238
Осол гэмтлийн анхан шатны тусламж

осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Осол гэмтлийн анхан шатны тусламж

Page 2: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

ХҮН АМЫН НАС БАРАЛТЫН ШАЛТГААН

(2009 он)

Page 3: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

ГССҮТөвд хэвтэж эмчлүүлэгсдийн насны бүтэц 2008-2012

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

0-1 нас1-4 нас

5-15 нас16-44 нас

45-64 нас

65-аас дээш

2.5

10.1 12

49.6

19.3

6.6

Page 4: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

56918 5872161137

71078 72135

11672 11170 11186 11863 12154

301 279 256 275281

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

2007 2008 2009 2010 2011

ÃÑѯÒ-ä òуñëàìæ àâñàí îñîë ãýìòëèéí ºâ÷ëºë, íàñ áàðàëò2007-2011

Îñîë ãýìòëèéí ÿàðàëòàé òóñëàìæ

Îñîë ãýìòëèéí ñòàöèîíàðûí ºâ÷ëºë

Îñîë ãýìòëèéí íàñ áàðàëò

Page 5: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Æèë á¿ð îéðîëöîîãîîð 5.8 ñàÿ õ¿í îñîë

ãýìòëèéí ÿìàð íýã øàëòãààíû óëìààñ íàñ

áàðæ áàéíà.

Îñîë ãýìòëèéí øàëòãààí:

1. Çàì òýýâðèéí îñîë

2. Õ¿í õîîðîíäûí õ¿÷èðõèéëýë

3. Àìèà õîðëîõ

4. Äàéí áàéëäààí

5. Æèâýõ

6. Ò¿ëýãäýë

Page 6: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Îñîë ãýìòëèéí õýòèéí òºëºâ

• Æèë á¿ð 2 ñàÿ ãàðóé õ¿í õ¿÷èðõèéëëèéí óëìààñ íàñ

áàðæ áàéíà

• 15-44 íàñíû õ¿ì¿¿ñèéí äóíä õ¿í õîîðîíäûí õ¿÷èðõèéëýë

íü íàñ áàðàëòûí 3-äàõü íèéòëýã øàëòãààí áîëæ áàéíà

• Çàì òýýâðèéí îñëûí óëìààñ íàñ áàðàõ íü 18-25 íàñíû

õ¿ì¿¿ñò ÄÎÕ-ûí äàðàà 2-ð áàéðàíä îðæ áàéíà

• Ìîíãîëä ñ¿¿ëèéí 10 æèëä îñîë ãýìòëèéí òîõèîëäîë 2 äàõèí

íýìýãäñýí.

Page 7: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

ÀÂÑÄÅ-àíõàí øàòíû ¿çëýãèéí

äýñ äàðààëëûã çààõ ÷óõàë

àðãà þì.– À-Àìüñãàëûí çàì Airway

– Â-Àìüñãàëàõ Breathing

– Ñ-Öóñíû ýðãýëò Circulation

– Ä-Òàðõè íóðóó íóãàñíãû ãýìòýë

Disability and neurological Damage

– Å-Á¿õ áèåä ¿çëýã õèéõ Exposure

Page 8: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Осол гэмтэлийн үед газар дээр нь үзүүлэх тусламж

Page 9: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

OPEN AIRWAY

Place one hand on forehead & apply firm backward

pressure with palm to tilt head back Place finger on the chin bone and lift

the jaw forward (jaw trust) Open mouth gently and remove any obvious

obstructing foreign body, e.g.. food, loose denture

or secretions (finger sweep)

Page 10: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

CHECK BREATHING Do the ‘head tilt-chin lift’ to open airway

Place own ear & cheek over casualty’s mouth & nose for:

Look – for chest rise and fall Listen – air escaping during exhalation Feel - for the flow of air from

casualty’s nose

Page 11: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

103

Page 12: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

30 CHEST COMPRESSIONS

• Place the heel of one hand in the centre of the chest

• Place other hand on top

• Interlock fingers

• Compress the chest

– Rate 100 min-1

– Depth 4-5 cm

– Equal compression : relaxation

• When possible change CPR operator every 2 min

Page 13: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Õàðèí àìüñãàëàõã¿é áàéâàë CPR áóþó ç¿ðõ óóøãèíû

ñýõýýí àìüäðóóëàëòûã õèéíý.

Page 14: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

30 2

CONTINUE CPR

Page 15: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 16: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 17: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

2 rescue breaths

Pinch the nose

Take a normal breath

Place lips over mouth

Blow until the chest

rises

Take about 1 second

Allow chest to fall

Repeat

Page 18: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

2 rescue breaths

Page 19: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Better way…….2 rescue breaths with an Ambubag

Page 20: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

SWITCH ON AED

Some AEDs will automatically switch themselves on when the lid is opened

Page 21: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

ATTACH PADS TO CASUALTY’S BARE CHEST

Page 22: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

ANALYSING RHYTHM DO NOT TOUCH VICTIM

Page 23: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

SHOCK DELIVERED CONTINUE CPR, IF USING A AED FOLLOW AED INSTRUCTIONS

Page 24: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

NO SHOCK ADVISED CONTINUE CPRFOLLOW AED INSTRUCTIONS

Page 25: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

IF VICTIM STARTS TO BREATHE NORMALLY PLACE IN RECOVERY POSITION

Page 26: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

ØÀÐÕНЫ АНХНЫ ТУСЛАМЖ цус

алдалт үед үзүүлэх тусламж

Page 27: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Цус алдалт

Page 28: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Тодорхойлолт

Цус гэдэг бол хүний бие махбодид

судсаар урсаж байгаа улаан өнгөтэй

шингэн бодсыг хэлнэ. Улаан өнгөний

учир нь цусны найрлаганд буй

гемоглобин улаан өнгөтэй байдаг.

Зарим цус багадалттай хүний цусны

гемоглобин багассанаас өнгө нь хүртэл

бүдгэрсэн байж болдог.

Page 29: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Анатоми

Page 30: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Ангилал

1. Гадуур цус алдалт/артер, вен, хялгасан/

2. Дотуур цус алдалт /эмч болон эмнэлэгийн нөхцөлд тодорхолох боломжтой/

Page 31: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Дотуур цус алдалт

Page 32: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Цусны үүрэг• О2 –ийг уушгинаас авч эд эрхтэнд

хүргэж, буцахдаа нүүрсхүчлийн хийг зөөвөрлөж, хүчилтөрөгчийн солилцоог явуулж байдаг.

• Эд эрхтэнүүдэд аминдэм, уураг, эрдэс бодисыг хүргэж өгдөг.

• Бие махбодын дархлааны буюу нянгын эсрэг тэмцэгч.

