View
31
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Update richtlijn
valpreventie
Dr. Nathalie van der VeldeInternist-Geriater
Academisch Medisch Centrum, Amsterdam
Toekomstig letsel voorkomen
Wat werkt in valpreventie?
(potentiële) belangenverstrengeling Geen
Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven
Bedrijfsnamen
Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële)
vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk …
ZonMW, AUFsprekersvergoeding symposia
nvtnvt
Disclosure belangen spreker
Valrisicoschatting thuiswonend
ouderenVraag (of observeer) bij contact met ouderen, bij voorkeur jaarlijks, of zij:1. zijn gevallen in het afgelopen jaar;2. moeite hebben met bewegen, lopen of balans houden.
Mw Jansen, 72 jaar
• Polsfractuur bij struikelen over stoeptegel
• VG hypertensie, artrose, rec. UWI’s
• Geen loophulpmiddel, maar wel pijn
bij langer lopen
• DEXA-scan: osteopenie
Mw Jansen, 72 jaar
• Polsfractuur bij struikelen over stoeptegel
• VG hypertensie, artrose, rec. UWI’s
• Geen loophulpmiddel, maar wel pijn
bij langer lopen
Wat zegt de richtlijn valpreventie
Verricht een uitgebreide multifactoriële valrisicobeoordeling bij
ouderen bij:- presentatie met een acute val- twee of meer vallen in het afgelopen jaar- een val in het afgelopen jaar in combinatie met een hoog fractuurrisico- een val in het afgelopen jaar met wegraking als oorzaak- een val in het afgelopen jaar met een mobiliteitsprobleem
ValrisicofactorenVertigo, ValangstAlcoholLoop- of balansstoornis
Omgevingsfactoren, OrthostaseMedicatie
ZintuigenIncontinentie (urine)Comorbiditeit, Cognitie & stemmingHart- en vaataandoeningen
Angst Vraag naar angst, gebruik bij voorkeur de HADS
ADL en IADL Breng gestructureerd in kaart, bij voorkeur met de gemodificeerde Katz (thuiswonenden) of Barthel (verpleeghuisbewoners)
Balans Berg Balans Schaal, POMA (subschaal balans)
Cardiovasculaire aandoeningen - Anamnese van cardiovasculaire symptomatologie- Anamnese van cardiovasculaire voorgeschiedenis- Lichamelijk onderzoek van hart- en bloedvaten- Meting van de bloeddruk en polsfrequentie in liggende en staande positie- 12-afleiding ECG- Laboratoriumonderzoek: hemoglobine, nierfunctie, elektrolyten
Cognitie MMSE en kloktekentest. Overweeg MOCA bij hoogopgeleiden indien naar verwachting het screenend vermogen van de MMSEonvoldoende is
Combinatie, lopen, spierkracht en balans
Short Physical Performance Battery (SPPB), Timed Up and Go (TUG) , Get up and go (kwalitatief)
Delier Beoordeel de aanwezigheid van een delier, maak bij voorkeur gebruik van de DOS naast de klinische diagnose
Duizeligheid/vestibulaire aandoeningen
Vraag uit en verricht op indicatie een Dix-Hallpike (zie richtlijn duizeligheid bij ouderen). Verwijs indien geïndiceerd naar KNO-arts
Gedrag Beoordeel het gedrag, bij voorkeur met de CMAI
Gehoorproblemen Vraag uit en zo nodig aanvullende analyse middels een audioloog of KNO-arts
Incontinentie Gebruik 2 screenende vragen en zo nodig aanvullende analyse en onderzoek (voor meer informatie zie de CGA-richtlijn)
Lopen 10 meter looptest (comfortabel/snel), POMA (subschaal lopen0 , Functional Gait Assessment NL (FGA)-NL
Medicatie Breng minimaal het gebruik van psychofarmaca en cardiovasculaire medicijnen in kaart en bij voorkeur alle medicijnen met directeen/of indirecte valrisico verhogende effecten (zie ook tabel Potentiele valrisicoverhogende medicijnen in overwegingen vanhoofdstuk Valrisicobeoordeling, vraag 5).Voor advies ten aanzien van optimaal uitvoeren van een medicatiebeoordeling wordt verwezen naar module uitvoeringmedicatiebeoordeling in de richtlijn polyfarmacie bij ouderen
Omgeving Laat een patiënt (en/of zijn naasten) altijd zijn omgeving zelf controleren op omgevingsvalrisicofactoren en laat eenergotherapeutisch valrisicobeoordeling thuis verrichten bij hoog risicopatiënten in relatie tot de mogelijkheden en wensen van depatiënt in het uitvoeren van diens dagelijkse activiteiten
Onderliggende aandoeningen Verricht een CGA
Spierkracht Specifieke spiergroepen (MRC-schaal; Hand held dynamometer. Deze laatste is objectiever, maar minder gebruiksvriendelijk),Handknijpkracht, Stoeltest: 5 times sit to stand test
Stemming Gebruik minimaal 2 screenende vragen en bij voorkeur de Geriatric Depression Scale (GDS)
Ondervoeding De een risicoschatting op ondervoeding
Valangst Vraag naar valangst. Neem bij voorkeur FES-I af
Visusklachten Vraag naar visusklachten en voer een Snellentest uit met zo nodig aanvullende analyse door een oogarts of opticien
Vitamine D 25-OH meting met afkapwaarde 60 nmol/l
Voet en schoeisel Verricht onderzoek en verwijs zo nodig naar een podotherapeut voor verder onderzoek
Mw Jansen, 72 jaar
• Polsfractuur na val
• VG hypertensie, artrose, rec. UWI’s
• DEXA-scan: T-score -2.1 heup, -1.3 LWK
20
Fractuurpreventie na een initiёle fractuur, (laagste) T-score tussen -1 en -2,5, en GEEN wervelfractuur of zonder beeldvorming van de wervelkolom:• therapie kan zinvol zijn bij een T-score ≤-2.0:
– na een recente heupfractuur, – na recent herhaald vallen– vooraf bekende secundaire osteoporose
• bij de overige patiënten kan, om het fractuurrisico beter in te schatten, het gebruik van het FRAX-algoritme zinvol zijn.
