ĐẶT CATHETER TĨNH MẠCH TRUNG TÂM

BS. VĂN ĐỨC HẠNHViện Tim Mạch Việt Nam

CATHETER TĨNH MẠCH DƯỚI ĐÒN

CHỈ ĐỊNH

✤ Đo áp lực tĩnh mạch trung tâm (CVP)

✤ Truyền dịch, truyền vận mạch, nuôi dưỡng tĩnh mạch lâu dài

✤ Đo áp lực buồng tim, động mạch phổi

✤ Tạo nhịp tim

✤ Sốc tim

✤ Thận nhân tạo

✤ Chuẩn bị cho một số phẫu thuật đặc biệt là phẫu thuật tim

CHỐNG CHỈ ĐỊNH ✤ Tiểu cầu < 60.000/mm3

✤ Rối loạn đông máu

✤ Huyết khối tĩnh mạch trung tâm

✤ Nhiễm trùng da vùng định đặt catheter

✤ Tràn khí màng phổi

✤ Giãn phế nang quá mức

✤ Dị dạng xương đòn và lồng ngực

✤ Gù vẹo cột sống

✤ Hạn chế dùng khi đang thông khí nhân tạo

GIẢI PHẪU TĨNH MẠCH DƯỚI ĐÒN

✤ Tĩnh mạch dưới đòn

chạy dưới xương đòn

✤ Gần sát ĐM dưới đòn và

đỉnh phổi

✤ ĐM dưới đòn ở trên và

sau Tm dưới đòn

MỘT SỐ ĐƯỜNG VÀO

✤ Đường AUBANIAC: 1 khoát ngón tay dưới xương đòn, giữa 1/3 trong và 2/3 ngoài xương đòn.

✤ Đường WILSON: 1 - 2 cm dưới đòn, trên đường giữa đòn.

✤ Đường TESTART: 1 - 2 cm dưới đòn, trên rãnh delta ngực

✤ Đường YOFFA: Bờ trên xương đòn giao với bờ ngoài cơ ức đòn chũm.

ƯU ĐIỂM

✤ Mốc giải phẫu dễ xác định

✤ Đường đi và hướng đi thuận lợi cho việc đẩy sonde vào tĩnh mạch chủ trên

✤ Đường kính Tĩnh mạch dưới đòn khá lớn. Không bị xẹp dù đang trụy mạch ==> thành công cao

✤ Dễ cố định, che phủ, chăm sóc, sinh hoạt của BN

✤ Tỷ lệ nhiễm trùng ít do TM nằm sâu trong lồng ngực

✤ Áp lực máu khá thấp (từ 8 đến 10 cm H20) nên không gây tụ máu khi phải chọc nhiều lần hoặc sau khi rút catheter

NHƯỢC ĐIỂM

✤ Gần đỉnh phổi => dễ rách màng phổi gây tràn khí màng phổi, tràn khí dưới da

✤ Dễ chọc vào ĐM dưới đòn do gần động mạch dưới đòn

✤ Khó ép cầm máu khi chọc vào Đm dưới đòn

✤ Nguy cơ luồn sonde và truyền dịch vào khoang màng phổi

CHUẨN BỊ BỆNH NHÂN

๏ Nếu BN tỉnh: giải thích lợi ích và nguy cơ của thủ thuật cho BN, yêu cầu BN kí cam kết.

๏ Nếu BN hôn mê: giải thích lợi ích và nguy cơ của thủ thuật cho người nhà BN, yêu cầu kí cam kết.

CÁC BƯỚC CHUẨN BỊ

Thầy thuốc đội mũ và đeo khẩu trang vô khuẩn, rửa tay, mặc áo phẫu thuật.

