คมอสำหรบประชาชน การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง (Palliative Care)

พมพครงท 1 : มนาคม2556

จำนวนพมพ : 3,000เลม

ทปรกษา : นพ.อำพลจนดาวฒนะ

นพ.อกฤษฏมลนทางกร

คณะผจดทำ : นรชาอศวธรากล

ภคคพงศวงศคำ

ถราพรพวงโพธ

เขยนและเรยบเรยง : พรทวยอดมงคล

บรรณาธการ : บงอรไทรเกต

พสจนอกษร : กนตนนทเพยสพรรณ

กองบรรณาธการ : บรษทสรางสอจำกด

อำนวยการผลตและจดพมพเผยแพรโดย

: สำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต(สช.)

ชน3อาคารสขภาพแหงชาตเลขท88/39หม4ถ.ตวานนท14

ต.ตลาดขวญอ.เมองจ.นนทบร11000

โทร.0-2832-9000โทรสาร0-2832-9001

www.nationalhealth.or.th

ออกแบบรปเลม : บรษทสรางสอจำกด17/118ซ.ประดพทธ1ถ.ประดพทธ

แขวงสามเสนในเขตพญาไทกรงเทพฯ10400

โทรศพท022714339,022799636โทรสาร026187838

ออกแบบปก : เดนชยธรรมฐตพงศ

ภาพประกอบ : เดนชยธรรมฐตพงศ

พมพท : บรษทพมพดจำกด

ตอนท 1

แนวคดและหลกการของการดแลผปวยระยะสดทาย

แบบประคบประคอง(PalliativeCare) 7

ตอนท 2

การดแลสขภาพรางกายเบองตน 15

ตอนท 3

การดแลทางจตอารมณความรสกของผปวยและญาต 30

สงทาย 46

บรรณานกรม 47

สารบญ

คำนำ

“ประคบประคอง” ตามความหมายในพจนานกรม

ฉบบราชบณฑตยสถานหมายถงคอยระมดระวงพยงไวคอย

บำรงรกษาทะนถนอมอยางดการดแลผปวยระยะสดทายแบบ

ประคบประคอง(PalliativeCare)จงมความหมายวาดวยการ

ดแลผปวยทไมสามารถรกษาใหหายไดและคาดวามชวตเหลออย

นอยกวา1ปอยางระมดระวง

ฉะนนความสำคญของการดแลผปวยระยะสดทายคอ

การยอมรบวาผปวยเหลอเวลาไมนานซงหากเขาใจตามนนแลว

การดแลจงเปนไปเพอความสะดวกมความสขทงทางกายและใจ

ของผปวยดวยหวงใหผปวยไดจากไปอยางสงบไมมเรองตดคาง

ไวเบองหลงหรอจะสรปงายๆคอตายดตายอยางมศกดศร

นนเอง

แตความพยายามทจะปฏเสธความตายของมนษย

และการทผปวยไมรวาตนเองมสทธทจะเลอกและวางแผนการ

ตายลวงหนาได บอยครงทความหวงดของญาตดวยการ

พยายามยอชวตผปวยไวใหนานทสด เพยงหวงใหเกดปาฏหารย

นน ทราบหรอไมวาการพยายามยบยงความตายนนเปลา

ประโยชนจะทำใหผปวยไดรบความทกขทรมานจากเครองมอก

ชพตางๆ ไมวาจะเปนการเจาะคอใสทอชวยหายใจการปม

หวใจการใสสายใหอาหารเปนตน

ดวยเหตน สำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

(สช.)จงไดจดทำคมอสำหรบประชาชน การดแล ผปวยระยะ

สดทายแบบประคบประคอง (Palliative Care)ดวยหวงจะ

ทำใหแนวคดการดแลผปวยระยะสดทายขยายวงกวางดง

ระลอกคลนแกสงคมไทยทสำคญสามารถสรางความเขาใจซงกน

และกนระหวางญาตและผปวยและนำไปสการปฏบตตอผปวย

เปนอยางดสมตามเจตนารมณของผปวยทตงไว

คมอฯนจะทำหนาทแนะนำทงการดแลสขภาพดาน

รางกายและจตใจแกผปวยระยะสดทายและญาต โดยมเนอหา

แบงเปน3ตอนคอตอนท 1เรองแนวคดและหลกการของการดแล

ผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง (PalliativeCare)ตอนท 2

เรองการดแลสขภาพรางกายเบองตนตอนท 3 เรองการดแลทางจต

อารมณความรสกของผปวยและญาต

อยางไรกตามคมอฯนเปนเพยงแนวทางปฏบตทวไป ซง

ผดแลพงพจารณาในการประยกตใชใหเหมาะสมกบผปวยในแตละราย

นอกจากนในสวนเนอหาการดแลตามหลกทางศาสนาซงคณะผจดทำ

ขอหยบยกขนมากลาวเพยง3ศาสนาเทานนคอพทธอสลามและ

ครสตสำหรบแนวทางศาสนาอนๆนนอาจจะมการกลาวถงในการจดทำ

ครงตอไป

คณะผจดทำหวงเปนอยางยงวาคมอสำหรบประชาชนการ

ดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคองจะเปนประโยชนตอผปวย

และญาตของผปวยในการเอออำนวยใหผปวยสามารถดำรงศกดศรของ

ความเปนมนษยตราบจนวาระสดทายของชวต

สดทายน ขอขอบพระคณภาคเครอขายตางๆและบคคลผม

จตสาธารณะในการใหความชวยเหลอผปวยระยะสดทาย ใหจากไป

อยางสงบสขอาทคณธนพลดอกแกวอาสาสมครชมรมเพอนโรคไต,

คณพนตมโนการคณพนธวรนทรจนทะจตรมลนธมตรภาพบำบด,

น.ต.แวนทพยสำราญใจศนยสงเสรมมตรภาพบำบดโรงพยาบาลภมพล,

คณมาณสอทรงธรรมคณนชจร หยองทองฝายการพยาบาล

โรงพยาบาลจฬาลงกรณ,คณดารณมตรอารยอปนายกสมาคมแพทย

มสลม,บาทหลวงปรดาเวยงชยคามลเลยนโซเชยลเซนเตอรระยอง,

พญ.สายพณหตถรตน,คณพรวรนทรนตราวงศ,คณอมาภรณไพศาล-

สทธเดช,คณสภารตนลทธธรรมศนยสงเสรมมตรภาพบำบด

โรงพยาบาลมหาวชราลงกรณ ธญบร ปทมธาน, คณวรรณา จาร-

สมบรณเครอขายพทธกา,นพ.มหมดดาโอะเจะเลาะคณสรพรศรยะพนธ

คณสภรชตนธวสทธคณนฮดาชายเกตหนวยpalliativecare

โรงพยาบาลยะลาและพระไพศาลวสาโลเจาอาวาสวดปาสคะโตมาณทน

สำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต

แนวคดและหลกการ ของการดแลผปวยระยะสดทาย

แบบประคบประคอง (Palliative Care)

ตอนท 1

� การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

แนวคดและหลกการของการดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

(Palliative Care) เปนแนวทางในการดแลทใหความสำคญเพอการบรรเทาความเจบปวด

ทเกดขน ครอบคลมทงการดแลจตใจทงของผปวยและญาต ใหสามารถเผชญหนา

กบเสยววนาทสดทายของชวตอยางปราศจากความกลวและกงวลอยางมศกดศร

ความเปนมนษย ทสำคญ เปนการคนสทธการเลอกตายโดยผปวยเอง ซงรายละเอยด

ในการทำความเขาใจมดงตอไปน

ผปวยระยะสดทาย

ผปวยระยะสดทายหมายถงผปวยทไดรบการวนจฉยแลววาสภาพการปวยไข

เปนระยะลกลามเรอรงหรอเขาสระยะทายๆของโรคซงไมมวนรกษาใหหายไดโดยมาก

จะมชวตอยนอยกวา1ป

การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง (Palliative Care) การดแลแบบประคบประคองหมายถงการดแลทางการแพทยการพยาบาลทกชนด

รวมถงการดแลทางดานจตใจสงคมตามความตองการของผปวยตลอดจนการดแล

ครอบครวผปวยจากความโศกเศราเนองจากตองสญเสยผปวยไป

เปาหมายของการดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง เพอใหผปวยและญาตสามารถใชชวตรวมกนอยางมความสขมคณภาพชวตทด

ทสดเทาทจะเปนไปไดมความสขสบายทงทางรางกายและจตใจสามารถจากไปอยางสงบ

สมศกดศรของความเปนมนษย

ความสำคญของการแจงอาการปวย การบอกความจรงตออาการโรคนอกจากเปนประโยชนตอผปวยแลวยงเปน

ประโยชนตอญาตเพราะจะทำใหเกดความเขาใจรวมกนถงวธการรกษาอาการตางๆรวมถง

การเตรยมความพรอมกบสงทจะเกดขนไมวาจะดหรอรายนอกจากนผปวยยงสามารถ

ตดสนใจลวงหนาวาเมอตนอาการหนกจนไมรสกตวจะใหเยยวยารกษาอยางไร

�แนวคดและหลกการ

แตการทญาตปดบงเพราะกลวผปวยจะรบไมไดแททจรงแลวการไมบอกความ

จรงอาจสงผลใหผปวยมอาการทรดลงและสงผลตอการดแลเพราะในทสดผปวยกสามารถ

คาดเดาสภาพอาการปวยไดจากการทำตวผดแผกไปของญาต เชนพดซบซบกนเองเบาๆ

หรอเอาอกเอาใจผปวยมากขนจนผดปกตหรออาการตางๆททรดลงเรอยๆสงเหลานลวน

ทำใหผปวยเปนกงวลและพยายามคนหาความจรงดงนนการยงปดกยงทำใหอยากร

ขณะทการบอกความจรงจะทำใหผปวยมโอกาสเตรยมตวเตรยมใจกบอาการ

ตางๆของโรคและการรกษาทจะเกดขนในอนาคตรวมถงเตรยมจากไปอยางสงบ

เทคนคการแจงขาว

การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคองเรมตงแตการแจงขาวหรอการ

