МОНГОЛЫН МЯНГАНЫ СОРИЛТЫН САН

ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН ТӨСӨЛ

ХӨХНИЙ ӨМӨНГИЙН ЭМНЭЛЗҮЙН

УДИРДАМЖ

товч танилцуулга

Танилцуулга • Энэхүү эмнэлзүйн хөтөч нь ЭМЯ-наас томилогдсон

ажлын хэсэг, Хавдар судлалын үндэсний төвийн

эмч мэргэжилтнүүд, Мянганы сорилтын сан, EPOS

эрүүл мэндийн менежментийн төслийн багийн хамт

олонтой хамтран боловсруулж байгаа эрүүл

мэндийн төсөл юм.

• Уг удирдамжийг боловсруулахдаа Монгол улсын

дахь умайн хүзүүний ба хөхний өмөнгийн

байдал, онцлог, манай орны эрүүл мэндийн

тусламж үйлчилгээний тогтолцоо г

харгалзан, өөрийн орны нийгэм, эдийн засгийн

боломжит нөхцөлд тулгуурлан олон улсын

эмнэлзүйн удирдамжийн

/WHO, IARC, NCCN, American Cancer Society, Health

Canada/ хавдрын эрт илрүүлэг, урьдчилан

сэргийлэлт, оношлогоо эмчилгээний эх

сурвалжуудийг үндэслэн хийгдэж байна.

Удирдамжийн зорилго• Урьдчилан сэргийлэх аргуудыг тоймлох

• Хөхний эмгэг өөрчлөлттэй эмэгтэйчүүдэд өгөх

зөвлөгөө, эмчилгээ

• Эмэгтэйчүүдийн цаашдын менежментийн

стратегийг гаргах

• Эмчилгээ хийгдсэн эмэгтэйчүүдийн хяналт хийх

аргыг тодорхойлох

• Эд эсийн шинжилгээний үнэлгээ дүгнэлтэд өргөн

хэрэглэгддэг нэр томъѐо, үг хэллэгийг тоймлон

гаргах

• Хөхний хорт хавдартай өвчтөнүүдийн оношлогоо,

эмчилгээний алгоритм, хяналт, тэдэнд үзүүлэх

хөнгөвчлөх тусламж үйлчилгээний үнэлгээ

менежментийн стратегийг гаргах

Удирдамжийн үндсэн эх сурвалж

Удирдамжийн скрининг хэсгийг олон улсын 5

байгууллагын нотолгоонд суурилсан

менежмент бүхий удирдамжийн стратегит

суурилан боловсруулсан.

– ДЭМБ

– НАЙСИ-

– Энэтхэг- ДЭМБ

– АХХН-Америкийн хорт хавдрын нийгэмлэг

– КЭМН-Канадын Эрүүл мэнд нийгэмлэг

Хөхний өмөнгийн удирдамжийн

бүтэц, агуулга

• А, В, С хэсгүүд болон хавсралт гэсэн үндсэн 4 хэсэгтэй.

• А хэсэг – Танилцуулга: Клиникийн онош, өвчний

код, хэрэглэгчид, хөтчийн зорилго, дахин шинэчлэн

боловсруулах хугацаа, боловсруулсан мэргэжилтэнүүдийн

хаяг, өвчлөлийн тархвар зүй

• В хэсэг - Хөхний хорт хавдрын менежмент хийх

алгоритмууд

• С хэсэг – Хөхний хорт хавдрын үеийн оношлогоо

эмчилгээний арга: Ангилал, үе шат, эрсдэлт хүчин

зүйл, эрт илрүүлэлт, оношлогоо эмчилгээ, цаашдын

хяналт

• Хавралт – Хөхний хорт хавдрын тухай товч хэсгүүд, мэс

засал, хими туяа эмчилгээний дараах өвчтөнд өгөх

зөвлөгөө мөн зурагнууд орсон болно.

ЭМ-ийн I шатлалд авах арга хэмжээ• Хөхний өмөн үүсгэдэг эрсдэлт хүчин зүйлүүдийн талаар хүн амд

ойлголт өгөх

• Эрүүл амьдралын хэвт маягийг сурталчлах

• Хөхний өмнөмнгийн эрт үед илрэх шинж тэмдгүүдийгн талаар

мэдээлэл өгч, хүн амд илрүүлэг хийх

• хөхөө өөрөө шалгах аргыг танилцуулан, шинж тэмдэг илэрвэл

эмчид хандах тадаар зөвлөх

• Хөхөнд бэрсүү болон үүсгэвэр илэрсэн тохиолдолд мэс заслын

эмчид үзүүлж, шаардлагатай гинуилгээг хийлгэнэ.