CHUẨN BỊ DỤNG CỤ

✤ Catheter Tĩnh mạch trung tâm: 1 nòng, 2 nòng, 3 nòng

✤ Kim thăm dò + Bơm tiêm 5ml, 10ml

✤ Chỉ khâu

✤ Sát trùng: Betadine, cồn iod

✤ Dung dịch cần truyền: dịch, vận mạch, thuốc + Chạc ba

✤ Lidocain gây tê

✤ Dụng cụ vô trùng khác: khăn vô trùng có lỗ để phủ chỗ đặt catheter, kéo nhỏ, dao mổ

✤ Bộ chống sốc + Bộ cấp cứu ngừng tuần hoàn: Bóng Ambu + Mask

QUY TRÌNH THỰC HIỆN

✤ Thầy thuốc: đội mũ, đeo khẩu trang, rửa tay, mặc áo vô trùng, đeo găng, sát trùng rộng nơi chọc, trải khăn vô trùng

✤ Gây tê tại chỗ. Chọc Tm dưới đòn thường gây tê sâu hơn, chú ý vùng gần màng xương bờ dưới xương đòn

✤ Tư thế BN: tư thế Trendelenburg

QUY TRÌNH THỰC HIỆN

✤ Hướng kim: hướng kim về

hõm trên xương ức hoặc đầu xương đòn phía bên đối diện.

✤ Vừa đi vừa hút tạo chân không

✤ Thường đi vào TM sau khi đi sâu khoảng 2,5 đến 4 cm

PHƯƠNG PHÁP LUỒN SONDE✤ Áp dụng với catheter một nòng

✤ Luồn trực tiếp qua nòng kim

✤ Ưu điểm: đơn giản

✤ Nhược điểm:

๏ Dễ gây chấn thương do kim chọc to

๏ Xác suất thành công thấp hơn phương pháp Seldinger

๏ Mũi kim có thể cắt đứt catheter khi kéo

PHƯƠNG PHÁP SELDINGER

✤ Ưu điểm:

๏ Kim chọc nhỏ

๏ Mọi vị trí catheter, mọi vị trí đặt

✤ Nhược điểm:

๏ Dụng cụ chuyên nghiệp

๏ Giá thành cao

PHƯƠNG PHÁP SELDINGER

Bước 1: Chọc mạch máu bằng kim chọc mạch

Bước 2: Luồn guidewire qua kim chọc mạch

PHƯƠNG PHÁP SELDINGER

Bước 3: Rút kim chọc mạch ra, giữ lại guidewire

Bước 4: Dùng que nong để nong

PHƯƠNG PHÁP SELDINGER

Bước 5: Đưa catheter vào mạch máu theo dây guidewire

Bước 6: Rút guidewire ra, ta đặt xong catheter

THEO DÕI

✤ Trong khi làm thủ thuật: Ý thức, Monitor theo dõi liên tục nhịp tim, Huyết áp, SpO2.

✤ Sau khi làm thủ thuật:

๏ Chụp Xquang phổi: vị trí catheter, phát hiện biến chứng.

๏ Ý thức, dấu hiệu sinh tồn 3 giờ / lần.

๏ Biến chứng: chảy máu tại chỗ, Tràn khí màng phổi, Tràn máu màng phổi, tuột catheter.

๏ Lâu dài: chăm sóc tránh nhiễm trùng.

BIẾN CHỨNG VÀ XỬ TRÍ✤ Tràn khí màng phổi: rút catheter, dẫn lưu khí màng

phổi cấp cứu.

✤ Tràn máu màng phổi: rút catheter, dẫn lưu máu màng phổi.

✤ Đặt catheter vào màng phổi: rút catheter, dẫn lưu màng phổi.

✤ Tắc mạch hơi: để BN nằm đầu thấp, nghiêng trái.

✤ Chấn thương đám rồi TK cánh tay, TK quặt ngược, dây X, TK hoành

BIẾN CHỨNG VÀ XỬ TRÍ

✤ Dò động tĩnh mạch.

✤ Nhiễm khuẩn nơi chọc và nhiễm khuẩn huyết: rút catheter và cấy đầu catheter.

✤ Đứt đoạn catheter trong lòng mạch ==> can thiệp gắp đoạn catheter hoặc phẫu thuật lấy đoạn catheter.

