Zarządzanie śladem węglowym w

przedsiębiorstwach w Polsce –

bariery i korzyści

Dr hab. Joanna Kulczycka, prof. AGH

Mgr inż. Małgorzata Wernicka – Studia Doktoranckie

Wydział: Zarządzanie

Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie

Spis treści

1. Wstęp, definicje

2. Zasady stosowania metody śladu węglowego przez przedsiębiorców

3. Zarządzanie śladem węglowym w przedsiębiorstwach z sektora

energetycznego

4. Zarządzanie śladem węglowym w przedsiębiorstwach z sektora produkcji

przemysłowej

Ślad węglowy

Ślad węglowy (carbon footprint) definiowany jest jako całkowita ilość gazów cieplarnianych wyemitowanych w cyklu życia produktu, przez organizację, wydarzenie, lub przez daną osobę w cyklu życia.

Jest on także ujmowany jako całkowita suma emisji gazów cieplarnianych wywołanych bezpośrednio lub pośrednio przez daną osobę, organizację, wydarzenie lub produkt.

Obliczenie śladu węglowego CF

Najnowsza metodologia – norma ISO 14067:2014

Uwzględnienie cyklu życia –> emisje bezpośrednie + łańcuch dostaw,

Ustalenie jednostki funkcjonalnej, granic oraz zakresy systemu,

Możliwości policzenia mają następujące zakresy:

od kołyski do grobu (from cradle to gate), wówczas uwzględnia się wszystkie

etapy od wydobycia surowców do utylizacji, lub

od kołyski do bramy klienta (from cradle to gate), gdzie liczone są etapy od

wydobycia surowców po dostarczenie gotowego produktu do klienta (należy

pamiętać o procesie transportu do klienta).

Zasady oraz przyczyny stosowania metody

śladu węglowego przez przedsiębiorców

CF dla organizacji:

wysoka świadomość pro-środowiskowa osób decyzyjnych,

względy wizerunkowe, PRowe oraz chęć rozszerzenia raportu CSR (Corporate Social

Responsibility) w firmie,

od marca 2014 r. wszystkie firmy zatrudniające ponad 500 pracowników, zobligowane są

do raportowania pozafinansowego (wcześniej była to inicjatywa dobrowolna).

CF dla produktu:

zwiększanie konkurencyjności wytwarzanych przez siebie dóbr,

zapotrzebowanie kontrahentów,

Produkt staje się bardziej atrakcyjny nie tylko dla pro-ekologicznych środowisk ale

także dla przedsiębiorcy, który wykorzystuje go w swoich procesach produkcyjnych.

Jeśli kupowany produkt cechuje się niższym CF niż konkurencji, świadczy to

odpowiedzialności producenta, chcącego jednocześnie chronić środowisko naturalne

oraz optymalizować procesy w firmie, które oprócz oszczędności emisji GHG niosą za

sobą zazwyczaj oszczędności finansowe tworząc możliwości rozwoju, poprawy

efektywności energetycznej a także zmian w metodach zarządzania.

CSR (Corporate Social Responsibility)

oraz

CDP (Carbon Disclosure Project) CSR - ślad węglowy jest najbardziej wiarygodnym, mierzalnym i

międzynarodowym narzędziem, który daje porównywalne wyniki firm

z całego świata będące w tym samym sektorze. Jeśli firma raportuje

pozafinansowo, stosuje ślad węglowy jako sposób określenia swojej

emisji gazów cieplarnianych i jako wymierny wskaźnik pokazujący

postęp redukcji tych emisji (przy czym pochłanianie i emitowanie

dwutlenku węgla pochodzenia biogennego i z paliw kopalnych jest

raportowane oddzielne).

CDP - raportowanie wyników poczynionych redukcji emisji w

przedsiębiorstwie poprzez określenie go narzędziem śladu węglowego

(dodatkowe punkty w ankiecie).

Zarządzanie śladem węglowym w

przedsiębiorstwach z sektora energetycznego

W Polsce za większość emisji gazów cieplarniach odpowiedzialny jest

sektor energetyczny, który bazując w ponad 85% na węglu kamiennym

i brunatnym jest odpowiedzialny za około 300 tys. Gg emisji CO2e.

Przewiduję się iż po modernizacji i rozwoju inwestycji w odnawialne

źródła energii jego udział obniży się, do roku 2020, jednak w

strukturze emisji gazów cieplarnianych będzie stanowił nadal ponad

75% całkowitej emisji gazów cieplarnianych.

