50
KORDON KANI SAKLANMALI MIDIR? SON DURUM Doç.Dr. Filiz ÇAYAN Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum A.D. Perinatoloji Kliniği

Kordon kanı saklanmalı mıdır?

  • Upload
    fcayan

  • View
    318

  • Download
    1

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

KORDON KANI SAKLANMALI MIDIR?SON DURUM

Doç.Dr. Filiz ÇAYAN

Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum A.D.

Perinatoloji Kliniği

Page 2: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

KÖK HÜCRELER

Klon oluşturabilen

Kendi kendisini yenileyebilen

Bütün hücrelere dönüşebilen

İnsan vücudunu oluşturan ANA HÜCRELERDİR

Page 3: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Kök hücrelerin 2 ana özelliği;

1. Sınırsız bölünme

2. Farklı hücrelere dönüşebilme

Vücuttaki hücreler hasar görür veya ölürse; kök hücreler o bölgeye gider ve o hücrelere dönüşerek

onarım yaparlar

Page 4: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

KÖK HÜCRELERİN OLUŞUM FAZLARI

Pluripotent kök hücre

blastosist

Diğer yönlenmiş

kök hücrelerHematopoetik kök hücre

Trombositler Lökositler

Page 5: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

KÖK HÜCRELERİN OLUŞUM FAZLARI

Page 6: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

KÖK HÜCRE HANGİ HASTALIKLARIN TEDAVİSİNDE KULLANILIR?

Hayatı tehdit eden birçok hastalığın tedavisinde başarılı

Page 7: Kordon kanı saklanmalı mıdır?
Page 8: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

KÖK HÜCRE KAYNAKLARIHEMATOPOETİK (KAN) KÖK HÜCRELER• Kordon Kanı• Kemik İliği• Periferik ( damarlarda dolaşan ) kan• Kordon Kanı

DİĞER KÖK HÜCRELER( örn. Mezenkimal )• Kordon Dokusu• Plasental Doku• Yağ Dokusu

Page 9: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Kök Hücre Nakli

Veya Bilinen adıyla

Kemik İliği Transplantasyonu Otolog

Allojenik

Page 10: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Hematopoetik Kök Hücre Nakli

Page 11: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Transplant İçin Verici Seçenekleri

– Hastaların % 30’unda HLA-uyumlu kardeş verici

– Erişkin akraba dışı gönüllü verici

– Umbilikal kordon kanı

Page 12: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Akraba Dışı Verici Transplantasyonu

Page 13: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

HLA Doku Grupları

Organ ve Doku Naklinde Olmazsa Olmaz

• 1960’lar da allo reaktif kavramı kullanılmaya başlandı

• Lenfositlerde Class II varlığı bulundu

• 1969, Hu-1 antijeni, allotipik antikorlar (LA)

• Hu-1’den Human Lymphoid (Allo Antijen) H-LA ismi türetildi

• Terasaki, HLA uyumu ile allograft başarısını kanıtladı

Page 14: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Verici Yok

40%

30%30%

HLA Uyumlu Akraba Dışı Verici

HLA Uyumlu veya 1 ag farklı kardeş

Page 15: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Kök Hücre Nakli Hangi Hastalıklarda?• Allojenik Nakil İle Şifa Sağlanan Hastalıklar

– Akut Lösemiler

– Aplastik Anemi

– Talasemi

– Kalıtsal Metabolik Hastalıklar

• Otolog Kök Hücre Naklinin Başarıyla Kullanıldığı Hastalıklar

– Mültipl Miyelom

– Lenfomalar

Page 16: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

KORDON KANI

• Rahim içindeki yaşamda fetus göbek kordonu ile plasentaya bağlıdır.

• Plasenta fetus ile anne arasında besin ile oksijen alış verişini sağlayan organdır.

• Doğumdan sonra bebeğin kordonu ile plasenta arasında kalan kana “kordon kanı” denir.

• Bebeğin damarlarında dolaşan kandan farklıdır ve kök hücrelerden zengindir.

Page 17: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

KORDON KANINDAN ELDE EDİLEN KÖK HÜCRELER İLE ERİŞKİN KÖK HÜCRELER ARASINDAKİ FARKLAR

KORDON KANI;

• Basit, güvenli, ağrısız elde edilir• Fetusa ve embriyoya zarar vermez• Biyolojik olarak daha gençdir• Telomerleri kısalmaz• Hemen kullanılabilir• Çevresel faktörler, virüsler ve yaşlanma nedeni ile bozulmaz• Çoğalma yetenekleri daha fazla• Doku uyum yetenekleri daha iyi• Transplantasyon BAŞARILARI DAHA YÜKSEK, GVHD RİSKİ DAHA AZ

Page 18: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Kordon Kanı Kullanımı-1• İlk deneysel tedavi amaçlı 1963 yılında metastatik

sarkomalı bir kadına 17 bebekten toplanan kordon kanı kullanılmıştır.

• Kordon kanının saklanması ilk kez H.Broxmeyer tarafından 1980’li yıllarda başlatılmıştır.