บอกสภาพความเจบปวยแกผปวยซงบอยครงญาตทใกลชดจะเปนผทำหนาทแจงขาวราย

การแจงขาวรายมเทคนคทสามารถนำไปปรบใชเชน

• ญาตททำหนาทนควรมความสมพนธทดกบผปวยระยะสดทายหรอเปนผท

ผปวยรกและเชอใจพอสมควร

• เลอกสถานทและบรรยากาศทเหมาะสมในการพดคยมความเปนสวนตว

ไมมเสยงรบกวนจากโทรศพทหรออปกรณตางๆ

10 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

• ใชคำพดทเขาใจงายมนำเสยงทนมนวลทาทางทจรงใจเปนมตร

• บอกความจรงและใหความหวงอยางซอตรง เมอเลาผลการวนจฉยของ

แพทยแลว ควรใหกำลงใจญาตอาจขอใหทมผดแลรวมวงพดคยและ

แนะนำทางเลอกในการรกษากบผปวยดวยเพอใหมนใจวาญาตและทม

ผดแลพรอมทจะอยเคยงขางใหคำปรกษาและเลอกแผนการรกษาทดทสด

• ระหวางทบอกตองสงเกตอาการของผปวยอยางตงใจไมควรรบเรงและผละ

จากไปในทนท เพราะผปวยอาจมคำถามหรอตองการการปลอบโยนหรอ

กระทงอาจตองเตรยมพรอมเรองการปฐมพยาบาลเบองตนหากผปวยเปน

ลมหรอเกดอาการชอก

ทงน ผปวยและญาตควรมการพดคยแลกเปลยนกบทมผดแล1อยางสมำเสมอ

ทงเรองอาการของโรควธการรกษาผลทจะเกด เพอรวมกนวางแผนการรกษาซงจะชวย

สรางความคาดหวงทตรงกนและลดความขดแยงระหวางทมผดแลกบผปวยและญาตดวย

1ทมผดแลในการดแลผปวยแบบประคบประคองประกอบดวยทมงานหลายสาขาอาชพ เชน แพทยพยาบาลเภสชกรนกบวชนกบำบดนกจตวทยานกสงคมสงเคราะหอาสาสมครผบรบาลเปนตน

11แนวคดและหลกการ

การวางแผนการดแลลวงหนา (Advance Care Planning) ปญหาสำคญอยางหนงในการดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคองคอ

ถาผปวยไมทราบอาการของตนเองเพราะญาตปดบงผปวยจะไมสามารถตดสนใจเลอกวธ

การดแลไดเองขณะเดยวกนญาตกไมกลาตดสนใจหรอกรณทผปวยมญาตหลายคน

ความเหนของญาตอาจไมตรงกนฝายหนงอาจใหดแลเตมทแตอกฝายไมตองการให

ยอชวต เหลานลวนแลวแตจะสรางความลำบากใจแกทกฝายเมอเปนเชนนผปวยทมาถง

ระยะสดทายจงมกถกยอชวตโดยไมจำเปนทำใหผปวยตองเจบปวดและทรมานจาก

เครองมอกชพตางๆไมวาจะเปนเครองเจาะคอเพอใสทอชวยหายใจเครองปมหวใจการ

ตอสายใหอาหารฯลฯมผลใหจากไปอยางไมสงบและยงเกดคาใชจายสงซงเปนสงท

สรางความทกขใจทงแกผปวยญาตและทมผดแล

การทำความตกลงเรองแผนการดแลลวงหนา จงเปนกระบวนการของการ

ปรกษาหารอระหวางผปวยญาตและทมผดแลโดยมเปาหมายใหการดแลทจะเกดขน

ตรงกบความตองการของผปวยใหมากทสด

วธการทำความตกลงเรองแผนการดแลลวงหนา (Advance Care Planning)

สงสำคญในการเลอกวางแผนการดแลลวงหนาททกฝายควรคำนงรวมกนคอ

• ควรมการสอบถามผปวยวาตองการการดแลรกษาอยางไรเชนแบบแพทย

แผนปจจบนแพทยทางเลอกอนๆหรอแบบผสมผสานหรอไมบำบดดวย

วธใดเลยหรออนๆ

• ตองการอยทบานหรอโรงพยาบาลหรอผสมผสาน

• เมอวาระสดทายมาถงจะใชเทคโนโลยทางการแพทยยอชวตหรอไม เชน

การเขารกษาในหองไอ.ซ.ย.การกระตนใหหวใจกลบมาเตนใหมการเจาะ

คอเพอใสทอชวยหายใจการใชเครองชวยหายใจหรอการใชเครองมอ

ทางการแพทยตางๆทชวยใหอวยวะตางๆทำงานตอไปได

• ผปวยจะมอบหมายใหญาตคนใดทำหนาทตดสนใจแทนกรณทผปวย

ไมสามารถสอสารกบผอนไดตามปกต

• วธการทจะดแลผปวยทางดานจตใจสงคมและเศรษฐกจ เชนระบบการ

12 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

เยยมผปวยทบานของทมดแลการจดสภาพแวดลอมและสงอำนวยความ

สะดวกตอการดแลผปวยใครจะเปนผดแลการดแลคาใชจาย เพราะบาง

ครอบครวอาจมปญหาเนองจากฐานะยากจนหรอผปวยเปนคนหารายไดหลก

ดงนนอาจตองปรกษานกสงคมสงเคราะหเพอใหความชวยเหลอผปวย

ตองการเยยวยาทางจตวญญาณอยางไรเชนการสวดมนตทำบญใหทาน

การเทศนาของนกบวช

ถาผปวยมการวางแผนการรกษาลวงหนา ควรดำเนนการตงแตตอนทม

สตสมปชญญะดอยางไรกตามในระหวางการดแลผปวยสามารถเปลยนแปลงวธการดแล

ไดตามความตองการสำหรบการวางแผนการดแลลวงหนาสามารถทำได2รปแบบคอ

1.การจดทำเอกสารทางกฎหมายเพอแสดงเจตนารมณของตนเองทไมตองการ

รบการรกษาเมอเจบปวยในวาระสดทาย(หนงสอแสดงเจตนาของผปวย)

2.การมอบหมายใหบคคลใกลชดมอำนาจในการตดสนใจเรองการดแลทางการ

แพทยในวาระสดทายของผปวย

ความปรารถนาครงสดทาย สงทสำคญอยางยงยวดในการดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคองคอ

การชวยใหผปวยไดทำสงทตองการหรอคางคาใจ รวมถงความใฝฝนในชวตใหสำเรจ

ความปรารถนาหรอความใฝฝนทคางคาใจเหลานจะมผลใหเกดความกระวนกระวายใจ

เมอมากเขาอาจทำใหผปวยจมอยในความทกขและไมสงบ แมบางครงผปวยจะไมไดบอก

มาตรงๆเพราะอายหรอไมกลาเปดเผยดงนนญาตจงตองเอาใจใสสงเกตวาผปวยเคยพด

ถงเรองใดบอยๆแลวคอยๆสอบถามเพมเตมและหาหนทางชวยใหสำเรจ

13แนวคดและหลกการ

ในสหรฐอเมรกามการจดทำหนงสอแสดงเจตนาของผปวยระยะสดทายซงชอบ

ดวยกฎหมายทเรยกวาความปรารถนา5ประการหรอ FiveWishesซงผปวยจะ

สามารถแสดงความประสงคตามความปรารถนาดงน

ความปรารถนาท 1ปรารถนาเลอกบคคลทจะมาตดสนแทนไดในกรณทผปวย

ไมสามารถตดสนใจได

ความปรารถนาท 2ปรารถนาวธการดแลตามทผปวยตองการและปฏเสธการ

ดแลทผปวยไมตองการ

ความปรารถนาท 3ปรารถนาทจะใชวธการดแลทจะกอใหเกดความสบายกาย

สบายใจตามทผปวยตองการ

ความปรารถนาท 4ปรารถนาทจะ

เลอกผมาปฏบตดแลหรอการ

กลบไปดแลทบาน

ความปรารถนาท 5

ปรารถนาทจะพบคนท

ตองการ เพอกลาวลา

ครงสดทายหรอเพอ

ขอโทษในสงท ไดลวง

เกนฯลฯรวมถงการจด

งานศพของตนเอง

หนงสอแสดงเจตนาของผปวย ปจจบนคนไทยมความตนตวในเรองสทธตางๆมากขนนบตงแตรฐธรรมนญ

พ.ศ.2540ถงรฐธรรมนญฉบบปจจบนไดระบถงศกดศรความเปนมนษยซงไดรวมสทธ

ในการตดสนใจดวยตนเองไวดวยโดยประเทศไทยมพระราชบญญตสขภาพแหงชาตพ.ศ.

2550มาตรา12ทคมครองการทำหนงสอแสดงเจตนาของผปวยเพอใหผปวยมโอกาสใน

การตดสนใจเกยวกบการรกษาดวยตนเองภายใตการใหคำปรกษาของแพทยเกยวกบ

อาการของโรคและวธการรกษาและเมอผปวยตองการทำหนงสอแสดงเจตนาสามารถปรกษา

ผดแลหรอสามารถดแบบฟอรมหนงสอแสดงเจตนาของผปวยไดทwww.thailivingwill.in.th

การตระเตรยมภารกจตางๆ ใหพรอมหลงหมดลมหายใจ ผปวยและญาตควรปรกษาถงภารกจตางๆทจะตามมาหลงผปวยจากไป เชน

รปสำหรบพธศพพนยกรรมสถานทสดทายทตองการอยในชวงสดทายของชวตเชน

ทบาน โรงพยาบาลฯลฯ เพอปองกนไมใหเกดปญหาและความขดแยงทจะเกดขนกบ

ญาตและครอบครวหลงผปวยเสยชวต

14

อยางไรกตามพบวาผปวยจำนวนมากมความตองการทจะกลบไปใชชวต

ในชวงสดทายทบานกรณนญาตมกจะไมเหนดวยเนองจากไมมนใจวาตนเองจะ

สามารถดแลรกษาผปวยไดดเทาทโรงพยาบาลอกทงหากเกดสถานการณฉกเฉน

จะไมสามารถควบคมไดทนเพราะหางไกลแพทย

กรณดงกลาวญาตอาจคลายความกงวลได เพราะปจจบนบางโรงพยาบาล

มหนวยอาสาสมครเยยมผปวยประกอบดวยแพทยพยาบาลนกสงคมสงเคราะห

สหวชาชพฯลฯไปเยยมผปวยทบานเปนระยะๆหรอตามเวลาทขอใหไปเพอตรวจ

รกษาอาการและใหคำปรกษาตางๆและหากผปวยมอาการทรดหนกทางโรงพยาบาล

ยนดใหผปวยกลบเขารกษาอกครงดงนนหากผปวยมความตองการกลบไปอยบาน

ญาตจงไมควรกงวลแตควรชวยเหลอใหผปวยไดทำตามความตองการ

การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

ตอนท 2

การดแลสขภาพรางกายเบองตน

16 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

2สภาณออนชนจตและฤทยพรตรตรง.(2549).การบรการสขภาพทบาน.หนา62.