CHỈ ĐỊNH RÚT CATHETER

✤ Khi đường truyền catheter không còn cần thiết

✤ Có dấu hiệu kích thích, viêm đỏ hoặc đau tại da nơi chọc kim

✤ Có dấu hiệu viêm tĩnh mạch được đặt sonde: đau nhiều và kéo dài vùng chọc hoặc dọc theo Tm có sonde

✤ Sốt không rõ nguyên nhân (cần cấy máu đầu catheter)

CATHETER TĨNH MẠCH CẢNH TRONG

CHỈ ĐỊNH

✤ Đo áp lực tĩnh mạch trung tâm (CVP)

✤ Truyền dịch, truyền vận mạch, nuôi dưỡng tĩnh mạch lâu dài

✤ Sốc tim

✤ Chuẩn bị cho một số phẫu thuật đặc biệt là phẫu thuật tim

CHỐNG CHỈ ĐỊNH

✤ Tiểu cầu < 60.000/mm3

✤ Rối loạn đông máu

✤ Huyết khối tĩnh mạch trung tâm

✤ Nhiễm trùng da vùng định đặt catheter

✤ U tuyến giáp quá to

✤ Cứng gáy

✤ Chấn thương cột sống cổ

✤ Hạn chế: trẻ em, truỵ mạch (không bắt được ĐM cảnh)

GIẢI PHẪU TĨNH MẠCH CẢNH TRONG

✤ Tĩnh mạch cảnh trong đi sát ngoài động mạch cảnh

✤ Điểm chọc Đường cao: Bờ trên sụn giáp và bờ trước cơ ức đòn chũm hoặc ngay sát ngoài ĐM cảnh

TAM GIÁC SEDILLOT

✤ Tam giác Sedillot được xác định bởi:

๏ Bờ trên xương đòn

๏ Nhánh ức và nhánh đòn của cơ Ức đòn chũm

✤ Điểm chọc đường Daily: đỉnh tam giác Sedillot

ƯU ĐIỂM, NHƯỢC ĐIỂM

✤ ĐƯỜNG CAO:

✤ Ưu:

๏ Dễ xác định mốc

๏ Xa màng phổi

✤ Nhược:

๏ Gần xoang cảnh ==> dễ ngừng tim ở trẻ em

✤ ĐƯỜNG DAILY:

✤ Ưu:

๏ Dễ đặt

✤ Nhược:

๏ Dễ gây tràn khí màng phổi

๏ Không ép được khi chọc vào động mạch

ĐẶT CATHETER ĐƯỜNG CAO

✤ Tư thế BN: gối dưới vai, đầu quay sang bên đối diện sao cho đường phân giác của góc tạo bởi đường giữa cổ và bờ trong cơ ức đòn chũm vuông góc với đường nối 2 mỏm vai.

✤ Xác định điểm chọc

✤ Hường kim: chếch 30 độ so với mặt da, hường xuống núm vú cùng bên hoặc điểm nối giữa 1/3 trong và 2/3 ngoài xương đòn cùng bên

ĐẶT CATHETER ĐƯỜNG DAILY

✤ Tư thế BN: gối dưới vai, đầu quay sang bên đối diện sao cho đường phân giác của góc tạo bởi đường giữa cổ và bờ trong cơ ức đòn chũm vuông góc với đường nối 2 mỏm vai.

✤ Xác định điểm chọc

✤ Hường kim: chếch 30 - 45 độ so với mặt da, hướng về đáy theo đường phân giác. Tránh chọc sâu (vào đỉnh phổi).

ĐẶT CATHETER ĐƯỜNG DAILY

ĐẶT CATHETER TM CẢNH TRONG

✤ Chuẩn bị Bệnh nhân

✤ Phương pháp luồn Catheter

✤ Theo dõi

✤ Biến chứng

✤ Rút Catheter

Tương tự trên

CVP: Central Venous Pressure

✤ CVP bình thường: 5 - 10 cm H20

✤ CVP tăng 3 - 5 cm H20 khi thở máy

✤ CVP đánh giá áp lực trong buồng nhĩ phải ==> phản ánh sự thay đổi áp lực cuối tâm trương thất phải

✤ CVP phản ánh gián tiếp chức năng thất phải và thể tích dòng máu trong tĩnh mạch chủ

CVP: Central Venous Pressure

CVP tăng:✤ Tăng thể tích tuần hoàn

✤ Suy tim

✤ Giảm cung lượng tim

✤ Ép tim, TDMT

✤ TALĐMP

✤ Nhồi máu phổi

✤ Tràn dịch hoặc tràn khí màng phổi

✤ Thở máy

CVP giảm

✤ Giảm thể tích

✤ Sốc phân bố

✤ Hít thở sâu

ĐẶT CATHETER ĐỘNG MẠCH

BS. VĂN ĐỨC HẠNHViện Tim Mạch Việt Nam

ĐO HUYẾT ÁP§èi víi chi trªn:

nBN ngåi hoÆc n»m c¸nh tay ®Ó ë ngang møc víi tim. B¬m nhanh cho ¸p lùc trong m¸y v­ît møc ®éng m¹ch quay ®Ëp 30mmHg sau ®ã th¶ dÇn cho ¸p lùc xuèng víi tèc ®é kh«ng qu¸ 3mmHg/sec.

nHuyÕt ¸p t©m thu t­¬ng øng víi lóc m¹ch quay b¾t ®Çu ®Ëp. HuyÕt ¸p t©m tr­¬ng kh«ng thÊy ®­îc b»ng c¸ch sê m¹ch.

