فهرستگاما� • پرتو های ویژگیصنعت • و پزشکی در گاماپرتودرمانی • با اشنا�ییداخلی • تراپی راد�یود�اخلی • رادیوتراپی روشها�یخارجی • رادیوتراپیتراپی • تله د�ر انرژی منابعتراپی • براکی د�ر انرژی منابعگاما • چا�قویمحیط • حفاظت

خدا نام به پزشکی در گاما پرتو کاربرد

زاده تقی استاد

_ رادیولوژی 94رشته

حالجی پور،زهرا عظیمی سارا

گاما پرتو های ویژگی الکترومغناطیسی گاما انرژی بسامدبا پرتویی نتیجه در و باال

. گاما. اشعٔه است تر بیش گاما از ایکس ی اشعه کاربرد باالستیونی . پرتویی گاما پرتو است مضر سالمتی برای نتیجه در و

باالی انرژی حالت‌های فروپاشی نتیجٔه در معمول بطورتولید برای نیز دیگری روش‌های اما می‌شود، تولید اتم هسته‌های

. دارد وجود ویالرد آن سال پل در فرانسوی در ۱۹۰۰دانشمندمطالعٔه .رادیومحین شد گاما اشعٔه کشف به موفق

صنعت و پزشکی در گاما ،باشد ناک خطر بدن برای است ممکن زیاد میزان به گاما اشعٔه اینکه با

. برخی درمان برای می‌توان اشعه این از دارد بسیار فایده گاه ولی . در همچنین کرد استفاده پوستی نارحتی‌های و سرطانی بیماریهای

. می‌شود استفاده گاما اشعٔه از نیز فیزیوتراپی را گاما اشعه وسیلٔه به . رادیوتراپیدرمان از نیز صنعت در می‌نامند

از که گاما می‌شوند، کبالتو رادیماشعٔه تابش زیاد قدرت با رادیواکتیواستفاده فلزی قطعات شکستگی‌های و ریز حفره‌های کردن پیدا برایبه. می‌توان پزشکی در گاما پرتو دیگر کاربردهای مهم‌ترین از می‌کنند

در استریلیزاسیون شدن استریل قابل که سرنگ مانند پزشکی تجهیزاتنیستند باال .دمای کرد اشاره

نفت چاه‌های بررسی و لوله ترکیدگی تشخیص در گاما اشعٔه از همچنینمی‌شود استفاده

درمانی پرتو با آشنایی رادیوتراپی انواع میکنند تقسیم قسمت دو به را تراپی رادیو کلی بطور)1) ( تراپی تله خارجی رادیوتراپی)2) ( تراپی براکی داخلی رادیوتراپی

: شود می تابیده بدن به خارج از پرتوهایی توّسط خارجی رادیوتراپی : شود می داده قرار بدن داخل در رادیواکتیو چشمه داخلی رادیوتراپی

که مسافتی آن، محل اطراف سالم بافتهای تحمل تومور، نوع به پرتودهی نوعآیا اینکه و بیماری تاریخچه بیمار، عمومی سالمت به همچنین کند طی بدن داخل در باید پرتو

بستگی دیگر عوامل ای ومجموعه نه یا کرد خواهد استفاده درمان دیگر روشهای از بیمارهم. با همراه یتراپی براک از محدودتری درتعداد و خارجی پرتودرمانی از موارد بیشتر در دارد

. میشود استفاده جداگانه یا و روشمتفاوتاست دو این در پرتو از .حفاظت

) تراپی ) براکی داخلی رادیوتراپی در شده پیچیده کوچك نگهدارنده پوشش یك در که تشعشع منبع روش این در

و میگیرد قرار آن به نزدیك بسیار یا و تومور کاشتنی Implantداخل ماده یا. شود می نامیده

تیوبهای کوچك، سیمهای مانند مختلف شکلهای در است ممکن کاشتنی مواد ) ( ، کاتترها ( ribbansپالستیکی وجود) ای دانه شکل به یا و کپسول ، ای رشته

. باشد داشته

. باشد داشته بستری به نیاز بیمار است ممکن داخلی رادیوتراپی در. میشود انجام زیر روشهای از یکی به ً معموال داخلی رادیوتراپی1 - ( نسجی داخل (Interstitial Rediotherapyرادیوتراپی2( - ای حفره داخل (Therapy Intracavitaryرادیوتراپی3) ای- ) هسته پزشکی سیستمیک رادیوتراپی