• Үзүүлэхэд шинж тэмдэш илрээгүй бол 3 жилийн дараа эргэн

үзүүлэх

• Хөхний өмөнгийн улмаас эмчилгээ хийылгэсэн өвчтний хяналтыг

хийх

• Даамжирсан хөний өмөнгийн улмаас хөнгөвчлөх эмчилгээ

хэрэгтэй өвчтөнд тусламж үзүүлэх

• Илрүүлэг хийхэд болон хавдрын бүртгэл мэдээллийг хариуцах

• Эрүүл мэндийн ажилтнуудыг хөхөнд үзлэг хйих аргад сургах

• Сайн дурынханд сургалт явуулж болно.

• Олон нийтэд – ХӨША

• Эрт илрүүлэлт – ХЭЗҮ

• Оношлогоо

- Маммограмм

- Эхо

- Эдийн шинжилгээ

• Эмчилгээ

- Мэс засал

- Хими эмчилгээ

- Туяа эмчилгээ

-Хөнгөвчлөх тусламж

• Өвчний код:

• Хавдар өвчний олон улсын

ангилал /International

Classification of Disease for

Oncology (ICD-O)/

• International Statical

Classification of Disease of

Diseases and Related Health

Problems (ICD-10) Chapter II

Neoplasma (C50- C50.9 and

D05-D05.9) –г баримталсан.

THINGAMABOOB

Эпидемиологи

• Эрт оношлогдвол эмчилгээний үр дүн

сайтай хавдрын тоонд ордог.

• Үсэрхийлэлтэй тохиолдолд 5 жилийн

наслалт - 20%.

• Нас ахих тусам өвчлөл нэмэгддэг ч

менопаузын дараа уг өсөлт

удааширдаг.

• Нийт өвчтөнд 5 жилийн

наслалт – 85%.

2000 о

н

2001 о

н

2002 о

н

2003 о

н

2004 о

н

2005 о

н

2006 о

н

2007 о

н

2008 о

н

2009 о

н

10 ж

ил

ий

н

дун

даж

2.5 2.4

3.0 2.93.2

3.73.4

2.9

3.7

3.0 3.1

Хөхний хорт хавдрын сүүлийн 10 жилийн

шинэ тохиолдол / 100000 хүн амд /

Эрсдэлт хүчин зүйлүүд

• Удамшдаг синдромууд - BRCA1 (17q21), BRCA2

(13q12-13)- риск 50-85%.

• Li-Fraumeni синдром – р53 – зөөлөн эдийн

саркома, тархины хавдар, лейкемия, уушигны

хавдар

• Cowden синдром – Арьс ба амны хөндийн

гамартома-тай хавсрах нь их. Өвчтөний 50%-д

хөхний хавдар үүсдэг.

• Патофизиологи - р53, циклин D, bcl-2 гэх мэт

• Эстроген, прогестин, андроген.

• Өсөлтийн факторууд - EGFs, TGF- ба , инсулин-

төст өсөлтийн фактор I, II.

Патологи

• Өндөр эрсдэл (atypical ductal hyperplasia, lobular carcinoma

in situ or lobular neoplasia)

• Хорт хавдар (Carcinoma in situ): Ductal carcinoma in

situ(DCIS)

• Үрэвсэлт хорт хавдар (Infiltrating carcinoma):-Infiltrating

ductal carcinoma:Medullary, tubular, papillary

• Infiltrating lobular

• Хэвийн бус гистологи

• Үрэвсэлт

• Spindle cell

• Adenoid cystic carcinoma

• Apocrine carcinoma

• Signet-ring carcinoma

• Carcinoid tumor

• Хөхний толгойн Пажетийн өвчин (Paget’s disease of the

nipple)

Оношлогоо

• Өвчний түүх, бодит үзлэг

• Билатериаль маммограмм (80-90%)

• Биопси

• ЭХО, MRI

• Лаборатори - ЦДШ, элэгний үйл

ажиллагааны тест, алкалин фосфатаза

• Патологи (ER/PR, HER2)

• КТГ

• Ясны сцинтограмм

• Цээжний рентген

Маммограм гэж юу вэ?