การดแลสขภาพรางกายและอาการทเกดขนในเบองตนมวตถประสงคเพอให

ญาตและผดแลสามารถนำวธตางๆไปปรบใชในชวงทผปวยกลบไปอยบาน

ขนตอนกอนกลบไปรกษาตวทบาน หลงจากตกลงรวมกนแลววาจะยายผปวยไปรกษาตอทบานตามความปรารถนา

ของผปวยควรมการเตรยมและดำเนนการดงน

• ผปวยและญาตควรปรกษาแพทย

• ขอคำแนะนำในการดแลผปวยทบานรวมทงฝกทกษะในการดแลในเรอง

ตางๆเชนการใหอาหารการใหยาการบรรเทาอาการปวด

หรอการดแลอาการตางๆฯลฯ

• ควรขอใบรบรองแพทยบงชถงโรคเรอรง

ทเปนจากโรงพยาบาล

• ควรขอชอเบอรโทรศพทผท

จะใหคำปรกษาในการ

รกษาตวทบานและ

การตดตอกรณฉกเฉน

การเตรยมสภาพแวดลอมในบาน กอนทผปวยจะกลบไปรกษาตวทบานควรจดสภาพทพกและสภาพแวดลอมให

เออตอการดแลสขภาพของผปวย2มากขนเชน

หองนอน ตองมขนาดใหญพอทจะวางเตยงนอนเครองมอและอปกรณสำหรบ

ใชในการพยาบาลหากผปวยตองใชรถเขนกควรจดใหสามารถนำรถเขนมารบจากเตยง

นอนไดและควรมปลกไฟสำหรบเครองมอหรออปกรณทางการแพทยทจำเปนบางชนด

ทงนถาหากบานไมมพนทมากพอใหจดพนทเปนสดสวนทพอเหมาะสำหรบวางเตยงหรอ

ทนอนมพนทจดเกบเครองมออปกรณทใชบอยๆไวใกลๆ เพอความสะดวกในการหยบจบ

16 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

2 สภาณ ออนชนจต และฤทยพร ตรตรง. (2549). การบรการสขภาพทบาน. หนา 62.

การดแลสขภาพรางกายและอาการทเกดขนในเบองตน มวตถประสงคเพอให

ญาตและผดแลสามารถนำวธตางๆ ไปปรบใชในชวงทผปวยกลบไปอยบาน

ขนตอนกอนกลบไปรกษาตวทบาน หลงจากตกลงรวมกนแลววา จะยายผปวยไปรกษาตอทบานตามความปรารถนา

ของผปวยควรมการเตรยมและดำเนนการ ดงน

• ผปวยและญาตควรปรกษาแพทย

• ขอคำแนะนำในการดแลผปวยทบาน รวมทงฝกทกษะในการดแลในเรอง

ตางๆ เชน การใหอาหาร การใหยา การบรรเทาอาการปวด

หรอการดแลอาการตางๆ ฯลฯ

• ควรขอใบรบรองแพทยบงชถงโรคเรอรง

ทเปนจากโรงพยาบาล

• ควรขอชอ เบอรโทรศพทผท

จะใหคำปรกษาในการ

รกษาตวทบาน และ

การตดตอกรณฉกเฉน

การเตรยมสภาพแวดลอมในบาน กอนทผปวยจะกลบไปรกษาตวทบาน ควรจดสภาพทพกและสภาพแวดลอมให

เออตอการดแลสขภาพของผปวย2 มากขน เชน

หองนอน ตองมขนาดใหญพอทจะวางเตยงนอน เครองมอและอปกรณสำหรบ

ใชในการพยาบาล หากผปวยตองใชรถเขนกควรจดใหสามารถนำรถเขนมารบจากเตยง

นอนได และควรมปลกไฟสำหรบเครองมอหรออปกรณทางการแพทยทจำเปนบางชนด

ทงนถาหากบานไมมพนทมากพอ ใหจดพนทเปนสดสวนทพอเหมาะสำหรบวางเตยงหรอ

ทนอน มพนทจดเกบเครองมออปกรณทใชบอยๆ ไวใกลๆ เพอความสะดวกในการหยบจบ

17การดแลสขภาพรางกายเบองตน

หองนำ/หองสขา ตองมการดแลให

สะอาดอยเสมอ ปองกนการลนหกลม ถา

ผปวยไมสามารถยนไดตองมเกาอสำหรบนง

อาบนำและมราวเกาะ หากไมมสวมชนดนง

ควรใชเกาอเจาะรตรงกลาง เพอใหผปวย

สามารถนงถายเองได

ทางเดนภายในบาน ควรมแสงสวางพอ ปรบใหมระดบลาดชนทผปวยสามารถ

เดนได หรอรถเขนสามารถผานไดสะดวก หากจำเปนอาจมราวตดผนงบานเพอใหผปวย

สามารถจบเดนได

ประต ควรมขนาดกวางพอสมควร

และมการปรบระดบพนใหรถเขนสามารถ

ผานเขาออกได

หองครว จดใหสะอาด เปนระเบยบ ไมอยใกลหองนอนของผปวยมาก จนสงกลน

และเสยงรบกวน

18 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

แสงสวางภายในบาน มอยางพอเพยง เพอใหสามารถมองเหนไดชดเจนเพอ

ปองกนการเกดอบตเหต หากชำรดตองซอมแซมใหอยในสภาพทใชงานไดด

การระบายอากาศ ในหองหรอในบาน ควรมการระบายอากาศทด ไมมกลนอบชน

การดแลสขภาพอนามย การชวยทำความสะอาดรางกาย โดยเฉพาะชองปาก อวยวะขบถาย บรเวณอบชน

รวมทงเสอผา เครองนงหม ใหสะอาดอยเสมอจะชวยใหผปวยสดชน สบายตว การ

แปรงฟนควรใชแปรงสฟนชนดขนออนทำความสะอาดภายในปาก หรอใชทกดลน ดาม

ชอน กานตะเกยบไมพนดวยผากอซทเปยกชนทำความสะอาดชองปาก ควรบวนปากดวย

นำเกลอทกๆ 2-4 ชวโมง และหลงจากรบประทานอาหารทกครง การดแลดวงตาโดยใช

ผากอซหรอผาสะอาดปดทบตาทงสองขาง หรอหยอดนำเกลอทดวงตาทกชวโมงเพอ

ปองกนแกวตาแหง

การลดการแพรกระจายของเชอโรค

เพอไมใหเชอโรคแพรกระจายตองมการ

ควบคมดแลทงเครองมอและอปกรณตองสะอาด ไม

เกบไวในทรอนมาก อปกรณปราศจากเชอตองปด

ปายวนหมดอายไวดวย สวนอปกรณทใชเจาะเลอด

หรอฉดยา ตองใชประเภทใชครงเดยวทง มการจด

เกบขยะทตดเชอและมการทำลายทเหมาะสม

สวนอปกรณและเครองมอทใชซำ ตองมการ

ทำความสะอาดทนท และเกบใน

สถานทสะอาดเพอใหพรอม

ใชงานในครงตอไป

19การดแลสขภาพรางกายเบองตน

การพยาบาลผปวยทกครง ญาตตองมการลางมอกอนและหลงสมผสผปวย โดย

ตองสวมถงมอกรณตองสมผสนำมก นำลาย เลอด หรอของเหลวจากตวผปวย และลาง

มอดวยสบทนทหลงจากเสรจภารกจ รวมทงควรสวมเสอผาทสะอาดหรอสวมผากนเปอน

การดแลเรองอาหาร ผปวยสวนมากมการเปลยนแปลงดานความอยากในการรบประทานอาหาร

ญาตตองยอมรบถงความเปลยนแปลงน และควรดแลใหผปวยไดรบอาหารทผปวยชอบ

มอละนอยแตบอยครง และกำหนดใหรบประทานอาหารเปนเวลา

ผปวยบางคนตองใหอาหารทางสายยางผาน

ชองจมกหรอชองทอง ญาตควรเตรยมอาหารตาม

สตรและปรมาณทไดรบคำแนะนำจากแพทย ควร

ใหอาหารตามเวลา รวมทงดแลความสะอาด

บร เวณทสอดสายยาง สายยาง

กระบอกใหอาหาร ดวยการ

ลางดวยนำสะอาด ผงให

แหงและเกบไวในภาชนะ

ทมดชด

3 สวรรณา กตตเนาวรตน, ชชนาฎ ณ นคร และจอนผะจง เพงจาด. (2551) “การพยาบาลปญหาดานรางกาย ทพบบอยในผปวยระยะสดทาย”: การดแลผปวยระยะสดทาย. หนา 193-196.