§èi víi chi d­íi:

n§éng m¹ch ®ïi: Cho ng­êi bÖnh n»m sÊp, loa èng nghe ®Æt trªn hè khoeo ch©n, d­íi bê d­íi cña b¨ng cuèn. C¸ch ®o nh­ ®èi víi chi trªn.

n§éng m¹ch chÇy sau: B¨ng cuèn ®Æt quanh c¼ng ch©n, bê d­íi b¨ng cuèn ngay phÝa trªn m¾t c¸ ch©n, loa èng nghe ®Æt trªn ®éng m¹ch chÇy sau, ë bê trong m¾t c¸ ch©n.

5 GIAI ĐOẠN CỦA TIẾNG ĐẬP KOROTKOFF

vGiai đoạn 1: tiếng đập đầu tiên, nhẹvGiai đoạn 2: tiếng thổi nhẹ thay thế

tiếng đập nhẹvGiai đoạn 3: tiếng thổi mạnh hơnvGiai đoạn 4: tiếng thổi và đập yếu hẳn đi

vGiai đoạn 5: mất tiếng đập

KẾT QUẢ ĐO HUYẾT ÁPvHuyết áp:oHATT: bắt đầu giai đoạn 1oHATTr: giai đoạn 5

vHA ĐM đùi:oHATT >> HATT ĐM cánh tayoHATTr = HATTr ĐM cánh tay

vHA ĐM cẳng chân = HA ĐM cánh tay

Arterial Blood Pressure Measurement(Riva-Rocci Method)

Arterial Blood Pressure Measurement(Riva-Rocci Method)

Arterial Blood Pressure Measurement(Riva-Rocci Method)

Automated Blood Pressure Cuff

Nhược điểm khi theo dõi bằng HA không xâm nhập

• Là phương pháp gián tiếp theo dõi HA của BN

• Khi dùng thuốc vận mạch ==> HA không còn chính xác.

• Không theo dõi được HA liên tục ==> Khó theo dõi diễn biến của BN để xử lý kịp thời

CHÆ ÑÒNH

1. Theo doõi huyeát ñoäng hoïc:

• Nhöõng BN coù hạ hoaëc taêng HA caáp tính.

• BN Söû duïng caùc loïai thuoác vaän maïch.

2. Thöôøng xuyeân laáy maùu:

BN coù thoâng khí cô hoïc.

• Khoù thöïc hieän ñöôøng truyeàn TM.

3. Söû duïng caùc thuoác baèng ñöôøng ÑM.

4. Ñaët boùng đối xung ÑMC (IABP).

KỸ THUAÄT ÑAËT CATHETER ÑM

✤ Yeáu toá quyeát ñònh vò trí ñaët:✓ ÑM lyù töôûng phaûi coù THBH roäng raõi.✓ Vò trí thuaän lôïi, deã chaêm soùc, gaàn caùc thieát bò theo doõi.✓ Traùnh nhöõng vò trí deã nhieãm truøng hoaëc laøm toån thöông

haøng raøo thöôïng bì.✓ ÑM, catheter lôùn cung caáp caùc soá ño aùp löïc chính xaùc

hôn.✤ Caùc vò trí thöôøng söû duïng nhaát: ÑM quay, ñuøi, caùnh tay, mu

chaân, naùch. ✤ ÑM quay thöôøng söû duïng laàn ñaàu tröø khi BN bò shock hay

khoâng baét maïch ñöôïc,khi ñoù seõ söû duïng ÑM ñuøi.

GIẢI PHẪU ÑOÄNG MAÏCH QUAY

✤ Giaûi phaåu: 3 cung ÑM: gan tay noâng vaø saâu, mu coå tay. Nhôø

3 cung naøy ñaõ taïo thoâng noái cung caáp maùu cho baøn tay.