• Бие махбодид гарч буй өөрчлөлтүүдийн мэдээлэгч болдог.

Page 33: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Гадуур цус алдалт

Page 34: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Боолт

Page 35: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Öóñ òîãòîîõ àðãóóä

– ßñòàé íü äàðæ ò¿ð òîãòîîõ

– Äàðàëòòàé çóçààí áîîëò

– ¯åíèé õîíõîðûí öóñ àëäàëòûã ¿åýð íüã¿éöýä íóãàëæ ò¿ð öóñ òîãòîîõ

– ×àíãàëóóð áîîëò

Page 36: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Öóñ ò¿ð òîãòîîõîä õýðýãëýõ ìàòåðèàë

• Ðåçèíýí ÷àíãàëóóð,áèíò,ñàìáàé

• Áàéõã¿é ¿åä ãàð äîîðõè ìàòåðèàë

àøèãëàæ ( ºìäíèé òýëýý, á¿ñ, çàíãèà,

àë÷óóð ãýõ ìýò)

Page 37: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Цус тогтоох цэгүүд

Шууы артери дээр дарж цус тогтоох

Бугалганы артери дээр дарж цус тогтоох

Page 38: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Цус тогтоох цэгүүд

Эгэмний артери дээр дарж цус тогтоох

Гүрээний артери дээр дарж цус тогтоох

Page 39: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Цус тогтоох цэгүүд

Хэвлийн артери дээр дарж цус тогтоох

Цавьны артери дээр дарж цус тогтоох

Page 40: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Мөчдийг нугалж цус

тогтоохГар Хөл

Page 41: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 42: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 43: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 44: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 45: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 46: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 47: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Даралтай боолт хийх

Page 48: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Нугалж цус тогтоох

Page 49: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Чангалуур тавих

Page 50: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Хуруу тасарсан үед

• Òàâüñàí÷àíãàëóóðûã 10-15 ìèíóò òóòàìäñóëëàõàà á¿¿ ìàðò. ×àíãàëóóðáîîëò òàâüñàí öàãìèíóòûã çààâàëáè÷èæ òýìäýãëý.

Page 51: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Судас боож цус тогтоох

Page 52: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Яаралтай авах арга хэмжээ1. Шарх том хэмжээтэй, цээж, хүзүү, зэрэгт

байвал хагас хэвтээ байрлалд байлгана.

2. Хэрэв гар, хөл зэргээс цус алдаж байгаа үед бүрэн хэвтүүлж, гар хөлийг биеийн түвшинөөс дээр байлгана.

3. Маш хурдан эхний 10-15 секундэнд шархыг ямар нэгэн ариун бинт, сальфеткаар дарах хэрэгтэй

4. Хэрэв шархнаас их хэмжээний цус алдвал түргэн тусламж дууд, хөдөө орон нутагт байвал доррхи арга хэмжээнүүдийг аваад эмнэлэгт хүргэж өг.

5. Түргэн тусламж ирэхээс өмнө цус тогтоох цэгүүд дээр дарж, хурц цус алдалтыг тогтооно.

6. Цус тогтоох цэгүүд дээр дарсан боловч амжилтгүй үед чангалуур тавих аргыг хэрэглэнэ.

Page 53: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Анхаарах зүйлс• Хэрэв ямар нэгэн эрхтэн тасарсан бол

тасарсан хэсгээс 1-2 см дээгүүр даралттай боолт, чангалуур зэргийг тавина. Тасарсан хэсгийг мөстэй уутанд хийж тээвэрлэнэ.

• Цус тогтоох цэгүүд дээр дарж байх үед өөр нэг тусламж үзүүлэгч тусламж дуудах, хэрэгтэй зүйлс хангах хэрэгтэй.

• Цус тогтоох цэг дээр зөв дарсан үед цус алдалт багасаж байгаа нь шууд харагдана.

• Цус тогтоох цэг дээр мэдрэлийн судаснууд хамт байдаг тул зөв дарсан үед өвдөлт ихтэй байдаг.

• Цэгүүд дээр удаан дарах үед амархан ядарч сульддаг тул гараа солих эсвэл хамт тусламж үзүүлэгчтэй сольж тусламж

Page 54: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Мөрдөх зарчим Чангалуурыг хэт сул, чанга тавьж болохгүй цус

тогтооход тохирсон хүчээр тавина.

Чангалуур тависан сар, өдөр, цаг хугацааг маш нарийн бичиж, эсвэл цаасан дээр бичээд зүүж өгнө

Яаралтай богино хугацаанд эмнэлэгт хүргэж өгөх ба тусламж дуудна.

Хүргэж өгөх явцад 10-15 мин суллаж, өгч дахин чангалж байхгүй бол эрхтэн үхжих аюултай.

Дээд тал нь 1 цаг 30 мин тавина.

Хэрэв эрхтэн тасарсан бол тасарсан хэсгээс 1-2 см дээгүүр даралттай боолт, чагнуур зэргийг тавина. Тасарсан эрхтэнийг мөстэй уутанд хийж тээвэрлэнэ.Чангалуур тавьсан хөл мөчдийг сайтар хучиж, дулаан байлгахаар тооцно.ялангуяа хүйтний улиралд.

Page 55: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

ÃÀÂÀË ÒÀÐÕÈ, ÍÓÐÓÓ ÍÓÃÀÑÍÛ ÃÝÌÒÝË

Page 56: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

ßÑÍÛ ÕÓÃÀÐÀË

Page 57: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Ясны хугарал, мултралын тухай ерөнхий ойлголт, илрэх шинж тэмдэг,

анхны тусламж үзүүлэхэд мөрдөх зарчим:

Page 58: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Ясны бат бөх чанараас давсан гадны хүчний үйлчлэлээр алив ясны бүрэн бүтэн байдал алдагдаж, орчны зөөлөн эд хамт гэмтэхийг хугарал гэнэ. Ясны хугарал нь дээд зэргийн зохион байгуулалт бүхий холбох эдүүдийн гэмтэл ба эд нэхдэсийн төлжилтөөр нөхөгдөж эдгэрдэг шарх юм.

Page 59: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 60: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Ясны хугарлыг эмгэг хугарал ба үен доторх хугарал гэж 2 ангилдаг.

•Эмгэг хугарал гэдэг нь ясны өрөвсөлт өвчин хорт болон

хоргүй хавдар, ясны сийрэгжилт болон ясны сүрьеэ бага хүчний үйлчлэлт яс хугарахыг хэлнэ. Энэ бүх хугарлын дотор 65-75 хувь тохиолдоно.

•Үен доторх хугарал гэдэг нь үений хугарал, үений ойролцоох хугаралууд үе рүү цуурч, үетэй холбоотой болохыг хэлнэ.

