NAFTA DHE GAZI NATYROR

Punoi : ENI LIKAJ

NAFTA• Rëndësia e Naftës dhe derivateve të saja

përpos vlerës shoqërore ka edhe vlerë strategjike. Pas krizës së naftës të shkaktuar nga konflikti i Ligës arabe ne vendet e tjera në vitet 70-80 shumë shtete të botës kanë nxjerr ligje që parashikojnë rezervat shtetërore të naftës. Me këto ligje rregullohet veprimi me rezervat strategjike dhe emergjente të naftës. Në Kosovë për kriza të ndryshme janë përcaktuar Rezervat strategjike të derivateve të naftës sasi e derivateve të naftës të krijuara, të vendosura dhe të ruajtura në vende të caktuara, të cilat përdoren dhe shfrytëzohen për furnizim për nevoja dhe në rrethana të veçanta të parashikuara me ligj si dhe Rezervat emergjente të derivateve të naftës sasi e derivateve të naftës të dedikuara për përdorim në raste të fatkeqësive të mëdha natyrore, shoqërore dhe katastrofave teknikoteknologjike [1].

NAFTA• Nafta u formua nga bimët dhe kafshët

të cilat para miliona vjetësh kanë jetuar në ujëra e deteve, të liqeneve dhe oqeaneve. Lëndët organike të ktryre mbetjeve, nën veprimin e temperaturës dhe shtypje së lartë, paparaninë e okisigjenti, e nën veprimin e mikroorganizmave. Ajo mundë të mos gjendej aty ku është formuar sepse gjatë lëvizjes së tokës,bashkë magazine natyror u grumbulluan dhe në rezervare nëntokësore të mbuluara me nënshtresa, shkëmninjësh, të parpaëshkueshëm.

NAFTA• Përbërja e naftës Përbërësit kryesorë të naftës janë hidrokarburet.

Kryesisht arenet, alkanet dhe cikloalkanet. Në naftë gjenden dhe komponime që pëmbajnë okigjen, azot dhe squfur. Komponimet e azotit dhe squfurit i japin naftës erë jo të këndshme.

• Vetitë Nafta e papërpunuar është lëng me ngjyrë kafe në të

zezë, por edhe me ngjyrë të celët. Është më e lehtë se uji dhe nuk tretet në të. Nuk ka pike vlimi të caktuar. Vetitë fizike të naftës varen nga pëbërja kimke e saj. Eshte perzierje e perbere qe formohet nga gjallesat e vogla bimore e shtazore qe janë shtresuar para miliona vitesh ne fund te deteve te ceketa Nafta nuk qëndron aty ku formohet por leviz neper shtresat poroze te nentokes (rranore ose gëlqerore). Nen nafte qëndron uji kurse mbi te gazi natyror nen trysni te larte.

NAFTA• Përpunimi I naftës• Nafta nxirret nga thesllsitë e ndryshme të tokës. Ajo

del vetë në sipëfaqe të tokës, në formë curili, nëse është nën shtypje të gazeve. Mirpo presioni i gazeve shpeshë here nuk është i mjaftueshëm, prandaj duhet ushtruar presion artificial nga jashtë.

• Nafta kalonë nëpër tri faza : 1. Pastrimi nga uji, nga rëra, dhe paparstëtitë e tjera,

me ndihmën e naftësjellës, të cisternave, kamionëve të transportit hekurudhor ose të tankerëve transportohet deri në rafineri.

2. Distilimi fraksional i naftës Distilim fraksional quhet ndarja e një përzierjesh

komponimesh në thyesa distilimi, që vlojnë në kufij të caktuar të temperaturës.

3. Përpunimi I thellë I produkteve të përfituara nga distilimi fraksional me proces hidropastrimit, reformimit dhe krekingut.

NAFTA• Hidropastrimi.Është proces që largon

përbërjen e squfurit nga nënproduktet e naftës sepse shkatkon brejtjen e motorit dhe ndotjen e mjedisit. Largimi i squfurit bëhet me hidrogjen. Procesi zhvillohet në prpani të katlaizatorëve.

• Reformimi.Është proces që shërben për përmismin e cilësisë së benzinës. Kjo behet me shëndrrimin e alakneve ne varg të degezuar në cikloalkabne dhe arene.

• Krekingu.Është proces gjatë të cilit bëhet shpërbërja e alakaneve me numër më të madhë atomesh karboni në alkane me numër më të vogël atomesh karboni. Ky proces zhvillohet në temperature dhe shtypje të lartë.

GAZI NATYROR

• Gazi natyror Është formuar me shpëbërjen e mbetjeve organike të bimëve dhe të shtzëve të cilat u depozituan në fund të deteve dhe u mbulkuan me shtresa të limituara. Gazi natyror gjindet në afërsi të burimeve të naftës, përbërist kryesorë të gazit janë metani, etani, propani dhe butani.