PRIMJERI FILANTROPIJE

Anto Janković

Koordinator programa filantropije - fAKT

Što je filantropija?

Filantropija je napor ili pokušaj da se poveća dobrobit

čovječanstva, putem dobrotvorne pomoći ili donacija.

Grč. “philanthropos” = philos + anthropos (voljeti, njegovati +

čovječanstvo, ljudski rod).

orig. 'Philanthropia‘ – ljubav prema ljudskom rodu. (ključ

civilizacije).

čovjekoljublje, dobročinstvo i želja da se pomogne drugima.

Filozofi su istinskom filantropijom i umijećem darivanja smatrali davanje

pravoga dara pravoj osobi, u pravo vrijeme, i na pravi način. Takvo nešto se

smatralo velikim duhovnim umijećem. Tako je Maimonid, veliki jevrejski

filozof iz 12. vijeka, naveo osam nivoa darivanja:

•Najviši je bio pomoći nekome tako da mu se da posao koji će mu

omogućiti da zarađuje za život,

•Nakon toga dolazi darivanje onih u stanju potrebe na način da primalac ne

zna od koga dar potiče, a darodavac ne zna ko je primalac.

•Ispod toga je je darovanje kad darodavac zna koga dariva, ali primalac ne

zna ko je darodavac,

•Zatim slijedi dar gdje i darodavac i primalac znaju ko je onaj drugi.

•Peti je nivo darivanja kada darodavac uručuje dar sopstvenom rukom,

•Potom dolazi slučaj gdje darodavac daruje nakon što je zamoljen,

•Slijedi slučaj u kojem darodavac daje manje nego što može,

•I na kraju, na najnižem nivou je oblik darivanja koji se ne vrši drage volje...

4 definicijeKlasična definicija

• “privatne inicijative za opšte dobro” (John W. Gardner)

• “volonterska akcija za opšte dobro” (Robert Payton)

• “privatno davanje vremena ili vrijednosti ... za javne svrhe”

(Lester Salamon)

•“cilj filantropije je unaprijeđenje kvaliteta ljudskog života”

(Robert Bremner)

Moderna definicija

“Privatna inicijativa za opšte dobro, koja se fokusira na kvalitet

života”

U najširem smislu, filantropija podrazumijeva davanje

novca za različite dobrotvorne aktivnosti. Najčešće se

razumije kao način da se direktno utiče na pozitivne

promjene, bez gubljenja vremena i resursa u

birokratskim mehanizmima, kakvi su npr. državni.

U početku je termin filantropija korišten da opiše

blagonaklonost prema zajednici (izvorno značenje je

“čovjekoljublje”). Međutim, značenje se mijenjalo

kroz istoriju, i danas je relativno široko prihvaćeno da

je filantropija naziv za dobrovoljnu akciju za opšte

dobro (Robert Payton, Philanthropy as a Concept,

1987 (PaytonPapers.org).

“Blago onome čovjeku, u čije ruke ulazi

blago od halala, pa ga na korisnu svrhu

zavješta.”

Jahja-aga Ibrahim Osmanov, Bar, 1753.

god.

FILANTROPI KROZ ISTORIJU CRNE GORE

Spiridon Gopčević (Herceg Novi, 1807. – Beč,

1861.)

-Po nekim ocjenama, nakon 1840. godine bio je

„najveći trgovac u Trstu i najjači brodovlasnik u

Austrijskoj Imperiji“.

-- I izdanje Gorskog vijenca 1847.

-Andrija Zmajević (Perast, 1624. - 1694. godina)

-- Zmajević je bio poznat kao jedan od

najprosvećenijih ljudi svoga vremena. Bavio

-- Najveći doprinos biskupa Andrije Zmajevića u

unapređivanju kulture bilo je pomaganje

najplodnijeg baroknog slikara u istoriji Crne Gore,

Tripa Kokolje.

FILANTROPI KROZ ISTORIJU CRNE GORE

Najveći crnogorski filantrop

Vasilije-Vaso Ćuković (Risan, 1858. – SAD,

1933.)