✤ Khoâng phaûi taát caû moïi ngöôøi ñeàu coù 3 cung naøy, ít nhaát moät

trong caùc cung naøy khoâng toàn taïi >20% caùc TH. Ngoaøi ra

beänh lyù XVÑM, thuyeân taéc do huyeát khoái… coù theå laøm ngaên

caûn doøng maùu qua caùc cung naøy.

✤ Do ñoù tröôùc khi ñaët catheter ÑM quay hoaëc ÑM truï caàn phaûi

chöùng minh raèng doøng maùu cung caáp cho baøn tay khoâng bò

ngaên caûn khi coù thuyeân taéc do catheter.

TEST ALLEN

ü Eùp 2 ÑM quay vaø truï, baûo BN naém vaø môû baøn tay nhieàu laàn cho ñeán khi loøng baøn tay traéng nhôït (baøn tay khoâng neân duoãi quaù möùc deå gaây keát quaû aâm tính giaû).

ü Sau ñoù thaû 1 beân ÑM vaø tính thôøi gian loøng baøn tay hoàng trôû laïi.

Keát quaû:ü Bình thöôøng:loøng baøn tay hoàng laïi hoaøn toaøn<7giaây (test

+).

ü 8-14 giaây: test nghi ngôø.

ü >15 giaây: coù baát thöôøng (test -).

TEST ALLEN

KỸ THUẬT CHỌC ÑOÄNG MAÏCH QUAY

Kỹ Thuaät: neân choïn tay khoâng thuaän

✤ Baøn tay ôû tö theá gaáp löng 30-60o, traùnh ngoùn caùi daïng quaù möùc.

✤ Saùt khuaån, traûi khăn voâ khuaån.

✤ SC 0,5ml lidocaine ôû 2 beân ÑM. Lidocaine coù taùc duïng laøm giaûm ñau vaø co thaét maïch.

✤ Söû duïng kim 20 gauge, taïo 1 goùc 30-60o.

✤ Vò trí: 5-8cm töø neáp gaáp coå tay xa.

✤ Ñöa kim vaø sonde vaøo cho ñeán khi maùu ñaåy piston.

✤ Khi thöïc hieän laàn ñaàu thaát baïi, thöïc hieän laïi ôû vò trí gaàn neáp gaáp coå tay hôn.

GIẢI PHẪU ÑOÄNG MAÏCH ÑUØI

✤ Giaûi phaåu: ÑM ñuøi naèm giữûa, TK ñuøi ôû ngoaøi vaø TM ñuøi ôû trong.✤ Tö theá BN: naèm ngöûa, chaân duoãi vaø hôi daïng✤ Vò trí: ñieåm noái 1/3 giöõa vaø 1/3 trong cuûa ñöôøng thaúng noái cuû

mu vaø gai chaäu tröôùc treân.✤ ÑM ñuøi ñöôïc söû duïng roäng raõi treân LS khi ñaõ ñaët ÑM quay thaát

baïi hoaëc khoâng tieáp caän ñöôïc.✤ Lyù do ñaët thaát baïi laø do beänh lyù XVÑM naëng hoaëc do caùc thuû

thuaät tröôùc ñoù laøm aûnh höôûng ñeán 2 ÑM ñuøi.✤ Bieán chöùng ôû vò trí naøy thöôøng raát hieám: XH sau PM vaø thuûng

noäi taïng trong oå buïng (do KT ñaët keùm hoaëc thay ñoåi giaûi phaåu: thoaùt vò beïn roäng), BC thieáu maùu hieám xaûy ra.

GIẢI PHẪU ÑOÄNG MAÏCH MU CHAÂN

✤ Giaûi phaåu: ÑMMC chaïy ngang coå chaân ñeán ngoùn

chaân caùi, naèm raát noâng caïnh gaân duoãi ngoùn caùi

daøi. ÑMMC taïo thoâng noái vôùi ÑM chaøy sau. THBH

coù theå ñaùnh giaù töông töï nhö test Allen. Bình

thöôøng <10giaây.

✤ So vôùi ÑM quay thì ÑMMC ít söû duïng trong khoa

ICU vì ñöôøng kính ÑM nhoû, veà maët GP khoù xaùc

ñònh vaø tyû leä thaønh coâng thaáp hôn.