Wat zegt de CBO richtlijn?
Uit: Frax-rapport, IOF 2009
Fractuurrisico voor 80 jaar met BMD -1 is hoger dan 50 jaar met BMD -2.5
Waarom neemt fractuurrisico toe bij veroudering?
Val gerelateerd
1/3 van de 65+ valt jaarlijks
90% fracturen veroorzaakt door vallen
Botfactoren
Spierfactoren/sarcopenie
Risicofactoren geven beter beeld van fractuurrisico
587 patiëntenVerder onderzoek na
eerste fractuur
75% valgerelateerde risicofactoren
53% botgerelateerde risicofactoren
35% osteoporose conform DEXA
Van Helden 2008
Vallen als fractuurrisico
• RF heupfractuur:
– zijwaartse val 5.7 (95%- BI: 1.7-18)
– osteoporose 1.9 (95%-BI: 0.97-3.7)
• >60 jr val: predictor pols&humerus fractuur
• > 60 jr val: predictor voor heupfractuur
– Samen met BMD, Balansstoornis, spierzwakte, eerdere fractuur
Greenspan 1998, Nguyen 2001, 2005
Beweegoefeningen & fracturen
Matig GRADE
Lichamelijke oefeningen verlagen het risico op een botbreuk bijthuiswonenden vergeleken met controle.
Bronnen (Gillespie, 2012; Gianoudis, 2014; Gleeson, 2015; Kim, 2014; Patil, 2015)
Multifactoriële interventie & fracturen
Laag GRADE
Het risico op een botbreuk is mogelijk verlaagd door multifactoriële interventies bij thuiswonenden vergeleken met controle.
Bronnen (Gillespie, 2012; Fairhall, 2014; Palvanen, 2014)
Multifactorieel & fracturenverpleeghuis
Zeer laag GRADE
Een multifactoriële interventie verlaagt mogelijk het risico op eenbotbreuk bij verpleeghuisbewoners vergeleken met reguliere zorg.
Cameron, 2012
Multifactorieel & fracturenziekenhuis
LaagGRADE
Multifactoriële interventies bij oudere patiënten in het ziekenhuisleidden mogelijk tot een afname in het risico op een fractuurvergeleken met reguliere zorg.
Cumming, 2008; Haines, 2004; Stenvall, 2007
Mw Jansen, 72 jaar
• Polsfractuur bij struikelen over stoeptegel
• VG hypertensie, artrose, rec. UWI’s
• Med hydrochloorthiazide, paracetamol,
metoprolol
• Welke medicijnen – Hart- en vaatmedicatie– Medicatie zenuwstelsel
• Staken medicatie effectief en veilig– Praktijk lastig →beliefs patienten & voorschrijvers
Take home messages
• Valrisico => fractuurrisico bij ouderen– T-score -2 tot -2.5 overweeg medicamenteuze B/
– Breng wervelinzakkingen in beeld
• DEXA-scan beperkte waarde fractuurpredictie bij ouderen
• Valpreventie verlaagt fractuurrisico waarschijnlijk– Multifactoriële interventies
– Beweeginterventies
Waarom multifactoriele aanpak?
• Vallen ≠ ziekte
• Vallen = symptoom
• Vallen = atypische ziektepresentatie
• Vele risicofactoren
• Meestal multifactorieel van origine
Vragen?Vertigo, ValangstAlcoholLoop- of balansstoornis
Omgevingsfactoren, OrthostaseMedicatie
ZintuigenIncontinentie (urine)Comorbiditeit, Cognitie & stemmingHart- en vaataandoeningen
Met medewerking van
Dr. Marielle Emmelot-Vonk NVKG Dr. Yvonne Schoon NVKG Drs. Harianne Hegge NIV Dr. Joost Rutten NIV Prof.dr. Gert van Dijk NVN Dr. Arnaed van Aerts NVvC
Bernadine Stegeman Eva Volmeijer
*Dr. Ellen Smulders KNGF
*Myrthe Pruin EN
*Miran van Eijk V&VN
*Rinie Lammers NPCF
*Charlotte Scherphof NPCF
*Corrie Jongsma NHG
*Prof.dr. Willem Lems NVR
*Marion de Rooi NVSHA
*Anneke van Strien-van MerkensteijVerenso
*Dr. Geeske Peters