Page 61: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Ангилал:1. Зөрөөтэй ба зөрөөгүй хугарал2. Ил хугарал ба битүү хугарал3. Чөмөгт ясны хугарлын байрлалаар нь

•Булууны хугарал•Чөмөгт хэсгийн буюу гандан хэсгийн хугарал

4. Хугарлын хэлбэрүүдээр нь:•Ташуу•Хөндлөн•Мушгирсан •Сэлтэрсэн ба бяцарсан•Шигдсэн

Page 62: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 63: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 64: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 65: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Рентген зураг

Page 66: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 67: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 68: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 69: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 70: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 71: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 72: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Хугарлын эмгэг анатомГадны хүчний нөлөөллөөр яс

хугарахад булчин, мах, мэдрэл,

цусны судсууд гэмтэнэ. Гэмтэл

авсан эд нэхдэсүүдэд үүссэн

цочролоос хүчтэй өвдөлт үүсэж

судас тагларах, агших, лимфийн

урсгал саадаж дарагдах зэргээс

хаван хавдар ихэсдэг

Page 73: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 74: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Хугарлын хэлбэр:Гаднаас үйлчилсэн хүч, түүнийчиглэлээс шууд хамаарч хөндлөнташуу мушгирсан шугамаар хугарахаасгадна 2 түвшинд ч хугарч болно.•Сэлтэртэй бяцарсан хугарал•Өнцөг үүсгэн тахийж зөрдөг хугарал

Page 75: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 76: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Хугарлын шинж тэмдгээр нь мөчний ясчөмөгт хэсгээрээ хугарахад үндсэн 6 шинжтэмдэг илэрдэг.•Өвдөх шинж•Хавагнах буюу хавдах шинж•Хэлбэр алдагдан мурийж тахийх шинж•Тулгуур хөдөлгөөн алдагдах шинж•Хугарлын түвшинд үүсэх эмгэг хөдөлгөөн•Хугархайн хэсгийг барьж хөдөлгөхөд ясныүзүүрүүдийн хавирах шинж

Page 77: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Хугарал бороолох нь:Хугарлын завсарт хурсан цус өтгөрчмөгөөрслөг зөөлөн холбоогоор хугарлынүзүүрүүд холбогдоно. Зөөлөн бороо нь яснытом жижгээс хамаарч 90 хоногт үүснэ.Цаашид ясны зөөлөн бороонд кальци,фосфор зэрэг бодисууд хуралдаж бороохатуурахыг ясан бороо үүсэх гэнэ. Энэхугарлын дараахь 2-4 саруудад үүсэжэхэлдэг.

Page 78: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 79: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

•Хуруу сарвууны ясны хугарал 30-45 хоног •Шуу богтос ясны хугарал 30-60 хоног•Бугалга ясны хугарал 60-90 хоног•Эгэмний хугарал 45-60 хоног•Хавирганы хугарал 14-21 хоног•Аарцаг ясны хугарал 45-90 хоног•Дунд чөмөгний хугарал 1 жил•Шилбэ ясны хугарал 60-90 хоног•Шагайн ясны хугарал 45-60 хоног•Тохойн ясны хугарал 45-60 хоног

Хугарсан яс бүрэн бороолох үйл ажиллагааны сэргэлт:

Page 80: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Ясны хугаралд анхны тусламж үзүүлэхЯс хугарсан хүнд тусламж үзүүлээгүй буруу үзүүлсэн тохиолдолд гэмтсэн эд эрхтэн бие махбодод муу нөлөө үзүүлж гэмтлийн шок үүсгэдэг. Улмаар үхэлд хүргэх аюултай. Зөв үзүүлсэн тохиолдолд эмчилгээний цаашдын үр дүн амь насыг нь аварч болно.

Page 81: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Ил хугарал

Ил хугарлын үед ясны үзүүр, цуудасхэлтэрхийнүүд судас мэдрэлийг гэмтээдэг. Иймил хугарлын үед цус тогтоох эмчилгээг яаралтайүзүүлнэ.•Гараа угаа•Цус гарч байвал цусыг тогтоо•Шархан дээр цэвэр жийргэвч тавь•Боолт хий•Хугарсан ясанд чиг тавьж бооХугарсан үеүүдийг хөдөлгөөнгүй болгон

тээвэрлэхэд бэлтгэ

Page 82: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 83: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Анхаарах зүйлс:

• Хугарсан ясны үзүүрийг цааш буцаан хийж болохгүй!

• Цус тогтоохтой хугаралтай үеэр нугалж цус тогтоож болохгүй

Page 84: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 85: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Далд хугарал

•Биед ил шарх байгаа эсэхийг сайтар ажигла•Хугарсан ясыг хөдөлгөөнгүй болгож чиг тавьж боо•Биеийн аль нэг хэсэгт өөр ил шарх байвал ариун жийргэвч тавьж боолт хийАнхны тусламжаар шокын эсрэг, шокоос

урьдчилан сэргийлэх, зүрх судас, амьсгалын

дутмагшилыг арилгаж, цус тогтоохын зэрэгцээ

гэмтсэн мөчийн хугарлын механизмыг

бусниулахгүйгээр чиг боолт тавьж тээвэрлэнэ.

Page 86: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 87: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Ясны хугарлын үед бэхэлгээ, чиг боолт хийх арга

Гэмтсэн мөчдөд чиг тавьснаар өвдөлт багасаж, зөөлөн эд, дотор эрхтний хүндрэл болон нэмэлт гэмтэл үүсэхгүй байх нөхцлийг бүрдүүлдэг. Ингэснээр шокоос сэргийлж чадна. Ямар ч тохиолдолд хугарсан мөчдөд боолт, чиг хийхгүй тээвэрлэхийг хатуу хориглоно

Page 88: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Чиг тавих материал Чиг тавихын өмнө чиг тавихматериалаа сайтар бэлдэнэ. Чигтавихдаа банз, панер, мод, нарныхалхавч, ташуур сонин зэргийгашиглаж болно. Дээрхматериалыг хөвөн маарал бусадзөөлөн эдээр бүрэн бүрхэх ба эдхолгохоос хамгаална.