داخلی رادیوتراپی روشهاینسجی • داخل ( (Interstitial Rediotherapyرادیوتراپی

قرار تومور محل نزدیك یا بافت داخل در رادیواكتیو ماده روش این درگردن . ، پروستات ، گردن و هایسر تومور درمان در روش این میگیرد

در . میشود استفاده مقعد اطراف و لگن نواحی ، پستان ، تخمدان ، رحمداخل روش به بیشتر دوز یك است ممكن پستان خارجی رادیوتراپی

شود . داده بیمار به خارجی یا نسجی

ای • حفره داخل ( (Therapy Intracavitaryرادیوتراپیقرار بدن داخل در اپلیكاتور یك بوسیله رادیواكتیو منبع روش این در

میشود . . استفاده رحم تومورهای درمان در معموالً روش این میگیرددرمان برای داخلی رادیوتراپی انواع بررسی و مطالعه حال در محققان

، پستان شامل سرطانها ، Bronchialدیگر دهانی ، مثانه ، گردنی ،Tracheal, Rectal. هستند واژن و رحم ،

ای : ) ( • هسته پزشكی سیستمیك رادیوتراپی  مانند رادیواكتیو مواد از روش این صورت Strontium8 9و I131در به

اوقات . گاهی درمانی روش این میشود استفاده تزریقی یا و خوراكیاستفاده بزرگساالن هوچكینی غیر لنفوم و تیروئید سرطان درمان برای

درمان . برای بتواند كه هستند موادی بررسی حال در محققان میشودشود . استفاده سرطان انواع دیگر

تله ) خارجOی رادیوتراپیتراپی(

انجام سرپایی طور به ً معم�وال خارجی ر�ادیوترا�پی یا پرتودر�مانیبیمارس�تان. در ش�دن بستری� به نیاز بیمارا�ن ا�ین دربیشتر میگیرد

نیست.

،ر�کتوم پستان، مغز، مثانه، نظیر جامد تومور�های انواع در�مان درو� ر�حم پروس�تات، ر�یه، حنجره، رحم، گردن پانکراس،معده،

. میشود اس�تفاده اس�تخوان

متاستاتیك� دردهای� کاهش برای اس�ت ممکن خارجی را�دیوتراپیا�ستفاده مور�د تومورها گسترش ا�ز ناش�ی دیگر مشکالت یا و

. گیرد قرار�

دقی5قه تنفس

تراپی تله در انرژی منابعایکس - 1 یا گاما :اشعه ولی شوند، می محسوب الکترومغناطیس تشعشع نوع از پرتوها این

. پرتوهای است متفاوت آنها تولید نام xطریقه به دستگاهی بوسیله. میشوند تولید خطی بدهنده شتا

پرتوهای و سطحی سرطانی سلولهای تخریب در پایین انرژی با پرتوهای. میروند بکار تر عمقی تومورهای درمان در باالتر انرژی با

پرتوهایx. دهند قرار تشعشع مورد را بزرگ ناحیه یك میتوانند ایزوتوپ رادیو از گاما . CO-60پرتوهای پرتوی انرژی میشوند منتشر

حدود قابل 1/5MeVگاما گردن و سر تومورهای درمان برای که استروش در است، استفاده Gamma knifeاستفاده کبالت چشمه از نیز

. شود می

تراپی تله در انرژی منابع( -ای ذره (Particle beamsتشعشعات . درمانی، روش این شود می استفاده انرژی پر های هست ذرات از روش� این در

. شود می نامیده ای ذره تشعشع یا ای ذره رادیوتراپی تولید سیکلوترون و سنکروترن خطی، های دهنده شتاب وسیله به ای ذره تشعشعات

. شوند می: از عبارتند شتابدار ذرات میشود تولید مختلف های انرژی با خطی شتابدهنده وسیله به الکترون باریکه هسته های واکنش یا و شکافت واکنش نظیر نوترون های چش�مه از نوترون باریکه

. شود می تولید مخصوص تجهیزات و ای وسیله به که مزون نظیر بنیادی ذرات و پروتونها مثل سنگین نهای یو باریکه