การเคลอนไหวและแผลกดทบ3

ควรจดหาเครองชวยการเคลอนไหว เชน ไมเทาหรอไมคำยน (walker) หรอ รถ

เขน เพอชวยใหผปวยสามารถเคลอนไหวรางกายไดสะดวก หากผปวยไมสามารถ

เคลอนไหวเองไดญาตควรชวยปรบเปลยนอรยาบถ โดยหมนเวยนทานอนสลบกนไป

อยางนอยทก 2 ชวโมง หรอชวยขยบแขนขาดวยการชวยจบยดหรองอบรเวณขอพบ

ตางๆ เพอปองกนการหดเกรงกระตกของกลามเนอหรอเอนยด

ผปวยทไมสามารถเคลอนไหวรางกายไดเอง มโอกาสทผวหนงจะถกทำลายจาก

แรงกดทบ แรงดง และแรงเสยดส ทำใหขาดเลอดไปเลยงบรเวณนน ถาหากไมมการดแลทด

20 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

อาจทำใหแผลทถลอกกลายเปนแผลเนอตาย จนทำใหผปวยทกขทรมาน ดงนนควร

ดแลผปวยโดยการเปลยนทา เพอชวยไมใหสวนใดสวนหนงของรางกายรบนำหนกหรอ

แรงกดนานเกนไป กรณทผปวยบางรายมขอจำกดทานอนไดบางทา ใหใชอปกรณลด

แรงกด เชน ทนอนลม ทนอนททำจากเสนใย เจล โฟม ลม ขนแกะ หากไมสามารถหาได

สามารถปรบใชผาหมหรอหมอนทนมๆ หรอทนอนปคนคแทนกได แตตองปทนอนให

สะอาด แหง ตง เพราะรอยผาปทเปนสนสามารถทำใหเกดแผลทผวหนงได

ญาตควรกระตนใหผปวยเคลอนไหวรางกายหรอออกกำลงกาย แตกรณทผปวย

ไมสามารถเคลอนไหวรางกายได ญาตควรชวยทำกายภาพบำบดใหผปวยและควรดแล

อาหารทใหพลงงานสงทมวตามนและโปรตนชวยเสรมสรางและซอมแซมเนอเยอ และ

ดแลใหไดดมนำเพยงพอ

ในการทำความสะอาดรางกายใหสะอาด หลกเลยงสบททำใหเกดการระคายเคอง

ผปวยทมผวแหงควรใชโลชนหรอครมทาผว

เมอเกดแผลกดทบ ควรดแลโดยนำเอาสงทเปนสาเหตของการระคายเคองผวหนง

ออก เชน สงทกดหรอเสยดส สงเปยกชน ทำความสะอาดนำเลอด นำเหลอง และกลน

จากแผล ขจดเนอตายในแผลออก กำจดการตดเชอ จดหาครมหรอยาสำหรบดแลแผล

และผวหนงรอบแผล

21การดแลสขภาพรางกายเบองตน

อาการเจบปวด อาการเจบปวด เปนความรสก

ไมพงพอใจทเกดขน ซงมความสมพนธ

ทงทางรางกายและจตใจ ผปวยสวน

ใหญมอาการเจบปวดรนแรงตางกนไป

แตตางกอยากใหตนเองเจบปวดนอยท

สดเหมอนๆ กน การพดคยและดแล

อยางใกลชด จะชวยใหผปวยรสกดขน

4 สวรรณา กตตเนาวรตน, ชชนาฎ ณ นคร และจอนผะจง เพงจาด. (อางแลว) หนา 181.

และทนตอความเจบปวดไดมากขน หรอการใชยาเพอลดอาการเจบปวดตามสมควร กรณ

อาการปวดไมรนแรง สามารถใชยาแกปวดทวไป เชน พาราเซตามอล

ผปวยระยะสดทายมกมความเจบปวดจากอวยวะภายใน บางครงจำเปนตอง

อาศยยาแกปวดกลมมอรฟน ซงควรใหตามคำสงของแพทย ในระยะทผปวยสามารถ

รบประทานได ควรใหในลกษณะรบประทาน หากผปวยไมสามารถรบประทานได ควรปรกษา

แพทยถงการใชยาแกปวดชนดอน

นอกจากนยงสามารถใชการบำบดความปวดโดยไมใชยา เชน แผนประคบรอน/

เยน การนวด หรอการรกษาทางจตวทยา รวมทงวธการอนๆ เชน การใชกจกรรมการ

ผอนคลายสำหรบผปวยรปแบบตางๆ

อาการหายใจลำบาก4

การดแลสามารถทำไดโดยการเปดพดลมเปาเบาๆ ใหเยน และจดสภาพหองใหม

การระบายอากาศทด การจดปรบทาของผปวย เชน การจดทานอนศรษะสง นอนตะแคง

และเปลยนทาผปวยบอยๆ ดแลทำความสะอาดชองปาก เนองจากอาการเหนอยหอบ

ทำใหปากแหงและเกดการตดเชอไดงาย การดแลแบบผสมผสาน เชน การทำสมาธ โดย

การฝกหายใจ การใชจนตนาการบำบดใหผปวยรสกผอนคลายรวมกบการใหออกซเจน

การใหยาลดอาการหายใจลำบาก ยาลดสารคดหลงตามคำแนะนำของแพทยจะทำให

ผปวยสงบ ลดอาการกระวนกระวายลงได

22 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

อาการทองผก5

ทองผกเปนอาการหนงทพบในผปวยเรอรง มสาเหตทงจากโรค ภาวะจตใจ และ

ยาทผปวยไดรบ การดวาผปวยทองผกหรอไม อาจสงเกตจากอาการ เชน ถายอจจาระ

นอยกวา 3 ครงตอสปดาห ตองเบงมากกวาปกต อจจาระเปนกอนแขง ผปวยอาจรสก

เหมอนถายอจจาระไมสด หรอถายไมออก ญาตสามารถดแลไดโดยชวยพลกตว กระตนให

มการเคลอนไหวรางกาย ดแลใหผปวยไดดมนำ รบประทานอาหารและผกจำนวนทเพยง

พอ ฝกการขบถายใหเปนเวลา ชวงเวลาทเหมาะสมทสดคอ ตอนเชาหลงตนนอนภายใน 2

ชวโมง และหลงอาหารเชา กรณตองใชยาระบายตองปรกษาแพทย

5 สวรรณา กตตเนาวรตน, ชชนาฎ ณ นคร และจอนผะจง เพงจาด. (อางแลว) หนา 185-186.6 เรองเดยวกน หนา 186-187.

อาการกลนปสสาวะไมอย6 ผปวยทตองนอนอยบนเตยงนานๆ ไมคอยไดเคลอนไหวจะกลนปสสาวะไมอย

ดงนน ในกรณทผปวยรตวตองสอนใหผปวยรถงความผดปกตทเกดขนกบระบบขบถาย

การดแลผวหนงบรเวณระบบขบถายใหสะอาดและแหงอยเสมอ ทกครงทเปอนนำ

ปสสาวะตองลางทำความสะอาดและซบใหแหง ฝกการขบถาย เชน กำหนดเวลาปสสาวะ

กรณทจำเปนตองใสสายสวนปสสาวะ ควรชำระลางดวยนำสบออนๆ วนละ 2 ครง ในชวง

เชาและชวงเยน หรอทกครงหลงถายอจจาระเพอปองกนการตดเชอระบบทางเดน

ปสสาวะ

23การดแลสขภาพรางกายเบองตน

อาการกลนอจจาระไมอย7

เปนภาวะทผปวยไมสามารถควบคมการขบถายอจจาระได การดแลผปวยทม

อาการกลนอจจาระไมอย ตองดสภาพผปวยเปนหลกแลวจงเลอกกจกรรมทจะชวย

แกปญหา เชน การดแลใหผปวยดมนำมากๆ ในกรณทไมมขอจำกดของโรค ควรใหดมนำ

ประมาณวนละ 2,000 ซซ ดแลผวหนงบรเวณกนใหสะอาดและแหงอยเสมอทกครงหลง

จากทถายอจจาระ การควบคมกลน การรกษาความสะอาด และทำใหอากาศถายเทได เปน

สงทจะลดกลนอจจาระรบกวนผปวย และควรดแลความเปนสวนตวในการขบถาย

ผปวยทตองเปดชองขบถายอจจาระทางหนาทอง ตองดแลใหปดสนทแนบกบ

หนาทองปองกนการรวซม และดแลความสะอาดบรเวณดงกลาวใหสะอาดอยเสมอ

กจกรรมการผอนคลายสำหรบผปวย ผปวยแตละรายมภาวะของโรคทแตกตางกน แตสงทคลายกนคอความเบอหนาย

ตอสภาวะของรางกายทไมสมบรณดงใจ เจบปวดทรมานจากอาการของโรค ทำใหเปน

ทกข หงดหงด เศราหมอง ฉะนนการชวยใหผปวยไดมกจกรรมเพอผอนคลายความ

ตงเครยด จงเปนสวนหนงทจะชวยประคบประคองอารมณ จตใจ ความรสกของผปวยให

สงบ และเปนการชกจงใหผปวยออกจากความเจบปวดและความทกขทรมานได

การเลอกกจกรรมสำหรบผปวยขนอยกบความพรอมและความพงพอใจของ

ผปวยเปนหลกและเหมาะกบปจจยดาน อาย เพศ ความสนใจ การรบร ขอจำกดทางการ

รกษา ขอจำกดทางความเชอ ลทธ ศาสนา สงคม สงแวดลอม วฒนธรรม กฎหมาย

เศรษฐกจ และขอจำกดของครอบครวของผปวยดวย และสงสำคญคอตองไมยดเยยดวธการ

ความเชอของเราเปนบรรทดฐาน เรามหนาทเพยงแนะนำและใหผปวยเปนผตดสนใจ

เลอกกจกรรมตางๆ เชน

ดนตรบำบด ควรเปดดนตรในแนวทผปวยชอบ ระหวางการฟงอาจรองเพลง

คลอไปดวย หรออาจชวนเพอนๆ ญาตๆ มารองเพลงรวมกน กจะเปนการสรางบรรยากาศ

ทอบอน สนกสนาน

7 สวรรณา กตตเนาวรตน, ชชนาฎ ณ นคร และจอนผะจง เพงจาด. (อางแลว) หนา 186-187.