Page 89: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Чиг тавихад анхаарах зүйл • Шарх цэвэрлэх • Үеийг дамнуулан бэхлэх • Мөчдийг зөв байрлуулах• Боолт хийх • Бэхэлгээ боолт хийх • Яс хугарсан үед хувцсыг тайлах хэрэггүй• Өвчтөнийг дамнуурган дээр тээвэрлэнэ• Ясны ил хугаралын үед ясны хэлтэрхийг буцааж

хийх, татаж болохгүй

Page 90: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 91: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 92: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 93: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Хүзүүний чиг тавих

Page 94: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Хүзүүний чиг тавих

Page 95: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Хүзүүний чиг тавих

Page 96: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 97: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 98: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 99: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 100: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 101: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 102: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 103: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 104: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 105: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 106: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 107: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 108: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 109: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 110: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 111: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 112: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 113: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 114: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 115: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 116: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 117: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 118: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 119: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 120: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 121: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 122: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 123: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 124: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 125: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 126: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 127: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 128: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 129: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 130: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 131: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 132: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 133: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 134: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 135: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 136: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Асуулт байна уу?

Page 137: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Анхаарал тавьсанд баярлалаа

Page 138: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Үений мултралГэмтлийн улмаас яснуудын хоорондох үелэх хэсэг салж, холдох, анатомын байрлал өөрчлөхийг үе мултрах гэнэ. үений мултрал нь залуу ба идэр насны хүмүүст элбэг тохиолддог. Бага насны ба ахимаг насны хүмүүст бага тохиолддог. Үе мултрал хугаралтай хавсран тохиолдож болдог.

Үений мултралаас хамгийн элбэг тохиолддог нь мөрний мултрал, эрхий хурууны мултрал, шагай үений мултрал, эрүүний мултрал байдаг

Page 139: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Үений мултралГэмтлийн улмаас яснуудын хоорондох

үелэх хэсэг салж, холдох, анатомын байрлалөөрчлөхийг үе мултрах гэнэ. үений мултралнь залуу ба идэр насны хүмүүст элбэгтохиолддог. Бага насны ба ахимаг насныхүмүүст бага тохиолддог. Үе мултралхугаралтай хавсран тохиолдож болдог

Page 140: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Үений мултралаас хамгийн элбэг тохиолддог нь мөрний мултрал, эрхий хурууны мултрал, шагай үений мултрал, эрүүний мултрал байдаг. Үе мултрахад

өвдөлтөөс болж булчингууд агшилтын байдалд орж.

хугацаа алдах тусам засаж оруулахад төвөгтэй болно.

Page 141: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 142: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 143: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 144: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 145: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 146: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 147: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Бүх мултралын доторМөрний мултрал 40-60 хувьТохойн үений мултрал 15-30 хувь тохиолдоноШалтгаан:Мултрал нь шууд бус хүчний үйлчлэлээрАлгаар дарж унахад мөр, тохой мултрахХөлөө алцайж унахад түнх мултрах гэх мэт шалтгаан үүснэ.

Page 148: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 149: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Ангилал нь:Үений гадаргуунуудын харьцаа хэр

алдагдсанаар нь А. Бүрэн мултралБ. Бүрэн бус мултрал үений талбай бүрэн салж холдсон бол бүтэн, хагас салж холдсон бол хагас мултрал

Шалтгаанаар ньА. Төрөлхийн Б. Олдмол /гэмтэл, эмгэгийн улмаас/ гэмтлийн шалтгаантай мултрал 80-90 хувь

Гэмтлийн хугацаагаар нь А. Шинэ мултрал буюу 3 өдөр хүртэлБ. Шинэвтэр буюу 3 өдрөөс 2-3 долоо хоногВ. Ужиг мултрал 3 долоо хоногоос цааш

Сурмаг

Page 150: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 151: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 152: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 153: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Төрөлхийн мултрал ихэвчлэн түнхний үенд нэг болон 2 талын байна. Эрт оношлох нь эмчилгээний их ач холбогдолтой, хүүхэд хөлд орохдоо доголж явна. Тэр талдаа мөч богиносно. 2 талын түнхний үе мултрахад савлаж явдаг.

Оношыг рентген зураг авч тодорхойлно. Анхны мултралыг өвчин намдаалгүй хүчээр засч оруулсан мэдээ алдуулалт ба түр унтуулгын дор мултралыг оруулаагүй бол, оруулсан ч дараа сойлт бэхэлгээ хийж хөдөлгөөнийг хязгаарлаагүйтэй холбоотой сурмаг мултрал үүсдэг.

Page 154: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 155: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 156: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Үе мөчний улмаас үе мултрах нь ХавдарСүрьеэ Үений идээт үрэвсэлҮе үүсгэгч ясны үрэвсэл Булчингуудын саа

зэргээс шалтгаалан бүрэн, бүрэн бус мултралт тохиолдоно.Үений мултралын 85-95 хувь нь гэмтлийн шалтгаантай байдаг.

Дээд мөчний мултрал нь 7-8 дахин их тохиолдоно.

Page 157: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Шинж тэмдэг:Том жижг аль ч үе мултрахад дараахь шинж

тэмдэг илэрнэ.• Үений ерөнхий хэлбэр алдагдана• Мөчний чиглэл өөрчлөгдсөн байдаг• Үений хөдөлгөөн хязгаарлагдана/пүршийн

шинж/• Албадмал байрлалд орсон байдаг• Мултралтай мөч нэг бол урт эсвэл богино

байдаг• Үений орчимд тэмтрэхэд хоосон тогоо

тэмтрэгдэнэ

Page 158: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 159: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Хүндрэл нь засагдаагүй мултралын үед

• уут урагдаж чөмөгний толгой эвэрч хавчуулагдан үений тогоо хагас хэтрэх• чөмөгний толгой тасарч мултардагүений дотор ба гадна талын яс хугардаг • мэдрэл суданы гэмтэл хавсарна

Page 160: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 161: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

ОношлогооМултралын үед цусан хангамж,

мэдээгүйжүүлэлт, арьс зөөлөн эдийн байдлыг нарийвчлан шалгана

Үе аль талруугаа мултарсныг гэмтлийн үзлэг хийж ямар аргаар оруулах гарч болох хүндрэлээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг хэрхэн авахыг шийдвэрлэнэ.

Мултралын үед заавал 2 чиглэлээс рентген

зургийн 2 тусгалаас авна.

Page 162: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 163: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 164: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 165: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 166: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Анхны тусламжМултралын үед анхны тусламжийг RICE буюу хөдөлгөөнгүй болгох зарчмыг баримтлана.• R-rest: хөдлөхгүй байх буюу чиг тавих• I-ice: хүйтэн жин тавих• C-compress: дарж боох• E-elevate: өргөх буюу сойх гэсэн зарчмын дагуу

тусламж үзүүлэн эмнэлэгт хүргэнэ.Мултарсан үенд чиг тавих нь хугарсан үенд чиг тавихтай ижил юм. Мултралын дээрх шинж тэмдгүүд илэрвэл мөчийг байгаа байрлалд нь хөдөлгөхгүй чиг боолт тавьж

боогоод эмнэлэг хүргэх хэрэгтэй.

Page 167: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 168: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Асуулт байна уу?

