Upload
adeline-bataillie
View
2.167
Download
3
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Citation preview
Chromosomale afwijkingen
HET NORMALE KARYOTYPE
Metafase-chromosomen
Interfase celkern
metafase
Normaal mannelijk, 46,XY
Normaal vrouwelijk karyotype 46,XX
Prometafasechromosomen = hoge resolutie onderzoek+ bandering
Chromosomale afwijkingen
• Numerieke afwijkingen (genoommutatie)
• Structurele afwijkingen (chromosoommutatie)
• Meest gekende numerieke afwijking?
Kliniek
• Hypotoon• Nekplooi• XXXXXXX oogstand (schuin naar boven)
• Grote tong• Hand: kromme korte pink, plooi
• Hartgebrek
Luik 2 : Familiale anamnese
• Veelal sporadisch (95%)• Translocatie (4%)• Mozaïektrisomie (1%)
Klassieke trisomie 21
Materneel – leeftijdsgebonden - eicel
RISICO TRISOMIE 21& MATERNELE LEEFTIJD
Syndroom van Down
• Meest frequente vorm van trisomie bij pasgeborenen– Gemiddeld 1/800 geboortes, zowel meisjes als jongens
• Oorzaken– Trisomie 21 (95%)
• Risico neemt toe met leeftijd van de moeder: zie figuur 10.5– Translocatie (ongebalanceerd)
• Als ouders drager van een gebalanceerde translocatie, verhoogd risico op herhaling
– Mozaïcisme (somatisch) (zeldzaam)
Syndroom van Down• Typische kenmerken (fig 10.4)
– Kleiner hoofd of vlakker achterhoofd– Smalle oogspleten die enigszins schuin omhoog lopen– (Soms) huidplooi aan de binnenkant van de ogen
(epicanthusplooi)– Kleine bovenkaak en smal gehemelte → relatief grote tong
komt wat naar buiten– Lage spierspanning (spiertonus)– Hals, armen en benen in verhouding korter– (Soms) dwarse lijn over de handpalm
Klinische kenmerken
• Mongoloïde oogstand• Epicanthus• Hypotonie• Dwarse handpalmlijn
Syndroom van Down• Gezondheidsproblemen die vaak optreden
– Congenitale (aangeboren) hartafwijkingen in 35 à 40% van de gevallen.
• Meestal goed operationeel te verhelpen– Verhoogd risico op infecties– Gestoorde werking van de schildklier– Grotere kans op leukemie– Vernauwing aan slokdarm en twaalfvingerige darm
• Meestal goed operationeel te verhelpen– Ogen: scheelzien door spierslapte, frequent voorkomen van andere
oogproblemen– Oren: frequent voorkomen van slecht gehoor aan één of aan beide
ogen. Vaak oorinfecties.– Tanden: vertraagde of verstoorde ontwikkeling van het gebit– Gestalte: kleiner en neiging tot zwaarlijvigheid
• Levensverwachting – Strenge natuurlijke selectie in de baarmoeder: 70% vd Down-
bevruchtingen spontane abortus– Hogere kindersterfte (vooral tengevolge van de aangeboren
hartziekten)– Wanneer ze de leeftijd van 10 jaar voorbij zijn, sterftecijfer doorgaans
niet veel hoger dan bij de doorsneebevolking– Vanaf de leeftijd van 40 jaar opnieuw stijging sterftecijfer (versneld
verouderingsproces, verhoogde kans op Alzheimer)
Syndroom van Down
• Ontwikkeling– Algemeen verstandelijke handicap maar zeer grote
verschillen: • Matig verstandelijke beperking• Vertraagde ontwikkeling van de spraak: meestal beter begrijpen
dan het zelf onder woorden kunnen brengen • Ook motorische ontwikkeling vertraagd
– Sommige kinderen in normaal onderwijs, de meesten in buitengewoon onderwijs
– Algemeen: een goede opvang en begeleiding van jongsaf is uiterst belangrijk voor de intellectuele, sociale, emotionele en motorische ontwikkeling van het kind.
