περιλαμβάνει εκπαιδευτικά προγράμματα όλων των βαθμίδων, την επαγγελματική εκπαίδευση, την επιμόρφωση των εκπαιδευτών, τη διαρκή εκπαίδευση των ειδικών και των ληπτών αποφάσεων (UN, ECONOMIC AND SOCIAL COUNCIL, 2005).

Διαφορές ΠΕ και ΕΑΑ

ΠΕ

• Μεταφορά γνώσης• Ευαισθητοποίηση• Εμπλοκή του ατόμου σε

δράσεις• Θεραπεία συμπτώματος

ΕΑΑ

• Κατανόηση και προσέγγιση των προβλημάτων στη ρίζα του

• Εστίαση στην ανάπτυξη κριτικής σκέψης, αποσαφήνιση αξιών, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για κοινωνικές αλλαγές για επίτευξη αειφορίας

Διαφορές ΠΕ και ΕΑΑΠΕ

• Ο άνθρωπος ως πρόβλημα• Οι ανθρώπινες πράξεις

πρέπει να «διορθωθούν» για αντιμετώπιση θεμάτων περιβάλλοντος και αειφορίας

• Χρήση στρατηγικών για τροποποίηση ανθρώπινης συμπεριφοράς

• Οι ειδικοί αποφασίζουν πως πρέπει να συμπεριφέρονται ή να σκέπτονται οι μαθητές

ΕΑΑ• Ο άνθρωπος ως παράγοντας

αλλαγής• Ενδυνάμωση του ανθρώπου να

δημιουργήσει εναλλακτικές λύσεις στο πρόβλημα

• Προώθηση ευκαιριών για ανάπτυξη ικανοτήτων στον άνθρωπο για να αποτελέσει φορέα αλλαγής

• Προώθηση ενεργού συμμετοχής στη λήψη απόφασης που συμβάλλει σε υιοθέτηση της λύσης και σε συναίνεση στα μέτρα που λαμβάνονται

Διαφορές ΠΕ και ΕΑΑΠΕ

• Περισσότερο εστίαση στο άτομο και στην προσωπική αλλαγή

• Ενσωμάτωση της αειφορίας στο αναλυτικό πρόγραμμα

• Μετάδοση μηνύματος-πληροφορίας

ΕΑΑ• Περισσότερο έμφαση στην

αλλαγή των δομών και των θεσμών

• Βασικές αλλαγές στον τρόπο που αξιολογούμε τη ζωή μας. Δεν είναι αρκετή η ενσωμάτωση ιδεών της αειφορίας στη δουλειά και τη ζωή

• Νέα προσέγγιση στη διδασκαλία και στη μάθηση

• Δεξιότητες για μαθητή και εκπαιδευτικό

• Νέος ρόλος για δάσκαλο-μαθητή

ΜΥΘΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Μύθοι για την ΠΕ• Η ΠΕ δεν είναι συνώνυμη με την οικολογία

• Η Οικολογία ορίζει ένα επιστημονικό πεδίο αλληλοεξαρτώμενων σχέσεων μεταξύ των φυτών, των ζώων και του γύρω τους περιβάλλοντος.

• Η ΠΕ χρησιμοποιεί το γνωστικό πεδίο της οικολογίας με απώτερο σκοπό την διαμόρφωση υπεύθυνης περιβαλλοντικής συμπεριφοράς.

• Η ΠΕ δεν είναι συνώνυμη με την εκπαίδευση εκτός τάξεως• χρησιμοποιεί την εκπαίδευση εκτός τάξεως, σαν ένα από τα εργαλεία για την

διαδικασία της περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης των εκπαιδευομένων.• Η ΠΕ δεν καλύπτει τα πάντα για το περιβάλλον και την ποιότητα ζωής

• Τότε κινδυνεύει να είναι μία ουτοπία χωρίς ελπίδα για ουσιαστική παρέμβαση στη διαμόρφωση ενός περιβαλλοντικού ήθους. Προσπαθώντας να καλύψουμε τα πάντα και για όλους, το πιο πιθανό είναι ότι αγνοούνται οι βασικές υποσχέσεις της ΠΕ.

• Η προώθηση μιας άναρχης και ανοργάνωτης διδασκαλίας δεν επαινείται από το πεδίο της ΠΕ. Αντιθέτως, απαιτείται δομημένη διδασκαλία και οργάνωση κατάλληλου προγράμματος από τους εκπαιδευτικούς.

Μύθοι για την ΠΕ• Η ανθρωπιστική προσέγγιση στα περιβαλλοντικά θέματα μπορεί να

εξισωθεί με την ελευθερία των εκπαιδευομένων • Η ανθρωπιστική προσέγγιση στα περιβαλλοντικά θέματα είναι μια στάση

απέναντι στους άλλους ανθρώπους, ένας τρόπος σκέψης και επικοινωνίας και όχι διδακτική προσέγγιση.