Page 169: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Ò¿ëýãäýë

• Á¿õ ãýìòëèéí äîòîð 4.5 õóâü ýçýëæ , 5-æèëèéí äóíäæààð1500 òîõèîëäîë á¿ðòãýãäñýí

• Ò¿ëýíõèéí òºâèéí ìýäýýãýýð 2002 îíä 1667, 2003 îíä 1854, 2008онд 2200 хүн, 2010 онд 2600 хүн, 2012 онд 3067хүн ò¿ëýãäñýí áàéíà.

– Õàëóóí øèíãýíèé ò¿ëýãäýë-60%

– Ãàë äºëíººñ-21%

– Öàõèëãààíû-11%

– Õèìèéí-2%

– Õýâòýãñýäèéí 58% íü-0-16 íàñíû

– 31% íü-17-45 íàñíû

Page 170: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Шалтгаан :

Халууны түлэгдэлт / Thermal

burn/

Химийн түлэгдэлт/ Chemical

burn/

Цахилгааны түлэгдэл /

Electrical burn/

Цацраг туяагаар түлэгдэх /

Radiation bur

Page 171: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Түлэнхийн анхны тусламж

Page 172: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Анхны тусламж• Түлэгдлийн

процессийг

зогсоох

• Түлэнхийн

шархыг хөргөх

буюу орчинг

саармагжуулах

Page 173: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Галд түлэгдэх

• Түлэгдлийн эх үүсвэрийг

өвчтөнөөс салгах

• Халуун зүйлийг биеээс

салгаж авах болон

хувцсыг тайлах

Page 174: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Галд түлэгдэх

• Галыг унтраах, өвчтөнг

унагаах, өнхрүүлэх, битүү

зүйлээр хучиж агааргүй

болгож галыг унтраах мөн

тусламж үзүүлж буй хүн

нүүр, гар болон өөрийгөө

галд түлэгдэхээс

хамгаалах

Page 175: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Дулааны түлэгдэл

• Түлэгдэл үүсгэсэн хүчин зүйлийг биеэс

холдуулах

• Түлэгдсэн хэсгийн хувцсыг тайлах

• Дээрх алхмуудын үед өөрөө түлэгдэхээс

зайлсхий

Page 176: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Химийн түлэгдэл

• Түлэгдлийн эх

үүсвэрийг

өвчтөнөөс салгах

• Анхны тусламж

үйлчилгээ

үзүүлэгч хамгаалалтын

хувцас өмсөх

Page 177: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Химийн түлэгдэл

• Бохирдсон бүх

хувцасыг устга

• Нунтаг бодис бол

арьсан дээрээс

сойзоор болгоомжтой

унагаах ёстой

• Дээрх алхмуудын үед

өөрөө түлэгдэхээс зайлсхий

Page 178: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Химийн түлэгдэл

• Химийн түлэгдлийн үед

удаан хугацаагаар, их

хэмжээний ус шаарддаг.

Шүршүүр хэрэглэх нь

зүйтэй юм. Оролцож буй

химийн бодисыг

тодорхойлох. Химийн

бодис нь нунтаг бол

эхлээд сойзоор үлдэгдэл

хэсгийг унагааж дараа

нь усаар угаана.

Page 179: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Химийн түлэгдэл• Нүдний түлэгдлийн

үед физиологийн

уусмалаар PH-ийг

саармаг болтол зохих

ёсоор угаах хэрэгтэй.

Физиологийн уусмал

4 уут шаардагдана.

Page 180: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Нүдний гэмтэл

Page 181: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Цахилгааны түлэгдэл

• Цахилгааныг унтрааж

эх үүсвэрийг салгах

• Өөрийн аюулгүй байдлыг

санаж, цахилгаан эрчим

хүчний эх үүсвэрээс

өвчтөнийг салгах

Page 182: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Цахилгааны түлэгдэл• Тусламж үзүүлэгч

цахилгаан дамждаггүй

материал ашиглах,

резинин бээлий өмсөх

• Дээрх алхмуудын үед

өөрөө түлэгдэхээс

зайлсхий

Page 183: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Цахилгааны түлэгдэл• Үйчлүүлэгчийг

хэвтүүлж тээвэрлэххэрэгтэй учир нь бүх биеэр гүйдэл гүйж амин чухалэрхтэнүүдийн үйлажиллагааг хямраадаг.

Page 184: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Ангилал

• Шархны гүн буюу зэрэг

• 1-р зэрэг First degree - Superficial

• 2-р зэрэг Second degree

Partial-thickness

Deep partial

• 3-р зэрэг Third degree - Full-thickness

• 4-р зэрэг Fourth degree

Page 185: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Арьсны бүтэц

Page 186: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 187: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 188: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

1-р зэрэг : Арьс улайж хавагнаж ,хорсож өвдөнө.хүйтэн

хананд хүрэхэд өвдөлт багасна.Арьсны эвэрлэг давхрагыг

хамарч захын хялгасан судсууд тэлж цусны урсгал

удааширснаас өнгөц цус харвалт үүснэ.

Page 189: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

2-р зэрэг :Арьсны эвэрлэг давхрага гэмтэж хөхлөг давхрагат

судас тэлснээс цусны урсгал удааширч шингэн гадагш

нэвчиж дээд давхрагаа хөндийрүүлснээс цэврүү үүсдэг.

Цэврүүний хэмжээ харилцан адилгүй. Цэврүү нь шаравтар

өнгийн шингэгээр дүүрсэн ,том хэмжээний цэврүү хагарсан ,

шархны зарим хэсэгт дөнгөж улайсан байхад нөгөө хэсэгт

хатуурч өнгө нь өөрчлөгдсөн байна. Өвдөлт их арьсны мэдрэх

чадвар алдагдсан байна.

Page 190: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

• 3 А зэрэг : Арьсны хөхлөг буюу гуужилтийн давхрага

гэмтээгүй байна.

• 3Б зэрэг : Арьсны эвэрлэг давхрага бүтэн гэмтэнэ.

• 3-р зэргийн үед арьс нь зулмарч суурь саарал өнгөтөй

шарх, үхжил, хар тав үүснэ.шархны халдвараас ихээхэн

хамаарна.

Page 191: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

4-зэрэг : Арьсны бүх давхрага гүнд орших зөөлөн эдүүд

булчин яс хүртэл гэмтэнэ. Түлэгдлийн гадуур хатуу нягт

тав үүснэ. Гадны цочролд хариу урвалгүй болно. Эдийн

түлэгдлийн гүнийн зэргийг эмнэнэлт хэвтэсний дараа

тодорхойлно.

Page 192: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

1, 2, 3 А г өнгөц, 3 Б ,4-ийг гүнзгий түлэгдэлт гэнэ.