Syndroom van Down
Techniek
• Fish en prenatale
Fluorescentie In Situ Hybridisatie
FISH OP AMNIOS-CELLEN ZONDER KWEEK
Probe: LSI-21 (chrom. 21)
Besluit
• Meest voorkomende numerieke fout
• Monosomie: één chromosoom te weinig
– Autosomaal: niet levensvatbaar– X-gebonden:
• Turner 45,XO
• Trisomie: één chromosoom te veel– Autosomaal:
• Trisomie 21 • Trisomie 13 en 18
– X-gebonden:• Triple X• Klinefelter 47,XXy• 47, Xyy
Andere numerieke chromosoomafwijkingen
TRIPLOIDIE
Kleine foetus Grote placenta
Triploidie 69,XXY
Trisomie 13 = Syndroom v Patau
verminderde groei,stoornis in de aanleg van de hersenen en van het hart, soms: nieraandoeningen, schisis, het ontbreken van de neus en oogafwijkingen, extra tenen of vingers, zijn.
Trisomie 18 = Syndroom v Edwards
Kenmerken zijn hersenafwijkingen, hartafwijkingen, een kleine mond en afwijkende handjes met gebalde vuistjes.
Invloed op verschillende domeinen
• Zorgverlening• Gynecologie• Oncologie• Multi-problem gezinnen• …
+
geboorte 1/150 à 1/200 chromosomale afwijking
Preimplantatie verlies : +/- 30%- trisomie 1, trisomie 17, …
Postimplantatie verlies : 30%( < 6 we : 25%, > 6 we : 10%)
> 80% chromosomale afwijkingen :trisomie 16, 21, triploidie, 45,X, monosomies
Turner Syndroom, 45XO
Klinisch fenotype
• Kleine gestalte
• Faciale kenmerken
• Onvruchtbaarheid• Hart- en/of nierproblemen
Motorisch profiel (meisjes, vrouwen)
• Motorische problemen• Zwak planmatig vermogen
Begeleiding (motoriek)
• Kinesitherapie/fysiotherapie• Ergotherapie
• Schrijfmotorische hulpmiddelen (laptop)• Tempo trager !!
Cognitieve ontwikkeling
• Normale intelligentie• Verstandelijke handicap maar hoge incidentie
VH bij 45 r(X) !
• Verbale IQ > performantiële IQ• Leerproblemen: rekenen, aardrijkskunde,
wetenschappelijk tekenen
Neuro-cognitief profiel (meisjes, vrouwen)
•Aandachtproblemen•Visueel-ruimtelijke problemen•Perceptuele problemen•Zwak visueel geheugen
Begeleiding (leerproblemen)• Structureren !!• Verbaal ondersteunen• Visueel vereenvoudigen• Aanpak van de aandachts- en
concentratieproblemen (o.a. Rilatine)• Regelmatig overleg tussen ouders en school
Sociaal-emotionele ontwikkeling
Sommige meisjes zijnop jonge leeftijd hyperactief, maar dit verdwijnt naarmate ze ouder worden.
Socio-emotionele ontwikkeling
• Vertraagde lichamelijke groei• Relationele problemen• moeite hebben met het aangaan of
onderhouden van relaties• de neiging hebben om zich te isoleren• een vlotte sociale inpassing in een groep
Begeleiding
• Informatie aan het meisje en haar ouders (counseling)
• Ontwikkelen en stimuleren van sociaal vaardig gedrag (thuis, klas, individueel)
• Evenwicht lichamelijke – psychologische ontwikkeling bevorderen
Multidisciplinaire samenwerking
Klinefelter Syndroom (FS)
• Historiek: Harry Klinefelter, 1942: 9 mannen met gynecomastie, groot en infertiel cytogenetica, 1956 (Jacobs): 46,XY , 46 XX
KS: 47,XXY (Jacobs, 1959)• Prevalentie
• 47,XXY (1.68/1000)
Leeftijd Diagnose
• Diagnose vooral in puberteit en adolescentie n.a.v. ontwikkelingsproblemen, psychosociale moeilijkheden en/of schoolproblemen , ook infertiliteit
• Steeds meer prenatale diagnostiek
Diagnose
Studie Abramsky en Chapelle, 1997: 10% prenataal 13% gedurende kinderleeftijd wegens
ontwikkelings- en/of gedragsproblemen 13% wegens hypogonadisme en infertiliteit 64% niet gediagnosticeerd
Klinisch/medische kenmerken
• Bij Geboorte:- normale biometrie, enkel kleine hoofdomtrek - geen opvallende faciale en/of lichamelijke
kenmerken- Normale testes en testiculaire groei
• Van kinderjaren tot puberteit:– versnelde groei tussen 3 en 9 jaar. Sommige naar
pc 97 (vooral lange benen en armen)– Kleine hoofdomtrek– Neiging tot overgewicht (75%)– Geslachtsorganen: normale penis en testes
• Puberteit en adolescentie :– Normaal tijdstip groeispurt: grotere eindgestalte
188 cm (pc75)– normale penislengte– testes stoppen met groeien– Na puberteit: testosteronconcentratie te laag– Secundaire geslachtskenmerken:
• Weinig beharing (pubis, oksel en gezicht)• Gynecomastie in 56%, maar verdwijnt meestal binnen 2 jaar• Weinig spieren• Vrouwelijke vetverdeling
– Infertiliteit
Substitutietherapie
1. Meer faciale en pubisbeharing, meer mannelijke vetverdeling, betere spierontwikkeling en minder lang.
• Geen effect op grootte testes, op gynecomastie en infertiliteit.
