Heki̇mleri̇n ruhsal hastaliklara yöneli̇k tutumlari

HEKİMLERİN RUHSAL HASTALIKLARA YÖNELİK TUTUMLARI

Dr.Fulya Yarar

OMÜ Tıp Fakültesi

Aile Hekimliği A.D.

Toplumun ruhsal bozukluklara bakış açısı yıllardır üzerinde çalışılan önemli bir konu olmuştur.

Ülkemizde yapılan araştırmalarda halkın ruhsal bozukluklar ile ilgili bilgi düzeyinin genelde yetersiz olduğu ve ruhsal bozukluğu olanlara yönelik ayrımcı ve etiketleyici tutuma sahip olduğu görülmüştür.

Tutumlar insan ve toplum ilişkileri içerisinde sıklıkla ön planda olan, ancak aynı oranda dikkatimizi çekmeyen eğilimlerdir.

Genellikle bireye atfedilir ve onun psikolojik bir nesne ile ilgili olan düşünce, duygu ve davranışlarını düzenli bir biçimde oluştururlar.

Aker T, Özmen E, Ögel K, Sağduyu A, Uğuz Ş, Tamar D, Boratav C, Liman O. Birinci basamak hekimlerinin şizofreniye bakış açısı, Anadolu Psikiyatri Dergisi 2002, 3(1), 5-13

Tutumlar sistemi, bir tarafıyla halk kültüründen gelen ve deneyimlerle değişikliğe uğramış felsefe veya inançları da içerir.

Ruhsal hastalıklara karşı da yüzlerce yıldır olumsuz bir tutum vardır.

Çeşitli coğrafya ve kültürlerde farklı şekil ve şiddette olsa bile, bu olumsuz tutumların izleri görülmektedir.

Hastalar davranışları önceden kestirilemeyen bireyler olarak kavranmıştır.

Ruhsal hastalıklar kötü olan herşey olarak düşünülmüş, sonuçta ortaya çıkan ise daha çok bir korku, mesafe koyma veya damgalama (stigma) olmuştur.


Bu şekillenmeler ise 3 yaş civarında belirginleşmeye başlar ve gelişme sürecinde edinilen bilgilerin özetleri de kalıplaşmalara yol açar.

Bu nedenledir ki, basit gibi gözüken “deli deli kulakları küpeli” oyunları hafızalarda derin izler bırakabilir.


Bu bilgiler doğrultusunda özellikle tedavi kurumlarında çalışan hekimlerin ruhsal hastalıklara bakışları özel bir önem taşımaktadır.

Birinci basamak hekimi toplum için önemli bir modeldir.

Bu modelin özelliklerini anlayabilmek için temel sağlık hizmetlerinde çalışan hekimlerin ruhsal hastalıklara bakış açılarını değerlendirmeye yönelik çalışmalar yapılmaktadır.

RUHSAL HASTALIKLARA YÖNELİKİNANÇLAR

Dünya üzerinde ruhsal hastalıklara yönelik inançlar genellikle olumsuzdur.

Bu nedenle her hasta hastalığını saklamak çabası içindedir.

Çam O, Bilge A. Ruh hastalığına yönelik inanç ve tutumlar, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2007, 8, 215-23

Araştırmalara göre, toplumda ruhsal hastalıklara yönelik yaygın olumsuz inanışlar ve düşünceler şu şekilde sıralanmaktadır:

Ruhsal hastalıklar kalp hastalıkları gibi gerçek bir hastalık değildir.

Hastalar kurumlarda kilitli tutulmalıdır. Hasta olan birey asla normal yaşamına dönemez. Ruh hastaları tehlikelidir. Düşük gelirli işlerde çalışabilirler.

Ülkemizde ruhsal hastalıklara yönelik toplum tutumları ile ilgili yapılan ilk çalışma Savaşır tarafından Ankara’nın Nallıhan ilçesinin bir köyündeki aileler ve Çankaya ilçesindeki 150 aile ile yapılan çalışmadır. (1971)

Araştırma sonucunda köy ve kent aileleri arasında ruh hastalarına yönelik tutumlarda fark olmadığı belirlenmiştir.

Ayrıca Savaşır’ın yaptığı bir başka araştırmada, kadın ve erkekler arasında ruh hastalarına yönelik tutumlarla ilgili bir farkın olmadığı,

Kadınların doğaüstü güçlerin daha çok etkisi altında olduğu saptanmıştır.