. قدرت ای ذره پرتوهای گاما، و ایکس پرتوهای برخالف میشوند تولید ها شتابدهنده . زیر یا سطحی تومورهای درمان برای ً معموال پرتوها این از بنابراین دارند کمی نفوذ

. میشود استفاده جلدی

تراپی براکی در انرژی منابع :  مانند رادیواکتیو ایزوتوپهای از عبارتند داخلی رادیوتراپی در یا Sr89و ( I131استفاده فسفات ، ایریدیوم ،

هستند ( . بررسی دست در هم دیگری منابع ، کبالت

Stereo tactic radiosurgery & Stereo tactic Rodiotherapy:  برای باال دوز یک از اول روش دراست . متصل جمجمه به که مخصوص قالب یک در بیمار سر شود می استفاده مغز در تومورال بافت تخریبدر . ً دقیقا تابش شود می استفاده بیمار سر تومور به مستقیم خط به تابش منظور به قالب از گیرد می قرار

. . شیوه این ماند خواهند امان در آسیب از ً عموما تومور اطراف بافتهای روش این بود خواهد نظر مورد ناحیه :  که خطی دهنده شتاب زیاد انرژی با های فوتون از استفاده متداول روش گیرد می انجام صورت سه به

Linac -based stereo tactic RT . گامای پرتوی از روش دومین در شود می روش CO60نامیده در وهلیوم یونهای و پروتونها مثل سنگین باردار ذرات پرتوهای از روش . Stereo tacسوم این شود می استفاده

درمان در همچنین هیپوفیز تومور و ، مننژیوما مثل مغز خیم بد یا خیم خوش کوچک تومورهای درمان در ً اکثرابدن ) دیگر قسمتهای از که تومورهایی مغز متاستاتیک تومورهای ، صرع پارکینسون، مثل دیگر بیماریهای

. گیرند ( می قرار مغز استفاده مورد رادیوتراپی با همراه یا و منفرد صورت به ، یافته‌اند انتشار

Stereo tactic Radiotherapy :  با ولی قبل های روش در استفاده مورد شیوه همان از روش این دربخشیده . بهبود را نتیجه زیاد جلسات تعداد و کم دزهای شود می استفاده متعدد جلسات تعداد در پایین دوزهای

. در که روشی همان با مغزی تومورهای درمان برای روش این رساند می حداقل به را اشعه عوارض ،صورت . به شیوه دو این سودمندی بالینی تحقیقات در شود می استفاده رود، می بکار بدن دیگر قسمتهای

. است بررسی حال در درمانی پرتو های روش دیگر با همراه یا و منفرد

Gamma knife گاما چاقوی

_ نام خالف بر است مشهور گاما« »چاقوی نام به که تکنولوژییکه_ است خود کاله شبیه ای وسیله بلکه نیست چاقو یک آن

منبع از را شده کانونی شدت به پرتوهایی بیمار، مغز آن بوسیلهمی قرار هدف مورد را تومور که کنند می دریافت اکتیو رادیو

. زند نمی صدمه دیگر های بافت به ولی دهد

Oمحیط حفاظت1 : تراپي�،- براكي� هاي چشمه نگهداري جهت� ها چشمه نگهداري

. است الزم سربي� روکش با کشوهايي با سربي آستر با صندوقهايي

2 : انجام- مناسب� حفاظ يک پشت� بايد کار اين چشمه سازي آمادهشود.

. شود ايجاد فاصله حداکثر اينکه براي بلند طول با انبرهايي از استفاده

3 : -سربي� اي محفظه در توان مي را ها چشمه ها چشمه انتقال. کرد منتقل

Oمحیط حفاظت مانند رادیولوژی های دستگاه برای سرب .Ct دربهای هستند کافی

پرتوهای جاذب تا باشند نیز پارافین حاوی باید درمان اتاقهای درب. شود نوترونی

از استفاده با که از Mazeمکانهایی باید اند کرده برطرف را درب به نیازاتاق به افراد ورود از جلوگیری برای نیاز مورد عالئم و هشدار چراغهای

راهرو ابتدای در حرکتی سنسور از باید نیز و کنند استفاده درمان. شود متوقّف درمان شد، وارد هشدار به توّجه بدون کسی اگر تا کنند استفاده

در که شود می استفاده سنسورهایی از رادیوتراپی های اتاق کلیه در. شود متوقّف پرتودهی عملیات درب، شدِن باز صورت