• 1993 Dr Kurtzberg (Duke) ilk akraba dışı kord kanı transplantasyonu

• 1994 yılında ilk kordon kanı bankası ABD’de kurulmuştur.

Page 19: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Kordon Kanının Tarihçesi

• Amerika’da Dr Hal E. Broxmeyer’ın çığır açan çalışması

• İlk hasta: Matheew Farrow – Fankoni Anemisi

• Yeni doğan kız kardeşinin kordon kanı kök hücreleri ile nakil

• Paris’te nakil - Dr E.Gluckman – 6 Ekim 1988 20 yıl sonra: Matthew Farrow,

Prof. Broxmeyer ve Prof. Gluckman ile beraber

• 1980’li yılların sonunda başladı

N Engl J Med. 1989 Oct 26;321(17):1174-8.

Page 20: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Urban C et al; Pediatrics 119:1042, 2007

Page 21: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

KORDON KANI BANKACILIĞI

Dünyada 123 merkezde >250 binden fazla kordon kanı saklanmakta

T.C ‘ de 5 merkez Sağlık Bakanlığı ruhsatlı

Page 22: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

KORDON KANI NASIL TOPLANIR?

• Normal ve sezaryen doğum olması fark etmez.• Bebek göbek bağı kesilip anneden ayrıldıktan sonraki 2-3 dakika

içinde, plasenta tarafında kalan göbek bağından alınır. • İşlem mutlaka plasenta çıkmadan yapılmalıdır. Aksi takdirde

basınç düşecek ve kan alımı zorlaşacaktır. • Doğum sürecini ve bebeği etkilemez; basit ve tehlikesiz bir

işlemdir.• Kordon kanı alımı sırasında anne veya bebeğe herhangi bir

cerrahi girişim uygulanmamaktadır. • Ortalama 60-80 ml kordon kanı 28ml antikoagülan içeren

200ml kapasiteli steril pediatrik kan torbası içine toplanır.

Page 23: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

• Göbek kordonu bebeğe yakın yerden klemplenip (2) kesilir• Plasenta tarafında kordonun klempe en yakın bölümü alkol & batikon ile steril

edilir• Umbilikal venden damar bembeyaz olana kadar sıvazlanarak toplanır• Plasenta damarlarında kalan kanında alınması sağlanır• Kan torbasının iğnesine kapağı takılır ve sete düğüm atılır

Page 24: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

14.09.15

Page 25: Kordon kanı saklanmalı mıdır?
Page 26: Kordon kanı saklanmalı mıdır?
Page 27: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Kordon Kanı Toplanma Kontrendikasyonları• 37 hafta altındaki prematüreler

• EMR (24 saati geçmiş ise)

• Annede 38 derece üzerinde ateş olması

• Mekonyumla doğum

• Doğum sırasında akut ciddi hemoraji

• Fetal stres: Uzamış entübasyon 5. dk da apgar 5'in altında olması

Page 28: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

18 yaşından küçüklerde kök hücre kaynağı olarak kordon kanı kullanımı kemik iliğine yaklaşmıştır.•Kolay ve güvenli toplama prosedürü•Diğer kök hücre kaynaklarına göre donor ile uyumu daha kolaydır. BM/PB : 9/10 HLA uyumu CB: 6/10 HLA uyumu•Daha az GvHD•Devlet ve Özel Aile Kordon Kanı Bankalarına yapılan yatırımın artması.

National Marrow Donor Program (www.marrow.org)

Kordon Kanı Naklinin Artma Sebepleri

Page 29: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Tempo Dergisi; Mayıs 2003

Page 30: Kordon kanı saklanmalı mıdır?
Page 31: Kordon kanı saklanmalı mıdır?
Page 32: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Gazetelerde (Milliyet; 15 Ağustos 2003)

Page 33: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Kordon Kanı Bankacılığı Tartışmalar & Yanlış Bilinenler

• Otolog kullanım – endikasyonu var mı, yok mu ?

• Toplanan kan miktarı – yeterli mi, değil mi?

• Saklama süresi – kaç yıl?

• Hasta olma olasılığı – ödemeye değer mi, değmez mi?

Page 34: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Otolog Kullanım

• Kordon kanının bazen bebeğin kendisindeki hastalıklarda kullanılamayacağı doğrudur

• Avrupa Kan ve Kemik İliği Transplantasyonu Grubu (EBMT) kılavuzunda otolog nakilin ne zaman yapılması gerektiği açıkça belirtilmektedir

• Rejeneratif Tıp otolog kordon kanı kullanımına talebi artıracak yeni bir alan (Amerika’da Duke Üniversitesi’nde yüzlerce çocuğa nakil yapılmıştır)

• Aile Kordon Kanı Bankacılığı kök hücreleri çocuk ve özellikle kardeşler için saklar

Page 35: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Kan Miktarı• Ne kadar kan toplanabileceğini bilmiyoruz

(yaklaşık 100 000 toplamada miktar 0 – 250 ml arasındadır, medyan ise 60-80 ml)

• Önemli olan hacim değil, kök hücre sayısıdır genelde yaklaşık 1 milyar hücre/KK ünitesi

• Bu miktar 40-50 kg hastaya nakil için yeterli (doz 20-25mln/kg b.w.)