-Osnovao je 1922. godine „Fondaciju Lazara

i Stane Ćuković“ od 5.000.000 dinara

(100.000 dolara), za školovanje siromašne

djece iz Risna.

- U trenutku smrti Vasova imovina je vrijedila

preko 1.300.000 dolara (17 miliona dolara iz

2008. god).

- Ostatak imovine zavještao za izgradnju

bolnice u Risnu. (1941)

Počeci moderne filantropijeBenjamin Franklin

• Prvi lični (personalni) sistem građanske filantropije u

SAD (Filadelfija)

• Kao mladi trgovac, 1727. osniva “Junto”: klub koji se

sastaje petkom veče da razgovara o tekućim temama i

događajima.

• “ljubav prema čovječanstvu” - jedan od četiri uslova

za članstvo.

• Philadelphia Gazette (1729)

• Think thank za generisanje filantropskih ideja, a

preko Gazette: mobilizacija podrške javnosti,

rekrutovanje volontera i prikupljanje sredstava.

• Prva biblioteka na bazi članstva 1731.g; vatrogasno

društvo; društvo za osiguranje od požara; Američko

Filozofsko Društvo (1743); Univerzitet Pensilvanije

(1750); bolnica (1752 – challenge grant); popločavanje

gradskih ulica; gradnju gradskih vjećnica...

Termin filantropija se u današnje vrijeme najčešće koristi da opiše

davanje od strane organizacije (bilo profitne ili neprofitne), davanje

koje podrazumijeva šire i razvojne potrebe, kao što je podrška

kulturi, nauci, zaštiti životne sredine ili civilnom društvu i razvoju

demokratije, dok se davanje od strane pojedinaca naziva

individualnom filantropijom.

Korporativna filantropija je podrška neprofitnim organizacijama i

institucijama, ili neprofitnim akcijama/inicijativama, od strane

privrednih društava - u novcu, proizvodima ili uslugama.

Korporativna filantropija čini presjek između oblasti filantropije i

društveno odgovornog poslovanja (DOP).

DOP je široko shvaćen koncept upravljanja privrednim društvom koji

“održava balans između ekonomskih i socijalnih ciljeva” u cilju

„uspostavljanja viših standarda življenja, uz održavanje

profitabilnosti privrednog društva, za ljude u i van privrednog

društva“.

•organizovana,

•individualna i

•korporativna filantropija.

Organizovana filantropija podrazumijeva mrežu fondacija i/ili

drugih neprofitnih organizacija;

individualna filantropija označava dobrotvorni rad nekog

pojedinca, dok

korporativna filantropija podrazumijeva podršku neprofitnim

akcijama/inicijativama ili organizacijama, od strane

kompanija, u novcu, proizvodima ili uslugama.

“Korporativna filantropija više nije samo davanje novca i

pisanje čekova. Danas, filantropija je ambicioznija, strateškija i

zahtijeva rezultate.

Sve više i više, programima korporativnog davanja upravlja se

sa jasnim ciljevima, metrikom i izvještavanjem, slično kao i u

ostalim poslovnim disciplinama.

Korporativna filantropija smatra se zdravom poslovnom

praksom, koja je u interesu akcionara i interesnih grupa.

Često je institucionalizovana kao sastavni dio misije i prakse

kompanije.”

Shelly Lazarus, Chairman and Chief Executive Officer, Ogilvy &

MatherWorldwide, New York

Korporativna filantropija – Razlozi

•Doprinosi razvijanju i učvršćivanju odnosa;

• jača reputaciju preduzeća: među potrošačima, akcionarima,

investitorima, zaposlenima, državnim zvaničnicima,

neprofitnim organizacijama;

• Povećava lojalnost zaposlenih kompaniji;

• Korporativna filantropija je način preuzimanja odgovornosti

za socijalne prilike i stanje životne sredine u zajednici/društvu,

• Doprinosi povezivanju imena/brenda kompanije sa

akcijom/projektom koji je od koristi široj zajednici (mogućnosti

za obrazovanje, razvoj zajednice, socijalna pomoć, zaštita

životne sredine ),

•Doprinosi ostvarivanju koncepta DOP-a.

