Tema 11: Un mundo bipolar: Guerra fría e descolonización (1945-1991)1. A formación de bloques antagónicos

(1945-1947)2. Guerra Fría e coexistencia pacífica

(1945-1975)3. A descolonización4. Estados Unidos, líder do mundo

capitalista5. A Unión Soviética e o bloque socialista6. A volta á tensión entre os bloques (1975-

1985)7. Crise e afundimento do comunismo

(1985-1991)Silvia fernandez freiria

1. A FORMACIÓN DE BLOQUES ANTAGÓNICOS (1945-1947)

1.1. A CONSOLIDACIÓN DOS BLOQUES

División de Europa en dúas zonas de influencia

Dous modelos antagónicos: capitalismo liberal (EUA) e socialismo comunismo (URSS)

Estados Unidos expulsa os gobernos comunistas das súas áreas de influencia

A URSS impulsou a instauración dun sistema comunista nos países baixo a súa influencia

1.2. A RUPTURA: O PANO DE ACEIRO

Doutrina Truman

Intervención americana para frear o comunismo en Europa

Plan Marshall*

Aceptación polos países occidentais e rexeitamento dos países do Leste

Proposición soviética do informe Jdanov

Creación do Kominform*

División polo Pano de Aceiro*

Creación da OTAN polos aliados de USA

Creación do Pacto de Varsovia polos aliados da URSS

1.3. A PARTICIÓN DE ALEMAÑA

Primeiro enfrontamento en Alemaña

División de Alemaña en catro zonas ocupadas

Os tres aliados occidentais forman o Estado federal alemán

Consecuencia: bloqueo da cidade de Berlín

Aceleramento da división de Alemaña pola crise en dous estados:– República Federal de Alemaña– República Democrática de Alemaña

 2. GUERRA FRÍA E COEXISTENCIA PACÍFICA (1945- 1975)

 2.1. QUE É A GUERRA FRÍA?

Definición

Enfrontamento tenso

Desenvolvemento dunha gran carreira de armamentos

Tensión entre os bloques

Emprego do xogo sucio, da propaganda hostil contra o inimigo e da espionaxe

2.2. OS CONFLITOS DA GUERRA FRÍA

 Rivalidade en conflitos bélicos afastados dos seus territorios

A GUERRA DE COREA

Tras a independencia división de Corea en dous Estados

Invasión de Corea do Sur por parte de Corea do Norte coa axuda soviética

Tras a guerra de tres anos firmase a Paz de Panmunjon

Consolidación da división das dúas Coreas

A GUERRA DE VIETNAM

Independencia do Vietminh declarada polas forzas comunistas

Guerra entra a guerrilla comunista e o exército colonial francés

Remate da guerra, derrota francesa e consolidación da división de Vietnam en Norte e Sur: goberno comunista e pro-occidental

Incorporación de USA á guerra

Obxectivo: evitar a reunificación de Vietnam nun réxime comunista

USA perde a guerra

Unificase Vietnam e instaurase o comunismo

A CRISE DOS MÍSILES

Réxime revolucionario en Cuba dirixido por Fidel Castro

Boicot económico a Cuba

Apoio da URSS a Cuba

Bloqueo marítimo para evitar a instalación de mísiles nucleares en Cuba

Retirada da URSS

2.3. COEXISTENCIA PACÍFICA E DISTENSIÓN ENTRE OS BLOQUES

Coexistencia pacífica

Nova xeración de dirixentes: Jruschov na URSS e Kenedy en EUA

Intento da solución do conflito por vía pacífica

Relacións directas entre mandatarios = teléfono roxo

Acordos para frear a carreira de armamentos (Acordos SALT)

Relacións de EUA coa China comunista e as dúas Alemañas

3. A DESCOLONIZACIÓN

3.1. AS CAUSAS DA DESCOLONIZACIÓN

Desexo da independencia

Movementos nacionalistas

Diminuición do prestixio das potencias coloniais

Opinión internacional contraria á colonización que se manifesto una Carta do Atlántico*

