Etki Ölçümlemede AraştırmaYöntemleriYrd. Doç. Dr. Yasemin Kisbu-SakaryaKoç Üniversitesi, Psikoloji Bölümühome.ku.edu.tr/~ykisbu

Kanıta Dayalı Program Bilimsel değerlendirme süreçlerinden

geçmiş ve etkinliği gösterilmiş programlara Kanıta Dayalı Program (KDP) diyebiliriz.

Deneysel yöntem ile test edilmiş. Sonuçlar genellikle hakemli bir bilimsel

dergide yayınlanır. Daha sonra program saygın bir araştırma kuruluşu ya da devlet kurumu tarafından etkin program listesine alınır.

Etki Ölçümlemede Standartlar

Bir müdahale programının etkin olduğunu belirlemek için kriterler

Society for Prevention Research (Flay et al.,2005; Denise Gottfredson, Tom Cook, Frances Gardner et al., 2015) ;

What Works Clearinghouse, US Institute of Education;

BluePrints, …

Etki Ölçümlemede Standartlar Standartlar temelde dört çeşit geçerlik (validity)

açısından belirlenmiştir (Denise Gottfredson, Tom Cook, Frances Gardner et al., 2015, Prevention Science)

a) İç geçerlilik (internal validity)b) Dış geçerlilik (external validity)c) istatistiki sonuçlar açısından geçerlilikd) Yapı geçerliliği (Construct validity)

Geçerli Nedensel Çıkarsama(Sebep-sonuç ilişkisi kurma)

Randomize Kontrollü Çalışma nedir?

Neden kıymetli? Sebep-sonuç ilişkisi kurma, alternatif açıklamaları elimine etme

Müdahale Programı(0=Kontrol grubu, 1= Deney grubu)

Sonuç Değişkeni

Randomize Kontrollü Çalışma yapamazsak?

Yarı-deneysel yöntemler (Cook & Campbell, 1979)• Süreksiz regresyon (Regression

Discontinuity)• Karşılaştırmalı Zaman Serisi

(Comparison Time Series Design)

• Eşleştirme (Propensity score matching)

Randomize Kontrollü Çalışma yapamazsak?

Yarı-deneysel yöntemler (Cook & Campbell, 1979)• Süreksiz regresyon

(Regression Discontinuity)• Karşılaştırmalı Bölünmüş Zaman

Serisi (Comparison Interrupted Time Series Design)

• Eşleştirme (Propensity score matching)

Süreksiz Regresyon (Regression Discontinuity Design)

Randomize Kontrollü Çalışma yapamazsak? Yarı-deneysel yöntemler (Cook &

Campbell, 1979)• Süreksiz regresyon (Regression

Discontinuity)• Karşılaştırmalı Bölünmüş Zaman Serisi

(Comparison Interrupted Time Series Design)

• Eşleştirme (Propensity score matching)• Karşılaştırmalı Süreksiz Regresyon

(Cook, Kisbu-Sakarya, & Tang, 2015 SPR Symposium, 2016a, 2016b, 2016c, 2016d)

Etki Ölçümlemede sorulması gereken diğer sorular

Kim için etkili? (For whom?) Nasıl etkisini gerçekleştiriyor? (How)

Kim için? Hangi koşullar altında?

Nasıl?

Doğrudan etki modeli

Program Sonuç Değişkeni

Doğrudan etki modeli

Program Sonuç Değişkeni

?

NASIL?

Aracı etki modeli (mediation model)

Bir programın etkisini hangi yollarla elde ettiğini bize göstermektedir. Bu bağlamda bir tür işleyiş analizidir (Baron & Kenny, 1986; David MacKinnon, 2008)

Aracı etki modeli (mediation model)

Dolaylı etki modeli ise aşağıdaki gibidir:

Program Sonuç Değişkeni

EylemAracı

Değişken(ler) Kavramsal teori

Aracı etki modeli örneği

Önleme Programı

Uyuşturucu kullanma niyeti

Algılanan Normlar

Reddetme becerisi

Uyuşturucuya karşı tutum

Kisbu-Sakarya, MacKinnon, O’Rourke (2015). In Handbook of Drug Program Evaluation.

Ortak Ölçümleme

Teşekkürler…

ykisbu@ku.edu.tr

home.ku.edu.tr/~ykisbu