Çam O, Bilge A. Ruh hastalığına yönelik inanç ve tutumlar, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2007, 8, 215-23

YILDIZ VE ARKADAŞLARI (2002)

Yaptıkları çalışmada pratisyen hekimlerin psikotik bozukluğu olan hastalara karşı çok olumsuz tutumlar takınmadıkları,

Ancak tedavilerinde pek istekli olmadıkları,

Tanı ve tedavide kendilerini yeterli hissetmek için eğitim almaya istekli oldukları gözlenmiştir.

ÜÇOK VE ARKADAŞLARI (2001)

Şizofreni hastalarına yönelik önyargıların genel pratisyenler başta olmak üzere psikiyatri dışındaki hekimler arasında da yaygın olduğu,

Hekimlerin muayene ya da tedavi ettikleri kişinin şizofreni hastası olmasının mesleki uygulamalarını etkilemeyeceği,

Ancak komşuluk, sosyal ilişkiler gibi alanlarda ve hastayı potansiyel tehlike gibi görme konusunda ciddi sorunlar olduğu görülmüştür.

Ülkemizde yapılan başka bir çalışmada,

Pratisyen hekimlerin büyük çoğunluğunun şizofreniyi ruhsal bir zayıflık hali olarak gördüğü saptanmıştır.

Hekimlerin yarısından fazlası şizofrenili hastaların toplum içinde serbest dolaşmaması gerektiğine,

Saldırgan olduklarına, Kendi hayatları ile ilgili doğru kararlar

alamayacaklarına inanmaktadır.

Özmen E, Ögel K, Sağduyu A, Tamar D, Boratav C, Aker T. Psikiyatri dışı uzman hekimlerin ruhsal bozukluklar konusunda bilgi ve tutumları, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2003, 4, 5-12

Toplumun diğer bireyleri gibi, ruhsal hastalığı olanlar da toplumdaki kalıp yargılarla karşı karşıya kalırlar.

Bu bireyler bir kez kendileri ya da başkaları tarafından “akıl hastası” olarak etiketlendiklerinde, istemeyerek de olsa kendilerini bu grubun bir üyesi olarak görürler.

Çam O, Bilge A. Ruhsal Hastalığa Yönelik Damgalama ile Mücadele, TAF Preventive Medicine Bulletin, 2010, 9(1), 71-8

Damgalanmanın içselleştirilmesiyle birlikte bu olumsuz kalıp yargılar kendileri için de geçerli “gerçekler” haline gelir ve kişide utanç duygusuna yol açar.

Sağlık çalışanlarının ruhsal hastalıklara yönelik tutumlarını değerlendiren çalışmalar incelendiğinde çalışanların tutumlarının genel halk gibi olduğu görülmektedir.

Damgalama bu hastalıklara ayrılan kaynak miktarını sınırlamakta, ev ve iş bulma, toplumsal etkileşim sorunlarını ağırlaştırmaktadır.

Çam O, Bilge A. Ruhsal Hastalığa Yönelik Damgalama ile Mücadele, TAF Preventive Medicine Bulletin, 2010, 9(1), 71-8

Psikiyatrik Araştırmalar ve Eğitim Merkezi Derneği (PAREM) tarafından yapılan bir araştırmada ‘Birinci basamak hekimlerinin şizofreniye bakış açısı’ değerlendirilmiştir.

Çalışma Adana, İstanbul, Trabzon, Diyarbakır ve Bolu’da yürütülmüştür.

İllerin seçimi gelişmişlik sınıflaması, çalışan psikiyatrist sayısı ve farklı coğrafi bölgeler dikkate alınarak yapılmıştır.


İl ve ilçe merkezlerinde çalışan pratisyen hekimler araştırmaya alınmıştır.

Beş ayrı ilde yürütülen araştırmada 123 sağlık ocağında çalışan 300 birinci basamak hekimine anket uygulanmıştır.

Hekimlere öncelikle bir olgu örneği tanımlanmıştır.

Tanımlanan şizofreni olgusundaki yakınmaları,

Örneklemin %42,7’si kişilik zayıflığına bağlamış, %39’u yaşanılan sosyal sorunlardan

kaynaklandığını belirtmiştir.


Anketi yanıtlayan birinci basamak hekimlerinin,

%37,7’si şizofreninin sosyal sorunlar nedeni ile ortaya çıktığını,

%10,3’ü bulaşıcı olduğunu düşünmektedir.