24 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

หากผปวยไมมเพลงทชอบเปนพเศษ อาจใชดนตรบรรเลง ดนตรคลาสสค หรอ

ดนตรทเปนเสยงจากธรรมชาต เชน เสยงนำไหล เสยงนก

การนวดและสมผส การสมผส เปนการสอสารความรสกทไรคำพด หากเรา

สมผสมอหรอลบแขนผปวยอยางออนโยน การกอด อม นวด ลบสมผสดวยความรกและ

ความออนโยน ทำใหผปวยรสกสบายผอนคลาย การนวดชวยใหกลามเนอทยดเกรง

ไดคลาย เมอกลามเนอคลาย ความเจบปวดจะบรรเทา เพยงแตตองระวงไมนวดบรเวณทปวด

การทำงานอดเรก งานอดเรกทผปวยชนชอบตองเปนกจกรรมทออกแรงไมมาก

จะชวยสรางความเพลดเพลน เวนจากการคดฟงซาน รวมทงการเปลยนบรรยากาศ โดย

การเดนเลนในบรเวณบาน กเปนการด

การทำงานศลปะ การวาดรป ระบายส ปนดน ทำใหผปวยเพลดเพลน ทงยงได

ระบายความรสกตางๆ ออกมาดวย ชวยใหผปวยเขาใจตนเอง ระหวางการทำงานศลปะ

อาจกระตนใหผปวยมการแลกเปลยนความรสก ประสบการณ รบฟงทงปญหา ขอคด ทง

เรองศลปะและเรองอนๆ ดวยใจทเปดกวาง

25การดแลสขภาพรางกายเบองตน

การชมภาพยนตร เรองราวทสนกสนานและนาสนใจในภาพยนตร สามารถชวย

หนเหความสนใจของผปวยจากความทรมานทางกาย หรอความทกขทางใจบางอยางได

ภาพยนตรทชมควรสรางความจรรโลงใจหรอมเนอหาสนกสนาน

การอานและเขยนหนงสอ การอานจะชวยหนเหความสนใจจากความเจบปวด

ไปไดบาง ขณะเดยวกนการเขยนชวยถายทอดและระบายความรสกในใจออกมา ชวยให

ผปวยปลดเปลองความทกขบางอยางได และอาจทำใหมองเหนสงตางๆ ชดเจนขน ผปวย

หลายคนไดใชเวลาชวงปวยเขยนถงเรองราวชวตของตนเอง จนเปนทรจก

การหวเราะและอารมณขน หากไมรวาจะสรางอารมณขนขนไดอยางไร อาจหา

หนงตลกมาชมหรออานหนงสอทตลกๆ นกถงหรอคยเรองขำ ๆ หรอไมกลองหวเราะเอา

โทนเสยงจงหวะ นงหวเราะนาน 5-10 นาท ตดตอกน รางกายจะไดขยบเปนการบรหาร

อวยวะภายใน กลามเนอใบหนา จตใจจะโปรงเบาจากสงทเครยดอย

การออกกำลงกาย หากผปวยสามารถเคลอนไหวได ควรกระตนใหผปวย

ออกกำลงกายเบาๆ เชน การทำโยคะ การรำชกง การบรหารรางกายททำใหเกดการยดเหยยด

ขอตอตางๆ ของรางกาย ทงนตองพจารณาการออกกำลงกายทไมหกโหมจนเกนไป จน

เปนอนตรายตอสขภาพของผปวย

26 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

การสวดมนต สวดออนวอนถงพระเจา หรอรองเพลงสวด การสวดมนตชวย

ใหใจจดจอกบสงดงามและยงชวยใหเพลดเพลนกบทวงทำนองของบทสวด เราอาจเปด

เทปสวดมนต หรออานพระคมภร เพอใหผปวยระลกตามในใจ หรอหากผปวยยงสวดมนต

ไดและปรารถนาทจะทำกชวนใหสวดมนตรวมกน สำหรบผท ไมคนเคยกบการสวดอาจ

แนะนำใหสวดบทสนๆ หรอเปนคำๆ ทโนมนาวใจใหเขาหาสงทดงาม

การนอมใจใหผปวยไดระลกถงสงศกดสทธทนบถอจะชวยใหผปวยสงบลงได แต

หากผปวยไมไดผกพนกบความเชอหรอศาสนาใด สามารถนอมใหระลกถงความดงามท

เคยทำมา หรอสงดๆ ทภาคภมใจ ซงจะชวยใหผปวยสามารถเขาสความสงบพรอม อมใจ

ในความดของตน

ขอสงเกตอาการผปวยในชวงทายของชวต8 ในชวง 1-3 เดอน มกมอาการทรงๆ ทรดๆ สลบกนไป และเมออวยวะในรางกาย

คอยๆ เสอม ผปวยมกมอาการทรดลงเรอยๆ

ในชวง 2-3 สปดาห สภาพรางกายเรมเปลยนแปลง เชน การสบฉดโลหตนอยลง

ทำใหมอเทาเยน ผวหนงเปลยนส คอ มสคลำขน เปนจำ หายใจเรมผดปกต ไมเรวขน ก

ชาลง หรอหายใจขาดเปนหวงๆ มเสมหะออกมาก กลามเนอหยอนยานควบคมไมได การ

รบรแยลง บางรายอาจเพอเรองทอยใตสำนก รบประทานนอยลงหรอรบประทานไมได

แมใหอาหารทางสายยาง อาหารจะไมยอยและเหลอคางในกระเพาะมาก

ในชวงวนทายๆ ของชวต จะมอาการตางๆ เชน รบประทานและดมนอยลง จง

ไมควรคะยนคะยอใหรบประทานอาหาร หรอใหนำเกลอและสอดสายใหอาหาร เพราะจะ

ทำใหทรมานมากขน ผปวยมกจะมอาการออนเพลย งวง ซม ดงนนไมจำเปนตองใหการ

รกษาอะไร ปลอยใหพกผอนใหเตมท ไมพยายามปลกใหตน ลดการรบกวนตางๆ เชน การ

พลกตว วดความดน ใสสายสวนปสสาวะ สอดทอในคอ ฯลฯ หากผปวยมเสมหะมาก ควร

เลอกวธการดแลทรบกวนผปวยนอยทสด เชน การใชยาลดเสมหะดกวาใชวธการดด

เสมหะ เพราะทำใหผปวยทรมาน เมอถงชวงนความเจบปวดตางๆ จะลดลง เพราะระบบ

ประสาททำงานไมด การรบรและความเจบปวดจะนอยลงจนไมรสก จงอาจไมจำเปนตอง

ใชยาแกปวดอกตอไป

8 เตมศกด พงรศม อางใน กรรณจรยา สขรง. (2553). สขสดทายทปลายทาง : เผชญความตายอยางสงบ. หนา 170-176.

27การดแลสขภาพรางกายเบองตน

เมอผปวยมอาการปากและตาแหง ญาตอาจจะชวยหยอดนำลงในปากหรอใช

ผาเปยกซบทรมฝปาก ทาลปมน หรอครมรกษาความชมชนทรมฝปาก หยอดนำตาเทยม

หากผปวยมอาการหายใจไมสะดวก ไมเปนจงหวะ ควรชวยจดทานอนใหศรษะสง นอน

ตะแคง และเปลยนทาผปวยบอยๆ

ในระยะนผปวยตองการใหคนอยใกล ญาตจงควรอยเปนเพอนเสมอ บางครง

ผปวยอาจรองไห มอาการรองคราง ซงเกดจากการเปลยนแปลงทางสมอง ญาตกควรพด

คยปลอบโยน กอด หรอสมผสอยางออนโยน ใหคลายความทกขกงวล

ผปวยบางรายทอาการทรดมาตลอด เชน หลบตลอดเวลา ไมมการตอบสนอง

แลวกลบมอาการดขน เชน รบประทานขาวได พดจาได รางกายดขนอยางอศจรรย ในชวง

1-2 วน ซงคนโบราณบอกวา เปนพลงชวตเฮอกสดทาย ครอบครวอาจใชโอกาสนในการ

รำลากน หรอสวดมนตใหสตกนและกน

ขอสงเกตอาการของผปวยกอนตายน เปนสญญาณใหญาตไดเตรยมการชวย

เหลอ เพอใหผปวยไดจากไปอยางสงบตามธรรมชาต ไมพยายามเหนยวรง ยอชวต ดวย

การรกษาตางๆ ทจะไปกระตนใหเกดความเจบปวด ทรมาน จนผปวยไมอาจตงสตใหอย

ในความสงบนงได

28 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

ภายหลงผปวยเสยชวต9

เมอผปวยเสยชวตยงมสงทตองทำคอ ดำเนนการจดเกบศพและจดการธระตางๆ

เชน

1. ตงศพอยในความสงบ

2. หากผเสยชวตเคยแสดงความจำนงบรจาคอวยวะไว ควรตดตอศนยรบอวยวะ

โทรศพทหมายเลข 1666 ไดตลอด 24 ชวโมง ทงนหากเปนความจำนงบรจาคดวงตาไว

ควรตดตอภายใน 6 ชวโมงหลงการตาย

3. แจงการตายและขอหนงสอรบรองการตาย ทฝายทะเบยนสำนกงานเขต

ทองทภายใน 24 ชวโมง โดย

• ในกรณเสยชวตทบาน ญาตควรตดตอกบโรงพยาบาลใหออกหนงสอ

รบรองการตายให โดยใชใบรบรองแพทยทบงชถงโรคเรอรงทเปนจาก

โรงพยาบาลประกอบในการแจงหรอยนแกผใหญบาน เพอออกหนงสอ

รบรองการตายให

• สวนการเสยชวตทโรงพยาบาล โรงพยาบาลจะออกหนงสอรบรองการ

ตาย ซงสามารถนำไปใชแจงตายทสำนกงานเขตตอไป

เอกสารและหลกฐานทตองใชในการแจงตาย ประกอบดวย บตรประจำตว

ประชาชนของผแจง ทะเบยนบานฉบบเจาบานทคนตายมชออย (ถาม) หนงสอรบรอง

การตาย (ถาม) บนทกประจำวนแจงความคนตาย (กรณไมมหลกฐานรบรองการตาย)

4. ตดตอจดการงานศพและพธกรรมอนๆ ตามความเชอ

9 กรรณจรยา สขรง. (2553). สขสดทายทปลายทาง : เผชญความตายอยางสงบ. หนา 184.