W Polsce łączne, szacowane ograniczenie netto emisji gazów

cieplarnianych dzięki wykorzystaniu energii ze źródeł odnawialnych

wynosiło w:

2009 r. – 23 856 054 t CO2eq,

2010 r. – 27 415 076 t CO2eq,

Sektor energetyczny

Dostępne są najnowsze dane o szacowanej wielkości śladu węglowego

przez poszczególne technologie produkcji energii elektrycznej (raport

IPCC z 2014 roku . Stworzyła je “Working Group III” dla piątego

raportu IPCC „Climate Change2014: Mitigation Of Climate Change“.

Możemy z nich dowiedzieć się o pełnym spektrum zmian społeczno-

ekonomicznych, naukowych oraz technicznych jakie zaszły w

ostatnich kilku latach.

http://report.mitigation2014.org/drafts/final-draft-

postplenary/ipcc_wg3_ar5_final-draft_postplenary_annex-iii.pdf

http://report.mitigation2014.org/drafts/final-draft-

postplenary/ipcc_wg3_ar5_final-draft_postplenary_annex-ii.pdf

Technologia Min Mediana Max

Technologie dostępne komercjalnie

Węgiel – PC 740 820 910

Biomasa – współspalana z węglem 620 740 890

Gaz 410 490 650

Biomasa 130 230 420

Ogniwa fotowoltaiczne – przemysł 18 48 180

Ogniwa fotowoltaiczne – dachy 26 41 60

Geotermia 6.0 38 79

Skoncentrowana energia słoneczna 8.8 27 63

Elektrownie wodne 1.0 24 2200

Energia wiatrowa - wybrzeże 8.0 12 35

Energia jądrowa 3.7 12 110

Energia wiatrowa – na lądzie 7.0 11 56

Technologie jeszcze nie wykorzystywane komercjalnie

CCS – węgiel – PC 190 220 250

CCS – węgiel – IGCC 170 200 230

CCS – Gaz 94 170 340

CCS – węgiel 100 160 200

Ocean 5.6 17 28

Sektor energetyczny

Wymagania ograniczenia emisji gazów cieplarnianych przez podmioty

funkcjonujące w sektorze energetycznym wynikają ze zobowiązań

rządowych, których zapisy i założenia są zawarte m.in. w dokumencie

pt. Polityka energetyczna do 2030 roku”

Cele zawarte w tym dokumencie oprócz wzrostu produkcji energii w

procesie kogeneracji kładą również nacisk na kwestie rozwoju OZE.

Zakłada on rozwój OZE tak, aby osiągnąć poziom ich udziału w

ogólnym bilansie energetycznym państwa na 15% w 2020 roku i 20% w

roku 2030

Ma to przyczynić się głównie do zmniejszenia oddziaływania

energetyki na środowisko, wzrostu bezpieczeństwa energetycznego

państwa, zrównoważonego rozwój gospodarki, a w związku z tym

bezpieczeństwa ekologicznego współczesnego i przyszłego pokolenia

Sektor energetyczny

Jako narzędzia do realizacji założonych celów określa się:

mechanizmy wsparcia poprzez działanie rynku certyfikatów,

opracowanie i wprowadzenie systemu wsparcia ciepła i chłodu

pochodzącego ze źródeł odnawialnych,

zachęty podatkowe w postaci utrzymania zwolnienia z akcyzy,

przygotowanie zmian pozwalających na bezpośrednie wsparcie

finansowe dla budowania nowoczesnych instalacji OZE, w tym

zwiększenia wykorzystania funduszy europejskich oraz środków

krajowych, pochodzących m.in. z wypłat z kar i opłat zastępczych,

przygotowanie programu biogazowi rolniczych,

wspomaganie i stymulowanie rozwoju kogeneracji m.in. dzięki takim

mechanizmom jak świadectwa pochodzenia.

Zarządzanie śladem węglowym w

przedsiębiorstwach z sektora produkcji

przemysłowej

Danone wybiera dostawcę, który po pierwsze – obliczył ślad węglowy dla swojego

produktu (w tym przypadku cukru), a po drugie – ma ślad węglowy najniższy na

tonę wytwarzanego dobra. Jest to również uwypuklone w jego strategii CSR, gdzie

opisuje zarówno wprowadzone w 2008 r. narzędzie korporacyjne Ślad Węglowy

Danone, jak i raportuje ilości gazów cieplarnianych przeliczanych na gramy

dwutlenku węgla, emitowanego do atmosfery w przeliczeniu na kilogram finalnego

produktu (g CO2/kg finalnego produktu).