✤ Tö theá BN: naèm ngöûa, baøn chaân gaáp maët loøng.

GIẢI PHẪU ÑOÄNG MAÏCH CAÙNH TAY

✤ Ít thöïc hieän vì THBH keùm. Tuy nhieân ôû caùc trung taâm nhieàu kinh nghieäm söû duïng ÑMCT ñaõ baùo caùo tyû leä BC khoâng cao hôn so vôùi caùc ÑM khaùc. Ngay caû

khi maïch xa bò giaûm, thieáu maùu vaãn ít khi xaûy ra.

✤ TK giöõa naèm raát gaàn ÑMCT do ñoù coù theå bò chaïm thöông (1-2%) gaây lieät

thoaùng qua. Lieät TK giöõa laø nguy cô raát cao ôû nhöõng ngöôøi coù RLÑM, ñaây laø

1 CCÑ töông ñoái khi ñaët catheter ÑMCT.

✤ Aùp löïc ño ñöôïc phaûn aùnh toát hôn aùp löïc ÑMC.

✤ Sau khi ñaët catheter khuyûu tay ñöôïc giöõ ôû tö theá duoãi ñeå traùnh laøm gaäp

catheter.

✤ Khaùm LS baøn tay moãi ngaøy vaø SA Doppler neáu coù CÑ. Ruùt catheter ngay khi

coù daáu hieäu giaûm maïch.

GIẢI PHẪU ÑOÄNG MAÏCH NAÙCH

✤ Giaûi phaåu:

üBaét ñaàu ôû bôø beân xöông söôøn 1 töø ÑMDÑ, taän cuøng ôû bôø döôùi

cô troøn lôùn roài trôû thaønh ÑMCT. Ñieåm choïc toát nhaát laø ñieåm

noái 1/3 giöûa vaø 1/3 döôùi cuûa ÑM töông öùng vôùi ñieåm sôø ñöôïc

cao nhaát cuûa naùch. ÔÛ ñieåm naøy ÑM ôû noâng vaø ñònh vò ôû bôø

döôùi cô ngöïc lôùn, coù theå sôø ñöôïc.

üÑM naùch naèm giöõa ñaùm roái TK vaø maïch maùu, do ñoù beänh lyù

ñaùm roái TK caùnh tay deã xaûy ra khi ñaët catheter ÑM naùch.

RLÑM cuõng laø moät CCÑ töông ñoái.

✤ ÑM naùch lôùn, nhieàu THBH,vaø thöôøng sôø ñöôïc. ÑM naùch phaûn aùnh

chính xaùc aùp löïc ÑMC.

GIẢI PHẪU ÑOÄNG MAÏCH NAÙCH

✤ Ít söû duïng taïi khoa ICU maëc duø moät soá nghieân cöùu cho

thaáy BC cuûa noù thaáp.

✤ Vì nguy cô thuyeân taéc khí ôû naõo cao, do ñoù ÑM naùch T neân

thöïc hieän cho laàn ñaàu tieân (vì boùng khí qua ÑM DÑ P roài

vaøo ÑMC).

✤ Tö theá: caùnh tay daïng vaø xoay ngoaøi, khuyûu tay gaáp baèng

caùch cho BN ñaët tay döôùi ñaàu.

✤ Kim taïo 1 goùc 30-40o so vôùi maët phaúng thaúng ñöùng.

HÌNH DẠNG SÓNG ĐƯỜNG ĐM

HÌNH DẠNG SÓNG ĐM

(1) Systolic upstroke,

(2) systolic peak pressure,

(3) systolic decline,

(4) dicrotic notch,

(5) diastolic runoff, and

(6) end-diastolic pressure

The pressure curves change in arteries at different distances from the heart

HÌNH DẠNG SÓNG

✤ Bình thường ✤ Hẹp van động mạch chủ

✤ Hở van ĐMC ✤ Bệnh cơ tim phì đại

Changes in Arterial Pressure during Mechanical Ventilation

BIEÁN CHÖÙNG

✤ Ñaët catheter ÑM laø moät thuû thuaät xaâm laán töông ñoái an toaøn, tyû leä BC chung 15-40%.

✤ Caùc yeáu toá tieân ñoaùn BC deã xaûy ra:

Cannula roäng Xô vöõa ÑM.

