Embed Size (px)
Citation preview
Economisch organiseren voor goede gronden Krijn J. Poppe a.s.r.-symposium ‘Duurzaam boeren op goede gronden’
Met dank aan Jan Buurma, Bert Smit, Martien Voskuilen, Huib Silvis (LEI)
De bodem staat in de belangstelling....Bodemkwaliteit:fysische, chemische en biologische eigenschappen zoals organische stofgehalte, structuur en bodemleven;Bodemvruchtbaarheid;Bodemgezondheid.
Bron: Google Trends (www.google.nl/trends)
Een wicked problem? Cijfers over het probleem zijn
beperkt voor handen KG-opbrengsten/ha stijgen nog
immer? Factor-analyses naar verschillen in
bedrijfsresultaat waren iets van de jaren 70 (waar blijft BIG data?)
Bron: RVO
Gewasopbrengsten (1950/’54=100)
Bron: CBS, bewerking LEI Wageningen UR
En er lijkt een zekere transitie gaande: Van chemisch tijdperk naar tijdperk van biologische
processen: ●genetica, synthetische biologie● ict: meetbaarheid neemt toe, bodem als laatste terra
incognita >> precisielandbouw met minder chemie Vraagtekens bij verdere intensivering, aandacht voor natuur-
inclusieve landbouw. ICT (lagere transactiekosten) = verdere specialisatie, maar
ook: makkelijker combineren van functies Arbeidsproductiviteit vraagt om steeds grotere en zwaardere
machines (bodemverdichting) en loonwerk (versleping). Robots en zelfrijdende voertuigen?
Economische analyse: macro In de delta van de lage landen wordt intensief geboerd: goede
gronden, aantrekkelijk klimaat, goedkope logistiek naar grote consumptie-centra
Hoge arbeidskosten en te kleine bedrijfsstructuur >> intensief grondgebruik (hoge marginale biedprijs)
Dat is onderdeel van ons succes en weinig aan te doen Uitzondering:
●oude GLB verleidde tot slepen met veevoer●die bemestings-cirkel elders doorbreekt●hier tot intensief mestgebruik leidt●en tot derogatie milieuregels noodzaakt
Intensief gebruik en meerdere gebruikers: 75% van kortlopende pacht zit op percelen waar weinig
problemen lijken te zijn
Bron: RVO
Economische analyse: micro De boer is de eerste probleemhebber:● ziet de gevolgen in het inkomen● heeft de meeste kennis van de eigen grond
Maar:● Korte termijn is nader dan de lange termijn (ondanks lage rente)● ... als er geen opvolger is en de koper de kwaliteit niet kan vaststellen● ... als er kort wordt gehuurd en de verhuurder minder zicht heeft op de
kwaliteit En geen prikkel om belangen van anderen (verpachters, verwerkers
produkt, waterwinbedrijven) mee te wegen
Diagnose De kosten en baten van bodembeheer verschillen van elkaar
in tijd en ruimte:●De kosten gaan ver voor de baten uit●De baten vallen deels bij anderen
Bodembeheer alleen vanuit economische belangen van de boer per definitie suboptimaal
Structurele oplossing: betere balans nodig tussen private en collectieve kosten en baten in regio
Hoe komen we tot een RESET van het systeem?
Regels Educatie Socialedruk
Econo-mische prikkels
Tools
Interne motivatie
Verplicht
Dwang
Externe motivatie
Normen &waarden
Externe motivatie
R E S E T - Beïnvloeding gedrag
Omstandigheden
VoorzieningenBeloning
Vrijwillig
Bron: Jolanda Jansen, 2010
Potentiële instrumentenRegels: verplicht kwaliteitssysteem (GlobalGap etc.), Overheidsingrijpen (bv. Greening in GLB) - Past bij structuurzoekersEducatie: meer aandacht voor bewustwording, kennis aanleveren door erfbetreders - Past bij informatiezoekersSociale druk: creëer een beweging; maak gegevens openbaar, benchmark, prijs voor de Mr./Mrs. Bodem van het jaar - Past bij statuszoekersEconomische prikkels: maak bodemkwaliteit meetbaar en afrekenbaar bij verhuur of verkoop; los agency probleem op. Forse kortingen bij slechte kwaliteit product, subsidie uit GLB - Past bij prijszoekersTools om te ontzorgen: zet software precisielandbouw in, label de grond voor kopers/huurders (A-E), ontwerp nieuwe landbouwsystemen (van rijpaden tot natuuur-inclusief) - Past bij gemakzoekers.
RESET
Coordination
“Handshake”-Wederzijdse aanpassing-Wederkerigheid-Gemeenschappelijke waarden en normen
“Invisible hand” -Prijs
Coördinatie- mechanismes
“Visible hand” -Authoriteit-Directe supervisie
“Handbook”-Regels-Aanwijzingen
Hoe regelen we coördinatie tussen boeren, verwerkers, grondeigenaren, loonwerkers, waterwinbedrijven, etc. ?
Economische analyse: governance (meso) Invisible hand van de markt: wie verbetert de marktwerking zodat
boer betere prikkels krijgt?● Strengere eisen van verwerkers?● Dikkere pachtcontracten met vergoeding teruglopen
grondkwaliteit? Visible hand van de markt: de verpachter gaat waken over de lange
termijn:● Meer eisen in pachtcontract over bedrijfsvoering● Samen zoeken naar nieuwe bedrijfsvormen met minder druk op
intensivering (landgoederen als manager van bedrijvencomplex – nested market)
Visible hand van de overheid: pachtwet, GLB e.d.
Zoeken naar nieuwe bedrijfsvormen
bedrijfs-rendement
business-modellen
Gangbare denken Een alternatief? bodem als randvoorwaarde bodem als basis bedrijfsontwerp
duurzaam bodembeheer duurzaam bodembeheer
Conclusies Er is aandacht voor bodembeheer, een transitie in denken is gaande Het is niet alleen een technisch issue, maar ook een economisch en
organisatorisch probleem Start met explicieter maken van problemen, ga meten, deel de data
voor big data analyse Er lijken twee oplossingsrichtingen:
● Betere marktwerking: versterk marktprikkels in kwaliteit produkten / productieprocessen (agribusiness) en vooral in grondmarkt (zowel huur, pacht als koop)
● Beter organiseren: ga op zoek naar betere institutionele arrangementen (met name vanuit grondeigenaren zoals ASR, FPG-leden, RVB)