W raporcie wpływ na środowisko sprawdzany jest w trzech zakresach:

zakres produkcji, w którym kontrolowane jest zużycie energii elektrycznej i cieplnej, rodzaj

energii, straty produkcyjne, procent odpadów przekazanych do recyklingu oraz wielkość ChZT

(Chemiczne Zapotrzebowanie Tlenu – wskaźnik zanieczyszczenia ścieków produkcyjnych);

sprawdzenie jak się ma transport opakowań i surowców oraz rodzaj i wielkość opakowań do

ingerencji w środowisko naturalne;

pomiar emisji CO2, która generowana jest przez dostawców mleka i owoców, a także wpływu

składu surowcowego produktu na emisje.

Przemysł

Kolejnymi sektorami, które ogromny nacisk kładą na liczenie CF są:

branża chemiczna i przemysłowa. Ze względu na wielkość tych

przedsiębiorstw, ich udział w strukturze emisji jest znaczący a

narzucone przez UE wytyczne mobilizują tych przedsiębiorców do

redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Przykład: Spółka AkzoNobel.

W Wielkiej Brytanii dla Farb Dulux policzony został CF, a następnie

podjęte zostały kroki redukcji emisji GHG. Zgodnie ze swoją

proekologiczną strategią firma Dulux opracowała nowe torebki na farby.

Gwarantują one, zgodnie z zapewnieniami wytwórcy, „70-procentową

redukcję ilości odpadów”. Nowe opakowanie ma być alternatywą dla

standardowych 2,5-litrowych puszek.

Sektor TSL (transport, spedycja, logistyka)

Zmniejszenie emisji CO2, zwłaszcza w sektorze transportu jest od pewnego czasu jednym z najważniejszych priorytetów UE. Zmiany cieplarniane wywoływane są głównie przez emisję CO2, której sprawcą na świecie jest w 25% transport. Ślad węglowy może być ustalony zarówno w odniesieniu do wyrobów, jak i usług. Dlatego w UE powstał projekt COFERT (ang. Carbon footprint of freight transport), który ma na celu doskonalenie metod oceny emisji gazów cieplarnianych (głównie CO2) w poszczególnych fazach procesów transportowych tworzących łańcuch przepływu ładunków i doskonalenie ich harmonizacji przy uwzględnieniu wymogów dotyczących ograniczania emisji gazów cieplarnianych.

Polscy przedsiębiorcy z sektora TSL mimo wielu utrudnień jak otoczenie prawne, bądź brak woli ze strony decydentów, prężnie decydują się na działania związane ze zrównoważonym biznesem i ochroną środowiska. Są bowiem coraz bardziej świadomi wpływu ich łańcuchów dostaw na ryzyko klimatyczne. Te firmy, w odróżnieniu od swoich zachodnich odpowiedników, zaczynają zwiększać nakłady na działania proekologiczne.

Sektor MICE (meetings, incentives,

conferencing, exhibitions)

Przykład: COP19

Najważniejszym i jednym z bardzo niewielu wydarzeń na terenie Polski z sektora

MICE, które policzyło swój ślad węglowy, ale głównie skupiło się na zredukowaniu

go, była konferencja COP19, która odbyła się w listopadzie 2013roku w

Warszawie.

Korzyści przedsiębiorcy z policzenia CF

Do najważniejszych korzyści wynikających z oszacowania CF należą:

Poznanie realnej wielkości emisji gazów cieplarnianych podczas procesu produkcji każdego produktu, oraz uświadomienie, który element ma największy wpływ na zanieczyszczenie środowiska,

Zoptymalizowanie procesu produkcyjnego poprzez min. zwiększenie efektywności energetycznej, korzystanie z dostawców lokalnych, zlikwidowanie tzw. pustych przebiegów w transporcie,

Dokładne określenie swojej pozycji na rynku względem innych podobnych zakładów, biorących pod uwagę ślady węglowe swoich produktów,

Możliwość bycia firmą ‘transparentną’, zaufaną i konkurencyjną (raportowanie do CDP) w porównaniu do innych – które śladu węglowego nie policzyły,