(>20G, tröø khi ñaët ôû ÑM lôùn). Tình traïng taêng ñoâng.

Tuït HA. Thuû thuaät ngoaïi khoa.

RLÑM. Vò trí vieâm nhieãm.

Giaûm CO. Dung dòch truyeàn ngaét quaõng.

Nhieàu ñieåm choïc. Nhieãm khuaån huyeát.

Söû duïng thuoác vaän maïch.

BIEÁN CHÖÙNG

Vò trí Bieán chöùngMoïi vò trí Ñau, söng

Huyeát khoái (khoâng TC vaø coù TC )

Thuyeân taéc

Maùu tuï

Xuaát huyeát

Thieáu maùu chi

Nhieãm truøng do catheter (taïi choã vaø toaøn thaân)

Maát maùu

Giaû phình maïch

Giaûm tieåu caàu lieân quan ñeán Heparin

BIEÁN CHÖÙNG

Vò trí Bieán chöùngÑM quay Thuyeân taéc naõo

Beänh lyù TK ngoaïi bieân

ÑM ñuøi XH sau PM

Thuûng ruoät

Doø ÑM-TM

ÑM naùch Thuyeân taéc naõo

Beänh lyù ñaùm roái TK caùnh tay

ÑM caùnh tay Toån thöông TK giöûa

Thuyeân taéc naõo.

HUYEÁT KHOÁI

✤ Laø BC thöôøng gaëp nhaát, nöõ nhieàu hôn, taàn suaát thay ñoåi tuøy theo vò trí, kích côõ cannula, thôøi gian ñaët vaø phöông phaùp phaùt hieän.

✤ Vò trí thöông gaëp laø ÑM quay vaø ÑM mu chaân. Raát hieám ôû ÑM ñuøi vaø ÑM naùch.

✤ Taàn xuaát HK giaûm daàn do nhaän bieát taàm quan troïng cuûa vieäc söû duïng Heparin lieân tuïc hoaëc ngaét quaõng. Vôùi catheter nontapered Teflon 20G, ÑM quay, truyeàn lieân tuïc 3ml/h (1-5UI/ml) dung dòch saline heparin hoùa, thôøi gian 3-4 ngaøy thì BCHK phaùt hieän baèng Doppler laø 5-25% caùc tröôøng hôïp.

✤ Khi BN coù choáng CÑ töông ñoái vaø tuyeät ñoái vôùi Heparin coù theå söû duïng Sodium citrate hoaëc saline ñôn thuaàn.

HUYEÁT KHOÁI

✤ Taàn xuaát HK taêng ñaùng keå theo thôøi gian vaø thöôøng xaûy ra sau khi ruùt catheter. Haàu heát BN coù löu thoâng maùu bình thöôøng sau 3w ruùt catheter

✤ Maëc duø taàn xuaát HK ñöôïc phaùt hieän cao baèng Doppler nhöng thieáu maùu baøn tay ít bieåu hieän treân LS vaø thöôøng töï giaûi quyeát sau khi ruùt catheter. Neáu taéc ngheõn coù TC caàn phaûi can thieäp ngoaïi khoa (<1%). Haàu heát caùc BN coù bieåu hieän thieáu maùu thöôøng coù NN keát hôïp (suy tuaàn hoaøn keùo daøi vaø söû duïng lieàu lôùn thuoác vaän maïch).

✤ Phoøng ngöøa: khaùm BN ñeàu ñaën. Caùc dấu hiệu nhö ñau ñaàu chi khoâng giaûi thích ñöôïc, thieáu maùu…ruùt catheter ngay laäp töùc.

✤ Ñieàu trò: Khaùng ñoâng, raïch boû HK, öùc cheá giao caûm coå.

THUYEÂN TAÉC NAÕO

✤ Laø nguy cô chuû yeáu khi ñaët catheter ÑM quay.

✤ Nhöng coù theå xaûy ra ôû taát caû caùc ÑM khaùc, ñaëc bieät

laø ÑM naùch vaø Ñm caùnh tay.

✤ Ñeà phoøng: ñuoåi heát khí trong bôm tieâm.

MAÁT MAÙU

✤ Xaûy ra khi laáy maùu thöôøng xuyeân ñeå laøm xeùt

nghieäm

✤ Moät soá tröôøng hôïp caàn thieát phaûi truyeàn maùu.