29การดแลสขภาพรางกายเบองตน

นอกจากการดแลทางรางกายแลว การชวยดแลสภาพจต อารมณ ความรสก

ของกนและกนระหวางผปวยและญาต เปนสงสำคญทจะทำใหสามารถรวมกนผานพน

ชวงเวลาของความทกขไดอยางสงบและมสต ในชวงเวลายากลำบากของชวต เรามวธการ

จดการกบความทกขตางๆ กนไป แตคนสวนใหญมกจะใชหลกคำสอนของศาสนาตางๆ ท

ตนศรทธาเปนหลกยดสำคญในการดแลอารมณ ความรสก และเพอสรางพลงใจทเขมแขง

ซงจะกลาวถงในตอนตอไป

การดแลทางจต อารมณ ความรสกของผปวยและญาต

ตอนท

3

31การดแลทางจต อารมณ ความรสกของผปวยและญาต

เพอใหผปวยจากไปอยางสงบและสมศกดศรของการเปนมนษยนน จะตองม

การเตรยมความพรอมและความเขมแขงขนภายในจตใจ ดงนนในตอนท 3 จงวาดวยเรอง

ของวธการทจะชวยสงเสรมใหเกดภาวะดงกลาว ซงไมเพยงแตตวผปวยเทานนแตรวมถง

ญาตดวย เพราะตองตกอยในภาวะเครยดกบการรกษาและความโศกเศราทจะเกดขน เมอ

ผปวยตองจากไป

การเตรยมพรอมของผปวย แมวาจะอยในสภาพผปวยระยะสดทาย แตกยงสามารถชวยเหลอตนเองได

ดงนนจงควรสนนสนนใหผปวยใชโอกาสนทำเรองดๆ ทงตอตนเองและญาต และสะสาง

เรองทคางคาใจอย นอกจากน ผปวยควรทำความเขาใจกบภาวะของโรค วธการรกษา รวม

ถงใหความรวมมอกบทมผดแลและญาตในการรกษาพยาบาล เชน การกนยา การปฏบต

ดแลตนเอง ควรสงเกตอาการทประสบทางรางกายและบอกอาการตามทเปนจรงแกญาต

หรอทมผดแลโดยไมปดบง เพอใหการรกษามประสทธภาพมากทสด

การเตรยมพรอมของญาต การดแลผปวยระยะสดทายเปนงานหนก บางครงญาตมกเครยดและเจบปวยไป

ดวย ดงนนญาตจำเปนตองมความพรอมทางดานรางกายและจตใจ เพอใหสามารถทำ

หนาทสำคญอนน ญาตหลายคนมงใหความสำคญกบผปวยจนละเลยตนเอง เชน นอนไม

เพยงพอ รบประทานอาหารไมด และขาดการออกกำลงกายจนรางกายเสอมโทรม บาง

ครงพลอยเจบปวยไปดวย อยางไรกตาม ญาตสามารถดแลสขภาพตนเองไปพรอมๆ กบ

การดแลผปวยไปดวย ดงน

• การรบประทานอาหารและพกผอนใหพอเพยง รวมถงออกกำลงกาย เชน

เมอผปวยบรหารรางกายเลกๆ นอยๆ หรอสวดมนต กทำไปดวยกน

เปนตน

32 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

• ดแลความเครยด ควรหาโอกาสในการผอนคลายหรอทำกจกรรมอนๆ ท

ไมเกยวกบการดแลผปวยบางโดยไมรสกผด บางครงญาตอาจรสกเครยด

เพราะอาการของผปวยไมดขน กขอใหเขาใจวาทกคนมชะตากรรมเปน

ของตนเอง ไมสามารถหามได

• ผลดเวรกนดแลชวยกนแบงเบาภาระ สภาพชวตททกคนตางมภาระใน

การหาเลยงชพและหาเงนคาใชจายในการดแลผปวย ทำใหบางครงไม

สามารถดแลผปวยเองได หรอยกภาระการดแลผปวยใหกบญาตคนใดคน

หนง หรอจางผดแลสวนตว อาจทำใหผปวยและญาตทดแลรสกโดดเดยว

และจมอยกบความทกขเพยงลำพง ฉะนนการผลดกนมาดแลผปวย จงเปนการชวยแบงเบาภาระทตกหนกอยทญาตคน

ใดคนหนงได และทำใหคณภาพชวตของทกคนด

ขนไดมาก • หาความร ในการดแล

การมความรในเรองโรค

อาการของโรค วธการ

ดแล การบรรเทาอาการ

เจ บปวด จะช ว ยลด

ความกล วและความ

กงวลของญาตในการ

ดแลผปวย และสามารถ

ด แ ล ผ ป ว ย ไ ด อ ย า ง

เหมาะสม

33การดแลทางจต อารมณ ความรสกของผปวยและญาต

การดแลผปวยในแตละศาสนา ศาสนาเปนสงทยดเหนยวจตใจมนษย แตละศาสนามแนวทางหรอคำสงสอนท

แตกตางกน หลายศาสนาเชอวา การตายด หรอการตายอยางสงบและมสต เปนเรอง

สำคญ ญาตสามารถสงเสรมสภาพจตใจและสภาพแวดลอมใหเขาถงภาวะนนไดโดยใช

แนวทางของศาสนาได

การดแลตามหลกพทธศาสนา หลกสำคญของพทธศาสนา คอ การทำความด ละเวนความชว ทำจตใจให

ผองใส และเหนวา การเกด การแก การเจบ การตาย เปนทกข ประเทศไทยเปน

พทธศาสนานกายเถรวาท มหลกธรรม 3 หมวดใหญๆ 10 ทใชในการทำความเขาใจสงตางๆ คอ

10 เมตตานนโท ภกข. (2549). ธรรมะ 5 ศาสนาในการดแลผปวยระยะสดทาย กรงเทพฯ: บรษททเอนพ พรนตง จำกด, หนา 17.

34 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

• ไตรลกษณ อนไดแก อนจจง (ความไมเทยงแทแนนอน) ทกขง (ความทกข)

อนตตา (ความไมใชตวไมใชตน) อนเปนลกษณะของสรรพสงในโลก

• กฎแหงกรรม อนไดแก ระบบความเชอทวา การกระทำใดๆ กตาม ลวนม

ผลสบเนองทงสน ไมวากรรมฝายดหรอฝายชว

• มงคลสตร อนไดแก หลกคำสอนของพระพทธเจา เปนเรองของคณธรรมท

นำไปสความเจรญกาวหนา

โดยหลกธรรมเหลานสามารถนำมาประยกตใชในการดแลผปวยระยะสดทายได

ด โดยเฉพาะการเปลยนสภาพทอยรอบตวผปวยใหเปนมงคล เชน การพยายามทำความหวง

ความปรารถนาตางๆ ของผปวยทเปนสงดงามใหสำเรจกอนทจะเสยชวต หรอการให

ผปวยไดอโหสกรรม คนดกบญาตทเคยโกรธเคองกน หรอการเปนกลยาณมตรทดแกผปวย

โดยการเฝาดแลใหผปวยมความสข สบายกาย สบายใจ รวมทงการชวยใหผปวยได

ทำความเขาใจถงกฎของธรรมชาต การเกด แก เจบ ตาย เปนตน

แนวคดการดแลผปวยวถพทธ แมวาในศาสนาพทธแบบเถรวาท จะไมมพธกรรมอะไรเปนพเศษ แตมผสรป

แนวคดในการดแลผปวยตามวถพทธ11 ไววา มวธการคอ

1. การดแลสขภาพกาย โดยเนนเรองปจจยทจำเปนพนฐาน คอ อาหาร ยา

เสอผาเครองนงหม และทพกอาศย ใหมความสะอาด สงบ เหมาะสมกบสภาพของผปวย

อกทงดแลการใชตา ห จมก ลน และกาย อยางระมดระวง และใหเปนไปในทางกศล

2. การดแลในมตทางศล คอ มความสมพนธทด เกอกล เหนอกเหนใจ เขาใจตอ

กนระหวางผปวย ญาต และผดแล ซงความสมพนธทดจะสงผลตอกำลงใจทดของผปวย

3. การดแลในมตทางจตใจ โดยสงเสรมใหผปวยมสภาวะจตทเขมแขง ม

คณธรรม มสขภาพจตทด ไมเครยด มความสงบ ซงอาจทำไดโดยการทำสมาธ ระลกถง

พระพทธ พระธรรม พระสงฆ และคณงามความดทไดกระทำมา

4. การดแลในมตทางปญญา เชน การรบฟงรายละเอยดการดแลรกษาจาก

แพทย แลวใครครวญอยางมสต เขาใจชวตและอาการของโรคตามความเปนจรง มกำลงใจ

ทจะดแลตนเองใหด

11 สวภรณ แนวจำปา. (2554). การดแลผปวยระยะสดทายใกลตายเชงพทธบรณาการ: วทยานพนธพทธศาสตร ดษฎบณฑต มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, หนา 71.

35การดแลทางจต อารมณ ความรสกของผปวยและญาต

การสรางสมาธ การใหผปวยเกดสมาธและจดจอกบสงดงาม เราสามารถเสรมดวยการทำ

กจกรรมตางๆ เชน

• การทำบญ ทงการทำบญแกพระศาสนา การใสบาตร การถวาย

สงฆทาน และการสละเงนทองเพอสวนรวม การใหเงนหรอสงของ

แกคนทกขคนยาก

• การถอศล กนเจ (ในกรณทไมสงผลกระทบตออาการของโรคของ

ผปวย)

• การสวดมนต หากผปวยไมสามารถสวดเองได ญาตอาจสวดมนตให

ผปวยฟง

36 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

• การระลกถงสงศกดสทธทเคารพนบถอ เชน พระพทธ พระธรรม

พระสงฆ หรอบคคลทเราเคารพนบถอ

• การทำสมาธดวยวธการตางๆ เชน การกำหนดลมหายใจเขา-ออก การ

จดจอกบทองทพองและยบ ทกครงทหายใจเขาและออก หรอการ

จดจอกบการเคลอนไหวของรางกาย เชน การกะพรบตา ขยบมอ

• การระลกถงความดทไดทำมาดวยความภมใจ ไมวาจะเปนความดททำ

กบพอแม ลกหลาน ญาตมตร เพอนรวมงาน

• การทำบญตออาย เมอผปวยมอาการหนก ญาตจะนมนตพระสงฆมา

สวดพทธมนตบทโพชฌงค และทำการชกบงสกลเปน พรอมทงทำบญ

ปลอยนกปลอยปลา หรอไปซอสตวเปนๆ เชน ไก หม วว ควาย ท

กำลงจะถกฆาไปปลอยเพอเปนการตอชวตแกสตวโลก

แตไมวาจะทำพธตออายหรอพยายามรกษาอยางไรกตาม เมอถงวาระสดทาย

ใกลหมดลมหายใจ ญาตควรจดเตรยมกรวยดอกไม ธปเทยน นำมาใสมอใหผปวยทพนมไว

และทำการบอกหนทาง คอบอกหรอกระซบขางหวา ใหระลกถงพระอรหนต หรอภาวนา

อรหงสมมาฯ เปนตน

การดแลตามหลกศาสนาอสลาม12

มสลมมความเชอวา ความเจบปวย คอ การทดสอบของพระเจา ดงนน ศาสนา

อสลามจงมบทบญญตทวาดวยแนวทางการดแลและจดการการตายไวอยางชดเจน ชาว

มสลมทเครงครดจะทราบถงขอปฏบตเหลานเปนอยางด

สงทญาตควรคำนงในการดแลผปวยชาวมสลม ไดแก ความตองการทางดาน

รางกาย คอ การทำใหผปวยมความสบายกาย บรรเทาความปวด ไดรบการดแลขน

พนฐาน เชน การไดรบอาหาร นำ และยา ความสะอาดของรางกาย ทอยอาศย และเครอง

นงหมทเหมาะสม ความตองการการสนบสนนทางดานจตสงคมและจตวญญาณ โดยไมทำ

ใหผปวยรสกวาถกทอดทง โดดเดยว และควรชวยใหผปวยไดทำตามความเชอของผปวย

12 สมภาษณกลม นพ.มหมดดาโอะ เจะเลาะ, คณสรพร ศรยะพนธ, คณสภรชต นธวสทธ, คณนฮดา ชายเกต หนวย palliative care โรงพยาบาลยะลา วนท 26 กรกฎาคม 2555 สถานทโรงพยาบาลยะลา อ.เมอง จ.ยะลา.