Najveća individualna zavještanja:

- $31 mlrd. - Warren Buffett (Bill and Melinda Gates

Foundation)

- $424 mil. – menadžeri Readers Digest-a

Metropolitan Muzeju

- $100 mil. - John D. Rockefeller (Rockefeller

Foundation)

- $100 mil. - Henry i Betty Rowan (Glassboro State

College)

Lista najbogatijih fondacija (2008)

Organization Country Headquarters Endowment

1 Bill & Melinda Gates Foundation United States Seattle, Washington $35.1 billion

2 Wellcome Trust United Kingdom London $26.4 billion

3 Howard Hughes Medical Institute United States Chevy Chase, Maryland $18.6 billion

4 Ford Foundation United States New York City, New York $13.7 billion

5 The Church Commissioners for England United Kingdom London $10.5 billion

6 J. Paul Getty Trust United States Los Angeles, California $10.1 billion

7 Li Ka Shing Foundation Hong Kong Hong Kong $10.1 billion

8 Robert Wood Johnson Foundation United States Princeton, New Jersey $10.0 billion

8 Mohammed bin Rashid Al Maktoum Foundation United Arab Emirates Dubai $10.0 billion

9 William and Flora Hewlett Foundation United States Menlo Park, California $8.5 billion

10 W.K. Kellogg Foundation United States Battle Creek, Michigan $8.4 billion

11 Lilly Endowment United States Indianapolis, Indiana $7.6 billion

12 Garfield Weston Foundation United Kingdom London $6.9 billion

13 Robert Bosch Foundation Germany Stuttgart $6.9 billion

14 David and Lucile Packard Foundation United States Los Altos, California $6.3 billion

15 Andrew W. Mellon Foundation United States New York City, New York $6.1 billion

16 John D. and Catherine T. MacArthur Foundation United States Chicago, Illinois $6.1 billion

17 Gordon and Betty Moore Foundation United States San Francisco, California $5.8 billion

18 Realdania Denmark Copenhagen $5.6 billion

19 Knut and Alice Wallenberg Foundation Sweden Stockholm $5.3 billion

20 The California Endowment United States Los Angeles $4.4 billion

21 The Pew Charitable Trusts United States Philadelphia, Pennsylvania $4.1 billion

22 Calouste Gulbenkian Foundation Portugal Lisbon $3.8 billion

23 Rockefeller Foundation United States New York City, New York $3.8 billion

24 The Starr Foundation United States New York City, New York $3.5 billion

25 The Kresge Foundation United States Troy, Michigan $3.3 billion

Doprinos filantropije “američkom načinu života”

• Pomjerila zapadni svijet “preko” granice (19.v.)

• Uticala na filantropski i demokratski razvoj “američkog

karaktera”

• Pokrenula reformske pokrete: protiv roblja, pravo glasa žena,

zaštita životne sredine, građanska prava, feminizam,

mirnodopski pokreti – nastali iz filantropskih volonterskih

asocijacija.

89% domaćinstava daje

$1,620 prosječno godišnje davanje po domaćinstvu

$ 314 mlrd. ukupna davanja

33% rast davanja u odnosu na rast tržišta kapitala

2.2% GDP-a čine davanja

$41trilion će biti ukupna davanja u SAD do 2055.

86% bogatih donatora je najviše motivisano da da za pomoć u slučaju “hitne potrebe”; 83% da

“vrati društvu”

80% daje organizacijama koje se bave obrazovanjem; 72% religijom; 70% zdravljem

$ 4.2 mlrd su donirale korporativne fondacije u 2006.g.

18.5% rast raznih oblika korporativnog davanja ($13.8 mlrd)

83% ukupnih davanja je došlo od pojedinaca, uključujući nasljedstva

1,010,400 dobrotvornih organizacija u SAD

37.5% prihoda NVO-a je došlo od obaveza, članarine i provizija; 31.3% od Vladine podrške;

19.9% privatnih doprinosa; 11.4% drugih izvora.

10.2 miliona zaposlenih u NVO sektoru (6.9% ukupno zaposlenih)

55% amerikanaca volontira

93% amerikanaca – važno promovisati volonterizam; 51% bi radije čitalo, gledalo TV ili

posjećivalo tazbinu nego volontiralo;

42% inspirišu lične veze da volontiraju; za 40% je angažman u zajednici pokretačka snaga.