O apoio á descolonización por parte de EUA e a URSS

3.2. O PROCESO DESCOLONIZADOR

Primeira etapa no Oriente Próximo:– Independencia de Líbano, Siria e Xordania– Formación de Israel

Independencia da India e Indonesia● Segunda etapa no Norte de África

Libia accede á soberanía

Independencia de Marrocos e Tunisia

Intento de Francia de manterse en Alxeria

Terceira fase na áfrica subsahariana

Proclamación da independencia das colonias británicas, francesas e belgas

Última fase no Cono Sur africano

Descolonización de Angola e Mozambique

Independencia de Namibia

Independencia de África do Sur polos colonos brancos

Mantemento do apartheid* ata1993

3.3. O XURDIMENTO DO TERCEIRO MUNDO

 Neocolonialismo*

Conferencia de Bandung: representantes de 29 países africanos e asiáticos

Líderes como Sukamo, Nehru e Nasser

Acordo duna serie de principios

Establecemento dunha alianza de Estados independentes

Instauración duna corrente neutralista

Conferencia de Belgrado e Movemento de Países Non Aliñados

4. ESTADOS UNIDOS, LÍDER DO MUNDO CAPITALISTA

A AFIRMACIÓN DA POTENCIA ESTADOUNIDENSE

Hexemonía estadounidense sobre o mundo capitalista

Superioridade tecnolóxica e económica de EUA

Prestixio político e unha enorme potencia militar

Dous obxectivos de actuación: primacía sobre o mundo capitalista e frear a expansión comunista

Desenvolveu un programa de axuda á reconstrucción posbélica

Organismo para a reconstrucción (FMI* e BIRD*)

Programa de axuda á Europa (Plan Marshall)

4.2. A EVOLUCIÓN POLÍTICA E SOCIAL

Dous grandes partidos políticos em EUA: demócratas e republicanos

En 1960 gana as eleccións o demócrata John F. Kennedy

Asasinato do presidente (1963)

Modelo de vida basado na abundancia e no consumo

Amplos sectores sociais quedaban excluídos da opulencia

Modelo social contestado

Defensa dos dereitos negros (BlackPanters*), movemento hippie

Perda da hexemonia estadounidense no ámbito internacional

4.3. EUROPA: CRECEMENTO ECONÓMICO E DEMOCRACIA

Plan Marshall motor da reconstrucción

Crecemento económico da Europa occidental (taxas anuais de crecemento do PNB)

Gran desenvolvemento socioeconómico

Terciarización da poboación activa

Crecemento económico en Europa occidental = sistemas políticos democráticos

4.4. XAPÓN, O CAPITALISMO ASIÁTICO

Sistema político inspirado nas democracias occidentais

Xapón mellor aliado asiático de EUA

Xapón converteuse na segunda potencia económica mundial

Causas deste “milagre económico”

Combinación de grupos industriais e financieiros

5. A UNIÓN SOVIÉTICA E O BLOQUE SOCIALISTA

5.1. A RECONSTRUCIÓN ECONÓMICA

A URSS sae perxudicada no aspecto material e líder dos países comunistas

Reconstrución da súa economia

Prioridade á industria pesada, á de armamento e ás comunicacións

Obxectivo converterse na gran potencia industrial

Orixinouse un modelo profundamente desequilibrado

Produciuse unha debilidade na industria de consumo

 5.2. A SOCIEDADE SOVIÉTICA

Dous grandes grupos sociais: asalariados e campesiños contrapostos a intelectuais e profesionais

Mellora do nivel de vida da poboación a partir de 1956

Garantemento dos dereitos básicos

A clase dominante vinculada ó Partido Comunista (PCUS)