37การดแลทางจต อารมณ ความรสกของผปวยและญาต

หลกปฏบต 5 ประการ ของชาวมสลม แมจะเปนผปวยระยะสดทาย แตชาวมสลมทกคนตองปฏบตตามหลก 5

ประการในการดำเนนชวต ซงผดแลตองเขาใจและชวยเหลอใหผปวยไดปฏบตศาสนกจ

ดงกลาว โดยการปฏบตศาสนกจของผปวยนนตงอยบนความสะดวกสบายและมการผอน

ผนอนโลมใหทำตามความสามารถ ดงน

1. การปฏญาณตน คอ การกลาวปฏญาณตนวา “ไมมพระเจาอนใดนอกจาก

อลลอฮ และนบมฮมมดเปนศาสนทตของพระองค”

2. การละหมาด โดยมสลมทกคนทมสตสมปชญญะและบรรลศาสนภาวะ ตอง

ทำละหมาดเปนกจวตรประจำวน วนละ 5 เวลา ในเวลาตางๆ ทศาสนากำหนด ในกรณ

เจบปวยสามารถทำดงน

• ในกรณทไมสามารถจะยนละหมาดได อนญาตใหผปวยนงละหมาด

• หากไมสามารถนงได ใหนอนตะแคงขวาโดยหนหนาไปทางกบละฮ

(ทศทางทมสลมหนไปเมอเวลาละหมาด คอ มกกะฮ)

38 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

• ถาไมสามารถนอนตะแคงใหนอนหงายโดยเหยยดเทาทงสองไปทาง

กบละฮ ถาทำไมไดกทำเทาทจะสามารถทำได

• ผปวยทไมสามารถขยบเขยอนศรษะหรอรางกายได ใหกะพรบตาแทน

• ผปวยทไมสามารถแมกะพรบตา กใหตงเจตนาละหมาดในใจ

3. การบรจาคทานตามกำหนด เพอลดความหวงแหนในทรพยสนของผบรจาค

และเตมความตองการของคนจน

4. การถอศลอด คอ การบงคบตนเองใหงดรบประทาน งดดม งดความตองการ

ทางเพศ พยายามทำจตใหบรสทธ ในชวงเวลาตงแตรงเชาจนตะวนลบขอบฟา ในทกๆ วน

มกำหนด 1 เดอน ของเดอนรอมฎอน ถาผปวยไมสามารถถอศลอด ในชวงเดอนรอมฎอน

ใหถอศลอดชดเชยภายหลง แตถาประสบความยากลำบากกใหชดเชยดวยการจายอาหาร

แกคนยากจนแทน

5. การประกอบพธฮจญ 1 ครงในชวต

การรกษาผปวยมสลม เมอเจบปวย ศาสนาบญญตใหรกษาโรคพรอมทงนกถงอลลอฮ และขอพรมากๆ

เพอใหหายจากโรคดวยอนมตแหงพระองค โดยมขอหามในการรกษา คอ หามรบประทาน

สงตองหาม หามการรกษาดวยสงตองหาม เชน สรา เวทยมนตคาถา เครองรางของขลง

การบนบาน ไสยศาสตร ฯลฯ

หากเปนไปไดบคลากรทางการแพทยทใหการบรการผปวยควรเปนผทมวชาการ

และคณลกษณะ เชน เปนเพศเดยวกน ศาสนาเดยวกน หากไมมกอนโลมใหเปนผทเปน

เพศเดยวกน ศาสนาตางกน หรอยงไมมกอนโลมใหเปนผทตางเพศกน แตศาสนาเดยวกน

หากไมมเลยกอนโลมใหเปนบคลากรทางการแพทยทวไปรกษาได

39การดแลทางจต อารมณ ความรสกของผปวยและญาต

การเยยมผปวย

ในฐานะทเปนมสลม หนาทประการหนงของมสลมทพงมตอกนและกนคอ การ

เยยมผปวย โดยสงทคนไปเยยมผปวยควรทำคอ ควรเตอนใหผปวยตระหนกถงการขอ

ลแกโทษตออลลอฮ เตอนผปวยสำนกผดและมคำสงเสยแกลกหลาน ผเกยวของ ใหเขาใช

เวลาดวยการระลกถงอลลอฮอยางเตมท

มรรยาทในการเยยมผปวย

• ไมควรยนตรงประตขณะขออนญาตเขาหองผปวย ควรเคาะประต

เบาๆ

• ไมควรแนะนำตวเองแบบกำกวม เชน พดวา ฉนเอง เปนตน

• ไมควรเยยมผปวยในเวลาทไมเหมาะสม เชน เวลารบประทานอาหาร

เวลาชวงทำความสะอาดรางกาย หรอเวลาพกผอน

• ใหผมาเยยมนงใกลบรเวณศรษะ

• ถามอาการผปวยพอสมควร แสดงความเหนอกเหนใจผปวย ควรพด

ใหความหวงแกผปวย เพอสรางกำลงใจใหแกผปวย ควรปลอบโยนให

ผปวยมความอดทน เพราะการอดทนนำมาซงอานสงสยงใหญ

• ควรขอดอาอ (ขอพร) ใหผปวย

40 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

• ไมควรเยยมนานเกนไป ยกเวนแตผปวยตองการ

• หากมเพศตรงขามซงเปนบคคลภายนอกอยในหองดวย ผเยยมควร

หลบตามองตำ

สงทญาตตองเตอนใหผปวยทำอยเสมอ ไดแก

• ใหผปวยมความพอใจในการกำหนดของอลลอฮ

• ใหผปวยมความอดทนตอการกำหนดของอลลอฮ

• ใหผปวยมความคดแตสงดๆ เกยวกบอลลอฮ

• ไมควรขอใหผปวยดอาอ (ขอพร) ใหตายเพอจะไดพนจากความทรมาน

จากความเจบปวย

• ใหผปวยกลาวขออภยตออลลอฮในความผดทผานมา

สงทญาตตองทำอยเสมอ ไดแก

• สอนใหผปวยกลาวชะฮาดำฮ (ปฏญาณ) อยางสมำเสมอ

• กลาวดอาอ (ขอพร) ใหผปวย

• อานคมภรอนกรอานใหผปวยฟง เพอใหรำลกถงพระเจา

• พดเฉพาะสงดๆ ตอหนาผปวย

• ใหผปวยไดทำละหมาด วนละ 5 เวลา โดยทำเทาทสภาพรางกายจะ

ทำได โดยเตรยมนำสะอาดสำหรบทำนำละหมาด กรณสมผสนำไมได

ใหเตรยมดนทสะอาดเพอทำตะยมมม (การลบใบหนาและมอทงสอง

จนถงขอศอกดวยฝนดนทสะอาด เพอแทนการอาบนำละหมาด)

• ใหญาตไดอยกนพรอมหนาเพอไดสงเสย และได “มาอฟ” (ขอโทษ)