83.9 mil. odraslih amerikanacavolontiraju, što pokriva rad preko 9 miliona stalno zaposlenih

($239 mlrd.)

$18.77 procijenjena vrijednost volonterske satnice.

* Giving USA; Ronald McDonald House Charities 2006.

DANAS POZNATI FILANTROPI

Bill Gates (Seattle, 28.10.1955.)

1994. (94. mil $ u akcijama) William H. Gates Foundation

1999. Bill & Melinda Gates Foundation

2000. Gates Learning Foundation (126 mil. $) - > 2 mlrd.

15. Jun 2006. odluka o napuštanju Microsoft-a (31. jul 2008.)

25. Jun 2006 – 25. jun 2006. Warren Buffet (31. mlrd $)

2005. Persons of the Year 2005 for their charitable work (TIME - Bill

and Melinda Gates & Bono).

29 mlrd $ (Forbes)

Fondacija se bavi obezbjeđivanjem školarina siromašnim

manjinama, borbom protiv side, bolestima koje preovlađuju u

zemljama trećem svijeta, i dr.

George Soros rođen je u Budimpešti, u Mađarskoj 12.09.1930. godine.

Diplomirao je na London School of Economics (LSE). Kao student

upoznao se sa radom filozofa Karla Poppera, koji je značajno uticao na

njegovo razmišljanje i na kasnije profesionalno i filantropsko djelovanje.

Soros se 1956. godine preselio u Sjedinjene Američke Države, gdje je

stekao veliko bogatstvo, baveći se međunarodnim investicijama

u fondu, koji je sam osnovao.

Danas je predsjednik Soros Fund Management LLC. Soros djeluje kao

filantrop od 1979. godine, kada je prvi put, u vrijeme aparthejda u

Južnoj Africi, finansirao studije crnih studenata na University of Cape

Town.

Danas je Soros predsjednik Instituta za otvoreno društvo (Open Society

Institute - OSI) i osnivač mreže filantropskih organizacija, koja obuhvata

više od 50 zemalja - prvenstveno one iz centralne i istočne Evrope i

nekadašnjeg Sovjetskog Saveza, ali i afričke, latinskoameričke, azijske

te one u Sjedinjenim Američkim Državama.

Institut za otvoreno društvo i mreža Soros-fondacija ulažu godišnje više

od 400 miliona američkih dolara. Godine 1992, Soros je u Budimpešti

osnovao Central European University sa studentskim domom.

DANAS POZNATI FILANTROPI

David Rockefeller Sr (rođen u New Yorku, 12. juna 1915) je

američki bankar, državnik, globalista, a trenutno glava porodice

Rockefeller. On je najmlađi i jedino preživjelo dijete John D.

Rockefeller Jr. i jedino preživjelo unuče čuvenog naftaša John D.

Rockefeller-a, osnivača Standard Oil.

David je 1940. godine sa svojih četvoro braće i sestrom osnovao

Rockefeller Brothers Fund (Fond Braće Rokfeler) koji danas upravlja

imovinom vrijednom oko 670 miliona USD.

U 2005, sa svojih devedeset godina, dao je 100 miliona dolara

Muzeju moderne umjetnosti i 100 miliona dolara Rockefeller

Univerzitetu, dvijema od najuglednijih porodičnih institucija, kao i 10

miliona dolara za Harvard i 5 miliona dolara do Colonial

Williamsburg.

DANAS POZNATI FILANTROPI

U 2006 je obećao 225 miliona dolara Rockefeller Brothers Fund-u nakon njegove smrti,

najveći dar u istoriji Fonda. Novac će se koristiti za stvaranje David Rockefeller

Globalnog fonda za razvoj, za podršku projektima koji poboljšavaju pristup zdravstvenoj

njezi, sprovođenju istraživanja o međunarodnoj trgovini i finansijama, borbi protiv

siromaštva, te podršci održivom razvoju, kao i programu koji podstiče dijalog između

muslimanske i zapadne kulture. The New York Times je procjenio novembra 2006 da su

njegove ukupne dobrotvorne donacije iznosile 900 miliona dolara tokom života.