• Οι εκπαιδευόμενοι μπορούν να πραγματοποιήσουν έρευνες χωρίς την κατάλληλη εκπαίδευση• Εκπαιδευόμενοι, οι οποίοι δεν είναι εκπαιδευμένοι σωστά, κάθε άλλο μπορούν

να εμπλακούν στην έρευνα των περιβαλλοντικών θεμάτων και δεν υπάρχει καμία περίπτωση να καταλήξουν σε αξιόλογες επιλογές, αν η κριτική τους αξιολόγηση δεν είναι σωστά επεξεργασμένη.

• Μην ανησυχείτε όλα θα πάνε καλά: Η τεχνολογία και η επιστήμη μπορούν να διαχειριστούν τις λύσεις όλων των περιβαλλοντικών προβλημάτων• Είναι θλιβερό γιατί έτσι παραγκωνίζεται η αναγκαιότητα για ανάπτυξη

υπεύθυνης περιβαλλοντικής συμπεριφοράς και αγνοείται η συμβολή επιστημόνων και διανοουμένων, που με κόπο αφύπνισαν τις κοινωνίες μας ως προς την ευθύνη όλων μας για τις περιβαλλοντικές επιλογές μας

Η ΠΕ στην Ελλάδα

Η ΠΕ στην Ελλάδα

Η ΠΕ στην Ελλάδα• Η ιδέα για την εισαγωγή της ΠΕ στην τυπική εκπαίδευση της

χώρας μας κυοφορείται από το 1977

• Αρχικά: πειραματικά προγράμματα σε σχολεία

• Νόμος 1892/1990: η ΠΕ εισάγεται επίσημα στη Δευτεροβάθμια Εκπ/ση

• Y.A. 1991: εισαγωγή της ΠΕ και στην Πρωτοβάθμια Εκπ/ση

• Μέσα στην τελευταία δεκαετία: εισάγεται ως αντικείμενο σε όλα τα Παιδαγωγικά Τμήματα

Δίκτυο Υπευθύνων Π.Ε.Δίκτυο Κ.Π.Ε.

Μοντέλο Π.Ε.

Εκπαιδευτικές δράσεις

Δίκτυο Υπευθύνων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

• 118 εκπαιδευτικοί Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης

• Συντονίζουν σχεδόν 12.000 προγράμματα• υλοποιούν επιμορφωτικά σεμινάρια

Δίκτυο Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΚΠΕ)

• 56 ΚΠΕ (με την τρέχουσα προκήρυξη) • υλοποιούν μονοήμερα και πολυήμερα προγράμματα• συντονίζουν εθνικά θεματικά δίκτυα Π.Ε.• υλοποιούν επιμορφωτικά σεμινάρια• παράγουν εκπαιδευτικό υλικό• στηρίζουν δράσεις της Κεντρικής Υπηρεσίας του ΥΠΕΠΘ

Οικονομικοί πόροι• Σχολικά προγράμματα (ΣΣΠΕ) :

• 1300 προγράμματα ετησίως χρηματοδοτούνται από την Έ.Ε με ποσό 2.400-2.800 euro περίπου (4η χρονιά)

• ΚΠΕ :

• Από την ίδρυσή τους χρηματοδοτούνται κατά75% από την Έ.Ε, ( 150.000-200.000 euro, ετησίως) και από το εθνικούς πόρους(15.000 euro και οι μισθοί των εκπαιδευτικών )

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΜετασχηματισμός της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη

• Σκοπός : η δημιουργία του ενεργού πολίτη

• δηλαδή, η καλλιέργεια της ικανότητας, κατανόησης των περιβαλλοντικών προβλημάτων καθαυτών και λήψης αποφάσεων καθώς και ανάληψης δράσης σε σχέση με αυτά συμπεριλαμβανομένης της μελέτης αλληλεξαρτωμένων παραμέτρων όπως η φτώχεια, η ισότητα, η πολυπολιτισμικότητα κ.ά.

Δράσεις του ΥΠΕΠΘ στο πλαίσιο της Δεκαετίας 2005-20014 για ΕΑΑ

• Ίδρυση Εθνικής Επιτροπής• Διεθνές Συνέδριο για την Έναρξη της ΕΑΑ στην

Μεσόγειο (Νοέμβριος 2005)• θεματικός χαρακτηρισμός των σχολικών ετών της

Δεκαετίας• Θεσμοθέτηση «Εβδομάδας Περιβάλλοντος»• Επιμόρφωση 13.000 εκπαιδευτικών• Παραγωγή σχετικού εκπαιδευτικού υλικού• Επαναπροσδιορισμό του ρόλου των ΚΠΕ

Μάθηση σχετικά με την έννοια:• του σεβασμού

• της προστασίας• της ορθής αξιολόγησης

• της ποιότητας ζωής• της ασφάλειας• της μόρφωσης

• της αυτοσυνείδησης• της ευθύνης

• της δραστηριοποίησης

Τοπικά - εθνικά - παγκόσμια σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία

Η Εκπαίδευση για την αειφορία είναι μια διαδικασία μάθησης :

« Ουδέν άτακτοντων

»φύσειΤίποτα απ' όσα είναι δοσμένα από τη φύση δεν είναι χωρίς τάξη.