• Nakil için yeterli kök hücre olmadığı taktirde:

N Engl J Med 2012;367:2305-15.

• Diğer kaynaklardan hücre ekleme prosedürleri• Hücrelerin yerleşmesini (homing) arttıran prosedürler• Hücre sayısını arttıran prosedürler

Page 36: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Saklama Süresi• Kök hücreler (teorik olarak) -190oC derecede sonsuza kadar

saklanabilirler

• KKB 1980’ yıllarının sonunda başladı

• Saklanan hücrelerin fonksiyonunu yerine getirdiğini gösteren en uzun süreli çalışma 20+ yıldan fazla saklama ile yapılmıştır

Blood. 2011;117 (18):4773-4777

Page 37: Kordon kanı saklanmalı mıdır?
Page 38: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Değer mi? Risk nedir?

• KK bankacılığı hizmet bedeli aile tarafından karşılanmaktadır :– Avrupa’da ve Türkiye’de aile kullanımı için KK bankacılığı geri

ödenmemektedir – Amerika’da bankalama maliyeti vergiden düşülmektedir

• Maliyetler:– Aile için ortalama maliyet [2200 TL + 100 Euro/yıl]– Akraba dışı nakil için (halka açık/bağış bankası) bir ünite KK

almanın maliyeti 20-30 000 Euro• Bir kişinin hayatı boyunca nakil ihtiyacı olma olasılığı 1:217

olarak tahmin edilmiştir– Risk yaş ile beraber artmaktadır

Page 39: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Aile Kordon Kanı Bankacılığı

• 1990’ yıllarının başında başladı

• Tıp dernekleri/otoritelerin fikirleri değişiyor

• En güncel resmi yayın : Eylül 2012 AB Parlamentosu Kararı

– Kordon Kanının tedavi edici bir materyal olarak artan önemi ve büyüyen rolünü vurgulamakta

– Kordon Kanı Bankacılığı’nın her tipi ile ilgili ebeveynlerin bilgi edinme hakkından bahsetmekte

– Eski fikirlerin güncellenmesi için çağrı yapmakta

İleride Aile İçi olarak kullanmak için saklamak (sadece otolog değil)

Page 40: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

KORDON KANININ TEDAVİDEKİ YERİ

Kök Hücre Nakli günümüzde 80’den fazla hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır.

• Hematoloji• Onkoloji• Rejeneratif Tıp

Hasarlı organ ve dokulara yeniden fonksiyon kazandırmak

amacıyla kök hücreleri kullanmak Otoimmün hastalıklar, nörolojik hastalıklar …

Page 41: Kordon kanı saklanmalı mıdır?
Page 42: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

HEMATOLOJİ/ONKOLOJİ• Kansızlıklar

Talasemi Aplastik Anemi

• Bağışıklık yetmezlikleri• Metabolik hastalıklar• Lösemi ve Lenfoma• Solid tümörler

REJENERATİF TIP• Serebral Palsi• Otizm• Tip 1 Diyabet• İşitme Kaybı• Omurilik Zedelenmesi

Tam listeye Parent’s Guide to Cord Blood Foundation web sitesinden ulaşabilirsiniz. www.parentsguidecordblood.org

Page 43: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

KOZMETİK

• Yara izleri• Yüzey bozukluğu• Selülit• Plastik cerrahi

FDA: Kan hastalıkları ve kan kanserleri CP ve Tip 1 DM..

Enstitütülere özel izinler

Page 44: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

TEDAVİ ETKİNLİĞİ VE GÜVENLİK

ANCAK;

Uzun dönemdeki etkileri görmek için daha çok çalışma ve zamana ihtiyaç var.

Preklinik hayvan çalışmaları ve insanlarda yapılan tedavilerin sonuçları kısa dönemde kök hücre

tedavisinin güvenli olduğunu gösterdi

Page 45: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

ETİK TARTIŞMALAR

1. Embriyonik kök hücre kullanımı?

2. Kordon kanı kullanımı

Teknoloji bu hızla ilerlerse ;• Hastalıkların kalıcı tedavisi• Organ yaşlanmasının engellenmesi

Page 46: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

ÜLKEMİZDE DURUM

KÖK-TÜRK PROJESİ

Ankara Üniversitesi İbni Sina Hastanesi Doku Bilgi Bankası; gönüllü bağışçılara ücretsiz doku tiplendirmesi yapmakta

Kordon kanı bağışla.com

Kök hücre bağışla.com

En kaliteli ve en bol kök hücre kaynağı olan kordon kanının çoğu maalesef ÇÖPE ATILMAKTADIR

Page 47: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

Kordon Kanı Bankacılığı için olası yaklaşımlar

Rutin bankalamak

Hiç bahsetmemek = Vazgeçirmek

Doğum öncesinde kordon kanı toplama imkanı hakkında bilgilendirmek

Page 48: Kordon kanı saklanmalı mıdır?
Page 49: Kordon kanı saklanmalı mıdır?
Page 50: Kordon kanı saklanmalı mıdır?

TEŞEKKÜRLER