ซงกนและกน

• ใหผปวยได “เตาบต” หรอลแกโทษตออลลอฮในความผดบาปทผานมา

กอนลมหายใจสดทาย ควรจดใหผปวยไดนอนหนหนาไปทางกบละฮ โดยตะแคงดานขวา หรอนอน

หงายศรษะสงหนหนาไปทางกบละฮกได ใหคนทผปวยรกและไววางใจทสดเตอนใหผปวย

41การดแลทางจต อารมณ ความรสกของผปวยและญาต

กลาว “ลาอลาฮะอลลล ออฮ” ซง

มความหมายวา “ไมมพระเจา

อนใด ทฉนเคารพ นอกจาก

อลลอฮ” ในกรณทผดแล

เปนคนตางศาสนา อาจ

เตอนสตผปวยใหนกถง

ไดโดยการเตอนผปวย

ใหระลกถงอลลอฮ ซง

ม ส ล ม โดยท ว ไปก จ ะ

ทราบวาควรทำอะไร

การปฏบตเมอผปวยเสยชวต • ใหปฏบตตอศพอยางนมนวลเปรยบเสมอนยงมชวต โดยจะตองปด

เปลอกตาทงสองของผตายใหสนท

• ใชผาคาดบรเวณใตคางและผกเขากบศรษะ เพอปองกนไมใหปากของ

ผตายเปดอา ควรดแลขอตอสวนตางๆ ในรางกายใหคงยดหยนได

เพอใหการชำระลางทำความสะอาดศพทำไดสะดวก ควรถอดเสอผา

ผตายออก เพอไมใหเกดการหมกหมมแกรางกาย ใชผาบางๆ คลมราง

ผตายใหมดชด หอศพดวยผาขาว ใชวตถทเหมาะสมวางบนทองของ

ผตาย เพอปองกนไมใหศพบวมฉ

• อนญาตใหนำศพออกจากโรงพยาบาลอยางเรวทสด เพอไปทำพธทาง

ศาสนา โดยปกตตองทำใหเสรจภายใน 24 ชวโมงหลงการตาย ไม

อนญาตใหผาศพหรอกระทำการใดๆ อนเกดความเสยหายตอศพ

• เมอไดรบขาวการตายของพนองมสลม มสลมจะกลาววา “อนนาลล

ลาฮ วะอนนา อลยฮรอญอน” ซงแปลวา “แทจรงเราเปนของอลลอฮ

และยงพระองคทเราตองคนกลบ” หลงจากนนกจะเดนทางไปเยยม

ญาตของผตาย และรวมนมาซ (ละหมาด) ศพ ตลอดจนไปสงศพท

สสานและทำการฝงอยางทะนถนอม

42 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

การดแลตามหลกศาสนาครสต นกายโรมนคาทอลก ชาวครสตเชอวา พระเจาเปนของทงผเปนและผตาย ทกคำ

สอนในศาสนาครสตจงเปนเรองการเปนอย การสงเสรมการมชวต

สงเสรมการยอมรบ กระตนในการมชวต โดยเนนใหมนษย

ดำเนนชวตอยบนฐานของความรก การรบใชและการ

ปฏบต เพอใหทกคนไดสมผสกบจดมงหมายของการ

มชวต

พระเจาประทานชวตและ

กำหนดความตายไวแลว เพอให

มนษยไดกลบไปหาพระองคและ

ไปอยในททดกวา ดงนนความ

ตายจ ง ไม ใช ก ารส นส ด

เพราะการตายเปนการ

แยกจตวญญาณออกจาก

รางกาย เพอกลบไปอย

กบพระเจาตลอดกาล

ดงนนจงควรสง

เสรมการแจงแกผปวยให

ทราบถงสภาพของเขา ตอบคำถามของผปวยดวยความซอสตย รกษาอาการทาง

กายโดยใหผปวยมสวนรวม และตระหนกอยเสมอวาผปวยมจตวญญาณ โดยใชหลก

พนฐานงายๆ แตสงบสข13 เชน ทำใหผปวยรสกวามเพอน มคนอยเคยงขาง ไมไดเปนผ

นารงเกยจ พดคยถามไถอาการ ผอนคลายอรยาบถและดแลอาการตางๆ ใหผปวยรสกสข

สบาย โดยในดานการรกษาอาการของโรค อาจเนนทบทบาทของแพทยเปนสำคญ สวน

การดแลทางดานจตวญญาณ ควรสงเสรมใหคดถงสงดงามตามความเชอในศาสนาครสต

และระลกถงพระเจา

13 สมภาษณบาทหลวงปรดา เวยงชย, วนท 21 กรกฎาคม 2555 สถานท ศนยคามลเลยน โซเซยล เซนเตอรระยอง ต.หวยโปง อ.เมอง จ.ระยอง

43การดแลทางจต อารมณ ความรสกของผปวยและญาต

วธการระลกถงพระเจา สามารถใชสงศกดสทธซงเปนสญลกษณของพระเจา ไดแก

• พธศลมหาสนท

• การปลดปลอยและการรกษาอดตทเจบปวด

• การสรรเสรญและการนมสการ

• คำสอนของพระเจา

• การเจม

• การวางมอ คอ เชอมผททนทกขกบฤทธเดชแหงการรกษาของพระครสต

• การใหอภย

แมผปวยจะไมรตว แตผดแลควรจะใชถอยคำทด หรอพดคยกบผมาเยยมในเรอง

ททำใหผปวยสบายใจ ไมกงวล หรอจะสวดอธษฐาน หรอรองเพลงใหฟง นำไปสการรกษา

จตวญญาณดวยเชนกน

การสรรเสรญและนมสการพระเจา การดแลดานจตวญญาณนน ญาตทดแลผปวยควรชวยใหผปวยไดทำการ

สรรเสรญและนมสการพระเจา ชวนกนอานพระคมภร รองเพลง แมกระทงผปวยทไม

รสกตว การอธษฐาน รองเพลงใหฟง หรออานคำพระ คำพดทหนนใจ คำพดทนำไปสการ

ใหอภย และคำพดทนำการรกษาสจตวญญาณเปนสงสำคญมาก

44 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

นอกจากน บาทหลวงมบทบาทมากในการนำทางใหชาวคาทอลกเขาสหนทาง

สงบกอนเดนทางไปพบพระเจา ดงนน ผปวยทเปนคาทอลกทมความเชอเชนน ญาตควร

จะเชญบาทหลวงมาเยยมผปวย

• เพอพดคยถามไถอาการและสวดมนตให ซงจะทำใหผปวยมกำลงใจดขน

อยางมาก แตการจะมโอกาสเชนนนได ผปวยและญาตตองไปโบสถเปน

ประจำ รจกและเขาสงคมคาทอลกพอสมควร

• เพอชวยอภยบาปในนามของพระเจาแกผปวยซงมกนกถงความผดบาป

ของตนเองในชวตทผานมา รวมทงโปรดศลศกดสทธขอพรของพระเจา

ลงมาใหกำลงกายและกำลงวญญาณแกผปวย เพอชวยใหผปวยคลาย

จากความทกขทรมาน

• หากอาการของโรคถงระยะสดทาย บาทหลวงจะเจมศลสดทายเพอสง

วญญาณของผปวยออกจากรางไปดวยด

การเยยวยาความเศราหลงการจากไป14

ความทกข ความเศรา ทเกดจากการสญเสยผปวยเปนเรองธรรมดา เราสามารถ

แสดงออกถงความเศราโศกไดอยางเหมาะสม และสามารถเยยวยาความเศราไดหลายวธ

เชน

• การบอกขาวการตายแกญาตอยางคอยเปนคอยไป รวมทงเตรยมรบ

สถานการณ เชน การเปนลม ชอก ทอาจจะเกดขนดวย

• อยาบงคบ รบเรา ใหยอมรบความตาย แตอยเปนเพอน ใหกำลงใจ และ

รบฟงอยางสงบ

• รถงความเจบปวด ความเศราทเกดขน ยอมรบวาความรสกเหลานนเปน

เรองธรรมดา อยาปฏเสธหรอขมไว

14 กรรณจรยา สขรง. (2553). สขสดทายทปลายทาง : เผชญความตายอยางสงบ. หนา 192.

45การดแลทางจต อารมณ ความรสกของผปวยและญาต

• เปดโอกาสใหมการพดคยถงความตายและผตาย การรองไหเปนการ

ระบายและเยยวยาความเศราได

• หลายคนรสกผดทยงไมไดทำสงตางๆ ใหผตาย ใหคดวาเราสามารถทำสงท

ดๆ เกยวเนองกบผตาย เพอเปนบญแกผตายได

• เปลยนความทกข ความโศกเศรา เปนโอกาสในการทำความดเพอสงบญถง

ผตาย

• พธกรรมตางๆ ไมวาจะเปนการทำบญหรอการสวด เปนกำลงใจสำคญใน

การเยยวยาความทกขได

• ความเชอตามหลกศาสนาเปนสงทชวยคลายความทกขได เชน ศาสนา

ครสตและอสลามเชอวาผตายจะไดไปอยกบพระเจา

46 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

สงทาย

แนวทางตางๆ ทแนะนำไวในคมอเลมน เปนเพยงแนวทางเบองตนในการดแล

ผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง โดยหวงวาจะเปนทางเลอกหนงทชวยใหการดแล

ตนเองของผปวย ญาต และผดแล เปนไปอยางเหมาะสมทงทางรางกาย จตใจ สงคม

และจตวญญาณ และชวยลดความโศกเศรา วตกกงวล ประคบประคองผปวยและญาตให

กาวผานชวงวกฤตของชวตไดอยางสงบ มสตรวมกน

หากตองการคำปรกษาเพมเตม ทานสามารถตดตอขอคำปรกษาจากบคคล

องคกร หนวยงาน ใกลบานของทาน และสามารถบนทกรายชอ เพอการตดตอในอนาคต

ผทตองการปรกษา ชอ ทอย เบอรโทร

โรงพยาบาลทดแลผปวย 1…………………....………..

2………………………....…..

..…………………....………..

..…………………....………..

..…………………....………..

..…………………....………..

หนวยใหคำปรกษาใน

การดแล ผปวย (Call

Center)

1…………………....………..

2………………………....…..

..…………………....………..

..…………………....………..

..…………………....………..

..…………………....………..

นกบวช/ผนำศาสนา/วด

ใกลบาน

1…………………....………..

2………………………....…..

..…………………....………..

..…………………....………..

..…………………....………..

..…………………....………..

สำนกงานเขตทองท /

อำเภอ/กำนน ผ ใหญ

บาน

1…………………....………..

2………………………....…..

..…………………....………..

..…………………....………..

..…………………....………..

..…………………....………..

สถานตำรวจใกลบาน 1…………………....………..

2………………………....…..

..…………………....………..

..…………………....………..

..…………………....………..

..…………………....………..

รานจำหนายโลงศพ 1…………………....………..

2………………………....…..

..…………………....………..

..…………………....………..

..…………………....………..

..…………………....………..

47การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

บรรณานกรม

หนงสอ

กรรณจรยา สขรง. (2553). สขสดทายทปลายทาง. พมพครงท 4. กรงเทพ: โครงการเผชญ

ความตายอยางสงบ เครอขายพทธกา.

เมตตานนโท ภกข. (2549). ธรรมะ 5 ศาสนาในการดแลผปวยระยะสดทาย. กรงเทพ:

บรษททเอนพ พรนตง จำกด.

สำนกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต. (2553). กอนวนผลดใบ หนงสอแสดงเจตนา

การจากไปในวาระสดทาย. พมพครงท 4. กรงเทพ: ทควพ บจก.

สภาณ ออนชนจต, ฤทยพร ตรตรง. (2549). การบรการสขภาพทบาน. พมพครงท 2.

สงขลา: ชานเมองการพมพ.

สวภรณ แนวจำปา. (2554). การดแลผปวยระยะสดทายใกลตายเชงพทธบรณาการ. วทยานพนธ

พทธศาสตรดษฎบณฑต. กรงเทพ: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

บทความ

สวรรณา กตตเนาวรตน, ชชนาฎ ณ นคร และจอนผะจง เพงจาด. 2551. “การพยาบาล

ปญหาดานรางกายทพบบอยในผปวยระยะสดทาย” ใน การดแลผปวยระยะ

สดทาย. กรงเทพ: โรงพมพอกษรสมพนธ. 2551.

สมภาษณ

อมาภรณ ไพศาลสทธเดช. วนท 5 กรกฎาคม 2555.

สายพณ หตถรตน. วนท 19 กรกฎาคม 2555.

วรรณา จารสมบรณ. วนท 23 กรกฎาคม 2555.

พรวรนทร นตราวงศ. วนท 23 กรกฎาคม 2555.

ปรดา เวยงชย. วนท 21 กรกฎาคม 2555.

พระไพศาล วสาโล. วนท 28 กรกฎาคม 2555.

มหมดดาโอะ เจะเลาะ, สรพร ศรยะพนธ, สภรชต นธวสทธ, นฮดา ชายเกต.

วนท 26 กรกฎาคม 2555.

พนต มโนการ. วนท 8 กนยายน 2555.

48 การดแลผปวยระยะสดทายแบบประคบประคอง

บนทก

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

.........................................................................................................

..........................................................................................................