Michael Bloomberg – preko 300 mil. $ (Johns Hopkins University).

Andrew Carnegie – donirao je novac za gradnju preko 2500 biblioteka

širom svijeta. Osnivač Carnegie Foundations, Carnegie Endowment for

International Peace i Carnegie Mellon University.

Walt Disney – pomogao finansiranje California Institute of the Arts

Mohamed Al-Fayed –osnivač The New School at West Heath.

Henry Ford – ko-osnivač Ford Foundation.

David Gilmour – pjevač i gitarista Pink Floyd ($7.5 mil. od prodaje vile u

Londonu za Crisis, organizaciju koja pomaže beskućnike)

Johns Hopkins – osnivač Johns Hopkins University i Johns Hopkins

Hospital

Michael Jackson – donirao preko $300 mil. raznim fondacijama.

Angelina Jolie – Ambasadorka Dobre volje za UN Refugee Agency.

Alfred Nobel – osnivač Nobelove nagrade.

J.K. Rowling – Predsjednica One Parent Families, i promoterka socijalne

jednakosti.

Levi Strauss - pomogao mnoge fondacije.

Majka Teresa

Oprah Winfrey – donirala preko $300 mil, i osnivač Oprah's Angel

Network.

Stanislav Ćano Koprivica - rođen 1927. godine u Koprivicama,

kod Nikšića. Završio je Ekonomski fakultet i magistrirao u Beogradu.

Posljednje godine života proveo je u Beču i Moskvi, navraćajući u

svoju Crnu Goru kad god bi mu se ukazala prilika. Umro je u Moskvi

2002. godine. Sahranjen je u Beogradu.

Njegove su zasluge:

•formiranje Montexa (980 zaposlenih), mala privreda, bezcarinska zona,

•uvođenje kompjutera u osnovne škole,

•pomoć bolnicama i školama,

•štampanje knjiga, pomoć u izdavanju lista “Onogošt”,

•pomoć crnogorskim muzejima, kupovina slika od mladih crnogorskih umjetnika,

•liječenje djece i odraslih,

•zajedničko stvaranje Monitora i Radija,

•pomoć Matici Crne Gore, početno stvaranje Crnogorskog PEN Centra,

•praktično uvođenje ekologije (Montex pokretač), stvoreno ekološko odjeljenje u Montex-u Mont-bio,

dobijena prva evropska nagrada za čisti ekološki med u Ženevi,

•formiranje Pogona ukrasne keramike,

•formiranje domaće radinosti (600 žena po selima i gradovima radile trikotažu),

•renoviranje Zetskog doma na Cetinju,

•renoviranje zgrade “Zahumlja” u Nikšiću,

•finansiranje asfaltnog puta u Banjanima (20 kilometara)…

PRIMJERI IZ PRAKSE

Uspostavljeni kontakti sa rukovodstvom OS Pavle Rovinski

Organizovana ekskurzija do Beogradaod 4 dana

Posjeta djeci u Zvecanskoj ulici, muzejNikola Tesla, ZOO vrt, McDonalds, Kalemegdan, Zlatibor

• Uvedeno bodovanja odjeljenja (ocjene, izostanci, sekcije, van nastavne aktivnosti...)

ELKO TIM d.o.o.

PROMONTE CLIMATE BELIEVERS IN ACTION

DAN DOBRE VOLJE 2008/09

COCA COLA HELLENIC

• Volonterizam i humanost – Poboljšanje uslova za boravak 400 djece u javnim

ustanovama Bubamara i Leptirić

• Partnerstvo sa lokalnom zajednicom (Agencija za stanovanje, Opština

Podgorica, JU Djina Vrbica, Gradsko zelenilo, Fakultet likovnih umjetnosti)

• Renoviranje objekta i uredjenje dvorišta:

- Zamjena stolarije (nova vrata i prozori)

- Krečenje unutrašnosti i fasade

- Popravka i farbanje ograde

- Sadjenje trave i zelenila

- Postavljanje korpi za otpatke

26