• Neveneffecten: gewichtstoename en acné2. Bescherming tegen osteoporose3. Verbetering op psychologisch/emotioneel
vlak4. Opvolging !: omgaan met agressie en
seksuele interesse/drift
Motorische kenmerken
• Laag activiteitsniveau• Vertraagd • Zwakke spierontwikkeling• Onhandig• Zwakke motorische coördinatie en
evenwichtproblemen• Schrijfproblemen: traag en onduidelijk• Vlug vermoeid
Cognitieve eigenschappen
• Algemeen 10 tot 15 IQ punten lager maar vooral door een significant lager verbaal IQ: specifiek intelligentieprofiel : problemen met verwerven, ophalen en toepassen van linguistische informatie
Leuven study (geen verschil pre- en postnataal)• 2 personen met licht mentale achterstand (15%)• TIQ normaal begaafden: 79-113 (gem. 93)• VIQ < PIQ 78%, VIQ=PIQ 22%
• Prestaties op specifieke cognitieve functies:Zwakke prestaties
– Specifieke cognitieve taalfuncties– Verwerkingssnelheid– Geheugenproeven, vooral auditief korte termijn
geheugen– Aandachtsproeven
Goede prestaties– Visueel spatiale proeven– Strategieverwerking
• Schoolse presteren (Toronto cohort; 36 47,XXY):– Speciaal onderwijs: 40% – Leerstoornissen: 64% tot 85%
• Dyslexie (language based learning disability)• Rekenvaardigheid (toch beperkte achterstand vanaf leeftijd 10
jaar): invloed problemen met logisch en conceptueel denken
– Leerstoornissen stijgen met leeftijd
Psychosociale Ontwikkeling
• Van baby tot puberteit – ‘Volgzame’ kinderen– Lage intensiteit van energie: passiviteit,
verminderd initiatief, mijden ruwe spelletjes– Terugtrekken (voorzichtig, twijfelen) – Bedeesd en vermijdingsgedrag naar vreemden. – Bij gekende volwassenen: goede
relatievaardigheid.
– Gemakkelijk afgeleid– Sociaal immatuur en risico voor regressie
(psychisch infantilisme)– Moeilijk aanpassen aan conflicten: grote
agressiecontrole, te weinig assertief– afhankelijkheid– Verminderd zelfvertrouwen – Behoefte aan duidelijkheid, nieuwe situaties
beangstigen– Vertraagde psychosexuele ontwikkeling met
verminderde seksuele interesse (zwak libido)
• Puberteit en adolescentie: ernstige ‘puberteitsproblemen’
– Afzijdig– Negeren van regels, moeilijker sociale normen
accepterenmeer antisociaal gedrag
– Zwakkere impulscontrole: agressie met woedeaanvallen
– Minder geliefd bij leeftijdsgenoten zelfevaluatie:– Meer op zoek naar genegenheid en gevoeliger– Vlugger ongerust en groter onveiligheidgevoel – Vlugger zelf-beschuldigend
Psychiatrische stoornissen
• Op kinderleeftijdAutisme:
Leuven : 3/13 (23%) PDD/autisme
ADD Leuven : naar eind van LS 6/13
(46%)
Gedragstoornissen Leuven : 6/13 (46%) sociale
problemen en agressiviteit/delinquentie
• Op volwassenleeftijdDepressie Crimineel gedrag (antisociaal
en/of psychopathologisch gedrag)
Schizofrenie
47,XYY
Kenmerken• GEEN bijzondere kenmerken• Een versnelde groeispurt in hun kinderjaren, en daardoor een
een grotere lichaamslengte • licht vertraagde spraakontwikkeling • vertraagde emotionele rijping • normale intelligentie, doch de populatie met het XYY-
syndroom heeft een lager gemiddeld IQ • leermoeilijkheden • verhoogde kans op spataderen en acné • Over het algemeen drukker en actiever dan te verwachten
valt als er naar familieleden wordt gekeken