5.3. A DESESTALINIZACIÓN DA URSS

Stalin dirixente que conduciu a URSS á victoria

Culto á personalidade

Persecución de disidentes*

Terror do Estado

Morte de Stalin e abertura dun período de cambios

Inicio da desestalinización

Chegada de Jruschov e o seu programa de reformas

Política exterior de coexistencia pacífica

Reformas paralizadas e destitución do dirixente

Nova dirección por Brezmev

Impúxose o inmobilismo

5.4. AS DEMOCRACIAS POPULARES DE EUROPA DO LESTE

Estados do Leste goberno da fronte nacional

Desenvolvemento de programas de reconstrución

Repartición das terras entre os campesiños

Nacionalización da empresa e da banca e inicio da industria pesada

Evolución cara un aliñamento coa URSS

Imposición dunha vía socialista e aliñamento coa política exterior soviética

Países controlados pola URSSi ntégranse no COMECON*

Pacto de Varsovia = os exércitos baixo o mando soviético

Lenvantamento contra a presenza soviética en Hungría

En Checoslovaquia ponse en marcha a Primavera de Praga

O Pacto de Varsovia acabou co intento

6. A VOLTA Á TENSIÓN ENTRE OS BLOQUES (1975- 1985)

6.1. A EXPANSIÓN Á INFLUENCIA SOVIÉTICA

Triunfo da revolución cubana en América Latina

Impulsa a creación de guerrillas comunistas e antiimperialistas

Triunfo a revolución sandinista en Nicaragua

Influencia comunista expándese en Asia

Siria e Exipto recibiron axuda militar da URSS

Algúns estados do Magreb adoptan réximes socializantes: Alxeria e Libia

Influencia soviética en Etiopía e África subsahariana

6.2. ESTADOS UNIDOS: A LOITA POR MANTER AHEXEMONÍA

Influencia estadounidense no Terceiro Mundo

Grave crise económica en 1973(crise do petróleo): depresión económica e afundimento do comercio

Perigo da posición de EUA no mundo pola invasión soviética de Afganistán

Ronald Reagan reafirmou unha política exterior intervencionista

USA apoia aos sectores disidentes dos países socialistas

 6.3. UN NOVO TIPO DE CONFLITOS

Os conflitos e problemas van máis alá da política de bloques =loita entre EUA e a URSS

Revolución de Jomeini en Irán =república islámica fortem

Manifestación dun emerxente mundo islámico

África e os problemas de pobreza

China nova potencia mundial apartada dos intereses dos bloques

7. CRISE E AFUNDIMENTO DO COMUNISMO (1985- 1991)

 7.1. OS PROBLEMAS DOMODELO SOVIÉTICO

Economía da URSS estancada e tecnoloxía atrasada

Nivel de vida baixo

Grandes gastos militares

Serios problemas políticos en Europa do Leste

No PCUS os privilexiados controloaban o poder e impedían as reformas

7.2. AS REFORMAS DE GORBACHOV

 Gorbacov secretario do PCUS

Inicio dun proceso reformista

Proposición da perestroika*

Suprimiuse a censura e o monopolio do poder do PCUS (oglasnost)

Primeiras eleccións libres en1990

Presidente Boris Yeltsin

Avance no desarmamento con EUA na política exterior

 7.3. A DESAPARICIÓN DO BLOQUE DO LESTE

Movemento reformista

Eleccións en Polonia gañadas polo sindicato católico de Solidariedade, enfrontado ao PCUS

Novo goberno de Lech Walesa

Caída dos réximes comunistas de Hungría, Checoslovaquia (dúas repúblicas) e Bulgaria

Alzamento popular en Romanía e remate da ditadura de Nicola e Ceausescu

Alemaña Oriental

Caída do muro de Berlín 1989

Eleccións en 1990 gañados polos partidarios de reunificar Alemaña = tratado de unificación

7.4. A DISOLUCIÓN DA URSS

Golpe de estado militar en Moscova

Yeltsin e a supresión do réxime comunista

Disolvese o PCUS

Independencia das repúblicas bálticas de Ucraína e Bielorrusia

A URSS dividiuse en 15 repúblicas independentes

Dimisión de Gorbachov

A Federación Rusa herda problemas da URSS

Enfrontamentos entre etnias e crise económica (causa: pola rápida privatización)

 7.5. A DESINTEGRACIÓN DO BLOQUE COMUNISTA

Crise nos países comunistas

Países do Terceiro Mundo com réximes socializantes desapareceron ou introduciron cambios

Cuba, Vietnam ou China mantiveron o carácter comunista

Desaparicion do bloque comunista