✤ Phoøng ngöøa: haïn cheá laáy maùu, söû duïng caùc thieát bò

vi phaân tích.

GIAÛM TIEÅU CAÀU DO HEPARIN

✤ Giaûm tieåu caàu raát thöôøng gaëp ôû nhöõng BN naëng vaø

thöôøng khoâng do Heparin.

✤ Tuy nhieân khi soá löôïng tieåu caàu döôùi 80.000-100.000/

mm3 toát hôn heát laø ngöng Heparin, ngay caû khi söû

duïng vôùi lieàu thaáp bôûi vì khaû naêng Heparin coù lieân

quan ñeán giaûm tieåu caàu.

✤ Trong tröôøng hôïp coù giaûm tieåu caàu, coù theå thay theá

sodium citrate, saline hoaëc lactated ringer.

NHIEÃM TRUØNG LIEÂN QUAN ÑEÁN CATHETER

✤ Laø BC quan troïng nhaát xaûy ra sau khi ñaët catheter.

✤ Thöøông do caùc vi khuaån thöôøng truù ngoaøi da ñi qua caùc ñöôøng haàm

xuyeân qua da, töø ñoù gaây nhieãm truøng huyeát. Theâm vaøo ñoù laø söï laây

nhieãm töø caùc heä thoáng theo doõi aùp löïc vaø caùc thieát bò gaây nhieãm truøng

huyeát beänh vieän.

✤ Nguy cô nhieãm truøng cao hôn catheter TMTW:

ü Laây nhieãm töø caùc thieát bò theo doõi aùp löïc

ü Toác ñoä dòch truyeàn thaáp ( <3ml/h) vaø coù theå ngöng truyeàn trong

nhieàu giôø

ü Laáy maùu nhieàu laàn laøm XN bôûi nhieàu ngöôøi khaùc nhau

NHIEÃM TRUØNG LIEÂN QUAN ÑEÁN CATHETER (tt)

✤ Taùc nhaân thöôøng gaëp:

ü Staphylococcus, ñaëc bieät laø S. epidermidis.

ü Vi khuaån gram (-), ñaëc bieät trong nhöõng tröôøng hôïp

nhieãm truøng lieân quan ñeán caùc thieát bò.

ü Candida hay gaëp ôû nhöõng BN baát dung naïp

Glucose, ñang duøng nhieàu loaïi khaùng sinh phoå

roäng vaø coù ñaët catheter nhieàu ngaøy.

DỰ PHÒNG NHIEÃM TRUØNG DO CATHETER

ü Röûa tay, mang gaêng voâ truøng khi laáy maùu.

ü Söû duïng Iod, chlohexidine saùt truøng.

ü Khí maùu ñaõ ruùt ra bôm tieâm khoâng ñaåy vaøo laïi.

ü Khaùm BN moãi ngaøy: soát cao, vò trí ñaët baát thöôøng,…

ü Ruùt catheter ngay khi khoâng caàn thieát nöõa.

ü Thay catheter sau 72-96h. Band vaø Maki ñaõ baùo caùo coù söï gia taêng

nhieãm truøng lieân quan ñeán catheter ÑM vaø nhieãm truøng huyeát sau

96h ñaët catheter. Tuy nhieân ñieàu naøy khoâng caàn thieát vì moät soá

nghieân cöùu gaàn ñaây cho thaáy vieäc duy trì catheter 1 tuaàn hoaëc laâu

hôn khoâng laøm taêng theâm tyû leä nhieãm truøng.

✤ Xöû trí:

üKhaùng sinh tuøy taùc nhaân gaây beänh, khoaõng 7-14 ngaøy.

üNeáu vò trí ñaët baát thöôøng hoaëc BN rôi vaøo soác nhieãm khuaån maø

khoâng tìm ñöôïc nguyeân nhaân thì phaûiruùt catheter ngay.

✤ Thoâng thöôøng khi catheter ÑM ñöa vaøo < 4 ngaøy seõ khoâng phaûi laø

nguoàn goác gaây soát tröø khi bò laây nhieãm ngay khi choïc

✤ Catheter >7 ngaøy neân thay ñoåi vò trí khaùc.

DỰ PHÒNG NHIEÃM TRUØNG DO CATHETER

XIN CẢM ƠN !