Гүнзгий түлэгдэлтийн эхний үед арьс нь хатуурч, өнгө нь хувираад гүнзгий мэдэрхүй алдагдсан байдаг. Ер нь эхний үед өвдөлт их бол өнгөц, ямар нэгэн өвдөлтгүй бол гүнзийн байдаг.

Үс толгойн үслэг хэсгийн шарх удаан эдгэрнэ. Түлэнхийн шархны эдгэрэлт нь гэмтлийн зэрэг , түүний байрлал, анхны тусламж, эмчилгээний чанараас шууд хамаарна. Насанд хүрсэн хүний биеийн гадаргуу 50%, хүүхдийн 10% хамарвал тавилан муутай байна.

Page 193: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Хүнд хөнгөний зэргээр нь :

• Хөнгөн

• Дунд

• Хүнд

Page 194: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Шархны талбайн

хэмжээг тогтоох нь

• Түлэгдлийн гадаргууны / арьсны/ хэмжээг ойролцоогоор

тодорхойлох нь анхны тусламж үзүүлэхэд ач

холбогдолтой.Түлэнхийн талбайг тодорхойлох олон

аргууд байдаг.

• Алганы зарчим

• Есийн зарчим

• Уоллесын схем

• Вровдерын таблиц г.м олон аргууд бий.

Page 195: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Алганы дүрэм :

• Тухайн хүний гарын алгыг 1 % гэж тооцон хэмжинэ.

Хүний биеийн арьс 16000-20000 см 2 орчим талбайтай.

Хүний нэг алга дарам талбайн хэмжээ насанд хүрсэн хүнд

ойрлоцоогоор 160-200 см 2 орчим байна. Алганы

зарчимаар хэмжихдээ ихэвчлэн биеийн гадаргуу

нэлэнхүйдээ биш энд тэнд цоохордож түлэгдсэн

тохиолдолд хэрэглэх нь тохиромжтой байдаг. Жишээ нь

арван алга байвал 10%

1 %

Page 196: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Естийн дүрэм :

Хүний биеийг ойролцоогоор 11 сегментед хуваана.

Нэг сегментийг 9 % гэж хуваана.

Толгой хүзүү -9 %

гар тус бүр -9 , 9 % буюу 18 %

гуя тус бүр- 9 % буюу 18 %

шилбэ тавхайн хамт- 9 % буюу 18 %

Ууцны хэсэг- 9%

Ар нуруу -9 %

Цээж урд талаасаа- 9%

Гэдэс хэвлийн хэсэг -9%

Умдаг хэсэг- 1 %

Page 197: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 198: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Уолессын схем :

Онцлог : Хүүхдийн насны байдлаас хамаарч биен дэх сегментүүдийн харицаа харилцан адилгүй байдаг онцлог дээр үндэслэсэн схем юм.

Page 199: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 200: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Түлэнхийн шархыг хөргөх буюу

усаар орчинг саармагжуулах

• Наад зах нь 20 минутын

турш хүйтэн цоргоны

усны урсгалд хөргөх

• Хөргөх усны температур

15 °С буюу 8 °C - 25 °С

байна

• Хөргөх нь түлэгдсэнээс

хойш 3 цаг хүртэл үр

дүнтэй байдаг

Page 201: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Анхаарах зүйлс

• Үлдсэн эрүүл хэсэг хуурай, дулаан байлгах ба гипотермид орохоос зайлсхийх. Өвчтөний биеийн температур 35 °С бага болвол хөргөх үйлдлээ зогсоох

Page 202: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Анхаарах зүйлс

Мөс хэрэглэж болохгүй энэ нь судас нарийсалт

болон гипотерми үүсэх шалтгаан болж мэднэ.

Мөн мөс хэрэглэснээр гүнзгийрэх

магадлалтай

Page 203: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Анхаарах зүйлс

• Усаар хөргөхөд биеийн

аль хэсэг, түлэгдсэн

талбайн хэмжээ болон

насны хамаарал их чухал

байдаг. Үүнд: хүүхдийн

хөл, цээж хэсгийн

түлэгдлийн үед хүйтэн

усаар хөргөснөөс болоод

хоолой нь өвдөх, ханиад

хүрэх, хатгаа авах зэрэг

хүндрэлүүд гарах эрсдэлтэй байдаг.

Page 204: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Анхаарах зүйлс

• Түлэгдсэн шарханд ямар

нэгэн эмнэлгийн бус

зүйлс хэрэглэхгүй байх.

Үүнд барааны саван,

элсэн чихэр, гутлын тос,

хүн болон нохойн цус,

хар лак, үхрийн баас,

хорын цаас

Page 205: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Анхаарах зүйлс

• Мөн амьтны гаралтай

ямар нэгэн тос

хэрэглэхгүй байх.

Үүнд гахайн тос,

баавгайн тос, малын тос

Page 206: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Эмнэлэгт хүргэх

• Өвчтөнөө цэвэр хуурай гадаргуу дээр байрлуулж

дулаан байлгаж зөөвөрлөх

• Шархыг ариун бинт болон боолтийн

материалаар боож гадаад орчноос тусгаарлах

• Түлэгдсэн мөчийг хавагнахаас сэргийлж дээш

өргөх, сойх

• Жижиг түлэгдлийн үед өвдөлтийг бууруулах

зорилгоор ус байнга хэрэглэж байж болно.

• Бүх түлэгдэлтийн үед юуны түрүүнд зүрх судас,

амьсгалын үйл ажиллагааг дэмжихээс гадна

өвдөлтийг намдаах шокоос сэргийлэх нь чухал

юм

Page 207: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 208: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 209: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 210: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 211: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 212: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Түлэнхийн шархны үед газар дээр нь үзүүлэх тусламж

Page 213: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Түлэгдсэн үед

Page 214: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 215: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 216: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 217: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 218: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 219: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 220: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Осголт

Page 221: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Хөлдөлт:

Хүйтний улмаас бие махбод болон

эд эсэд учрах хөнөөлийг хөлдөлт

гэнэ. Хөлдөлтийн үед ерөнхий

биеийн осголт болохоос гадна

биеийн ил хэсэг хамар, хацар,

чихний дэлбэн, муу хамгаалагдсан

гар, хөлийн хуруу хөлддөг.

Page 222: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Шалтгаан• Цаг агаарын нөхцөл. Хөлдөлтөнд агаарын хэм, түүнээс гадна салхи,

чийгшил их нөлөөтэй байдаг. Хүчтэй салхи болон чийгшил их үед гутал,

хувцасны дулаан хадгалах чадвар буурдаг юм байна.