• Маммограм гэдэг нь хөхний рентген зураг юм.

• Эмэгтэйчүүд 40 наснаас эхлэн жил бүр маммограм хийлгэх нь зүйтэй.

• Ар гэрт нь хөхний хавдраар өвдөж байсан хүн байвал 20 наснаас эхлүүлэх хэрэгтэй.

Клиник

– Хэсэг газрын (бэрсүү, арьсны өөрчлөлт,

шүүрэл ялгарах)

– ЛУ-ын (10-аас доошгүй)

– Алсын тархалт (плеврит, перикардит,

ясны хугарал г.м)

– Системийн (турах, ясны өвдөлт, толгой

өвдөх, парестезия)

Үрэвслийн хэлбэр

Арьс рүү нэвчсэн, IV

үеийн хорт хавдар

Даруй эмчид хандах

Бэрсүү хатуу зангираа үүсэх, эсвэл хатуурах

Хавдах, халуу оргих, улайх

Хөхний хэлбэр хэмжээ өөрчлөгдөх

Хөхний арьс хонхойх, атирах

Хөхний толгой загатнах, шархалж хөндүүрлэх, юм туурах

Хөхний толгойноос шүүс гарч эхлэх

Тавилан

• Суганы ЛУ-ын байдал.

• Хавдрын хэмжээ

• Гистологийн бүтэц, зэрэг

Өвчтөний хяналт

• Эхний 3 жилд 3-6 сар тутамд, дараагийн 2 жилд

6-12 сар тутамд анамнез авч, үзлэг хийнэ.

• 1 сар бүр өөртөө үзлэг хийнэ.

• Тухайн болон эсрэг талын маммограмм

• Тамохифен хэрэглэж буй үед жилд нэг удаа Пап

шинжилгээ авах

• ЦДШ, элэгний үйл ажиллагаа, алкалин

фосфатаза, СА 27, 29, СА15-3.

• 2 жил тутамд шулуун гэдсээр үзэх

Урьдчилан сэргийлэлт

• Тамоксифен 20мг/өдөрт – 49% бууруулна.

• Гэвч 50-аас дээш насны эмэгтэйчүүдэд хөхний хавдрын

тохиолдол багасахын хэрээр эндометрийн хавдар

(RR=2.53), тромбозын хүндрэл (RR=3.01) нэмэгддэг.

• Өндөр рисктэй хүнд у/с мастоэктоми хийснээр 90-95% .

• 40 наснаас өмнө оофороэктоми хийснээр 45% .

• 50-аас дээш насны эмэгтэйчүүдэд тогтмол скрининг

маммограмм хийснээр эрт оношлон, улмаар нас

баралтыг 25-30% бууруулж чаддаг.

• 40-өөс дээш насны эмэгтэйчүүдэд 2 жил тутамд

скрининг хийх

• Удамшлын анамнезтэй гэр бүлийн гишүүдийг

25 наснаас нь эхлэн скрининг-д хамруулна.

Хөхний хавдрын эрт илрүүлэлт

Бүх насанд

Таны хөх хэвийн байсан ч эмчид үзүүлэн ямар нэгэнөөрчлөлт байгаа эсэхийг шалгуулах.

• 40-49 насныхан

Нарийн мэргэжлийн эмч болон эмнэлгийн үзлэгшинжилгээнд 2 - оос доошгүй жилд хамрагдах. Тандхөхний хорт хавдар тусах эрсдэл маммограммыншинжилгээний ашиг тус, эрсдэлийн талаар эмчзөвлөгөө өгөх болно.

• 50-69 насанд

Нарийн мэргэжлийн эмч болон эмнэлгийн үзлэгшинжилгээнд 2 - оос доошгүй жилд хамрагдах. 2жил тутамд маммограмын шинжилгээг хийлгэх.

• 70 -аас дээш насанд

Эмчтэйгээ зөвлөлдөн хавдрыг илрүүлэхшинжилгээнд тогтмол хамрагдах.

Хөхөө өөрөө шалгах арга

BSE Breast Self Examination

Анхаарал тавьсанд баярлалаа.