Możliwość opracowania charakteryzującej się niskim CF, „zielonej” koncepcji projektowej, ograniczenie zużycia surowców i zintensyfikowanie współpracy z dostawcami o niskim bilansie węgla,

Korzyści C.D. Przedsiębiorca znając swoje wielkości CF, powinien wspierać lokalne działania

podejmowane w celu redukcji emisji przez badania alternatywnych

konfiguracji produktów, surowców i procesów oraz identyfikowanie lokalnych

źródeł emisji,

Spełnianie oczekiwań najbardziej wymagających klientów w celu zdobycia

pozycji lidera rynku i zwiększenia świadomości konsumentów w zakresie

ochrony środowiska,

Możliwość używania niezależnego oznakowania weryfikacyjnego w marketingu

i komunikacji,

Obliczenie śladu węglowego w firmie, oprócz wyżej wymienionych korzyści,

jest również częścią CSR – możliwość wpisania danych z obliczeń do strategii

odpowiedzialnego biznesu,

Oprócz dodatkowych, ale także dobrowolnych pozytywnych aspektów z

policzonego śladu węglowego, firma może bez przeszkód przedstawiać oferty

swoich produktów zagranicznym kontrahentom, którzy wymagali informacji o

wartości CF.

Literatura Bednarczyk J., Nowak A.: Strategie i scenariusze

perspektywicznego rozwoju produkcji energii elektrycznej z węgla brunatnego w świetle występujących uwarunkowań. Górnictwo i Geoinżynieria, Z. 4 z 2010 r., WN AGH, Kraków 2010

http://report.mitigation2014.org/drafts/final-draft-postplenary/ipcc_wg3_ar5_final-draft_postplenary_annex-ii.pdf

http://report.mitigation2014.org/drafts/final-draft-postplenary/ipcc_wg3_ar5_final-draft_postplenary_annex-iii.pdf

http://www.mg.gov.pl/Bezpieczenstwo+gospodarcze/Energetyka/Odnawialne+zrodla+energii/Raporty+MG

http://www.mos.gov.pl/g2/big/2014_07/6dd2de63756634cf4a4518471331e596.pdf

ISO/TS 14067:2013 - Część 1: Specyfikacja i wytyczne kwantyfikowania oraz raportowania emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych na poziomie organizacji (wersja angielska)

Kobize, Krajowy Raport Inwentaryzacyjny 2014, Inwentaryzacja gazów cieplarnianych w Polsce dla lat 1988-2012, Warszawa 2014, str. 11

Kogut K.: Ekologiczne i wysokosprawne moce. Polskie elektrownie 2010. AKNET, Kraków 2010

KOM (2011) 0112 z dnia 8.3.2011, Plan działania na rzecz przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r.

KOM (2013) 216 z dnia 16.4.2013, Strategia UE w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu

Kulczycka J., Wirth H., Społeczna odpowiedzialność w strategiach firm górniczych w Polsce, Zeszyty Naukowe IGSMiE PAN nr 76/2010 Kraków

Lelek Ł., Koneczna R., Sposoby ograniczenia i instrumenty wsparcia redukcji emisji CO2 w energetyce Małopolski, Polityka Energetyczna, 2012, vol. 15, z. 2, s. 115-125

Lelek Ł., Kulczycka J., Lewandowska A., Środowiskowa ocena prognozowanej struktury wytwarzania energii elektrycznej w Polsce do 2030 r., Polityka Energetyczna, 2014, T. 17, z. 3, s. 281-293

Ministerstwo Gospodarki, Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, Dokument przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 10 listopada 2009 roku, Warszawa

PN-EN 14064:2012 Gazy cieplarniane - Część 1: Specyfikacja i wytyczne kwantyfikowania oraz raportowania emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych na poziomie organizacji (wersja angielska)

Projekt VI raportu rządowego oraz raportu dwuletniego dla Konferencji Stron Ramowej konwencji NZ w sprawie zmian klimatu, Warszawa 2013, str. 102

Raport z Realizacji Polityki Ekologicznej Państwa w latach 2009–2012 z Perspektywą do 2016 roku, Ministerstwo Środowiska, lipiec 2014 r.

Sprawozdanie okresowe za lata 2009-2010 dotyczące postępu w promowaniu i wykorzystaniu energii ze źródeł odnawialnych w Polsce, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2012 r.