• Мөчдийн дулаалсан байдал. Бариу гутал, хөл нойтон байх, удаан

хугацаагаар хөдөлгөөнгүй байх, гартаа эд зүйлс барьсан байх зэрэг нь

микроциркуляцийг алдагдуулан хөлдөлт үүсэхэд нөлөөлдөг.

• Ерөнхий биеийн байдал. Суларсан организм хөлдөлтөнд амархан

өртдөг. Ихэвчлэн гэмтсэн хүн, цус алдалт, хоолгүй өлөн зэлмэн явах,

ядрах, стресс. Судалгаагаар хүнд хэлбэрийн хөлдөлт (88%) сэтгэцийн

эмгэг, гүн согтолтоос үүдэлтэй төдийгүй ихэнхидээ мөчдийн тайралтанд

хүргэдэг.

• Цусан хангамжийн янз бүрийн алдагдал. Мөчдийн цусны судас

бөглөрөх өвчин, системные өвчнүүд, захын хялгасан судас болон

томоохон судасны эмгэгүүд, цусан хангамж муутай хэсэг ( жнь:

сорвижсон эд)

Page 223: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Ангилал:

Хүйтнээс үүссэн гэмтлийн ерөнхий ангилал:

– Хүйтний хурц гэмтэл:

• Осголт (дотор эрхтэнүүд болон организм бүхэлдээ гэмтэх)

• Хөлдөлт (хэсэг газрын цусан хангамж алдагдаж үхжил явагддаг)

– Хүйтний архаг гэмтэл:

• Хүйтний гаралтай нейроваскулит (холодовой нейроваскулит)

• Ознобление

Хөлдөлтийн механизмаар нь:

– Хүйтэн агаарын улмаас болсон

– Хүрэлцэж хөлдсөн гэж ангилдаг.

Page 224: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Ангилал:

Мөн Оросын эрдэмтэн А. В. Орлов ерөнхий

биеийн осголтыг 3 үе шатаар ангилсан

байдаг:

– Бие сулрах үе

– Хөшилтийн үе

– Таталтын үе

Page 225: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Осголтын клиник шинж тэмдэг:

– Нэгдүгээр зэргийн осголт: Арьсны өнгө цайсан, бага зэрэг хөхөрсөн,

арьс хүйтэн, “галууны арьс” шиг харагддаг, чичирдэг, ярихад

бэрхшээлтэй болно. Пульс 60-66 болж удаарширна. АД-хэвийн байх

буюу бага зэрэг ихэсдэг, амьсгал өөрчлөгдөхгүй. Шулуун гэдэсний

халуун 35 хэмээс дээш, мөчдөд I-II зэргийн хөлдөлт болж болно.

– Хоёрдугаар зэргийн осголт: Илт нойрмоглож, толгой эргэх, бие

сулрах, ухаан санаа дарангуйлагдаж, сааталд орох, булчингийн тонус

буурч, рефлексүүд буурч хөдөлгөөнгүй болно, харц гөлийнө. Арьсны

өнгө цагаан, хөхөлбий, заримдаа мраморно болно, хүйтэн тэмтрэгдэнэ.

Пульс олширч, АД-бага зэрэг буурна, шулуун гэдэсний халуун 35-30

хэм. Магадгүй нүүр, мөчдөд I-IV зэргийн хөлдөлт байж болно.

Page 226: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Осголтын клиник шинж тэмдэг:

– Гуравдугаар зэргийн осголт: Ухаан алдах буюу ухаан бүдгэрнэ,

галлюцинаций илэрч, дэмийрнэ, царай маскообразное, хүүхэн хараа

өргөснө, өвдөлтөнд хариу урвал өгөхгүй, рефлексгүй болно, мэдрэлгүй

шээнэ, таталт өгч, бөөлжүүлнэ. Арьс цагаан, хөх, хүйтэн байна. Пульс

минутанд 35 удаа болтол цөөрч, хүчдэл, дүүрэлт сул байна. АД-илт буурна.

Амьсгал цөөн, өнгөц, 1 минутанд 8-10 удаа. Шулуун гэдэсний хэм 29-25 хэм

болж, хүнд хэлбэрийн, тархмал хөлдөлт болно.

– Дөрөвдүгээр зэргийн осголт: Ухаан бүрэн алдана, эмх замбараагүй

хөдөлгөөн хийнэ, хэвлийн булчин чангарч, нүдээ эргэлдүүлэх боловч

эвэрлэгийн рефлекс алдагдсан байдаг, АД буурч, зүрхний цохилт бүдгэрч,

пульс 20-30 хэм болж цөөрөхөөс гадна амьсгалын хэм алдагдан, минутанд 3-

4 болж цөөрөн, өтгөн, шингэн мэдээгүй гарна. Шулуун гэдэсний халуун 25

хэмээс доош болно.

Осголтоос гарсаны дараа бронхит, хатгалгаа, плеврит болох нь олонтой байдаг.

Page 227: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

1966 онд Оросын эрдэмтэн Арьев хөлдөлтийг үхжил

эдийн гүнээр нь 4 хувааж үзсэн:

Бүрэн үхжилийн бүс (зона тотального некроза)

Эргэж сэргэхээргүй өөрчлөлтийн бүс (зона

некробиоза)

Эргэж сэргэх өөрчлөлтийн бүс (зона обратимых

дегенеративных изменение)

Өгсөх хэсгийн үрэвслийн бүс (зона восходящих

патологических процессов)

Page 228: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Энд “ траншейная стопа” гэсэн нэр томъёог

тусад нь авч үздэг. Хөлийн тавхай удаан

хугацаагаар хүйтэн, чийгтэй траншейнд

байснаас гэмтсэн гэмтэл анх Дэлхийн I

дайны үед 1914-1918 онд цэргүүд гэмтэж

эхэлснээр тэмдэглэгдсэн. Хөнгөн

хэлбэрийнхээ үед өвдөлттэй, хавагнаж,

хөлийн тавхай улайж, дунд хэлбэртээ

цэврүүтэж, хүнд үедээ эдэд гүний үхжил

явагдаж, халдвар хавсран нойтон үхжил

үүсдэг байна.

Page 229: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Хөлдөлтийн гүнээр нь:

• I st. Хүйтний харьцангуй удаан үргэлжлээгүй үйлчлэлээр үүссэн хөнгөн хэлбэр.

Арьсны гэмтсэн хэсэг нь цайсан гэхдээ дулаацуулахад улайж ирдэг, зарим

тохиолдолд хүрэн улаан өнгөтэй болж, хавагнадаг. Арьсны үхжил үүсдэггүй.

Хөлдснөөс хойш 7 дахь хоног дээрээ арьс бага зэрэг хуурайшиж, ширүүсэн, 5-7

хоногт бүрэн эдгэрэл явагддаг. Ийм хөлдөлтийн анхны шинж тэмдэг нь хорсолт.