Şizofreninin bir akıl hastalığı olduğunu düşünenler ise %85,7 oranındadır.

Şizofreniyi bir hastalık değil, zaman zaman her insanın içine düştüğü bir durum olarak görenlerin oranı %2,7’dir.

Tanımlanan şizofreni olgusunun öncelikle doktora gitmesi gerektiğini düşünenlerin oranı %99’dur.

Bu olgunun doktora gittiğinde de tercihinin psikiyatrist olması gerektiğini düşünenlerin oranı %75,3 olup, kalan grubun %24’ü öncelikle bir pratisyen hekime gitmesi gerektiğine inanmaktadır.


Şizofreninin bir hastalık olduğunu düşünenler arasında, tedavi edilebildiğine inananlar %58,6,

İlaçla tedavi edilebileceğini belirtenler %90, psikoterapi ile tedavi edilebileceğini belirtenler %56,3 oranındadır.

Örneklemin %80’i şizofreni hastası ile birlikte çalışmayacağını,

%96,7’si şizofreni hastası ile evlenmeyeceğini,

%71’i şizofren bir komşusu olmasından rahatsız olacağını,

%73,7’si evi olsa bir şizofrene asla kiraya vermeyeceğini belirtmektedir.


%63’ü şizofreni hastalarının toplum içinde serbest dolaşmaması gerektiğini,

%87,3’ü şizofrenlerin kendi hayatları ile ilgili doğru kararlar alamayacağını düşünmektedir.

Şizofreni hastalarının saldırgan olduğuna inananların oranı %73’tür.

Araştırma sonucunda şizofreni tanısı, etyolojisi ve tedavisi hakkındaki bilgilerin, tutum ve yargıların ruhsal özgeçmiş ve hekimlik pratiği özelliklerinden etkilenmediği saptanmıştır.


http://www.kitapokuyoruz.com/kitap/2799/Sizofreni-Yalniz-Oynanmaz/

Şizofreni hastalarının kabullenilmesi ve önyargılar açısından olumsuz bir tablo sergilenmektedir.

Özellikle ilaç tedavilerinin yararları, riskleri ve yan etkileri konusunda birinci basamak hekimlerinin bilgilendirilmeye gereksinimi olduğu anlaşılmaktadır.


Nisan 2008 yılında Samsun ilinde yapılan bir çalışmaya;

Aile hekimi olarak görev yapan 327 hekim katılmıştır.

Hekimlere iki farklı şizofreni vakasından birinin sunulduğu anket formu uygulanmıştır.

Aker S. Samsun İlinde Aile Hekimlerinin Şizofreni Hastalarına Karşı Tutumları, Uzmanlık Tezi

Aile hekimleri şizofreni hastalığının etiyolojisinde en sık %91,7 oranı ile biyolojik nedenleri,

%45,9 oranı ile çevresel ve sosyal sorunları sorumlu tutmaktadır.

Hastalığın, Allah’ın bu kişilere bir cezası olduğunu düşünenlerin oranı ise %2,7’dir.

Hekimlerin %97,3’ü kardeşlerinin bu kişilerle evlenmesinden,

%94,5’i bu kişilerin, çocuklarının kreş öğretmeni olmasından rahatsızlık duyacaklarını belirtmektedir.


Hekimlerin %78,9’unun bu kişilere evlerini kiraya vermeyeceğini,

%74,6’sı bu kişiler berber olsa bu kişilere saçlarını kestirmeyeceğini ifade etmektedir.


Ruhsal hastalıklar konusunda toplumdan daha fazla bilgi sahibi olan ve daha yakın ilişkide bulunan hekimlerin koydukları sosyal mesafe üzerinde durulması gereken bir konudur.

Hekimlerin ruhsal hastalıklar konusundaki bilgi ve tutum düzeylerinde iyileştirilmeye gereksinim olduğu açıktır.

Ruhsal hastalık, belirti bulgu ve etyoloji arasındaki ilişkinin önemi nedeniyle bu noktalarda bütüncül eğitim programlarının verilmesi gerekmektedir.

Eğitim ile bilgi düzeyi arttırılması ve tutumların düzeltilmesi hastaların tedavisini ve sosyal uyumunu olumlu yönde etkileyecektir.

Taşkın EO. Stigma ruhsal hastalıklara yönelik tutumlar ve damgalama, 2007, 209-21

TEŞEKKÜRLER…

Health & Medicine

Heki̇mleri̇n ruhsal hastaliklara yöneli̇k tutumlari