Дараа нь аажим эсвэл огцом арьсны загатнаа, өвдөлт үүсдэг.

Page 230: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

II st. Нэлээд удаан даарсны улмаас үүснэ, эхлээд арьс цайж, хүйтэн болж, мэдээ алддаг. Энэ

үзэгдэл хөлдөлтийн бүх зэрэгт гарч ирдэг. Ийм учраас илэрхий шинж тэмдэг: гэмтсэний дараах

эхний өдөр цэврүүтэж тунгалаг шингэнээр дүүрдэг, арьсны бүрэн бүтэн байдал 1-2 долоо

хоногийн хугацаанд сэргэдэг, сорвижилт үүсдэггүй. II зэргийн хөлдөлтийн мөч үед дулаацсаны

дараа ч өвдөлт намддаггүй, хүчтэй үргэлжилж байдаг төдийгүй мөн арьсны загатнаа, хорсолт

тайван байлгадаггүй.

Page 231: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Анхны тусламж:

1. Өвчтөний биеийн байдлыг үнэлэх-Ухаантай эсэх, гэмтэлтэй эсэх,

2. Шаардлагатай үед А,В,С сэхээн амьдруулах үйл ажиллагаа

3. Дулаан орчинд оруулах

4. Хөлдсөн болон хүйтэн хувцсыг тайлах

5. Бүх биеийг дулаацуулж, зузаан хөнжил, даавуугаар хучих

6. Халуун цай, ус, кофе уулгах – Ухаантай үед

7. Тухайн хөлдсөн хэсгийг гэсгээж, дулаацуулах- Гар хөл, чих, хамар, нүүр

8. Мөчдийг усанд дүрэх- 38 °C –41 °C буюу 100 – 105 °F

9. Боолт хйих

10.Эмнэлэгт хүргэх

Page 232: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

III st. Удаан хугацаагаар даарснаас үүсч, эдэд дулааны алдагдал ихээр үүсдэг. Арьс

цэврүүтэж, доторхи шингэн нь тунгалаг байх боловч цэврүүний ёроол хэсэг хөх бараан,

өвдөлт мэдрэхгүй, арьсны бүхий л элемент үхжиж төгсгөлд нь грануляций сорвижилт

явагддаг. Хумс шинээр ургахгүй байх буюу деформаци болон үлддэг. Үхсэн эдийн

хөндийрөлт, цэвэршилт нь 2-3 долоо хоногоос 1 сар хүртэл үргэлжлэн сорвижилтоор

дуусдаг. Мөн л өвдөлт, хорсолт зовоож байдаг.

Page 233: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Анхны тусламж:

1. Өвчтөний биеийн байдлыг үнэлэх-Ухаантай эсэх, гэмтэлтэй эсэх,

2. Шаардлагатай үед А,В,С сэхээн амьдруулах үйл ажиллагаа

3. Дулаан орчинд оруулах

4. Хөлдсөн болон хүйтэн хувцсыг тайлах

5. Бүх биеийг дулаацуулж, зузаан хөнжил, даавуугаар хучих

6. Халуун цай, ус, кофе уулгах – Ухаантай үед

7. Тухайн хөлдсөн хэсгийг гэсгээж, дулаацуулах- Гар хөл, чих, хамар, нүүр

8. Мөчдийг усанд дүрэх- 38 °C –41 °C буюу 100 – 105 °F

9. Боолт хйих

10.Эмнэлэгт хүргэх

Page 234: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

IV st. Мөн л удаан хугацааны хүйтний үйлчлэлийн дүнд үүсч эдэд дулаан алдагддаг. IV

зэргийн хөлдөлт нь III, II зэргийн хөлдөлттэй хавсарч явах нь элбэг. Зөөлөн эдийн

бүхий л давхарга үхжиж, яс, үе гэмтэх нь ховор биш байдаг. Гэмтсэн мөч хөхөлбий,

мраморный өнгөтэй байдаг. Хаван дулаацсаны дараа шууд үүсч, ихэсч байдаг. Цэврүү

хаана III, II зэргийн хөлдүү байна тэнд үүсэх боловч хаван нэмэгдэхийн хэрээр алга

болж мэдрэхүйгээ алддаг.

Page 235: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Хөлдөлт

• Õºëäñºí àðüñûã ¿ðæ áîëîõã¿é. Öàõèëãààí

õàëààãóóð, èë ãàë, òóÿàíä ýýæ áîëîõã¿é.

Àðõè óóëãàæ áîëîõã¿é. Õàëóóíá¿ëýýí æèíã

òàâèõäàà ãàäóóð íü äààâóóãààð æèéðýãëýí

îðîîæ òàâèíà.

Page 236: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая
Page 237: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая

Урьдчилан сэргийлэлт:Хөлдөлт болон осголтоос урьдчилан сэргийлэхэд энгийн хэдэн дүрэм байдаг.

• Хүйтний улиралд спиртийн төрлийн зүйл битгий уу, үнэн хэрэг дээрээ захыг судас

тэлснэээс биеийн дулаанаа их хэмжээгээр алдаад зогсохгүй хүйтний хэмийг буруу

(энэ нь согтсондоо биш) тооцно.

• Хүйтэнд тамхи битгий тат, тамхи захын цусны эргэлтийг багасгадаг

• Сул чөлөөтэй хувцасла, “байцаа” шиг хувцасла, ингэснээр агаарын давхарга үүсч

дулааныг сайн хадгалдаг

• Дээгүүрхи хувцас нь салхи нэвтэрдэггүй байх

• Давчуу багадсан гутал , чийгтэй бохир оймс өмсөх,

• Малгай, ороолт зүүж, бээлий өмсөж хэвших

• Дээрхи зүйлс нь цэвэр даавуун, хөвөн, ноосон материалаар хийгдсэн байвал зөв

• Хүйтэнд төмөр, алт, мөнгөн гоёл зүүх хэрэггүй

• Хүйтэнд удаан хүгацаагаар явахаа мэдэж байгаа бол бие тосолж байх хэрэгтэй

• Салхинаас болгоомжилж байх, гадаа нойтон үстэй гарахгүй байх, санамсаргүйгээр

усанд унах зэргээр хувцасаа норгочихвол нойтон хувцаснаасаа маш хурдан салж

хуурай хувцас өмсөх хэрэгтэй

• Хүүхдүүд тоглоомондоо улайраад осгож, хөлдчих нь бий. Иймд тэднийг 15-20

минут тутамд дулаацуулж байх хэрэгтэй

Page 238: осол гэмтэлгүй эрүүл амьдарцгаая